Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO 10

Mbozitujatikizya Zilenge Zyamuuya

Mbozitujatikizya Zilenge Zyamuuya
  • Sena bangelo balabagwasya bantu?

  • Mbuti myuuya mibi mboyabayunga bantu?

  • Sena tweelede kwiiyoowa myuuya mibi?

1. Nkaambo nzi ncotweelede kuyanda kuba aluzibo lujatikizya bangelo?

IKUZYIBANA kabotu amuntu umwi kanji-kanji kujatikizya kuzyiba mukwasyi wakwe. Mbubwenya buyo, ikuzyiba Jehova Leza kulabikkilizya akuzyiba bangelo ibaambwa kuti mmukwasyi wakwe wakujulu. Ibbaibbele lyaamba bangelo kuti “[mba]na ba-Leza.” (Matalikilo 6:2) Aboobo ino bajisi mulimo nzi mumakanze aa Leza? Sena kuli mulimo ngobakacita muzintu zyakacitika musyule? Sena bangelo kuli mbobamujatikizya mubuumi? Ikuti naa balamujatikizya, ino muunzila nzi?

2. Ino bangelo bakazwa kuli, alimwi ino bali bongaye?

2 Ibbaibbele lilabaamba bangelo kwamyaanda yaziindi. Atulange-lange zibalo zisyoonto akati kazyeezyi kutegwa twiiye zinji kujatikizya bangelo. Ino bangelo bakazwa kuli? Ilugwalo lwa Ba-Kolose 1:16 lwaamba kuti: “Mulinguwe [Jesu Kristo] muzyakalengwa zintu zyoonse, zyamujulu azyaansi.” Aboobo, zilenge zyamuuya zyoonse ziitwa kuti bangelo zyakalengwa cimwi acimwi a Jehova Leza kwiinda mu Mwanaakwe mutaanzi kuzyalwa. Ino kuli bangelo bongaye? Ibbaibbele litondezya kuti kwakalengwa myaanda-myaanda yatuulunzuma twabangelo, alimwi boonse mbaasinguzu.—Intembauzyo 103:20. *

3. Ncinzi bbuku lya Jobu 38:4-7 ncolituyiisya kujatikizya bangelo?

3 Ijwi lya Leza Bbaibbele litwaambila kuti iciindi cakulenga nyika, ‘baangelo boonse bakoompolola cakusekelela.’ (Jobu 38:4-7) Aboobo ibangelo bakaliko ibantunsi kabatanalengwa, alimwi mane anyika kiitanalengwa. Icibalo camu Bbaibbele eeci alimwi citondezya kuti bangelo kuli mbobalimvwa, nkaambo caamba kuti ‘bakoompolola cakusekelela.’ Amubone kuti ‘baangelo’ boonse bakasekelela antoomwe. Aciindi eeco, ibangelo boonse bakali cibeela camukwasyi uukamantene mukubelekela Jehova Leza.

KUGWASYILIZYIGWA AKUKWABILILWA ABANGELO

4. Mbuti Bbaibbele mbolitondezya kuti bangelo basyomeka balabikkila maanu muzintu zicita bantunsi?

4 Kuzwa ciindi nozyakalibonena kulengwa kwabantu bakusaanguna, izilenge zyamuuya zisyomeka zyali kubikkila maanu kapati mukuvwula kwamukwasyi wabantunsi alimwi amukuzwidilila kwamakanze aa Leza. (Tusimpi 8:30, 31; 1 Petro 1:11, 12) Pele mukuya kwaciindi, ibangelo bakabona kuti ibanji akati kamukwasyi wabantu bakacileka kubelekela Mulengi wabo siluyando. Cakutadooneka, eeci cakabatyompya bangelo basyomeka. Kulubazu lumwi, kufwumbwa leelyo muntu naba omwe akati kabantu napilukila kuli Jehova, “nkokuli kubotelwa kubaangelo.” (Luka 15:10) Mbwaanga bangelo balabubikkila maanu kapati bukkale bwabaabo babelekela Leza, tulakonzya kuciteelela Jehova ncaabelesyela bangelo cakwiinduluka-induluka ikuyumya-yumya alimwi akukwabilila babelesi bakwe basyomeka anyika. (Amubale Ba-Hebrayo 1:7, 14) Amulange-lange zikozyanyo.

