Capita Mudri

Afa O’bale Orindiru ’Diyi​—Geri Eyini Ama Obizu ’Diyi

Malaika ki ’ba ma aza ko ra ya?

Orindi onzi ’diyi ki ’ba ma dri ici a’du ’yezu ya?

Le ama ma ’yeki orindi onzi ’diyi ki si urisi ya?

ECOZU ’ba azini nizu kililiru eri orodriru tu e’yo onizu ’ba eri vule akua ’diyi ma dria. Eri trotro ’dile, ecozu Yehova Munguni nizu kililiru le vini mi ma oni e’yo malaika erini ’bua ’diyi pi ma dria. Biblia omve malaika eyi “Anzi Munguni ’diyi.” (Yobu 38:7) Azi eyini otuta Munguni ma aleari ngoni ya? E’yo azi eyini ’ye adi ’bani ma alea ni ci ya? Afa Malaika ni ’ye ’diyi mi idri bi ra ya? Ka ovu ’dini, eri ngoni ru ya?

² Biblia nze e’yo malaika ma dria pale turu turu. Le ama ma ndreki di nga afa azi were ’diyi e’yo onizu malaika pi ma dria. Malaika engaki ngoa ya? ’Ba Kolosaia ’Diyi 1:16 kini: “Erisi [Yesu Kristo si] ’ba ndra afa dria ’bua azini nyakua.” Ifini kini, geri eri ma Mva osile okori vusi Yehova Mungu o’ba ndra afa woro orindiru ’bani omvele malaika ru ’diyi ni. Malaika ma kalafe woro ri si ya? Biblia ece kini ’ba o’ba ndra malaika milioni turu turu, dika eyi woro okporu.—Zaburi 103:20. *

 ³ E’yo Munguni, Biblia, lu amani kini ndra ’bani nyaku o’bazu ’bori ma vutia, “Mungu anzipi otreki ayikosi tualu.” (Yobu 38:4-7, NW) ’Ba o’ba ndra malaika ki de nga ’ba o’bani ’ba ada eyi ku, vini de nga ’ba o’bani vini nyaku ku. E’yo siza Biblia ma alea ri ece vini kini malaika eyi leta pie, a’dusikuni ’yo kini eyi ‘otre ayikosi tualu.’ Mi ne nga’ ba ’yo ’dia kini ‘anzi Munguni dria’ otreki ayikosi tualu. Ewu ’dasi ria, malaika woro eyi ndra aku o’api tualu ti ecita si Yehova Mungu ni inzipiri ma alea.

MALAIKA MA AZAKOZA AZINI AGEI TEZA

⁴ Ndra e’dozu drio eyini o’bata ’ba ada oko ’diyi pini nezu ra risi, malaika asi ada be ’diyi e’daki ava eyini zota aku ’ba ada ni ma dria azini vini ’yeza asisile Munguni ma dria indi. (E’yo O’beza 8:30, 31; 1 Petero 1:11, 12) Te, sawa were ma vutia, malaika ngaki ne kini ’ba kakau jaki eyi ma ti kalasi inzita fezu O’bapi leta ruri ni inzizu ri ma aleasi ra. Adaru tandi ’di fe ndra asi suza malaika asi kilili be ’diyi ni ra. E’yo ’disi, ’ba azi aluni ka dri da muzu Yehova vu “ayikoni nga ovu malaika ma milia.” (Luka 15:10) Malaika yini ’ba Munguni inzipi ’diyi lezu tu risi, ama ecoki di asisile Yehovani o’du driasi malaika eyi ayuzu okpo fezu ati’bo erini asi kililiru be nyakua ’diyi ni azini eyi ma agei ta mbazu ri va ra. (’Ba Ebraniani 1:7, 14) Mi ne di eceta ’diyi ma azi ki ’dia.

