1. Omo lia vika tua pande ku lilongesa via tungelo?

LINGA tu tantekeye muntu mua cili tua pande naua ku tantekeya vavusoko vueni. Na vuno vene, linga tu tantekeye mua cili Yehova Njambi tua pande ku tantekeya mua cili tungelo va va tumbula ku pua vavusoko vueni. Mbimbiliya ya luka tungelo nguayo “vana va Njambi.” (Yombi 38:7) Kapandi kaka va kala nako tungelo mu vutumbe vua Njambi? Vuno kuli vimo vi va linga ha kati ka vantu ni? Vuno tungelo va hasa ku mi kuasa ni? Nga mukemuo, vati va hasa ku mi kuasa?

2. Iya ua tangele tungelo, kaha va pua vangahi?

² Mbimbiliya ya tumbula tungelo lua luingi. Tu ci hilulenu ha vimo visoneka linga tu lilongese via tungelo. Iya ua tangele tungelo? Ku Kolose 1:16 va sonekako nguavo: “Muli ikeye [Yesu Kilistu] va tangele viuma viose, vi li muilu na hano ha mavu.” Eci ca lomboloka ngecize, tungelo vose va va tangele kuli Yehova ku hitila muli Muaneni ua ndala. Tungelo va pua vangahi? Mbimbiliya nguayo Njambi ua tangele makulukazi na makulukazi a tungelo kaha vose va ngolo.—Visamo 103:20. *

3. Vika Yombi 38:4-7 ya tu leka ku tuala ha tungelo?

 ³ Lizi lia Njambi, Mbimbiliya, lia tu leka ngecize mu va tangele mavu, ‘vana va Njambi vose va tambakanene na ndzolela.’ (Yombi 38:4-7) Eci ci muesa ngecize, tungelo ku va kele laza tele kanda va tange vantu, na mavu nao tele kanda va a tange. Aa mezi a mu Mbimbiliya a muesa naua ngecize tungelo ve ku ivua ndzolela ni vusiua, muomu ya handeka nguayo ‘vose va tambakanene na ndzolela.’ Mbimbiliya ya muesa naua nguayo “vose vana va Njambi” va viukilile hamo. Ku ntsimbu ize, tungelo vose va puile va ku vusoko vumo lika vua vakua ku lemesa Yehova Njambi.

4. Vati Mbimbiliya ya muesa ngecize tungelo va ku ononoka va haka seho ku vilinga via vantu?

⁴ Fume ha va tangelele yala na mpuevo va katete, tungelo va cili va lema cikuma kuli kulisa ca vantu ha mavu na ku lipuisamo ca vutumbe vua Njambi. (Visimo 8:30, 31; 1 Petulu 1:11, 12) Vunoni mu ku hita ca ntsimbu, tungelo va muene ngecize cingi ca vantu va likelele ku pangela Sakatanga uavo ua cilemo. Mua vusunga eci ca nehele vusiua ku tungelo va ku ononoka. Vunoni kue ku “kala ndzolela ku meso a tungelo,” nga muntu a hiluka kuli Yehova. (Luka 15:10) Nga tungelo va lema cikuma vantu vaze ve ku pangela Njambi, kaha ka ci tu komouesa ku tantekeya ngecize vintsimbu via vingi, Yehova ue ku pangesa tungelo mu ku kolesa na ku niunga vangamba veni va ku ononoka va kala ha mavu. (Tandenu VaHevelu 1:7, 14.) Tu ci talenu vimo vimueso.

5. Veya va va soneka mu Mbimbiliya va tambuile vukuasi vua tungelo?

⁵ Tungelo vavali va kuasele Lote na vana veni va vampuevo ku ovoka ku ku nonga ca vimbonge via Sondoma na Ngomola na ku va tuala ku cihela ca cili. (Njenisisi 19:15, 16) Kaha mu nima ya miaka ya yingi, Ndaniele va mu mbilile  mu cipuku ca vandumba, vunoni uovokele kaha ua handekele ngueni: “Njambi yange na tumu kangelo keni, kaha na fuika tunua tua vandumba.” (Ndaniele 6:22) Mu sekulu ya ku livanga  E.C. Kangelo ua patuile Petulu mu kamenga. (Vilinga 12:6-11) Kaha naua tungelo va simpisile Yesu mu cipanga ca ku ambulula ha mavu. (Mako 1:13) Omo kua lisupile ntsimbu ya indende linga Yesu va mu tsihe kangelo ua mu solokelele kaha “ua mu kolesele.” (Luka 22:43) Mua vusunga evi via simpisile cikuma Yesu mu ntsimbu ize ya seho cikuma mu muono ueni!

