Tolokeleni

Tolokeleni muye pa filukusangwamo

ICAPITALA 10

Ifi Ifilengelwe fya Mupashi Ficita Kuli Fwebo

Ifi Ifilengelwe fya Mupashi Ficita Kuli Fwebo
  • Kani inkalamba shilabofwako abantu?

  • Kani imipashi iibipile ilatumpaika shani abantunshi?

  • Kani tulyelelwe ukutine’mipashi iibipile?

1. Mba nindo twelelwe ukusambilila pa nkalamba?

UKWISHIBA umuntu ilingi kulisankenemo ne kusambililako ifintu fimo pa cisoolo cakwe. Ukupalako kuli fyefyo, ukwishiba baYehova Lesa kulisankenemo ne kwishiba bwino inkalamba, ishibonwa ati cisoolo cabo ica kwiulu. Baibolo ileta inkalamba ati ‘abana ba baLesa.’ (Jobo 38:7) Pano niwisa mulimo shipyunga mu kufwaya kwa baLesa? Kani palipo ifishibacitiilepo abantunshi mu mpindi sha kale? Kani inkalamba palipo ifishicita mu mekalo enu? Kani e fyopele’fyo, ni muli isa nshila shicitile’fyo?

2. Mba nikulipi inkalamba shafumine, kabili shili shinga?

2 Baibolo impindi ishingi ilalabila pa nkalamba. Nga tulabilepo pa finini lukoso ifi ilabila pakweba ati tusambilile ifingi pa nkalamba. Mba nikulipi inkalamba shafumine? AbaKolosai 1:16 balalabila ati: “Pakuti muli bo [baYesu Klistu] emo fyalengelwe ifintu fyonse, nefyamumaulu, nefyapacalo.” Kanshi fyonse lukoso ifilengelwe ifya mupashi ifiitwa ati inkalamba cimo cimo ni baYehova Lesa e bafilengele ukupitila mu Mwana wabo umubele. Mba nishinga inkalamba ishiliko? Baibolo ilalangisha ati inkalamba ishakuti ubwingi shonse shalilengelwe, kabili shonse lukoso sha makosa.—Amasamo 103:20. *

3. Kani Jobo 38:4-7 alatubuule’ndo pa nkalamba?

3 Amashiwi abaLesa, Baibolo, alatubuula ati ili icalo calengelwe, ‘abana ba baLesa abalalume bonse balibilicishe pakuti pa kusangalala.’ (Jobo 38:4-7) Fyopele’fyo, inkalamba eko shali akale lukoso ili ne bantu tabangalengwa, ili ne calo tacingalengwa. Ili ilembo lya mu Baibolo nakabili lilalangisha ati inkalamba shingasangalala neli shingomfwa ububi, pakuti ilembo lilalabila ati ‘shalisangalele pamo.’ Boneni nakabili ati ‘bonse abana ba baLesa abalalume’ balisangalele pamo. Pali ilya mpindi, shonse inkalamba shali cisoolo cimo icaikateene icalukupyungila baYehova Lesa.

UKOFWA NE KULAMA KWA NKALAMBA

4. Kani Baibolo ilalangisha shani ati inkalamba shabucetekelo shilibikileko akalango kuli fyefyo abantunshi bacita?

4 Ukutatika lukoso ili shabweneko ukulengwa kwa bantunshi ba kutanga, inkalamba shabucetekelo shililangishe ukweba ati shilitemenwe makosa icisoolo ca bantunshi icilukukulilako ne kubona ati ukufwaya kwa baLesa kwacitwa. (Ifisimpi 8:30, 31; 1 Petilo 1:11, 12) Nangabe’fyo, mukupita kwa mpindi, inkalamba shalibwene ati abantunshi abengi balilekele ukupyungila Abalengeshi babo ababutemwe. Ukwakubula ne kukanika ico calibombomanikile inkalamba shabucetekelo. Ku kabeya kambi, lonse ulu umuntu, nangaba ati abe umo, aabwelela kuli baYehova, ‘palabo’kusangalala pa menso ankalamba.’ (Luku 15:10) Pakuti inkalamba shilibikileko akalango ukwakuti kuli babo abapyungila baLesa, eci baYehova libili libili batumine’nkalamba mu kukosha ne kulama abapyungishi babo ababucetekelo pa calo. (Pendeni AbaEbeya 1:7, 14) Boneniko fimo fimo ifyakubwenako.

