1. Le yɛɛ o bɛnda yɛ miŋ pɛɛku a maalikɛiya okɔɔ?

LE MA sina waŋndo nyɛkɛndɛi, mɛɛ ma sina fɛŋ yuŋgu ndɔɔ. Lende koni icho a Mɛlɛka Chɛhowa ni. Te a yeema pɛ ma sina Chɛhowa nyɛkɛndɛi, a nɔ ma sina a yuŋgu ndɔ cho o choo choo niŋndo okɔɔ. Ndu cho yɛ Maalikɛiya ni. Nyɛ koŋ Baabuiyo veelu nda ni aa “Chuauwaa Mɛlɛkaa.” (Choobu 38:​7, NW) Wali yɛɛ maalikɛiya tosa yɛ le Mɛlɛka? A tosa niŋ pa paandu nyɛ le ŋwaŋndachiee? Maalikɛiya tosal num niŋ pa nyɛ o yoomu numndo niŋ? Te tonya icho ni, vɛɛ nda tosa yɛ hei?

2. Nɛɛnɛ toosiaa yɛ maalikɛiya? Nduyɛ, vɛɛ kpɛ nda cho yɛ bolle pilɛ?

² Baabuiyo soo a maalikɛiya okɔɔ tau. Ŋ pɛɛku wɔ nyɛ Baabuiyo dimi a maalikɛiya okɔɔ wo. Nɛɛnɛ toosiaa yɛ maalikɛiya? Baabuiyo dimi o Kolosiaŋnda 1:​16 aa, ‘Kani fuule Chiisu Kiliti Mɛlɛka tosa a sabu ni mbo toosiaa nyɛ o nyɛ fee, nyɛ o nyɛ fee cho choo choo a o chieeŋndo choo.’ Lelaŋ, nyaa yoomaa kɛ kɛ fee cho o inyinaya o choo choo niŋ, o sabu Chiisu wo niŋ sanaa Mɛlɛka toosiaa nda ni. Vɛɛ kpɛ maalikɛiya cho yɛ o choo choo niŋ? Baabuiyo dimi maa o miiliɔŋndaŋ niŋ Mɛlɛka toosiaa maalikɛiya ni. Nduyɛ, yoomuaŋ pila nda kpou nɔ ni.—Sam 103:​20. *

3. Yɛɛnɛ Baabuiyo dimullɛ naa a maalikɛiya okɔɔ o Choobu 38:​4-7?

 ³ Diom Mɛlɛkaa dimul naa maa mɛɛ Mɛlɛka chii chieeŋndo toosiaa, “mi chuauwaa Mɛlɛkaa kpou wa ndu saŋgalaa”, nda cho yɛ maalikɛiya ni. (Choobu 38:​4-7, NW) Tuupa mi Mɛlɛka toosiaa waŋchieeya vɛlɛ a nyɛ o nyɛ fee o chieeŋndo choo, maalikɛiya fɛŋ o toosiaa o choo choo niŋ. Bolle Baabuileŋ ndeŋ le cho naa vɛlɛ dimullo maa mi maalikɛiya bɛɛ sinaŋ. Mi le dimi maa, “a wa deŋioo choo choo kpeleŋ diompilɛ a nyaale.” Kɛsiŋ o kɔl maa mi “chuauwaa Mɛlɛkaa kpou” duaunuŋ nyaale diompilɛ. A boondii keŋ, maalikɛiya kpou yuŋgu pilɔɔ nda wa ni. Nduyɛ, a wa Chɛhowa saŋgalaa diompilɛ.

