1. ¿Imaptintaq angelesta allinta riqsinanchik tiyan?

ALLINTA pillatapis riqsinapaqqa, familiantapis riqsinallanchiktaq tiyan. Jinallataq Jehovata allinta riqsinapaqqa, janaqpachapi kaq familiantapis riqsinallanchiktaq tiyan. Diospa familianqa, ángeles kanku, chayrayku Bibliaqa ‘Diospa wawasnin’ kasqankuta nin (Job 38:6, 7). Chaywanpis, ¿ima ruwaytataq Jehová, angelesman qurqa? ¿Paykuna imallapipis runata yanapankuchu? ¿Ángeles kawsayninchikpi yanapawanchikchu? Jina kaptinqa, ¿imaynamantá?

2. ¿Pitaq angelesta ruwarqa?

² Bibliaqa, may chhikata angelesmanta parlan. Allinta paykunata riqsinanchikpaq, Biblia nisqanta qhawarina. ¿Pitaq angelesta ruwarqa? Colosenses 1:16 jinata kutichiwanchik: “Paynejtamin [Jesucristoniqta] Diosqa tukuy kaj chhikata ruwarqa: Janaj pachapi kaj imasta, kay pachapi kaj imastapis”, nispa. Arí, Jehovaqa, sapa angelta Jesucristoniqta ruwarqa. ¿Machkha angelestaq tiyan? Bibliaqa, mana yupay atina “waranqa waranqas” kasqankuta nin, astawanpis paykuna kallpayuq kasqankuta nillantaq (Salmo 103:20; Apocalipsis 5:11).

3. ¿Imatataq Job 38:4-7 angelesmanta yachachiwanchik?

³ Diospa Palabranqa, willawanchik imaynatachus Jehová Jallpʼata ruwachkaptin, Diospa “wawas[nin] janaj pachapi  kusikus[qankuta]” (Job 38:4-7). Kay pʼitiqa ángeles runasmanta astawan ñawpaqta kawsayta qallarisqankuta yachachiwanchik, niraq Jallpʼa ruwasqa kachkaptin. Chantapis, ángeles sunquyuq kasqankuta yachachillawanchiktaq, chayrayku “kusikusharqanku”, nispa willawanchik. Astawanpis chaypacha tukuy angelesqa, Diosta yupaychaspa juk familiajinalla karqanku.

4. ¿Imaynatá Biblia ángeles runamanta dakusqankuta rikuchiwanchik?

⁴ Diosninchik ñawpa tatamamanchikta ruwasqanmantapacha, angelesqa runamanta mayta dakunku, Diospa munaynin juntʼakunanta munaspa (Proverbios 8:30, 31; 1 Pedro 1:11, 12). Chantapis angelesqa, imaynatachus runa Diosmanta karunchakusqanta rikurqanku, mana Diosta kasukuyta akllaspa. Chayta rikuspa chiqa sunqu ángeles mayta llakikurqanku. Chaywanpis, juchasapa runa Diosninchikman kutirikuqta rikuspa, angelesqa mayta kusirikunku (Lucas 15:10). Rikunchikjina, paykunaqa Diosta yupaychaqkuna runamanta, mayta dakunku. Chayrayku Jehová paykunata churarqa chiqa sunqu runasta yanapanankupaq, jarkʼanankupaq ima (Hebreos 1:7, 14). Qhawarina imaynatachus.

5. Biblia nisqanmanjina, ¿pikunatá ángeles yanaparqanku?

⁵ Diosninchik Sodoma, Gomorra llaqtasta chinkachichkaptin, iskay ángeles, Lotta iskaynin ususisninta ima ayqinankupaq yanaparqanku (Génesis 19:15, 16). Wak kutipiqa, saqra runas profeta Danielta, leonespa ukhu tʼuqunkuman wikchʼuptinku, leonesqa mana imatapis payta ruwarqankuchu. Daniel jinata nirqa: “Diosniymin angelninta kachamorqa, paytaj leonespa siminkuta wisqʼaykurarqa”, nispa (Daniel 6:22). Chaymantaqa, apóstol Pedro wisqʼasqa kachkaptin, juk ángel payta kacharichirqa (Hechos 12:6-11). Chantapis, juk ángel Jesusta yanaparqa Jallpʼapi  yachachiyta qallarichkaptin (Marcos 1:13). Wañuynintaq qayllamuchkaptin, “rikhurimorqa uj ángel Jesusta kallpachanampaj” (Lucas 22:43). ¡Maytachá Jesusta kallpacharqa!