⁵ Malaika iri koki agu onyiru Loti ma aza eri ma ezoanzi iri ’diyi be efuzu dri jaza aku amboru iri onzi ’yepi Sodomu azini Gomora be ri ma alea risi amve. (E’doza 19:15, 16) Eli turu turu ma vutia ’ba nga ndra nabi Danieli ni ’be kami ma ’bilea, te pa i ra bile koko ani ’yo kini: “Mungu mani epe malaika erini ma ti, emuzu kami tile obizu ci.” (Danieli 6: 22) Eli oko turu aluzo ri ma alea, malaika aluni ofu ’ba ti pele Petero ni arujoa risi. (’Yeta 12:6-11) Vini indi, malaika feki ndra okpo Yesuni erini ima azi nyakuari e’doria. (Marako 1:13) Yesu ni ’yeria dra ria, malaika alu emu Yesu ni “okpo fezu.” (Luka 22:43) Okpo feza malaika ’diyi niri fe ndra asi omiza Yesu ni tu sawa orodriru idri erini ma alea ria!

⁶ Andrusi, malaika e’dakini eyi ’ba Munguni nyakua ’diyi ni ku. Tro ’ba ada ni eyi nezu ku ra ti, Mungu ma malaika okporu ’diyi ki ’ba erini ma agei te, tutuni afa azi lepi ki ezapi geri orindini si ’diyi ki si. Biblia ’yo kini: “Malaika Yehovani ri ’ba Yehovani rupi ’diyi ma ageia kuru, yi arizu.” (Zaburi 34:7) E’yo ’diyi ovu amani asi omiza ru ndeni a’dusi ya? A’dusikuni orindi onzi lepi ama dri japi ’diyi tre! Eyi a’dipi ki ya? Engaki ngoa? Geri eyini lezu ama dri jazu ’diyi ngoki ya? Omvita ’diki isuzu, le ama ma neki nga mbeleru a’du afa ’ye i ndra e’doza adi ’ba ada ni ma alea ni’ari.

AFA O’BALE ORINDIRU OVUPI AMA ARI’BORU ’DIYI

⁷ Amani ndra onile buku ’di ma Capita  3 ma alea ’bo rile, malaika azi aluni nga ndra asi ini oja lezu ecazu azi ’diyi pi ma drileru ani nga di eca Mungu ma ari’boru. ’Da ma vutia malaika ’di nga di eca Sitani ’Ba asu supiri ru. (E’yo Eceza 12:9) Eli 1600 erini Eva ni obezu ’bo ri ma vutia, Sitani nga ’ba ma ndeni ma ti oja Mungu vurisi pelu ’ba were ndra pa sopi kiri kiri asi adaru be, ekile Habili le, Enoka le, azini Noa le ’diyi ki.—’Ba Ebraniani 11:4, 5,  7.

⁸ Ewu Noa ni ndra ovuzu idriru ri ma alea, malaika azi ngaki ndra vini eca Yehova ma ari’bo ru. Eyi kuki ndra pari  eyini aku Munguni ’bua ’daleri, esiki va nyakua, suki di rua ’ba ada ni. A’du ma e’yo si ya? Buku E’doza 6:2 la ’dini: “Anzi Munguni ndre kini ezoanzi ovu ndrizaru; yi nga yi ma azi o’du okuru dria yini opelerile.” Te Yehova Mungu ku ni ndra ’yeta malaika ’diyi ni ’ye azini e’yo onzi eyini fe ’ba ada ni ’yeri ja ’dini ni ku. Nga yi tiza eji wudrikuru dria ’ba woro onzi ’diyi ma dri jazu azini nga lu ’ba ndra eri ma ati’boru kilili a’ita be ’diyi ku a’dule. (E’doza 7:17, 23) ’Dasi coti, malaika ogburunduaru, vini ’bani omve orindi onziru ’diyi, nga rua eyini ’ba adaru ri tru ra ecozu dri dazu ’bua ’dale orindiru dika beni. ’Di si ngaki di eyi ’ba woko ’ba ’Ba Obepi, ndra ecapi “dricere orindi onzi ni ’diyi ni ria.”—Matayo 9:34.