4. Vɛɛ Baabuiyo chɔm yɛ naa maa maalikɛiyaa kɛndiaa nɔ yeemɛi o nyɛ waŋchieeya tosa wo niŋ?

⁴ Mi maalikɛiya cha teleŋ Mɛlɛka toosiaa wanachiee tasoo wo. Nduyɛ, a nɔ yeemɛi tau a mɛɛ waŋchieeya cho hiouwɔɔ lachi a kuiyo nduyɛ, ma wa chɔɔ mi sabu Mɛlɛkaa wa tosaŋndo yɛ. (Pulɔwaa 8:​30, 31; Pitɛ Tasoo 1:​11, 12) O paandoo niŋ pa, mi maalikɛiya haa saaluŋ maa waŋchieeya siaama cho niŋ hau malɔɔ Mɛlɛka kaala nda wo piɛiyo. Mi hei tɛɛmbuu maalikɛiyaa kɛndiaa haa kɔllo tau. Kɛ a koŋ kpou, te o yɔŋ pɛ mi waŋndo o pilɛ bɛɛ miiŋgu Chɛhowa piɛiyo, “lende koni kiilaa Mɛlɛkaa tosa kɔl kɛndɔɔ ni.” (Luku 15:​10) Maalikɛiya buulaŋ bɔɔ a wanaa cho Mɛlɛka piɛiyo wa. Hei mala naa ni miŋ sina le sabu Mɛlɛka ndoo soliŋ maalikɛiya kpeku le buɛiyaa nduaa laalaŋnda mandaa o chieeŋndo choo. (Nuawɔ Hibuluiya 1:​7,14.) Ŋ yaasiaa wɔ tamaseliilaŋ lapum.

5. Chɔm ndɔ waŋnda apum o Baabuiyo niŋ, a maalikɛiya mala wa?

⁵ Teleŋ Mɛlɛka wa Sodɔm a Ŋgomolua tɛɛmboo wo, mi maalikɛiya nda ŋiɔɔŋ mala Lɔtu a chuaambuaa nduaa laanduaa nda ŋiɔɔŋ ma kinda. (Chɛnɛsee 19:​15, 16) Mɛɛ wɔsiŋ bɔɔbɔɔ hiou okoŋ kɔɔli, ma duau wana suaa le Mɛlɛka wo, ndu cho ni maa Daaniɛɛ, o sooŋ kpɔkuŋnda niŋ. Kɛ a yɔŋ ndu nyɛ o nyɛ le. Okoŋ, mbo dimi aa, “Mɛlɛka nuu o yɔŋ kiilanɔ ndɔɔ, mbo huŋ kiindiaa kpɔkuŋnda sondolaŋ kpɔku.” (Daaniɛɛ 6:​22) O wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ a boondii Chiisu ve, mi maalikɛiya soli kiilanɔɔ  Pitɛ o chiɛi manyumndo niŋ. (Walta Wanaa Chiisuaa 12:​6-11) Le handɔɔ lechoo, mi maalikɛiya ke Chiisu yoomuaŋ teleŋ o kandu suɛi Mɛlɛkɛi dimioo wo. (Maki 1:​13) Mɛɛ teleŋndo lo o biŋgii naa le mi Chiisu sɔla piɔmndo, mi kiilanɔ Mɛlɛkaa fula ndu o hɔl okoŋ, “mbo luei ndu kpaayaa.” (Luku 22:​43) Hei wa bɔɔ suɛi kɔl dɛɛniaa le Chiisu a teleŋ koŋ o yoomu ndɔɔ niŋ.

6. (a) Vɛɛ maalikɛiya manda yɛ hau wanaa Mɛlɛkaa o chieeŋndo choo? (b) Nyunala kuɛɛ naŋ cho yɛ hunɔɔ yaasiaa?

⁶ Maalikɛiya fula lɛ hau wanaa Mɛlɛkaa o hɔl o chieeŋndo choo le. Mi che bɛɛ naa ŋ nɔla miŋ che nda le, kɛ maalikɛiyaa Mɛlɛkaa haa cho hau wanaa Mɛlɛkaa mandaa o chieeŋndo choo naŋ. O bii fau nyɛ tɛɛmbuu chaŋyɛi nɛi naa Chɛhowaa tɛɛŋndo. Baabuiyo dimi aa, “Wanaa nɔ siooŋii Mɛlɛka Yaawɛɛ ve wa, mandaa kiilanɔ Mɛlɛkaa manda nda ni, nduyɛ, mbo soli nda o kpundɔɔ niŋ.” (Sam 34:​7) Le yɛɛ diomndaŋ ndaŋ la cho yɛ suɛi kɔl dɛɛniaa le naa? Kanifuule, maalikɛiyaa dɛnɛwɔɔŋnda cho bɔɔ hau a yeema ma tɛɛmbuu naa wa. Nɛɛ yaa cho yɛ maalikɛiyaa dɛnɛwɔɔŋnda haa? Kuɛɛ nda chɛŋ yɛ? Vɛɛ nda kindiŋ yɛ le naa kpundɔɔ tuisioo choo? Le miŋ sɔla muli nyunalaŋ ndaŋ, ŋ tofawɔ fɛŋ nyɛ yɔŋnuŋ teleŋ wanachioo kanduŋ sindɛ pa wo.