6. a) ¿Imaynatá kunan pʼunchaypi ángeles Diospa llaqtanta jarkʼachkallankupuni? b) ¿Ima tapuykunamantaq kutichisunchik?

⁶ Kunan pʼunchayqa manaña angelesta rikunchikchu, kunanqa manaña Jallpʼapi chiqa sunqu runaman paykuna rikhurinkuchu. Chaywanpis, atiyniyuq angelesqa Diospa llaqtanta jarkʼachkallankupuni, astawanraq Jehovata yupaychayninkuwan pillapis churanakuptin. Biblia jinata nin: “Tata Diospa angelnenqa Diosta manchachikojkunaj muyuyninkupi jaraykukuspa, paykunata jarkʼakun”, nispa (Salmo 34:7). ¿Imaraykutaq kay rimay kallpachanawanchik tiyan? Imaraykuchus kunanqa saqra espíritus tiyan, chaykunataq, urmachiyta munawanchik. ¿Pikunataq chaykuna kanku? ¿Maymanta jamunku? ¿Imaynatá urmachiyta munawanchik? Kay tapuykunaman kutichinapaqqa, qhawarina imatachus unay ruwakusqanta.

7. ¿Machkha runastataq Kuraq Supay Diosmanta karuncharqa?

⁷ Kimsa yachaqanapi yachakurqanchikjina, juk espíritu chayri juk ángel, runata kamachiyta munayninwan atipachikuspa Dioswan churanakurqa. Chaymantapacha chay angelta, Kuraq Supay chayri Satanás sutiwan riqsikun (Apocalipsis 12:9). Evata pantachiytawan, Supayqa waranqa suqta pachak watapi Diosmanta yaqha tukuy runasta karuncharqa. Wakinkunalla mana Diosta wasancharqankuchu, paykunaqa Abel, Enoc, Noé ima, karqanku (Hebreos 11:4, 5, 7).

8. a) ¿Imaynatá wakin ángeles supaykunaman tukurqanku? b) ¿Imatataq chay supaykuna ruwarqanku Jatun Parapi mana wañunankupaq?

⁸ Noep pʼunchayninpiqa, wak angelespis Jehovap contranta churanakurqanku. Janaqpachapi familiankuta saqiytawan, Jallpʼaman uraykamurqanku, kaypitaq, runaman tukurqanku.  ¿Imaraykutaq? Génesis 6:2 kutichiwanchik: “Jinapi Diospa churisnenqa rikorqanku runaspa ususisninku kʼachitas kasqankuta. Chayrayku paykunawan casarakorqanku, munasqankuman jina ajllakuspa”, nispa. Chay angelesqa, runata saqrayachirqanku. Jehová, mana jinallatachu chayta saqinman karqa. Chayrayku tukuy chay pachapi saqra runasta chinkachinanpaq Diosninchik juk jatun parata apamurqa; Diosta yupaychaqkunalla mana wañurqankuchu (Génesis 7:17, 23). Chay churanakuq angelesqa chayri supaykunaqa, mana wañunankupaq runa cuerponkuta saqirqanku. Jinamanta janaqpachaman espiritusjina kutipurqanku. Chayta ruwaspaqa, Kuraq Supaywan khuska  kasqankuta rikuchirqanku, jinamanta Kuraq Supayqa “supaycunaj curajnin[kuman]” tukurqa (Mateo 9:34, Dios Parlapawanchej).

9. a) ¿Imatataq supaykunawan ruwakurqa janaqpachaman kutisqankutawan? b) ¿Imatataq supaykunamanta yachaqasunchik?

⁹ Kay saqra angelesqa, janaqpachaman kutipurqanku, chaywanpis Diosqa, imaynatachus Satanasta manaña familianmanta kananta saqirqachu, jinallatataq chay saqra angeleswan ruwarqa (2 Pedro 2:4). Kunan manapis runaman tukuyta atinkuchu, kay supaykuna runap kawsayninta apaykachayta munanku. Astawanpis, Supayqa, supaykunawan “kay pachapi kaj runasta [imaymanamanta] pantachi[chkan]” (Apocalipsis 12:9; 1 Juan 5:19; 2 Corintios 2:11). Qhawarina imaynatachus.

10. ¿Imataq layqiriyu ruwaykunarí?

¹⁰ Supaykunaqa runata chʼawkiyanankupaq layqiriyusta apaykachanku. Ima layqiriyu ruwaykunapis supaykunawan parlay. Bibliaqa, layqa ruwaykunata juchachan, chaymanta karunchakunanchiktataq niwanchik (Gálatas 5:19-21). Layqa ruwaykunaqa, jukʼuchata japʼinapaq tuqllawan kikinchakun. Imaynatachus jukʼuchata japʼinapaq tukuy imata churakun, kikillantataq supaykunaqa imaymana layqiriyusta apaykachanku, imaymana runasta urmachinankupaq.