6. (a) Vati tungelo ve ku niunga vantu va Njambi lelo lino? (b) Vihula vika tu ka lilongesa?

⁶ Lelo lino, tungelo ka ve ku lisolola naua ku meso a vantu va Njambi ha mavu. Vutuhu vantu ka va hasa naua ku va mona, tungelo va Njambi va ngolo ve ku niunga vantu veni, cikumakuma ku vize viose vi hasa ku tsiha vusamba vuavo na Yehova. Mbimbiliya nguayo: “Kangelo ka Yehova a va zingilika na cilombo ceni vose va mu vuila vuoma, kaha a vohiela.” (Visamo 34:7) Omo lia vika aa mezi a pande ku tu lembezieka cikuma? Muomu kuli vimbembesi via ku pihia vi tonda ku tu nongesa! Vimbembesi viaco veya? Va fuma kulihi? Vati vali na ku tonda ku tu vulumuna? Linga tu tantekeye vikumbululo, tu ci simutuilenu mu vuihi vimo via solokele ha katete mu ku yoya ca vantu.

7. Vantu vangahi Satana ua hungumuine linga va seze Njambi?

⁷ Ngue mu tua lilongesele mu Kapitulu 3 ka livulu lino, umo kangelo ua tondele ku sika vakuavo, ngeci ua alulukilile Njambi. Kaha kangelo uaco va mu lukile nguavo Satana Ndiavu. (Ku-Solola 12:9) Mu nima ya miaka 1.600 tunde ha hungumuinine Eva, Satana ua hasele ku hungumuna kampe vantu vose linga va seze Njambi, ha lisupile lika va vandende ngeci mua, Avele, Enoke na Noa.—VaHevelu 11:4, 5, 7.

8. (a) Vati tungelo vamo va himpukile vandemone? (b) Vika va lingile vandemone linga vovoke ku Livazi lia ku matangua a Noa?

 ⁸ Ku matangua a Noa, kua kele naua vamo tungelo va alulukilile Yehova. Va sile vusoko vua Njambi vua muilu, vezile ha mavu, va lihimpuile vantu. Omo lia vika? Ku Njenisisi 6:2 va sonekako ngecize: “Vana va Njambi va muene vana va vampuevo va ku vantu ngecize va viukile; kaha va ambatele vampuevo ku vose va va zangele.” Vunoni Yehova Njambi ka tavele vilinga via vaze tungelo na vupi vua vantu va va hungumuine vu tualeleleho. Ua nehele livazi ha mavu lia nongesele vantu vakua vupi vose, lia sileho lika vangamba veni va ku ononoka. (Njenisisi 7:17, 23) Ngeci  mukemuo, vaze tungelo vakua lisino ni nguetu vandemone, va sile mivila yavo ya vuntu va hilukile muilu na mivila ya vimbembesi. Va ka lihanene kuli Ndiavu, ngeci ua pua “muangana ua vandemone.”—Mateo 9:34.

9. (a) Vika via solokelele vandemone mu va hilukile muilu? (b) Vika tu lilongesa ku tuala ha vandemone?

⁹ Vaze tungelo va lisino va hilukile muilu, Njambi ka va tavesele naua ku lipandakana na tungelo veni va ku ononoka, ngue mua lingile na muangana uavo Satana. (2 Petulu 2:4) Vutuhu ka va hasa naua ku lihimpula vantu, vandemone kasi ve ku hungumuna vantu. Vandemone ve ku kuasa Satana linga a hase “ku onga mavu ose.” (Ku-Solola 12:9; 1 Yoano 5:19) Mu njila ika? Vandemone ve ku pangesa vinjila via vingi linga va hungumune vantu. (Tandenu 2 Kolintu 2:11.) Tu ci lilongesenu vimo vinjila viaco.

10. Ku lemesa mahamba ca pua vika?

¹⁰ Vandemone ve ku pangesa mahamba, linga va hungumune vantu. Ku lemesa mahamba ca pua ku livuasiana na vandemone mu ku handeka navo mpundu ni ku hitila muli mukua ku taha. Mbimbiliya ya vindika ku lemesa mahamba kaha ya tu mamuna ku viana viose via kundama ku mahamba. (Ngalata 5:19-21) Vandemone ve ku pangesa mahamba ngue muze vakua ku tsiha vantsi ve ku pangesa nguna. Mukua ku tsiha vantsi ue ku pangesa nguna ya ku liseza-seza linga a tsihe vantsi va ku liseza-seza. Mu cifua cimo, vandemone ve ku pangesa vinjila via ku liseza-seza via mahamba linga va hungumune vantu va vifua viose.