7. Vɛɛ kpɛ Setana tiu yɛ waŋnda ba ma kɛɛ Mɛlɛka piɛiyo?

⁷ A mɛɛ naŋ pɛɛku o Buŋgɛi 3 ve o yau wo hoo niŋ yɛ, mi maalikɛiyaa Mɛlɛkaa opilɛ tuunuŋ o kɔl le mi ndu bɛɛ wa masa. O hei niŋ, mbo simul Mɛlɛka. Le saboo hoo o sɔla diolaŋ ni aa Setana Nyina Wɔɔŋndo. (Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 12:​9) Mɛɛ wɔsioŋ 1,600 hiou chɔŋ a teleŋ Setana hui Ifi wo, o dimi niŋ, mbo tiu waŋnda kpede ba okoŋ, ma mal Mɛlɛka piɛiyo. Wanaa o dema wa kinɛi cho wanaa laalaŋaa pɔmbuaa haa ni. Nda cho yɛ, Ebɛl, Inɔki vɛlɛ a Nuuwa ni.—Hibuluiya 11:​4, 5, 7.

8. (a) Vɛɛ maalikɛiya apum looku yɛ simnɔŋ nyinaa wɔɔŋnda? (b) Le mi nyinaa wɔɔŋnda haa sɔla kindaa o mɛŋma koŋgima hiŋ o palɛi Nuuwa ve niŋnde, yɛɛ ndaa tosa yɛ?

⁸ O boondii Nuuwa ve niŋ, mi maalikɛiyaa cheleŋ tosal Chɛhowa nila kalulaŋ. Ma mal fondaŋ ndaa choo choo okoŋ, ma tual o lɛŋndeŋ choo naŋ ma chua dialuŋ ŋwanachieeyaŋ. Le yɛɛ nda tosa yɛ i waa lende? Ŋ nuawɔ Chɛnɛsee 6:​2. O dimi aa, “Mi  nyaa yoomaa cho o inyinaya choo choo va a pum a cha mɛɛ waŋ laanduaa veluŋ o chieeŋndo choo va a naŋ yɛ. O koŋ, ma chɔuviaa a nda yeema va nda tɛɛŋ, ma siiŋguu nda laandaa nda.” Kɛ Chɛhowa chɛl mi maalikɛiya haa vɛlɛ a chuauwaa nda velu wa hiou lachi a sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ tosaa le. Le hei, mi Chɛhowa huŋ a mɛŋma koŋgima bɛnduaŋ o chieeŋndo choo mbo tɛɛmbuu wanaa dɛnɛwɔɔŋnda kpou. Wanaa kɛndiaa kinɛi o kiindiaa ni. (Chɛnɛsee 7:​17, 23) Le mi maalikɛiyaa nila kaluaa haa kinda o mɛŋma koŋgima hiŋ maŋ ndaŋ, ma mal dialuŋ ndaŋ ŋwanachieeyaŋ okoŋ, ma miiŋguŋ choo choo o inyinaya. Nda kpou cho niŋ hau kumbuii Setana ve, o simnuŋ “Masa Nyinaa Wɔɔŋnda” wo.—Maatiu 9:​34.

9. (a) Mɛɛ nyinaa wɔɔŋnda miiŋgu o choo choo niŋ, yɛɛ ndoo yɔŋnuŋ yɛ a nda? (b) Yɛɛ naŋ cho yɛ hunɔɔ yaasiaa a nyinaa wɔɔŋnda okɔɔ?