11. ¿Imataq adivinacionrí, imaptintaq chaymanta karunchakunanchik tiyan?

¹¹ Supaykunaqa adivinación nisqawan runasta pantachinku. ¿Imataq chayrí? Imachus jamunanmanta yachayta munay, chayri pakasqa kasqanta yachayta munay. Runasqa cartasniqta, estañoniqta, cocaniqta ima adivinanku. Chantapis, makita qhawaspa, musquykunapi señalesta maskʼaspa ima, adivinallankutaq. Wakin runas adivinacionta ruway mana saqrachu kasqanta niptinkupis, Bibliaqa yachachiwanchik adivinosqa supaykunawan khuska imatapis ruwasqankuta.  Qhawarina, Hechos 16:16-18 nisqanta, chaypiqa juk kamachi sipas ‘saqra espirituyuq kasqanrayku runaspa suertenkuta’ qhawaq kasqa. Chay saqra espiritumanta kacharichikuytawantaq manaña imatapis willayta atirqachu.

12. ¿Imaptintaq mana wañusqakunawan parlananchikchu tiyan?

¹² Supaykunaqa, wañusqakunawan parlay atikusqanta runasta yuyachinku. Pillapis wañupuptin, waqaqkunaman tukuy imata wañusqakunamanta creechinku. Pillapis wañupun chayqa, wañusqawan parlay atikusqanta runasta yuyachispa chʼawkiyanku. Ichapis aysiriniqta, wañusqa runamanta imatapis willankuman, chayri wañupuq runajina parlarinkuman. Chaytaq runata pantachin, wañusqakuna kawsachkasqankuta creechin, paykunawan parlaspa sunquchayta tariyta atisqankuta ima. Chayqa mana jinachu. ¿Imaraykutaq? Imaraykuchus supaykunaqa wañusqa runaspis kankumanjina parlayta atinku, chantapis aysiriniqta wañusqasmanta imallatapis willayta atillankutaq (1 Samuel 28:3-19). Suqta yachaqanapi yachakurqanchikjina, pipis wañun chayqa, mana imanpis kawsachkaq qhipakunchu  (Salmo 115:17). Chayrayku, pillapis wañusqasta tapun chayqa, chay runaqa supaykunawan chʼawkiyachikuchkan, Diospa kamachiyninwantaq churanakuchkan (Deuteronomio 18:10, 11; Isaías 8:19). Chayrayku, supaykunap tuqllasninkumanta karunchakunapaq, tukuy imata ruwananchik tiyan.

13. ¿Imatataq may chhika runas ruwanku?

¹³ Saqra espiritusqa mana runata chʼawkiyallankuchu, manaqa manchachinku. Kuraq Supay, supaykunapis ‘pisi tiempoyuqllaña’ kasqankuta yachanku, chayrayku kunan mayta runata ñakʼarichichkanku (Apocalipsis 12:12, 17). Chaywanpis, may chhika runas supaykunata manchachikuymanta kacharichikunku. ¿Imaynatá kacharichikunku? ¿Imaynatá ñawpaqta layqiriyusta ruwarqanchik chaypis, supaykunamanta kacharichikusunman?

14. ¿Imaynatá Éfeso llaqtamanta cristianosjina, saqra espiritusmanta kacharichikusunman?

¹⁴ Bibliaqa, imaynatachus kay saqra espiritusman churanakunanchikta niwanchik. Qhawarina imatachus Biblia Éfeso llaqtapi cristianosmanta nisqanta. Manaraq cristianosman tukuchkaspa, paykunaqa layqiriyusta ruwaq kanku. Diospa Palabranmanta yachakuytawantaq, tukuy chaykunata saqiyta munarqanku, ¿imatá ruwarqanku? Biblia jinata kutichiwanchik: “Ashkha yatiristaj librosninkuta tantaykuspa apamorqanku, tukuypa rikunantataj ruphaykucherqanku”, nispa (Hechos 19:19). Chay cristianosqa ‘yatiri librosninkuta ruphaykuchirqanku’, jinamanta imaynatachus saqra espiritusman churanakunata yachachiwarqanchik. Jehovap nisqanta ruwayta munanchik chayqa, layqiriyuswan chhapusqa imasta, nisunman librosta, cuadrosta, peliculasta, takinasta, wallqakunata ima, ruphaykuchinanchik tiyan (1 Corintios 10:21).