 ⁹ Malaika ndra ogburundua ru ’diyi ni tro dri dazu ’bua ’dale ra ti, ’ba nga ndra di eyi dro ’bua ’dale risi te, ekile drile eyini Sitani le. (2  Petero 2:4) Eyini tro sawa ’disi ecozu rua ’ba ada niri suzu ku ra ti, eyi nga kiri ’ba ada ikpa e’yo onzi ’diyi ’yezu. Adanisi, azakoma orindi onzi ’diyi nirisi, Sitani ni “’ba wundrikuru dria icipiri.” (E’yo Eceza 12:9; 1 Yohana 5:19) Ngoni ru ya? Tutu ni orindi onzi ’diyi geri ndu ndu ayu ’ba ma dri icizu. (2  Ba Korintoa ’Diyi 2:11) Ama ma oneki di nga geri nde ’diyi pi ma azi ki.

GERI ORINDI ONZI ’DIYI NI ’BA DRI ICIZU RI

¹⁰ ’Ba ma dri icizu, orindi onzi ki geri ’bani e’yo nzezu eyi pie ’diyi ki ayu. Geri ’bani e’yo nzezu orindi onzi pie ri eco adri kpi kpi eyi pie, kaniku geri ojoo vu risi. Biblia leni ’bani e’yo nzezu orindi onzi pie ku azini li ama bilendu ecozu icizuru eyi pie ku. (’Ba Galatiaa ’Diyi 5:19-21) Orindi onzi ki geri e’yo nzezu eyi pie ri ayu trotro ekile agu e’bi okupiri ni ode ayuzu rile. ’Ba e’bi okupi ri ode esele ndundu ayu e’bi wura kakau ’diyi obizu. Tro tro ’dile, orindi onzi ki vini geri ndu ndu ’bani ecozu e’yo nzezu eyi pie ’diyi ayu ’ba ma dri cezu yi ma vuti obizu.

¹¹ Afa ekile ode le obi aluzu orindi onzi ni ayu ri acife ndriza ni. Acife ndriza eri a’du afa ni ya? Eri ’yeta lezu e’yo onizu ewu drialeri ma dria kaniku afa nile ku ri ma dria ri. Eceta acife ndriza ni ’diyi ki e’yo onizu acita etu pini ’bi’bio pie’ imba pie ri ma dria lezu ’ba ma idri ma obi nizu ri, e’yo ’ba ma idri ma rua ri enezu maraa ma alea kaniku yi ma aleasi ri, ’bani dri ale onezu e’yo mi dria ri onizu ri pie, adra pie, enata pie, cumaa pie, e’yo zizu orobi aleasi ri pie dria eyi alenia. ’Ba kakau eyini tro egazu kini acife ndriza ovuni  onzi ku, te Biblia e’da kini ’ba e’yo ondripi ’dile ’diyi azi nga tualu orindi onzi yi be. Ecetasi ’Yeta 16: 16-18 nze e’yo “orindi onzi andri ndripi” fepi zamva azi ni ‘e’yo ondrizu’ ri ma dria. Te okpo erini e’yo ondrizuri nga avi ra ’bani orindi onzi nde drozu eri ma rua risi ’bo ri ma vutia.