“BaLesa banji bali batuma iŋkalamba yabo, nekufumbatisya kutunwa twaŋkalamu.”—Danyeli 6:22

5. Nifisa ifyakubwenako tusangana mu Baibolo ifitubuula pa kofwa kwa nkalamba?

5 Inkalamba shibili shalyofweleko umwalalume umulungeme Loti ne bana bakwe abanakashi ukupuluka ukonalwa kwa mishi iibipile iya Sodoma na Gomola pa kubatangilila ukubafumya muli woyo umupunda. (Ifyakutaŋga 19:15, 16) Ili papitile imyaka iingi, Danyeli uwakushimika balimupoosele mwi cengo lya nkalamu, pano inkalamu tashamusomeshepo, kabili kaalabila ati: “BaLesa banji bali batuma iŋkalamba yabo, nekufumbatisya kutunwa twaŋkalamu.” (Danyeli 6:22) Mu mpindi ya basambile, inkalamba yalikakulwile intangishi Petilo mwi kati. (Ifyacitilwe 12:6-11) Nakabili, inkalamba yalikoseleshe baYesu ili batatikile ukutulisha pa calo. (Mako 1:13) Kabili ili baYesu baali apepi ne kufwa, inkalamba yalibwenekeele kuli baYesu ne ‘kubakosha.’ (Luku 22:43) Mame’co ifi cabasangaleshe baYesu pa mpindi shesho ishicindeme isha mweo wabo!

6. (a) Kani inkalamba shilalama shani abantu ba baLesa muli bulelo? (b) Kani nifisa ifyakwipusha twakulabilapo pano?

6 Muli bulelo, inkalamba tashibwenekelapo ku bantu ba baLesa pa calo. Pano nangaba ati abantunshi tekuti bashibonepo, inkalamba sha baLesa isha makosa shicili shilalama abantu babo ku fili fyonse ifingonala ubuKlistu bwabo. Baibolo ilalabila ati: “Iŋkalamba yabaLesa ilabacicila abo ababatina, nekubapulusya.” (Amasamo 34:7) Mba nindo ayo amashiwi angabela aakutusangalasha makosa fwebo? Nipakuti kuli imipashi iibipile iilukufwaya ukutonala fwebo! Mba niisa mipashi iyo? Mba nikwisa yafumine? Kani ni muli isa nshila ilukufwaya ukutusomesesha fwebo? Pakweba ati tusangane ifyasuko kuli fyefyo ifyakwipusha, ngatulabilepo panini pa fyacitikile ku citati ca bantunshi.

IFILENGELWE IFYA MUPASHI IFILI IFIPONDO FYESU

7. Kani bantu banga Satana aalulwile ukufuma kuli baLesa?

7 Koti ni fyefyo twasambilile mu Capitala 3 ica lilino ibuuku, inkalamba imo yalitatikile ukukumbwa ukuteka bambi, kabili fyopele’fyo yalibalukiile baLesa. Mukupita kwa mpindi iyi inkalamba yalishibikilwe ati ni Satana Umusenseshi. (Ukufisulula 12:9) Ili papitile cipale imyaka 1,600 ukufuma apa atumpaikiile Efa, Satana alyalulwile apepi ne bantunshi bonse ukubafumya kuli baLesa, ukufumyako lukoso banini ababucetekelo, abali koti ni Ebeli, Enoci, na Noa.—AbaEbeya 11:4, 5, 7.

8. (a) Kani shimbi inkalamba shalibele shani ifibanda? (b) Pakweba ati fipuluke Ubulobe mu nshiku shakwe Noa, kani findo ifibanda fyacitile?

