Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 10

¿Tiʼ in bʼent kyuʼn anjel?

¿Tiʼ in bʼent kyuʼn anjel?
  • ¿In che onen anjel kyiʼj xjal?

  • ¿Tiʼ in bʼant kyuʼn nya bʼaʼn anjel kyiʼj xjal?

  • ¿Qo tzajel xobʼ kyuʼn nya bʼaʼn anjel?

1. ¿Tiquʼn che okel qojtzqiʼn anjel?

QA MA tzʼok qojtzqiʼn twitz jun xjal ax ikx in nok qojtzqiʼn alkyeqe toj tja. Qa ma tzʼok qojtzqiʼn Jehová ax ikx che okel qojtzqiʼn alkyeqe mastl in che anqʼin tukʼe toj kyaʼj. Aʼyeju in che anqʼin tukʼe Jehová toj kyaʼj aʼyeqe anjel. ¿Alkye tten in che ajbʼen anjel tuʼn Jehová tuʼn tjapun t-xim? ¿O bʼant-xi jun tiʼ kyuʼn anjel toj kyanqʼibʼil xjal? ¿Tiʼ in bʼent kyuʼn anjel toj qanqʼibʼil?

2. ¿Alkye kubʼ bʼinchan kye anjel, ex jteʼ kybʼaj?

2 Nim (bʼampo) maj in yolin Tyol Dios kyiʼj anjel. Qo xnaqʼtzan tiʼj junjun texto tuʼn kyok qojtzqiʼn anjel. ¿Alkye kubʼ bʼinchan kye? In tzaj ttzaqʼweʼn Colosenses 1:16 kyjalu: «Noq tuʼn Crist o tbʼincha Dios tkyaqil, tkyaqilju at tuj kyaʼj ex tkyaqilju at twitz txʼotxʼ». A jlu in tzaj tyekʼun qa ajbʼen Jesús tuʼn Jehová, aju tnejel tKʼwaʼl (tkyʼajol), tuʼn kybʼinchet kykyaqil anjel. ¿Jteʼ kybʼaj anjel at? In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa e kubʼ bʼinchen nim millón anjel ex qa kykyaqil qe jlu at nim kyipumal (kyipen) (Salmo 103:20; Apocalipsis 5:11).

3. ¿Tiʼ in tzaj tyekʼun Job 38:4-7 kyiʼj qeju anjel?

3 In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa tej tkubʼ tbʼinchaʼn Jehová Txʼotxʼ, «kykyaqil qe anjel [e jaw] tzalaj tuj kyaʼj» (Job 38:4-7). Aju texto lu in tzaj tyekʼun qa atqeʼtl anjel tej bʼajxtaq kubʼ bʼinchen xjal, axpe ikx tej bʼajxtaq kubʼ bʼinchan Txʼotxʼ. Ax ikx in tzaj tyekʼun qa aʼyeju anjel in kynaʼn aju tiʼchaq in bʼaj, quʼn in tzaj qʼamaʼn qa kykyaqil e jaw «tzalaj». A jlu in tzaj tyekʼun qa kykyaqil anjel in che ajbʼentaq junx te Jehová.

AJU ONBʼIL IN TZAJ KYQʼOʼN ANJEL

4. ¿Tzeʼn in tzaj tyekʼun Tyol Dios qa nim toklen toj kywitz anjel aju in bʼant kyuʼn xjal?