“Leza wangu watumide mungelo wakwe ooyo wajala milomo yabasyuumbwa.”Daniele 6:22

5. Nzikozyanyo nzi zyalugwasyo lwakapegwa abangelo nzyotujisi mu Bbaibbele?

5 Ibangelo bobile bakagwasya Loti mululami abana bakwe basimbi kufwutuka lunyonyooko lwaminzi mibyaabi ya Sodoma a Gomora kwiinda mukubagusya mubusena oobo. (Matalikilo 19:15, 16) Kumbele kakwiindide myaanda-myaanda yamyaka, basinkondonyina bamusinsimi Daniele bakamuwaala mumulindi wabasyuumbwa, pele tanaakalumwa pe alimwi wakati: “Leza wangu watuma angelo wakwe, wajala milomo yabalavu.” (Daniele 6:22) Mumwaanda wamyaka wakusaanguna C.E., imungelo wakaangununa mwaapostolo Petro muntolongo. (Incito 12:6-11) Alimwi bangelo bakamuyumya-yumya Jesu kumatalikilo kwamulimo wakwe waanyika. (Marko 1:13) Alimwi kalaafwaafwi kufwa Jesu, kwakamusikila mungelo ‘iwakamuyumya-yumya.’ (Luka 22:43) Ikugwasyilizyigwa amungelo ooko kulangilwa kuti kwakamuyumya kapati Jesu muziindi eezyo zyakali kuyandika kapati mubuumi bwakwe!

6. (a) Ino mbuti bangelo mbobabakwabilila bantu ba Leza mazuba aano? (b) Mmibuzyo nzi ncotutiilange-lange lino?

6 Sunu bangelo tabacilibonyi pe kubantu ba Leza anyika. Nokuba kuti bantunsi tabakonzyi kubabona, ibangelo ba Leza basinguzu bacibakwabilila bantu bakwe, ikapati kuzintu zili zyoonse zikonzya kubanyonganya kumuuya. Ibbaibbele lyaamba kuti: “Baangelo ba-Jehova balibazyungulukide bamuyoowa, kuti babavune.” (Intembauzyo 34:7) Ino nkaambo nzi majwi aayo ncaayelede kutuumbulizya kapati? Nkaambo kakuti kuli zilenge zyamuuya zibyaabi iziyanda kutunyonyoona! Ino zilenge eezyo ninzi? Ino zyakazwa kuli? Ino zisoleka buti kutucisa? Ikutegwa tujane bwiinguzi, mubufwaafwi atulange-lange cimwi cakacitika kumatalikilo kwabukkale bwabantu.

BASINKONDOMA AKATI KAZILENGE ZYAMUUYA

7. Ino Saatani wakazwidilila buti mukuzandula bantu kuli Leza?

7 Mbubwenya mbotwakaiya mu Cibalo 3 mubbuku lino, umwi akati kabangelo wakatalika kulombozya kweendelezya bamwi alimwi wakazangila Leza. Kumbele mungelo ooyo wakaitwa kuti Saatani Diabolosi. (Ciyubunuzyo 12:9) Mumyaka iitandila ku 1,600 kuzwa naakeena Eva, Saatani wakazwidilila mukuzandula bantu boonse kuli Leza ccita buyo basyoonto mbuli ba Abelo, Enoki alimwi a Nowa.—Ba-Hebrayo 11:4, 5, 7.

8. (a) Mbuti bangelo bamwi mbobakaba madaimona? (b) Ikutegwa afwutuke Zambangulwe lyakuciindi ca Nowa, ino ncinzi ncaakacita madaimona?

8 Mumazuba aa Nowa, ibangelo bambi bakazangila Jehova. Bakazwa mumukwasyi wa Leza wakujulu akuboola anyika mumibili yanyama. Nkaambo nzi? Kubbuku lya Matalikilo 6:2 tubala kuti: “Bana ba-Leza bakabona bana basimbi babantu kuti mbabotu, nkabela bakakwata kufumbwa mbobakali kuyanda akati kabo.” Pele ncobakacita bangelo aaba alimwi akubija kwabantu ikwakatobela Jehova Leza tanaakazilekela kuzumanana pe. Wakaleta zambangulwe nyika yoonse ilyakanyonyoona bantunsi babi boonse alimwi akusiya buyo babelesi bakwe basyomeka. (Matalikilo 7:17, 23) Aboobo, ibangelo bakazanga naa madaimona, bakasiya mibili yabo yanyama akupilukila kujulu kabali zilenge zyamuuya. Bakagwasyilizya Diabolosi iwakaba “Mwami wabadaimona.”—Matayo 9:34.