¹² Geri azi orindi onzi ’diyini ba ma dri icizuri eri yini fezu ’ba ni e’yo zizu ’ba odrapi ’bo ’diyi ma tia ri. ’Ba awu wupi drata ’ba yini lele turi ni drazu risi ’diyi sawa driasi ovu dri icizaru ’ba odrapi ’bo ’diyi ma dria. Orindi onzi eco e’yo azi osutaru ni lu kaniku nze o’duko sipiru agu drapi ’bo ri nirisi. Ani e’yo ’disi, ’ba kakau ki ega kini ’ba odrapi ’bo ’diyi ki idriru azini eyi zizu ri eco vini asi teza fe candi yini ma aleasi ra. Te “asi omiza” ’dile ri ovuni ada ku dika eri onzi tu. A’dusi ya? A’dusikuni orindi onzi ’diyi ecoki o’duko agu drapi ’bo ’daniri o’bi azini eyi e’yo ci agu nde ma dria ri nze ojoo vusi. (1  Samueli 28:3-19) O’bazu ’da ma dria, ekile ndra amani oni Capita 6 ma alea ’bo rile, ’ba odrapi ’bo ’diyi ovuni idri ru ku. (Zaburi 115:17) E’yo ’disi “’ba ci e’yo  zipi ’ba odrapi ’bo ’diyi ma tia ri” ifini orindi onzi ’diyi iciki eri ma dri ’bo ani eri e’yo Mungu ni lele ku ’dinileri ’ye. (Azita Amvizu 18:10, 11; Isaya 8:19) Ani e’yo ’disi, le mi ovu mile be afa ode le orindi onzi ni ayu ’diyi ki gazu si.

¹³ Orindi onzi ’diyi iciki lu ’ba yi ma dri a’dule ku te eyi vini ’ba yini uri fe indi. Andrusi, Sitani pi orindi onzi erini ’diyi pie niki ra kini “ewu eyini ace were” ’bani ’yezu eyi ma dri jazu,” ani ecaki di a’okosi tu aga ta oko drio ri ra. (E’yo Eceza 12:12, 17) Tro erini ovuzu ’dile ra ti, ’ba alifu alifu ndra ’yepi orindi onzi ’diyi kisi urisi ’diyi ’yokini curu’do urisi ku. Esuki okpo ’yezu ’dile ri ngoa ya? Agu azi ka di ovu e’yo andri ndriza ni ma alea ecodi ra ria a’du afa ’ye ya?

GERI ECOZU ORINDI ONZI MA TI GAZU ’DIYI

¹⁴ Biblia lu geri amani ecozu orindi onzi ma ti gazu ri pi amani ecozu e’yo eyini lele ’diyi ’yezu ku ri pie iritro ra. Mi ’du nga eceta Kristiani ndra aku ambo Efeso nia eli oko turu aluzori ma alea ’diyi pini. De nga ecaki ni Kristiani ru ku ria eyi ma azi ’diyi ndra ’ba acife ndripi ’diyi. Eyini lezu azi acife ndriza niri kuzu ria, ngaki a’du afa ’ye ya? Biblia ’yo kini: “’Ba kakau ’ba andri ndripi ’diyi ma eselia ’diyi yi oku buku yini tualu, yi eve yi ’ba dria ma milia.” (’Yeta 19:19) Eyini ndra buku yini andri ndriza ni ’diyi evezu aci si risi, Kristiani o’diru ’diyi feki eceta kililiru ’ba dria curu’do lepi orindi onzi ma ti gapi si ’diyi pini. ’Ba dria lepi Yehova ni inzipi ’diyi ma iciki eyi afa woro ovupi acife ndrizu ’diyi pie aluni ku. Afa ’diyi ma alea indi ri ki buku, gazeti, sinema, i’da kaniku afa siza ’bani opa ’bua pati si ecozu e’dazu kini acife ndriza ovuni onzi ku ’dile ’diyi pie dria. Alenia vini indi ’diyi, afa ’bani su dria kaniku ombea kaniku opilea ’yozu kini eyi ama agei te e’yo onzi ma aleasi ’diyi pie dria.—’Ba Korintoa ’Diyi 10:21.

 ¹⁵ Eli kakau Kristiani Efesoa ’diyi ni buku eyini andri ndrizani ’diyi evezu ’bori ma vutia, ’ba ti pele Paulo si yini ’dini: ‘Afu amani fuleri . . . orindi onzi ongulumuru ’diyi pie.’ (’Ba Efesoa ’Diyi 6:12) Orindi onzi ’diyi ku kini nga ’ba yi icizu ku. Eyi ndra nga kiri geri nda adrizu eyi ma drile ru. Ani e’yo ’disi, le di ndra Kristiani ’da ma ’yeki a’du afa ni ya? Paulo ’yo ’dini, “Agapiri emi ma ’du gombere a’itani emi dria, emini ecozu ani ’ye aciru ’ba onzi [Sitani ni] ’diyi inyuzu beni.” (’Ba Efesoa ’Diyi 6:16) Ama gombere a’ita niri ka ovu okporu, ama vini ovu okpo ndeni ri be orindi onzi diyi ma ti gazu.—Matayo17:20.