⁹  Mɛɛ maalikɛiyaa nila kaluaa haa miiŋgu choo choo, mi Mɛlɛka soli nda o yuŋgu ndɔɔ niŋ mɛɛ mɛɛ o soli Setana naa yɛ koni. (Pitɛ Diiŋ Ndɔɔ 2:​4, 5) Maalikɛiya haa tiu lɛ ba ma chua dialuŋ ŋwanachieeyaŋ te. Kɛ a koŋ kpou, a nɔla ma soliŋ waŋchieeya kpeku le hɛnaŋ ndaa tosaa. O kpeekpei niŋ, nyinaa wɔɔŋnda haa Setana cho soliŋndo kpeku ni mbo wa waŋndachieeya kpou huiyo ma tosa yɔŋ wɔɔŋndo. (Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 12:​9; Chɔŋ Tasoo 5:​19) Vɛɛ o cho yɛ hei tosaa? Setana tosa mi nyinaa wɔɔŋnda soliŋ nɛila yɛ yɛlaŋ kpeku halikpeŋ ma hui waŋchieeya. (Nuawɔ Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 2:​11.) Ŋ yaasiaa wɔ nɛilaŋ ndaŋ lapum, la nyinaa wɔɔŋnda soliŋ hau kpeku le waŋnda huiyo laŋ.

10. Yɛɛ cho yɛ walta nyinaa wɔɔŋnda?

¹⁰ Nyinaa wɔɔŋnda soliŋ hau nɛila yɛ yɛlaŋ kpeku le waŋnda huiyo. Nɛilaŋ lapum la cho laŋ ni: Kueeleŋ, yawalaŋ viomɔɔ, piondɔŋndaŋ, suɛi o waŋvilɛiya lo, kulei yauwo, kpulamalaŋ yiiyo, a la cheleŋ ndaŋ tau. Laŋ kpou, walta nyinaa wɔɔŋnda la cho ni. Baabuiyo pɛɛsa walta nyinaa wɔɔŋnda, nduyɛ o dimul naa le miŋ kpeeŋaŋ nyɛ o nyɛ chiɛɛliaŋ a nyinaa wɔɔŋnda. (Kaleesiaŋnda 5:​19-21) O cho ko mɛɛ waŋndo soliŋ naa malaa yɛ yiaa kpeku le suwaa suu o suu biyɔɔ yɛ, lende ko nyinaa wɔɔŋnda bɛɛ soliŋ nɛila yɛ yɛlaŋ kpeku ni le wanaa siaama sɔlaa le hɛnaŋ ndaa tosaa.

11. Yɛɛnɛ cho yɛ yawaa viomɔɔ? Nduyɛ, le yɛɛ o bɛnda yɛ miŋ faŋaŋ ndu kɔɔli?

¹¹ Nɛi nyinaa wɔɔŋnda soliŋ hau kpeku tau le waŋnda huiyo wo cho yawaa viomɔɔ ni. Yɛɛ cho yɛ yawaa viomɔɔ? Yawaa viomɔɔ cho ni, kindiŋndo le sinaa a nyɛ cho yɔŋnɔŋ o chilaŋ niŋndo okɔɔ, vɛlɛ a nyɛ bii num kɔndɔfili wo. Le hei tosaa, mi apum wuu kooŋ. Naapum, ma nua o tofaŋndo niŋ, kolii latɛnduei wuu wo vɛlɛ a nɛila cheleŋndaŋ. Waŋnda apum yiyaŋ maa, hei cho suɛi wɔɔŋ te. Kɛ nɔ o kɔl maa, a nyinaa wɔɔŋnda latulu nda cho wallo ni. Le tamaseliiyo, mi yau Walta Wanaa Chiisuaa 16:​16-18 suaa a chuaambɔ laandu pilɛ okɔɔ, o nyina  wɔɔŋndo wa kɔɔli wo. Mbo dimi maa, “nyina wɔɔŋ koŋ ndu oo tosa ni mbo chɔm waŋnda sɔɔŋ wa hunɔɔ yɔŋnɔŋndo woŋ.” Kɛ a kpaaya nyina Mɛlɛkaa, mi kiilanɔɔ Pɔɔl tuau ndu nyina wɔɔŋ koŋ kɔɔli. Ndu oo nɔla lɛ mbo dimul waŋnda a chila ndalaŋ okɔɔ le.