4 Atxix tej kykubʼ bʼinchen tnejel qtat, o kubʼ kyyekʼun tbʼanel anjel qa kyaj (kygan) tuʼn kyonin kyiʼj xjal ex kyaj tuʼn tjapun bʼaj t-xim Dios (Proverbios 8:30, 31; 1 Pedro 1:11, 12). Naqtzen tuʼnj, o tzʼok kyqʼoʼn kywitz tiʼj qa chʼixmi kykyaqil xjal nya kyaj tuʼn kyajbʼen te Dios aju Bʼinchal kye. In tzaj nim kybʼis qeju tbʼanel anjel tuʼn jlu. Pero «at tzalajbʼil kyxol qe t-anjel Dios tiʼj jun aj il qa ma tzʼajtz tiʼj tanmi» (Lucas 15:10). Ik tzeʼn ma qo xnaqʼtzan tiʼj, kyajbʼil anjel tuʼn kyten qeju in che ajbʼen te Dios toj tbʼanel. Tuʼntzunju o che ajbʼen nim maj anjel tuʼn Jehová tuʼn kyonin ex tuʼn kyxqʼuqin kyiʼj xjal in che ajbʼen te Dios twitz Txʼotxʼ (kjawil uʼjit Hebreos 1:7, 14). Qo xnaqʼtzan tiʼj junjun techel.

«Ma tzaj t-samaʼn Ndiose t-anjel, ex ma lamet kytzi bʼalun» tuʼn (Daniel 6:22)

5. ¿Alkyechaq yekʼbʼil, moqa techel, in che kanet quʼn toj Tyol Dios tiʼj onbʼil tzaj kyqʼoʼn anjel kye xjal?

5 E kyaj anqʼin Lot kyukʼe tmeʼl tuʼnju e etz qʼiʼn kyuʼn kabʼe anjel tej tkubʼ tnajsaʼn Dios tnam te Sodoma ex Gomorra (Génesis 19:15, 16). Tej tbʼet ambʼil, kux xoʼn Daniel aju t-sanjel Dios toj kyjul león, pero mitiʼ (tiloʼ) e ok lipen león tiʼj. Tqʼama Daniel jlu tiquʼn: «Ma tzaj t-samaʼn Ndiose t-anjel, ex ma lamet kytzi bʼalun» tuʼn (Daniel 6:22). Toj tnejel syent abʼqʼi tiʼj ambʼil iqʼin quʼn, etz qʼiʼn Pedro tuʼn jun anjel toj carcel (Hechos 12:6-11). Ax ikx tzaj onin Jesús tuʼn jun anjel tej t-xi tzyet taqʼun tzalu twitz Txʼotxʼ (Marcos 1:13). Ex tej chʼixtaq tpon ambʼil tuʼn tkyim, kubʼ tyekʼun tibʼ jun anjel twitz ex xi tqʼoʼn «tipun» (Lucas 22:43). ¡Ole tzalajxix Jesús tuʼnju onbʼil tzaj qʼoʼn te kyoj qeju ambʼil at kyoklen te!

6. a) ¿Alkye tten in che xqʼuqin anjel tiʼj ttnam Dios toj ambʼil jaʼlo? b) ¿Alkyeqe xjel (pregunta) che tzajel tzaqʼweʼn?

6 Mitiʼ in che ok qkaʼyin, moqa qkiʼn, qeju anjel toj ambʼil jaʼlo (jaʼla), quʼn mitiʼtl in kubʼ kyyekʼun kyibʼ kywitz qeju in che ajbʼen te Jehová tzalu twitz Txʼotxʼ. Pero kukx in che xqʼuqin anjel nim kyipumal (kybʼalor) tiʼj ttnam Dios, aju mas in che xqʼuqin tiʼj aju tuʼn kukx tuʼn kyajbʼen te Dios. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios kyjalu: «Aju t-anjel Qman in xqʼuqin kye qeju in che niman te Qman, ex in che klet tuʼn» (Salmo 34:7). ¿Tiquʼn jaku tzʼok tqʼuqbʼaʼn qkʼuʼj aʼyeju yol lu? Tuʼnju atqeʼ anjel nya bʼaʼn aʼyeju kyaj tuʼn qkubʼ kynajsaʼn. ¿Alkyeqe jlu? ¿Jatumel e tzaj? ¿Tiʼchaq in bʼant kyuʼn tuʼn ttzaj nya bʼaʼn qiʼj? Tuʼn kyjyet tzaqʼwebʼil quʼn, qo xnaqʼtzan chʼin tiʼjju ikʼ tej tkubʼ tbʼinchen Dios tnejel xjal.