¹⁶ Ama ecoki di a’ita amani ’ba okporu ngoni ngoni ya? Biblia ma onizasi. Abi ma okpo ni enga okpo etireni ’bazu kaniku sizu ri vu. Geri alu ’dile risi, okpo ama ma a’ita niri eco pa so kirikiri akaki etire ni, ovupi nita kililiru E’yo Munguni, Biblia ma aleari si kilili risi. Akaki Biblia la azini e’yo alenia ’diyi oni o’du driasi, ama a’ita ni nga eca okporu. Ekile abi okporu rile, a’ita ’dari nga ama ta mba e’yo orindi onzini le ama ma ’yeki ’diyi ki ’yezu ku.—1  Yohana 5:5.

¹⁷ Afa azi vini ndra le Kristiani Efesoa ’diyi ma ’yeki ra ’diyi ki ngoki ya? Adaru leki ndra agei teza ndepi niri ra a’dusikuni aku amboru ’da ga ndra tre e’yo orindi onzi ’diyi pini si. Paulo ’yo di ani yini ’dini: “Emi ma zi Mungu etu dria orindi ma alea . . . matu ’baza be dria.” (’Ba Efesoa ’Diyi 6:18) Amani vini o’azu wudrikuru gapi tre orindi onzi be ri ma alea risi, Yehova ni zizu asi driasi ama agei tezu ri nga ama aza ko orindi onzi ’diyi ma ti gazu si. Le ece kokoru, ama ma ayuki ru Yehova niri izita amani ma alea o’du driasi. (E’yo O’beza 18:10) Adaru, le ama ma ziki Munguni ecozu “ama opazu ’ba onzi,” Sitani ’Ba Obepiri ma dria risi. (Matayo 6:13) Yehova  ni nga zita asi adasi ’dile ’diyi omvi ra.—Zaburi 145:19.

¹⁸ Orindi onzi ’diyi ’ba pini candi fe tu, te le ama ma o’aki eyi ma e’yosi urisi ku akaki eco ’ba ’Ba Obepiri ma ti ga ra amani ama isizu Mungu vu enyia ogogo e’yo Erini leleri ’yezu risi ria. (Yakobo 4:7,  8) Okpo orindi onzi ’diyi niri ma asiza ci. ’Ba fe ndra eyini panga ewu Noa nisi ra, dika ace were ’ba nga e’yo liza asizu ri li eyi ma dria ra. (Yuda  6) Le mi ma ni ra kini, agei teza amani ci, engazu malaika okporo Yehovani ’diyi vu. (2  Opi 6:15-17) Malaika ’diyi kaki ne agaki orindi onzi ’diyi ma ti si eyi o’a ayikosi. Geri azinisi ama ecoki ’yo kini Malaika kililiru ’diyi ki okpo fe amani pa sozu kirikiri. Ani e’yo ’disi ama ma o’aki di Yehova vu enyia azini anzi erini kilili orindiru ’diyi be. Le vini ama ma kuki e’yo dria eyi icipi andri ndriza be ’diyi ki azini ama ma ’duki imbata engapi e’yo Munguni ma alea ’diyi ki eyi ’yezu ’yeta si sawa driasi. (1  Petero 5:6,  7; 2  Petero 2:9) ’Dini ama di nga nira ada ada afu amani fule orindi onziki pie ri ama nga nde ra.

¹⁹ Te, asisile Munguni orindi onzi ’diyi ki kuzu azini e’yo onzi kuzu candi fezu ’ba ada niri ngoni ya? Zita ’di ma omvita ama nga isu capita ’di ma vutia ri ma alea.