8 Mu nshiku shakwe Noa, inkalamba shimbi shalibafutukiile baYehova. Shalishiile imipunda ya shiko mu cisoolo ca baLesa ica kwiulu, kashiisa pa calo, ne kufwala imibili ya buntunshi. Mba nindo? Tulapenda pa Ifyakutaŋga 6:2 ati: ‘Abana ba baLesa abalalume balibwene abana ba bantunshi ati baweme; popele balibopile bonse abo basalulwile.’ Pano baYehova tabasuminepo ati ifi ishi inkalamba shalukucita ne fibipile ifi abantu batatikile ukucita fipitilile. Baliletele ubulobe pa calo ubwaonawile shonse imbifi kabili balipulwishe lukoso abapyungishi babo ababucetekelo. (Ifyakutaŋga 7:17, 23) Fyopele’fyo, inkalamba ishabafutukiile baLesa, ishitwa nakabili ati ifibanda, shalipatikishiwe ukushe’mibili ya shiko iya buntunshi ne kubwelelamo kwiulu mu kuba ifilengelwe fya mupashi. Shalilibikile ishine shenka ku kabeya ka Musenseshi, uyo uwabele ni ‘mfumu ya fibanda.’—Matayo 9:34.

9. (a) Kani findo fyacitikile ku fibanda ili fyabweleele kwiulu? (b) Mba nifindo twakulabilapo pa fibanda?

9 Ili inkalamba ishabafutukiile baLesa shabwelele kwiulu, sho ne mfumu ya shiko, Satana, tababasuminishepo ukuba pamo ne cisoolo ca nkalamba sha baLesa. (2 Petilo 2:4) Nangaba ati pano tekuti shifwale imibili ya buntunshi, shicili shilacita ifibipile ku bantunshi. Icinenene, pakuti pa kumofwako ne fibanda, Satana ‘alukutumpaika abantu bonse aba mu calo ca panshi.’ (Ukufisulula 12:9; 1 Yoane 5:19) Kani ni muli isa nshila alukucitile’fyo? Ilingi ifibanda filapyungisha imicitilo iipangiilwe ukutumpaika abantu. (2 AbaKolinto 2:11) Ngatulabilepo pali imo imo iyi imicitilo.

IFI IFIBANDA FITUMPAIKA

10. Kani ukupemamo mu mipashi nicindo?

10 Pakuti fitumpaike abantu, ifibanda filapyungisha ukupemamo mu mipashi. Ukupemamo mu mipashi kumfwana ne fibanda, nangaba ati umuntu umwine alukumfwana nafyo neli alukupyungisha umbi umuntu ukucite’fyo. Baibolo ilakaanya ukupemamo mu mipashi kabili ilatucenjesha ati tulukutalamukako ku fintu fyonse ifikumisheko ku mipashi. (AbaGalatya 5:19-21) Ifibanda filapyungisha ukupemamo mu mipashi koti ni fyenka filya abekate’sabi bapyungisha ifya kwikatilako isabi. Uwikate’sabi alapyungisha ifyakwikatilako ifipusenepusene pakweba ati ekate isabi ilipusenepusene. Koti ni fyopele’fyo, imipashi ibipile nayo ilapyungishe’nshila ishipusenepusene isha kupemamo mu mipashi pa kutumpaika abantu ukulukumfwana nayo.

11. Kani ukubuka cindo, kabili mba nindo tatwelelwe ukulukubukila?

11 Icakuteya cimo ici ifibanda fipyungisha kubuka. Kani ukubuka cindo? Kwesho’kufwailisha pa fya kuntangile neli pa fintu fimo ifitafishibikilwe. Ukubuka kumo kumo ni kuku: Ukwishiba kani ifi ifya mwiulu fyenda filikwetepo amakosa pa ficitikila abantunshi, ukupenda utushilwa twa mu lupi, ukuya ku ŋanga mu kubuka neli ukwipusha abangulu, ne kubuulishishe’miloto. Nangaba ati abengi balalanguluka ati ukubuka takubipilepo, Baibolo ilalangisha ati abashimika pali fyefyo umuntu akashuka balapyungila pamo ne fibanda. Icakubwenako, Ifyacitilwe 16:16-18 filalabila pa ‘mupashi uwakushimika’ uwalukulenga moye ‘ukulukushimika.’ Pano alilekele ukushimika ili icibanda bacitamfishemo muli ye.