AʼYEJU ANJEL IN CHE QʼOJIN QIʼJ

7. ¿Jniʼ xjal el tpaʼn Satanás tiʼj Dios?

7 Ik tzeʼn o qo xnaqʼtzan tiʼj toj xnaqʼtzbʼil 3, at jun anjel xi tqʼoʼn ambʼil teju tajbʼil (tgan) tuʼn tkawin kyibʼaj xjal, iktzun tten el tpan tibʼ tiʼj Dios. Yajxitl ok tbʼi te Satanás ex Tajaw il (Apocalipsis 12:9). Tej tikʼ mil tukʼe waqaq syent abʼqʼi atxix tej tkubʼ sbʼuʼn Eva tuʼn Satanás, i el tpaʼn chʼixme kykyaqil xjal tiʼj qMan Dios. Oʼkx junjun xjal kubʼ kybʼinchaʼn aju tbʼanel toj twitz Dios, ik tzeʼn Abel, Enoc ex Noé (Hebreos 11:4, 5, 7).

8. a) ¿Tzeʼn e ok txqantl anjel te nya bʼaʼn? b) ¿Tiʼ bʼant kyuʼn anjel nya bʼaʼn tuʼn kykyaj anqʼin tej ttzaj Nim Jbʼal?

8 Toj ambʼil tej tanqʼin Noé, el kypan kyibʼ txqantl anjel tiʼj Jehová. Kyaj kyqʼoʼn aju kynajbʼil toj kyaʼj, ex e kuʼtz tzalu twitz Txʼotxʼ ex kubʼ kybʼinchen kyxmilal (kychibʼjil) tuʼn kyok ik tzeʼn qe xjal. ¿Tiquʼn bʼant jlu kyuʼn? In tzaj tqʼamaʼn Génesis 6:2 qa tuʼnju «o kyil qe tkyʼajal Dios qe xuʼj lu, tbʼanilxix qe. Etztzun kyjyoʼn kyxuʼjil kyxol qe txin lu ex e najan kyukʼil qeju at kygan kyiʼj». Aʼyeju anjel lu e onen tuʼn kyok xjal te nya bʼaʼn, pero naq chʼin ambʼil xi tqʼoʼn Dios kye tuʼn tbʼant jlu kyuʼn. Tuʼntzen jlu tzaj nim jbʼal tuʼn Jehová atz jatumel e kubʼ tnajsaʼn kykyaqil qeju xjal nya bʼaʼn; oʼkx qeju tbʼanel xjal e kyaj anqʼin (Génesis 7:17, 23). Tuʼn kykyaj anqʼin qeju nya bʼaʼn anjel lu, kyaj kyqʼoʼn kyxmilal aju otaq kubʼ kybʼinchaʼn ex e ok juntl maj te anjel tuʼn kymeltzʼaj toj kyaʼj. Tukʼe kybʼinchbʼen kubʼ kyyekʼun qa otaq che ok lepeʼ tiʼj Tajaw il, iktzun tten ok Tajaw il te «nejenel kye juʼẍ», moqa aʼyeju nya bʼaʼn anjel (Mateo 9:34).

9. a) ¿Tiʼ bʼent tuʼn Jehová tej kyjapun juntl maj nya bʼaʼn anjel toj kyaʼj? b) ¿Tiʼ kbʼel qxnaqʼtzaʼn kyiʼj qeju nya bʼaʼn anjel?

9 Tej kymeltzʼaj qeju nya bʼaʼn anjel toj kyaʼj, ya mitiʼtl xi tqʼoʼn Dios ambʼil kye tuʼn kynajan junx tukʼe ex kyukʼe qeju txqantl anjel toj kyaʼj, ikxix tzeʼnj otaq bʼent tuʼn tukʼe Satanás (2 Pedro 2:4, ATM). Melay bʼant tuʼn kyok juntl maj nya bʼaʼn anjel lu te xjal, pero atx kyipumal kyibʼaj xjal. Tukʼe onbʼil in xi kyqʼoʼn qeju nya bʼaʼn anjel te Satanás «in sbʼun kyiʼj kykyaqil xjal twitz txʼotxʼ» (Apocalipsis 12:9; 1 Juan 5:19). ¿Alkye tten in bʼent jlu kyuʼn? In bʼant nim tiʼchaq kyuʼn anjel nya bʼaʼn tuʼn kysbʼuʼn kyiʼj xjal (kjawil uʼjit 2 Corintios 2:11). Qo xnaqʼtzan tiʼjju nya bʼaʼn in bʼent kyuʼn.