[E’yo sile eleleru ri]

E’YO BIBLIA NI IMBARI

▪ Malaika kililiru ’diyi sawa driasi ’ba Yehovani inzipi ’diyi ma aza ko.—’Ba Ebraniani 1:7, 14.

▪ Sitani pi orindi onzi erini ’diyi pie ’ba ma dri ici ecozu eyi ma ti jazu Mungu vu risi te. —E’yo Eceza 12:9.

▪ Mi ka e’yo Munguni leleri ’ye azini ’ba ’Ba Obepiri ma ti ga si, Sitani ni nga daru mivu risi ra.—Yakobo 4:7, 8.

[Zita e’yo onizu ’diyi]

1. Asisile amani lezu e’yo onizu malaika ma dria ri ngoni ya?

2. Malaika enga ki ngoa, azini eyi ma kalafe si ya?

3. E’yo Yobu 38:4-7 ni lu amani malaika ma dria ri ngoni ya?

4. Biblia e’da kini malaika kililiru ’diyi ki o’a avasi e’yo ’ba ada nisi ngoni ngoni ya?

5. Eceta malaika pini okpo fezu ’ba eyini amani isu Biblia ma alea ’diyi ngoki ya?

6. (a)  Malaika ki ’ba Munguni ’diyi ma agei te andrusi ngoni ru ya? (b)  Zita amani mu ne ’diyi ki ngoki ya?

7. ’Ba ada Sitani ni yi ti ojazu Mungu vusi te ’diyi ma kalafe si ya?

8. (a) Malaika azi ecaki orindi onzi ’diyi ru ngoni ngoni ya? (b)  Ecozu pazuru yi tiza Noa ngari ri ma aleasi, orindi onzi ’diyi ngaki ndra a’du afa ’ye ya?

9. (a)  A’du afa ’ye i orindi onzi ’diyi be ni eyini dri dazu ’bua ’dale ’bo ri ma vutia ria? (b) E’yo amani nga mu oni orindi onzi ma dria ’diyi ngoki ya?

10. Geri orindi onzi ni e’yo nzezu ’ba pie ri ngoi ya?

11. Acife ndriza eri a’duni, dika le ama ma onakiru eri si te a’du ma e’yo si ya?

12. E’yo nzezu ’ba odrapi ’bo ’diyi pie ri eri onzi a’du ma e’yo si ya?

13. Afa ’ba kakau ndra ’yepi orindi onzisi urisi ’diyi pini curu’do ’ye ku ri a’du afa ni ya?

14. Ekile Kristiani ndra eli oko turu aluzo ri ma alea Efesoa ’diyi le, ama ecoki orindi onzi ma ti ga ngoni ru ya?

15. Amani ecozu orindi onzi ’diyi ma ti gazu, le ama ma ’yeki a’du afa ni ya?

16. Ama ecoki fe a’ita amani rini ecazu okporu ngoni ngoni ya?

17. E’yo azi vini le ama ma ’yeki ra ecozu orindi onzi ma ti gazu si ri ngoi ya?

18, 19. (a) Ama ecoki ovu asi ’baza si ada ama nga afu orindi onzi pie ri nde ra ’dini a’du ma e’yo si ya? (b Zita amani nga omvita ni isu capita ’di ma vutiari ma alea ri ngoi ya?

 [Sanduku/​E’da peji ma alea ’diyi 102]

GERI ORINDI ONZI MA TI GAZU ’DIYI

▪ Afa andri ndriza ni ’diyi ma dri jaza si

▪ Biblia oniza si

▪ Mungu ziza si

[E’da peji ma alea ri 99]

“Mungu mani epe malaika erini ma ti, emuzu kami tile obizu ci.”

—Danieli 6:22

[E’da peji ma alea ’diyi 101]

Orindi onzi ’diyi geri ndu ndu ayu ’ba ma dri icizu