11. Ku taha capua cika kaha omo lia vika tua pande ku ci viana?

¹¹ Njila imo i ve ku pangesa vandemone ya pua ku taha. Ku taha ca pua cika? Ca pua ku seteka ku tantekeya vika soloka ku lutue ni ku tantekeya vize ka va tantekeya vantu. Kua kala ku taha ca ku liseza-seza ngeci mua: ku tahesa vintangantanga, vikuuezi, ku pangesa mifunda ya mu mavoko,  ku lombolola vilota, ku ya ku vingombo na kuli vakua tufuta. Vutuhu vantu va vengi ve ku singanieka nguavo ku taha ka ca puile vupi, Mbimbiliya ya muesa ngecize vakua ku taha ve ku pangela hamo na vandemone. Ku Vilinga 16:16-18 va sonekako via “cimbembesi ca ku taha” ca kele na ku lingisa umo muana mpuevo “ku taha.” Vunoni omo va mu fumisile ndemone ka hasele naua ku taha.

12. Omo lia vika capua vusonde ku tonda ku lihandekesa na vivimbi?

¹² Njila ikuavo i ve ku hungumuna nayo vantu ya pua ku va lingisa ku tonda ku handekesa vatsi. Vantu nga vali mu vusiua va na tsisa muntu u va lema ve ku vonga na vimpande via ku liseza-seza ku tuala ha vatsi. Mukua ku taha a hasa ku va leka vimo ni ku handeka ngue uze ua tsa. Ngeci vantu va vengi ve ku tava mpundu ngecize vatsi va li na muono kaha nga va seteka ku handeka navo ci ka va lembezieka. Vunoni ku “lembezieka” caco ca makuli, kaha ce ku neha vusonde. Omo lia vika? Muomu vandemone va hasa  ku temunuina lizi lia mutsi kaha na ku leka mizimbu ya mutsi kuli mukua ku taha. (1 Samuele 28:3-19) Cikuavo naua, ngue mu tua muene mu Kapitulu 6, vatsi ka va keleko naua. (Visamo 115:17) Ngeci mukemuo uose ‘mukua ku hula vivimbi,’ va na mu hungumuna ku vimbembesi via ku zuala kaha ali na ku linga vize ka vi litombola na cizango ca Njambi. (Tandenu Ndeutelonomi 18:10, 11; Isaya 8:19) Ngeci mua pande ku zangama linga mu tine ou muheto u ve ku pangesa vandemone.

13. Vika va na hasa ku linga vavengi va kele na vuoma vua vandemone?

¹³ Vimbembesi ka vie ku hungumuna lika vantu vunoni vie ku vuisa vuoma. Satana na vandemone veni va tantekeya ngecize va na lisupu na “kantsimbu lika” linga va va kute, ngeci va li na ku liana cikuma. (Ku-Solola 12:12, 17) Vutuhu ngoco makulukazi a vantu va kele na vuoma vua vandemone va na hasa ku patuka ku vuoma vuaco. Vati va hasele? Vika na pande ku linga muntu nga mukua mahamba?

14. Vati tu hasa ku patuka ku vimbembesi via ku zuala, ngue mu va lingile Vakua Kilistu va ku sekulu ya ku livanga?

¹⁴ Mbimbiliya ya tu longesa mua ku vianena vimbembesi via ku zuala na vati mua ku patukila. Tu ci talenu lungano lua Vakua Kilistu va ku sekulu ya ku livanga, va kele mu mbonge ya Efeso. Vamo va puile vakua ku lemesa mahamba tele kanda va pue Vakua Kilistu. Omo va tondele ku likela ku lemesa mahamba, vati va lingile? Mbimbiliya nguayo: ‘Vavengi va lingile via vulozi va nehele mikanda yavo hamo lika, kaha na ku i tsimika ku meso a vose.’ (Vilinga 19:19) Mu ku tsimika mikanda yavo ya tufuta, vaze Vakua Kilistu va vaha, va sile lungano kuli vose va tonda ku patuka ku vimbembesi via ku zuala. Vose va tonda ku pangela Yehova va na pande ku mbila kuti viuma via mahamba viose, ngeci mua: mavulu, mikanda, vi video, vifikula via ha vivumbe, miaso na vikuavo via handeka via mahamba na ku a puisa ngue a cili.  Kaha kuli naua mikalo na viose vi ve ku likikiya vantu mu ku litenga ku vimbembesi.—1 Kolintu 10:21.