¿ALKYE TTEN IN CHE SBʼUN NYA BʼAʼN ANJEL?

10. ¿Tiʼchaq in najbʼen kyuʼn nya bʼaʼn anjel tuʼn kysbʼun kyiʼj xjal?

10 In najbʼen aju kyaqʼun chman (ajyoʼẍ) ex txqantl tiʼchaq kyuʼn nya bʼaʼn anjel tuʼn kysbʼun kyiʼj xjal. At maj aʼyex qe xjal in bʼent jlu kyuʼn ex at txqantl in cheʼx kyukʼe chman. In tzaj tqʼamaʼn tyol Dios qa nya bʼaʼn qeju bʼinchbʼen lu ex in tzaj tqʼamaʼn qe tuʼn tel qikʼen tkyaqilju at toklen kyukʼe taqʼunal Tajaw il (Gálatas 5:19-21). Ik tten tkyaqil bʼinchbʼen lu ik tzeʼn seb in najbʼen kyuʼn tzyul kyiẍ. Aju kyiẍil in najbʼen nim wiq seb tuʼn, tuʼntzun kytzyet nim wiq kyiẍ. Ax ikx qeju nya bʼaʼn anjel in najbʼen nim tiʼchaq kyuʼn tuʼn tkubʼ tzʼaq alkyexku xjal toj kyqʼabʼ.

11. ¿Tiʼchaq in bʼent kyuʼn xjal tuʼn ttzaj kyqʼamaʼn tiʼ kbʼajel, ex tiquʼn ilxix tiʼj tuʼn tel qikʼen tkyaqil jlu?

11 Jun wiq seb in najbʼen kyuʼn nya bʼaʼn anjel aju in tzaj kyqʼamaʼn xjal tiʼ kbʼajel toj ambʼil tzul, moqa aju mitiʼ qʼanchaʼl. Junjun tiʼchaq in najbʼen kyuʼn xjal tuʼn ttzaj kyqʼamaʼn tiʼ kbʼajel, aju in jax kykeʼyin junjun tiʼchaq twitz kyaʼj, aju in najbʼen bola kyuʼn tuʼn tbʼent kyqʼijen, aju in najbʼen cartas, moqa barajas kyuʼn, aju in kux kykaʼyin, moqa in kux kykiʼn, toj kyqʼabʼ xjal ex aju in che jyon xjal tiʼ in tzaj kyqʼamaʼn witzikʼj. Nim xjal in tzaj qʼamante qa tbʼanel qeju bʼinchbʼen lu, pero in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa aʼyeju xjal in bʼant jlu kyuʼn in che onen kyiʼj qeju nya bʼaʼn anjel. Jun techel tiʼj jlu, aju in tzaj qʼamaʼn toj Hechos 16:16-18 qa attaq jun «juʼẍ tuj tanmi [jun txin] bʼaʼn qʼijin», kyjuʼtzun, in bʼanttaq tuʼn t-xi tqʼamaʼn txin tiʼ kbʼajel. Tejtzen tetz juʼẍ, moqa taqʼunal Tajaw il, toj tanmi txin lu, mitiʼtl bʼant tuʼn t-xi tqʼamaʼn tiʼtaq kbʼajel.

In najbʼen nim tiʼchaq kyuʼn nya bʼaʼn anjel tuʼn kysbʼun kyiʼj xjal

12. ¿Tiquʼn nya bʼaʼn tuʼn qyolin kyukʼe kyimni?