12. Le yɛɛ suukaŋndo a waŋvilɛiya cho yɛ suɛi wɔɔŋ?

¹² Nɛi cheleŋ nyinaa wɔɔŋnda hui vɛlɛ waŋndachieeya wo cho suɛi o waŋvilɛiya lo ni. Ma tosa mi wanaa cho mɔnɛi biyɔɔ le wanaa ndaa kaalaa vi wa a laalaŋ sɔɔŋ lachoowaŋ nda wa nda dimullo a wanaa ndaa kaalaa vi wa okɔɔ woŋ. Mi wana ŋwaŋvilɛiyo dimul nda yooŋgula yɛ yɛlaŋ a wana vi wo okɔɔ, nduyɛ, mbo tosa diomndeŋ naŋ chaa wana vi koŋndo cho suɛi ni. Mi hei tosa mi waŋnda laalaŋ maa a tonya kpeekpei wanaa vi wa cho yoomu nduyɛ, maa suukaŋndo a nda dɛɛniaa wanaa o mɛiya kɔltaŋ. Kɛ nɔ o kɔl maa nyɛ o nyɛ nda dimul num pɛ, choolaŋ fuu o cho ni nduyɛ, mbo chuu num kpundɔɔ tau. Le sabu yɛɛ? Kanifuule, nyinaa wɔɔŋnda nɔla ma tuula diomnde wana vi koŋndo. Nduyɛ, a tiuba ma ke wana ŋwaŋvilɛiyo yooŋgoo a wana vi koŋndo okɔɔ. (Saamiɛɛ Tasoo 28:​3-19) A mɛɛ naŋ pɛɛku o Buŋgɛi 6 o yauwo hoo niŋ yɛ, waŋndo vi pɛ, o nɔ lɛ yoomu niŋ  te. (Sam 115:​17, NW) Lelaŋ wana o wana soo pɛ o waŋvilɛiya lo, mɛɛ wana koŋ o walta nyinaa wɔɔŋnda niŋ o luei balaŋ ni. Mɛɛ o cho hɛnaŋ Mɛlɛka kposoŋ te o tosa koŋ te. (Nuawɔ Ditɔnɔmii 18:​10, 11; Aisaya 8:​19). Lelaŋ, ŋ nɔ miŋ mandaŋ nyɛkɛndɛi a nɛila yɛ yɛla nyinaa wɔɔŋnda cho hau soliŋndo kpeku laŋ.

13. Yɛɛ wanaa ndaa nɔ siooŋii nyinaa wɔɔŋnda wa tiu yɛ ba ma tosa?

¹³ O cho ko huiyo kinɛi le nyinaa wɔɔŋnda hui waŋchieeya le, kɛ ma luei nda vɛlɛ siooŋnde. Setana a nyinaa nduaa wɔɔŋnda sina maa teleŋ ndaa “cho niŋ o biŋgii naa” le mi Mɛlɛka huŋ faŋa nda o chieeŋndo choo. Le saboo hoo nda cho hau a yolɛi ni mbo hiau maa paandu. (Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 12:​12, 17) Waŋnda o waalaŋ niŋ wa a siooŋii nyinaa wɔɔŋnda, kɛ ma tiuba ma soliŋ siooŋii keŋ o lakɔl. Vɛɛ nda tiu yɛ ba le hei tosaa? Vɛɛ waŋndo tiu yɛ ba mbo soli balaŋ o walta nyinaa wɔɔŋnda niŋ?

14. A mɛɛ Kilisiɔŋnda sindɛ Ɛfisɔɔ tosa yɛ, vɛɛ naa bɛɛ nɔla yɛ hau miŋ soli balaŋ o walta nyinaa wɔɔŋnda niŋ?

¹⁴ Baabuiyo chɔm naa mɛɛ naŋ faŋaŋ nyinaa wɔɔŋnda kɔɔli yɛ, nduyɛ a mɛɛ naŋ soli balaŋ o walta ndalaŋ niŋ yɛ. Le tamaseliiyo, tuupa mi waŋnda apum Ɛfisɔɔ simnuŋ Kilisiɔŋnda o wɔsiŋ kɛmɛ tosoŋ niŋ, walta nyinaa wɔɔŋnda apum ndaa tosa ni. Le ma mal walta nyinaa wɔɔŋnda haa, yɛɛ ndaa tosa yɛ? Baabuiyo dimul naa aa, “Mi wanaa ka ka a nda aa nɔ kooma wɔɔŋndaŋ nda ma huŋ a yaula ndalaŋ naa pilɛ ma luam ndaŋ waŋnda kpede o hɔl.” (Walta Wanaa Chiisuaa 19:​19) Tamasi kɛndɔɔ pila Kilisiɔŋnda haa kɛsi ni. Hei chɔm ni maa, wanaa yeema hau balaŋ solioo o walta nyinaa wɔɔŋnda niŋnda, nduyɛ, ma yeema Chɛhowa piɛiyo wa nɔ ma faŋaŋ nyɛm nyinaa wɔɔŋnda o ba. Nyɔɔŋ muŋ ŋpum cho ni, yaula nɔ sɔɔŋ nyinaa wɔɔŋnda woŋ, vidueilaŋ, nyɛchaa, vɛlɛ a nyɛm cheleŋ ŋ dɛɛniaa waŋnda le hɛnaŋ nyinaa wɔɔŋnda tosaa wo. Nyɛm naŋ nɔ vɛlɛ miŋ pɛŋgi tosaa woŋ cho muŋ ŋpum ni. Kɛiyo baanɔŋndo o chaŋ le kɛndiaa, kelɛi wounɔŋndo le nyinaa wɔɔŋnda, vɛlɛ a kuei baanɔŋndo.—Kɔliŋtiaŋ Tasoo 10:​21.