15. ¿Imatataq saqra espiritusman churanakunapaq ruwananchik tiyan?

 ¹⁵ Kay Éfeso llaqtamanta cristianosman, apóstol Pablo jinata qillqarqa: “Noqanchejqa [...] maqanakushanchej [...] patapi kaj sajra espirituspa contrampi”, nispa (Efesios 6:12). Kay pʼitiqa, supaykuna mana saykʼusqankuta rikuchiwanchik. Kunanpis supaykuna munasqankuta cristianosta ruwachiyta munanku. ¿Imatá astawan Éfeso llaqtapi cristianos ruwananku karqa? Pablo nirqa: “Astawanqa tukuy sonqo creeychej [iñiychik], imaraykuchus chay creesqaykichejqa uj jarkʼakuna escudojina, Kuraj Supaypa tukuynin larwashaj flechasninta thasnonqa”, nispa (Efesios 6:16). Astawan sinchi iñiyninchik kanqa chayqa, astawan sumaqta supaykunaman churanakuyta atisunchik (Mateo 17:20).

16. ¿Imaynatá iñiyninchikta kallpachasunman?

¹⁶ Jina kaptinqa, ¿imaynatá iñiyninchikta kallpachasunman? Bibliamanta yachakuspa. Juk pirqa mana urmananpaq, uranpi jatuchaq rumis kanan tiyan. Jinallataq iñiyninchik mana urmananpaq, uranpi jatun rumi kanan tiyan, kay rumi Bibliamanta yachakusqanchikwan ninakun. Sapa pʼunchay Bibliata ñawirisunchik chayqa iñiyninchik allinta kallpachakunqa. Juk allin pirqajina iñiyninchik saqra espiritusmanta jarkʼawasunchik (1 Juan 5:5).

17. ¿Imatataq supaykunamanta jarkʼakunapaq ruwananchik tiyan?

¹⁷ ¿Imatataq astawan Éfeso llaqtamanta cristianos ruwananku karqa? Paykunap llaqtanku Supaypa makinpi kasqanrayku, astawanraq jarkʼakunanku karqa. Chayrayku Pablo jinata paykunaman nirqa: “Chay tukuytaqa ruwaychej sapa pʼunchay, Diosmanta mañakuspa Espiritupi tukuy laya mañakuywan, mana saqespa nitaj saykʼuspa”, nispa (Efesios 6:18). Paykunajina ñuqanchikpis, Supaypa pachanpi kawsachkanchik, saqra espíritus mana urmachinawanchikpaq, supaykunamanta jarkʼanawanchikta Jehovamanta mañakunanchik tiyan. Chaypaqqa Diospa sutinta uqharinanchik tiyan (Proverbios 18:10). Astawanpis, “saqra kajmanta” chayri  Supaymanta waqaychanawanchikta mañakunanchik tiyan (Juan 17:15). Diosninchiktaq, mañakusqanchikman kutichiwasunchik (Salmo 145:19).

18, 19. a) ¿Imaptintaq supaykunata atipayta atisqanchikta nisunman? b) ¿Ima tapuymantaq qhipan yachaqanapi kutichisunchik?

¹⁸ Arí, saqra espiritusqa imatapis ruwawasunman. Chaywanpis, Diospa munayninta ruwaptinchik, payman qayllaykuptinchik, mana manchachikunachu tiyan (Santiago 4:7, 8). Saqra espirituspa atiyninkuqa, mana Diospata atiyninjinachu. Noep pʼunchayninpi, Dios paykunata wisqʼaykurqa, juicio pʼunchay chayamunankama (Judas 6). Chantapis, chiqa sunqu ángeles jarkʼachkawasqanchikta yuyariy (2 Reyes 6:15-17). Paykunaqa, saqra espiritusman churanakuchkasqanchikta qhawachkanku, atipananchiktataq munanku. Nisunman, supaykunaman churanakuptinchik paykunaqa tʼaqllarikunku. Chayrayku, Jehovamanta, janaqpachapi kaq familianmanta ima, mana karunchakunachu. Astawanpis, imaymana layqiriyumanta karunchakuna, Bibliap nisqantataq kasukuna (1 Pedro 5:6, 7; 2 Pedro 2:9). Jinamanta, saqra espirituswan churanakupi atipasunchik.

¹⁹ Chaywanpis, ¿imaraykutaq Diosninchik, supaykuna kananta, ñakʼariy kananta ima saqichkallanpuni? Qhipan yachaqanapi kay tapuyman kutichisunchik.