12 Juntl tten tzeʼn in che kubʼ sbʼuʼn xjal kyuʼn nya bʼaʼn anjel aju tuʼn kyyolin kyukʼe kyimni. Aʼyeju xjal in che bʼisen tiʼj jun toj kyja o kyim, at maj in tzaj qʼamaʼn nya ax yol kye kyiʼj qeju kyimni. Jakulo tzaj tqʼamaʼn jun chman tqanil aju mitiʼxix ojtzqiʼn tiʼj xjal o kyim moqa jaku yolin chman tukʼe tqʼajqʼajel twiʼ xjal o kyim. A jlu in nonin kyiʼj nim xjal tuʼn tkubʼ kyximin qa itzʼqex kyimne ex qa ma che yolin kyukʼe jaku che tzaj onen kyuʼn. Pero nya ax tok aju qʼuqbʼil kykʼuʼj in tzaj qʼoʼn, axpe ikx jaku tzaj nya bʼaʼn kyiʼj tuʼn. ¿Tiquʼn? Tuʼnju jaku tzʼel kykanoʼn qeju nya bʼaʼn anjel tqʼajqʼojil kywiʼ kyimni ex jaku tzaj kyqʼamaʼn kye chman junjun tqanil kyiʼj kyimni (1 Samuel 28:3-19). Ax ikx o xnaqʼtzan toj xnaqʼtzbʼil 6, qa bʼiʼx in naj jun xjal aj tkyim (Salmo 115:17). Tuʼntzun jlu, qa at jun xjal in xi «tqanin jun t-xjel kye kyimni» ma kubʼ sbʼuʼn kyuʼn qeju nya bʼaʼn anjel ex in kubʼ tbʼinchaʼn aju nya bʼaʼn toj twitz Dios (kjawil uʼjit Deuteronomio 18:10, 11; Isaías 8:19). Tuʼntzunju, ilxix tiʼj tuʼn tel tikʼena aju seb in kubʼ kyqʼoʼn nya bʼaʼn anjel.

13. ¿Tiquʼn mitiʼtl in che tzaj xobʼ nim xjal kyuʼn nya bʼaʼn anjel?

13 Nya oʼkx in che kubʼ kysbʼuʼn nya bʼaʼn anjel qe xjal, ax ikx in che ok kysekʼpuʼn (kyxobʼtzaʼn). Ojtzqiʼn tuʼn Satanás ex qe t-anjel qa «mya nim qʼij tuʼn» kytentl; tuʼntzen jlu in kubʼ kybʼinchen mas nya bʼaʼn (Apocalipsis 12:12, 17). Pero nim xjal aʼyeju in che xobʼtaq kyuʼn nya bʼaʼn anjel ya o che tzaqpaj tjaqʼ kyipumal qe jlu. ¿Tzeʼn o tena kyuʼn? ¿Tzeʼn jaku tzaqpaj jun xjal tjaqʼ kyipumal nya bʼaʼn anjel, axpe ikx qa o kubʼxi tbʼinchen aju in bʼent kyuʼn chman?

¿TZEʼN JAKU CHE EL QIKʼEN NYA BʼAʼN ANJEL?