Ifibanda filapyungisha inshila ishipusenepusene pa kutumpaika abantu

12. Mba nindo ukwesha ukulabila ne bafwile kubipiile?

12 Naimbi inshila iyi ifibanda fitumpaikilamo abantu kubakoselesha ukulabila ne bafwile. Abantu abalukulila pa mfwa ya bakwabo impindi ishingi balababepa pali babo abafwa. Uwambaala ne mipashi angapeela ifyebo ifilibelele neli ukulabilila mwi shiwi ilingomfwika koti lya woyo umuntu umufwile. Pakuti pali fyefyo, abantu abengi balacetekela ati abafwile muli bucine balabi kabili ne kweba ati ukwambala nabo kungofwa abalabi ukushipikisha ukubombomana kwabo. Pano “ukusangalasha” ukwa kube’fyo muli bucine kwa bufi kabili kungamuleteleni ifyakukatasha. Mba nindo? Nipakuti ifibanda fingatuntulula ishiwi lya mufwile ne kupeela uwambaala ne mipashi ifyebo pali woyo uwafwile. (1 Samweli 28:3-19) Nakabili, koti ni fyefyo twasambilile mu Capitala 6, abafwile balilekele ukubako. (Amasamo 115:17) Kanshi “babo ababuka” balitumpaikilwe ne mipashi iibipile kabili balukucita ifipuseneko ne kufwaya kwa baLesa. (Pendeni Ndutelonomi 18:10, 11; Isaiah 8:19) Pakuti pali fyefyo, mucenjele pakweba ati mwiikatwa muli cici icakuteya icibipile ici ifibanda fipyungisha.

13. Kani findo abantu abengi abalukutina ifibanda akale bacitile?

13 Imipashi ibipile taitumpaikapo lukoso abantu sombi nakabili ilabatiinisha. Shino nshiku, Satana ne fibanda fyakwe baliishi ati balishele “nempindi ice lukoso” ati babapoke amakosa, kabili balikalipile ukwakuti ukucila nefi baali akale. (Ukufisulula 12:12, 17) Nangabe’fyo, abantu abengi abaikele lyonse mu mwenso wa kutiina iyo imipashi iibipile balilekele ukutiina. Kani findo bacitile pakweba ati baleke? Mba findo umuntu angacita nangaba ati alapemamo ne kale mu mipashi ibipile?

IFYA KUCICILA IMIPASHI IIBIPILE

14. Ukupala abaKlistu ba kutanga mu Efesa, kani tungaleka shani ukwambala ne mipashi iibipile?

14 Baibolo ilatubuula ifya kucicila imipashi ibipile ne fya kuleka ukwambala nayo. Langulukeni pa cakubwenako ca baKlistu ba kutanga mu mushi wa Efesa. Bambi balukupemamo mu mipashi ili tabangaba abaKlistu. Ili basalulwilepo ukuleka ukupemamo mu mipashi, kani findo bacitile? Baibolo ilalabila ati: “Nabambi abenji abakubuka baliloŋganisye amabuku abo, nekuoca pamenso abantu bonse.” (Ifyacitilwe 19:19) Pakuti balyonawile amabuuku abo aabufwiti, abo abaKlistu ba bukumo baalilangishe icakubwenako kuli baabo abalukufwaya ukucicila imipashi ibipile muli bulelo. Abantu abalukufwaya ukupyungila baYehova balyelelwe ukonala fyonse lukoso ifikumisheko ku kupemamo mu mipashi. Ifyo ifintu fili koti mabuuku, bamakashini, amafilimu, ne filebulu fya kubukilapo, ne nyimbo ishikoselesha ukupemamo mu mipashi ne shilenga ukuboneka ati ukucite’fyo kuweme ukwakuti. Na fimbi ifyelelwe ukonalwa fintu ifyabwanga ifi abantu bafwala neli fimbi lukoso ifi bafwala ifya kubalama ku fintu ifibipile.—1 AbaKolinto 10:21.

15. Kani findo twelelwe ukucita pakweba ati tucicile imipashi ibipile?

15 Ili papitile imyaka ukufuma apa abaKlistu mu Efesa baonawile amabuuku abufwiti, intangishi Paulu yalibalembeele ati: “Ulubo lwesu . . . tulukulwa . . . nefyamipasi fyakubifya.” (AbaEfesa 6:12) Ifibanda tafyabalekeeleko. Fyalukwesha ukubacilapo amakosa. Popele apo, mba nifindo fimbi ifi abo abaKlistu baelelwe ukucita? Paulu, kaalabila ati: ‘Buleni kabili ingabo ya kucetekela, kuli yo eko mukeshiba ukushimya imifwi yonse iya mulilo iya wakubifya, Satana.’ (AbaEfesa 6:16) Kani ingabo yesu iya kucetekela ikosele, eli tungakosa ukucicila imipashi iibipile.—Matayo 17:20.