15. Le miŋ simul nyinaa wɔɔŋnda, yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa?

¹⁵ Mɛɛ wɔsilaŋ la hiou latiŋ chɔŋ a boondii Kilisiɔŋnda  Ɛfisɔɔ lom yaula ndala kooma wɔɔŋndaŋndo, mi kiilanɔɔ Pɔɔl poonyial nda aa, “A nyinaa wɔɔŋaa cho o halaa niŋnda . . . naa ŋ cho sɔŋgɔɔ ni.” (Ɛfisiaŋnda 6:​12) Nyinaa wɔɔŋnda haa wa wɔ tuŋ sɔŋgɔɔ a nda. Lelaŋ, yɛɛ Kilisiɔŋnda haa ndaa nɔ yɛ niko ma tosa? Mi kiilanɔɔ Pɔɔl dimi aa, “Kɛ, o muŋ kɔɔli, la chua tiindaŋndo teleŋ o teleŋ mi la dɔu o Mɛlɛka niŋ. Tiindaŋndo cho machuaa maa nyɛ kala kala puaa chɔuwa bii o ba maa boo bɛndu wo. A ndu nya nɔla ni mi la nyumi chiŋɔma leyiŋndaŋ ma Masa Nyinaa Wɔɔŋnda wuu le nya viɔɔ waŋ” ni. (Ɛfisiaŋnda 6:​16) Mɛɛ naŋ kiandu o laalaŋ naa niŋ fau, lende koni naŋ sɔla kpaayaa le nyinaa wɔɔŋnda simullo ni.—Maatiu 17:​20.

16. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le mi laalaŋ naa kendu?

¹⁶ Vɛɛ naŋ looku yɛ laalaŋ naa kindi poŋ? Baabuiyo pɛɛkoo lɔɔlɔɔ tosa ni mi laalaŋ naa kendu poŋ. Le mi chiɛiyo viou isisi le teleŋ vilɛi, mɛɛ mi chiiye wa i kala poŋ. Mɛɛ lende koni laalaŋ naa bɛɛ nɔ ni mbo wa o kala. Kɔlkalu kpeekpei Mɛlɛkaa kindi laalaŋ naa ni. O Baabuiyo niŋ kɔlkaloo hoo cho ni. Ŋ nɔ miŋ wa nuaa lɔɔlɔɔ o Baabuiyo niŋ nduyɛ, miŋ dɔu nyɛ naŋ cho pɛɛkoo wo o wali niŋ. Te ŋ wa pɛ tosaa lende, mɛɛ laalaŋ naa cho kiondɔɔ mɛɛ chiɛiyo sim naa o chiiyii kalɛi choo yɛ. Laalaŋ waa naa mala naa nyinaa wɔɔŋnda nɔla ma hui naa le.—Chɔŋ Tasoo 5:​5.