14. Ik tzeʼn techel kyaj kyqʼoʼn okslal te Éfeso, ¿alkye tten jaku qo tzaqpaj tjaqʼ kyipumal nya bʼaʼn anjel?

14 In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios alkye tten jaku che el qikʼen nya bʼaʼn anjel ex tzeʼn jaku qo tzaqpaj tjaqʼ kyipumal. Qo xnaqʼtzan tiʼj techel kyaj kyqʼoʼn okslal (nimil) te tnam Éfeso aʼyeju e anqʼin toj tnejel syent abʼqʼi tiʼj ambʼil iqʼin quʼn jaʼlo. Tej naʼmxtaq kyok te okslal, attaq junjun kyxol qe jlu in kubʼtaq kybʼinchen aju attaq toklen kyukʼe nya bʼaʼn anjel. Tej tkubʼ kyximen tuʼn tkyaj kytzaqpiʼn jlu, ¿tiʼ bʼant kyuʼn? In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa «nimku xjal bʼaʼn mañ kyuʼn nej, tzaj kyiʼn kylibro, kubʼ kypatun kywitz kykyaqil xjal» (Hechos 19:19). Aʼyeju xjal lu kubʼ kynajsaʼn tkyaqil uʼj aju attaq toklen kyukʼe nya bʼaʼn anjel, iktzun tten kyaj kyqʼoʼn jun yekʼbʼil kywitz xjal toj ambʼil jaʼlo aʼyeju kyaj tuʼn tel kyikʼun qeju nya bʼaʼn anjel. Aʼyeju kyaj tuʼn kyajbʼen te Jehová ilxix tiʼj tuʼn tkubʼ kynajsaʼn tkyaqil tiʼchaq at toklen kyukʼe nya bʼaʼn anjel. A jlu in yolin kyiʼj película, tkyaqil wiq uʼj, ex aʼyeju bʼitz in che yolin tiʼj qa tbʼanel aju at toklen kyukʼe nya bʼaʼn anjel. Ax ikx qeju tiʼchaq qʼiʼn kyuʼn xjal tuʼn miʼ ttzaj nya bʼaʼn kyiʼj (1 Corintios 10:21).

15. ¿Tiʼ kbʼantel quʼn tuʼn kyel qikʼen nya bʼaʼn anjel?

15 Tej otaqxi kubʼ kynajsaʼn okslal te Éfeso tkyaqil kyuʼj aju attaq toklen kyukʼe qeju nya bʼaʼn anjel, xi ttzʼibʼen apóstol Pablo jlu kye: «Porque mya kyukʼil xjal in qo qʼojin, noq oʼkx [...] kyukʼil qe juʼẍ mya bʼaʼn qe» (Efesios 6:12). A jlu in tzaj tyekʼun qa kukxtaq in nok tilil kyuʼn qeju nya bʼaʼn anjel lu, kyajxtaq tuʼn kyten okslal tjaqʼ kyipumal. Tuʼntzen jlu, ¿tiʼtaq mastl kbʼantel kyuʼn okslal? Xi tqʼamaʼn Pablo jlu kye: «Ax ikx tuʼn tok qeʼ kykʼuʼje tiʼj Dios, ik tten jlu ik tzaʼn jun maqbʼil tuʼn kyklete ex tuʼn tyupit tkyaqil plech in kʼant in tzaj t-xoʼn tajaw il» (Efesios 6:16). Qa at-xix qʼuqbʼil qkʼuʼj ik tzeʼn jun maqbʼil, mas jaku ten qipumal tuʼn kyel qikʼen qeju nya bʼaʼn anjel (Mateo 17:20).

16. ¿Alkye tten jaku chʼiy qʼuqbʼil qkʼuʼj?

16 ¿Tzeʼn jaku chʼiy qʼuqbʼil qkʼuʼj? Jaku chʼiy qʼuqbʼil qkʼuʼj qa ma qo xnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios. Tuʼn miʼn tkubʼ tzʼaq naj jun muro, il tiʼj tuʼn tkux bʼinchet tbʼanel tqʼuqbʼil. Chʼixmi axju kbʼantel quʼn, il tiʼj tuʼn tten qojtzqibʼil tiʼj Tyol Dios qa qaj tuʼn tchʼiy qʼuqbʼil qkʼuʼj. Qa ma qo uʼjin ex qa ma qo xnaqʼtzaʼn tiʼj Tyol Dios tkyaqil qʼij, ok kchʼiyil qʼuqbʼil qkʼuʼj. Ik tzeʼn jun muro in kyajxix bʼent wen, ax ikx aju qʼuqbʼil qkʼuʼj kʼajbʼel te jun maqbʼil tuʼn miʼn qkubʼ kyuʼn nya bʼaʼn anjel (1 Juan 5:5).

17. ¿Tiʼ kbʼantel quʼn tuʼn miʼn qkubʼ kyuʼn nya bʼaʼn anjel?