16. Kani tungakosha shani icicetekelo cesu?

16 Mba pano, tungakosha shani icicetekelo cesu? Tungacikosha ukupitila mu kusambilila Baibolo. Pakweba ati icibumba cibe icikosele, icakwibacilapo cilyelelwe ukuba icikosele naco. Koti ni fyopele’fyo, ukukosa kwa cicetekelo cesu kulyeyamine makosa pa kukosa kwa paapo apa cibekwe, apali ni pa kwishiba ukulungeme ukwa Mashiwi abaLesa, Baibolo. Kani tulukupenda ne kusambilila Baibolo inshiku shonse, icicetekelo cesu cingakoselako. Koti cibumba icikosele, icicetekelo ica kube’fyo cikatucicila ku kubulo’kutumpaikwa ne mipashi iibipile.—1 Yoane 5:5.

17. Kani nicindo icelelwe ukucitwa pakweba ati umuntu aciicile imipashi iibipile?

17 Mba nicisa cimbi ici abo abaKlistu mu Efesa baelelwe ukucita? Balyelelwe ukulamwa na kumbi nipakuti balukwikala mu mushi uwaiswilemo ne balukupemamo mu mipashi. Pakuti pali fyefyo, Paulu alibabuulile ati: “Mulukutembela impindi syonse muMupasi nekutembela nekulomba konse.” (AbaEfesa 6:18) Pakuti na fwebo tulekala mu calo iciswilemo ukupemamo mu mipashi, pa kuicicila imipashi iibipile tulyelelwe ukutembela ne munkonsha kuli baYehova ati batulame. Pano, tulyelelwe ukupyungisha ishina lya baYehova mu matembelo esu. (Pendeni Ifisimpi 18:10) Pakuti pali fyefyo, tulyelelwe ukupitilisha ukutembela kuli baLesa ati ‘balukutucicila kuli woyo umubipile,’ Satana Umusenseshi. (Yoane 17:15) BaYehova bakaasuka amatembelo akube’fyo aamunkonsha.—Amasamo 145:19.

18, 19. (a) Mba nindo tungacetekela ukucimfya ulubo lwesu ne mipashi iibipile? (b) Kani nicisa icakwipusha icikasukwa mu capitala cakonkapo?

18 Imipashi iibipile ingacita ifibipile kuli fwebo, pano tekuti tuitinepo kani twamucicila Umusenseshi ne kupalamina kuli baLesa ukupitila mu kucita ukufwaya kwabo. (Pendeni Jakobo 4:7, 8) Amakosa amipashi iibipile ali ne pakupela. Baliipanikile mu nshiku shakwe Noa, kabili ilishinkamenwe ne kusolololwa kwa kupelako kuntangile. (Juda 6) Anukeni nakabili ati inkalamba sha baYehova isha makosa shilatulama. (2 Imfumu 6:15-17) Isho inkalamba shilitemenwe makosa ukubona ati twakumanisha ukucicila imipashi iibipile. Inkalamba ishilungeme shilukutukoselesha fwebo. Kanshi ngatulukwikalilile ku kabeya ka nkalamba ishabucetekelo. Nakabili tekwesha ukulukwambala ne mipashi iibipile mu nshila iili yonse kabili ngatulukupyungisha ukufunda kwa Mashiwi abaLesa. (1 Petilo 5:6, 7; 2 Petilo 2:9) Eli tungacetekela ukucimfya ulubo lwesu ne mipashi iibipile.

19 Pano nindo baYehova basuminishishe imipashi iibipile ukubako na bumbifi ubulengele abantunshi ukupenga ukwakuti? Ico icakwipusha cikalabilwapo mu capitala cakonkapo.

^ par. 2 Ukulabila pa nkalamba ishilungeme, Ukufisulula 5:11 kulalabila ati: “Ukusipenda syalikumene amasausande namasausande,” neli “mpaŋgana mpaŋgana.” Kanshi Baibolo ilalangisha ati inkalamba ishakuti ubwingi shonse shalilengelwe.