17. Yɛɛ kpeekpei yeemaŋ yɛ naa o ba le miŋ simul nyinaa wɔɔŋnda?

¹⁷ Yɛɛ cheleŋ Kilisiɔŋnda Ɛfisɔɔ ndaa nɔ yɛ vɛlɛ ma tosa? Ndaa nɔ ma wa Chɛhowa piɛiyo lɔɔlɔɔ kanifuule a wa o chiee wa o piaa cha a walta nyinaa wɔɔŋnda wo niŋ. Lelaŋ Pɔɔl dimul nda ni aa, “La wa Mɛlɛka piɛiyo le teleŋ o teleŋ, mɛɛ Nyina Mɛlɛkaa chɔm nya yɛ. La piɛi Mɛlɛka o isɔɔ o isɔɔ niŋ mi la nyuna ndu le malaa.” (Ɛfisiaŋnda 6:​18) Lende koni naa bɛɛ ŋ cho hau ni. Chieeŋ naŋ cho niŋndo o cho o piaa cha a walta nyinaa wɔɔŋnda. Lelaŋ, o bɛnda miŋ wa piɛiyo lɔɔlɔɔ fee o Chɛhowa lo le mbo manda naa yɔŋi nyinaa wɔɔŋnda tiu naa ba. Te ŋ wa pɛ piɛiyo, ŋ nɔ miŋ soliŋ diola Chɛhowa laŋ kpeku. (Nuawɔ Pulɔwaa 18:​10.) Lelaŋ, ŋ nɔ miŋ wa piɛiyo lɔɔlɔɔ o Chɛhowa lo aa, “Manda naa yɔŋi Masa Nyinaa Wɔɔŋnda o tiu naa ba.” Masa koŋ cho yɛ Setana ni. (Maatiu 6:​13) Te o yɔŋ pɛ miŋ piɛi o Chɛhowa lo a kɔl naa kpou, o nɔla mbo muli piɛile naaleŋ.—Sam 145:​19.

18, 19. (a) Yɛɛ ke yɛ naa tiindaŋndo maa ŋ tiuba miŋ yem chɔu cho naa tɛɛŋ naa nyinaa wɔɔŋnda wo? (b) Nyunala yɛɛ naŋ cho yɛ hunɔɔ muli o buŋgɛi cho lachi ve niŋ?

¹⁸  Nyinaa wɔɔŋnda niŋ kposoŋ te. Kɛ o wa bɛɛ lende, ŋ nɔ miŋ nɔ siooŋii nda le. Te ŋ soli pɛ balaŋ o sɔɔŋ nyinaa wɔɔŋnda niŋ, okoŋ, miŋ sɔɔŋguu Chɛhowa ikɛi kpɛɛluŋ a hɛnaŋ ndɔɔ tosaa, a yɔŋ naa nyɛ o nyɛ le. (Nuawɔ Chemisi 4:​7, 8.) Kpaaya nyinaa wɔɔŋnda nɔ mɛɛlulaŋ. O boondii Nuuwa ve niŋ, mi Mɛlɛka tuisi nda nyɛpalaa choo. Nduyɛ o chilaŋ niŋ bɛɛ, Mɛlɛka cho nda hunɔɔ yamɛi kilul. (Chudi 6) Loonuŋ vɛlɛ maa Chɛhowa cho maalikɛiyaa nduaa kɛndiaa soliŋndo kpeku le naa mandaa. (Masaa Bɛnduaa Diiŋ Nduaa 6:​15-17) Maalikɛiya haa nɔ bɔɔ yeemɛi le naa malaa le miŋ hɛluŋ nyinaa wɔɔŋnda. Maalikɛiyaa kɛndiaa haa cho naa dɛɛniaa lɔɔlɔɔ. Lelaŋ, ŋ nɔ miŋ sɔɔŋguu Chɛhowa ikɛi kpɛɛluŋ vɛlɛ a maalikɛiyaa nduaa kɛndiaa haa. Nyɛ koŋ naŋ nɔ ni miŋ soli balaŋ o sɔɔŋ nyinaa wɔɔŋnda niŋ, okoŋ, miŋ tol sila naŋ cho sɔlaa o Diom Mɛlɛkaa niŋndo kɔɔli. (Pitɛ Tasoo 5:​6, 7; Pitɛ Diiŋ Ndɔɔ 2:​9) Lelaŋ, ŋ nɔ tiindaŋndo maa ŋ tiuba miŋ yem chɔu cho naa tɛɛŋ naa nyinaa wɔɔŋnda wo.

¹⁹ Kɛ le yɛɛ Mɛlɛka chɛllɛ mi nyinaa wɔɔŋnda wa? Nduyɛ, le yɛɛ o chɛllɛ vɛlɛ mi dɛnɛwɔɔŋndo wa hau waŋchieeya nyɛpalaa tuisioo choo? Ŋ cho nyunalaŋ ndaŋ muli o buŋgɛi cho lachi ve niŋ.