15. Vika tua pande ku panga linga tu viane vimbembesi via ku zuala?

¹⁵ Omo Vakua Kilistu va ku Efeso veniekele mavulu avo a tufuta, mu nima ya miaka kapostolo Paulu ua va sonekelele ngueni: ‘Ku-lua cetu ca pua na zimbunga zia vimbembesi via vipi.’ (Efeso 6:12) Vandemone ka va likelele. Kasi va kele na ku va luisa. Kaha vika naua va pandele ku linga? Paulu ua handekele ngueni, “kuli evi tambulenu ntelo ya ku tsiliela, i mu hasa ku zima nayo mivi yose ya tuhia ize ya mukua vupi [Satana].” (Efeso 6:16) Nga tu kala na ntelo ya kola ya ku tsiliela, tu ka hasa ku viana ku vimbembesi via ku zuala.—Mateo 17:20.

16. Vati tu hasa ku kaniamesa lutsilielo luetu?

¹⁶ Vati tu hasa ku kolesa lutsilielo luetu? Mu ku lilongesa Mbimbiliya. Ku kaniama ca civumbe ce mana ha luvula luaco. Na vuno vene, ku kaniama ca lutsilielo ce mana ha luvula luaco, ku tantekeya vusunga vua kala mu Lizi lia Njambi, Mbimbiliya. Nga tu tanda na ku lilongesa Mbimbiliya tangua na tangua kaha lutsilielo luetu luka kola. Ngeci mua civumbe ca ku kola, lutsilielo lua ku kaniama lu ka tu ohiela, linga kati tu hungumuke ku vimbembesi via ku zuala.—1 Yoano 5:5.

17. Vika tua pande ku linga mangana tu viane vimbembesi via ku zuala?

¹⁷ Cuma cika naua va pandele ku linga Vakua Kilistu ku Efeso? Va tondekele ku va niunga muomu va kele mu mbonge ya ku sula vandemone. Ngeci Paulu ua va lekele ngueni: “Hamo na vivundilo viose na ku lambelela cose mu ku vundila ntsimbu yose muli sipilitu.” (Efeso 6:18) Omo netu lelo lino tua yoya mu mavu mua ku sula na vandemone, tua pande ku vundila ntsimbu yose kuli Yehova linga a tu niunge kaha tu hase ku viana vimbembesi via ku zuala. Mua vusunga tua pande ku tumbula lizina lia Yehova mu vivundilo. (Tandenu Visimo 18:10.) Kaha, tua pande ku tualelaho ku  vundila kuli Njambi linga a ‘tu ohiele kuli mukua vupi’ Satana Ndiavu. (Mateo 6:13) Yehova a ka kumbulula vivundilo vietu via cili.—Visamo 145:19.

18, 19. (a) Vusunga vuka tu li navuo vu muesa ngecize tu hasa ku vula mu ku lua na vimbembesi via ku zuala? (b) Cihula cika tu ka tantekeya cikumbululo caco mu kapitulu ka na hatako?

¹⁸ Vimbembesi via ku zuala vi hasa ku tu vulumuna, vunoni ka tua pandele ku va vuila vuoma nga tu viana Ndiavu na ku suena kuli Njambi mu ku linga cizango ceni. (Tandenu Tiango 4:7, 8.) Vimbembesi via ku zuala ka via kele na ngolo ya kama. Ku matangua a Noa va va hele kasitiku kaha tangua va ka va sompesa ku lutue. (Yunda 6) Vulukenu ngecize Yehova ue ku tu niunga na tungelo veni va ngolo. (2 Vamiangana 6:15-17) Tungelo vaco va lema ku tu mona tu viana vimbembesi via ku zuala. Tungelo va cili va li na ku tu kaniamesa. Kaha tu suenenu kuli Yehova na vana veni va ku ononoka tungelo. Tua pande ku viana naua vifua viose via mahamba kaha na ku niunga cimamuna ca mu Lizi lia Njambi. (1 Petulu 5:6, 7; 2 Petulu 2:9) Nga tu linga ngoco tu ka hasa mpundu ku vula vimbembesi via ku zuala.

¹⁹ Vuno omo lia vika Njambi necelela vupi na vimbembesi via ku zuala vize vi na nehela vantu tuyando tua kama? Cikumbululo tu ka ci uana mu kapitulu ka na hatako.