17 ¿Tiʼtaq mas kbʼantel kyuʼn qeju okslal te Éfeso? Iltaq tiʼj tuʼn tok kyxqʼuqin kyibʼ, quʼn in che anqʼintaq toj jun tnam jatumel attaq nim anjel nya bʼaʼn. Tuʼntzun jlu, xi tqʼamaʼn apóstol Pablo kye: «Che naʼne Dios tkyaqil qʼij ik tzaʼn in tmaʼn Xewbʼaj Xjan, che naʼne Dios tiʼj tkyaqil ex che kubʼsane twitz Dios» (Efesios 6:18). Ax ikx qe in qo anqʼin twitz jun txʼotxʼ jatumel at nim nya bʼaʼn anjel, tuʼn miʼn qkubʼ kyuʼn qeju nya bʼaʼn anjel lu, ilxix tiʼj tuʼn t-xi qqanin te Jehová tuʼn tkolin qiʼj. Aju mas nim toklen aju tuʼn tajbʼen tbʼi Dios quʼn, aju Jehová, toj qnaʼj Dios (kjawil uʼjit Proverbios 18:10, TNM). Ax ikx kukx kxel qqanin jlu: «Noq oʼkx qo tkloma teju mya bʼaʼn» Satanás (Mateo 6:13). Qa ma bʼent jlu quʼn, ok qo tzajel ttzaqʼweʼn Dios (Salmo 145:19).

18, 19. a) ¿Tiquʼn jaku tzʼok qʼuqeʼ qkʼuʼj qa kbʼel kyiʼj qeju nya bʼaʼn anjel quʼn? b) ¿Alkye xjel ktzajel tzaqʼweʼn toj juntl xnaqʼtzbʼil?

18 Ma qo xnaqʼtzaʼn qa aʼyeju anjel lu jaku tzʼok kybʼinchaʼn nim nya bʼaʼn qiʼj. Pero qa ma tzʼel qikʼen Tajaw il, qa ma qo ok laqʼeʼ ttxlaj Dios ex qa ma kubʼ qbʼinchen tajbʼil (tvoluntad), melay qo tzaj xobʼ kyuʼn qeju nya bʼaʼn anjel lu (kjawil uʼjit Santiago 4:7, 8). Aju kyipumal qeju nya bʼaʼn anjel lu in bʼaj. Toj ambʼil te Noé, kubʼ qʼoʼn kykastiw qeju nya bʼaʼn anjel, ex toj ambʼil tzul ok che kbʼel najsaʼn te jumajx (juneleʼx) (Judas 6). Ax ikx bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa in che xqʼuqin qeju t-anjel Jehová qiʼj, aʼyeju at nim kyipumal (2 Reyes 6:15-17). Kukx kwentin qoʼ kyuʼn tuʼn miʼn qkubʼ kyuʼn qeju nya bʼaʼn anjel ex kyajbʼil tuʼn kykubʼ nya bʼaʼn anjel lu quʼn. Toj juntl yol, in che plaqʼchan toj kyqʼabʼ qiʼj. Kyjuʼtzun, qo ajbʼen te Jehová junx kyukʼe qeju tbʼanel t-anjel. Ax ikx, il tiʼj tuʼn kyel qikʼen bʼinchbʼen at kyoklen kyukʼe qeju nya bʼaʼn anjel ex tuʼn tkubʼ qbʼinchen aju in tzaj tqʼamaʼn Jehová qe toj Tyol (1 Pedro 5:6, 7; 2 Pedro 2:9). Qa ma bʼant jlu quʼn, ok kbʼel kyiʼj qeju nya bʼaʼn anjel quʼn.

19 Naqtzen tuʼnj, ¿tiquʼn kukx in tzaj tqʼoʼn Dios ambʼil tuʼn kyten nya bʼaʼn anjel ex tuʼn kukx ttzaj nya bʼaʼn twitz txʼotxʼ aju in tzaj tiʼn nim yajbʼil? Toj juntl xnaqʼtzbʼil ok tzul tzaqʼweʼn jlu.