9. (a) Ino ncinzi cakacitika kumadaimona naakapiluka kujulu? (b) Ino ncinzi ncotutiilange-lange kujatikizya madaimona?

9 Ibangelo bazangi nobakapiluka kujulu, tiibakacili cibeela camukwasyi wabangelo ba Leza mbubwenya mbuli mweendelezi wabo, Saatani. (2 Petro 2:4) Nokuba kuti lino tabakonzyi kuba amibili yabantunsi, bacijisi nguzu kapati zyakuyunga bantunsi. Mubwini, kwiinda mukugwasyilizyigwa amadaimona aaya, Saatani uluujisi ‘kweena bantu boonse baansi.’ (Ciyubunuzyo 12:9; 1 Johane 5:19) Munzila nzi? Bunji bwaziindi madaimona abelesya nzila zibambilidwe kweena bantu. (Amubale 2 Ba-Korinto 2:11) Atuzilange-lange nzila eezyi zimwi.

MADAIMONA MBWAABEENA BANTU

10. Ino kusyoma mizimu caamba nzi?

10 Ikutegwa abeene bantu, madaimona abelesya kusyoma mizimu. Ikusyoma mizimu nkujatikizyigwa amadaimona kwaagama naa kwiinda muli simizimu. Ibbaibbele lilakukasya kusyoma mizimu alimwi litucenjezya kuzitantamuka zintu zyoonse zinga zyatupa kujatikizyigwa kulinjiyo. (Ba-Galatiya 5:19-21) Madaimona abelesya kusyoma mizimu mbubwenya muntu uuloba nswi mbwabelesya coongelezyo. Basikuloba nswi babelesya tulyo-tulyo twiindene-indene ikujaya nswi ziindene-indene. Mbubwenya buyo, myuuya mibi ibelesya nzila zyakusyoma mizimu ziindene-indene kutegwa ayendelezye bantu boonse.

11. Ino kusonda caamba nzi, alimwi ino nkaambo nzi ncotuteelede kusonda?

11 Icoongelezyo cimwi cibelesyegwa amadaimona nkusonda. Ino kusonda caamba nzi? Nkusola kuzyiba zili kumbele naa cintu cimwi citazizyilwe. Ikusonda kujatikizya kubelesya nyenyezi, ibupanduluzi bwatweengwe twamumaanza, kubelesya nkakata, keembe, kankuli, ziloto, cimbonimboni, nkoli, kusola kujana zitondezyo muziloto azimbi zinji. Nokuba kuti bantu banji bayeeya kuti kusonda kunyina mbokubede, Ibbaibbele litondezya kuti mubwini basibusangu babeleka amadaimona. Mucikozyanyo, ku Incito 16:16-18 kwaambwa “muuya wakusonda” wakali kugwasya musimbi “kusonda.” Pele wakaleka kusonda idaimona nolyakagusyigwa mulinguwe.

Madaimona abelesya nzila zinji kweena bantu

12. Nkaambo nzi ncociletela ntenda ikusola kwaambaula abafwide?

12 Inzila imbi madaimona mbwaabeena bantu nkwiinda mukubakulwaizya kwaambaula abantu bafwide. Ibantu balila muyandwa wabo wafwa bunji bwaziindi baleenwa amizeezo iitaluzi kujatikizya baabo bafwide. Simizimu ulakonzya kwaamba makani amwi aagambya naa kwaambaula ajwi lilimvwisya mbuli lyasikwaazwa. Aboobo bantu banji basyoma kuti bafwide bacipona akuti ikwaambaula ambabo kulakonzya kubagwasya bacipona ikuliyumya mubuumba. Pele “luumbulizyo” luli boobo loonse ndwakuyeeyela buyo alimwi luletela ntenda. Nkaambo nzi? Nkaambo madaimona alakonzya kwiiya jwi lyamuntu uufwide alimwi akupa simizimu makani aajatikizya sikwaazwa. (1 Samuele 28:3-19) Kunze lyaceeci, mbubwenya mbotwakaiya mu Cibalo 6, ibafwide tabaponi pe. (Intembauzyo 115:17) Aboobo “muntu uubuzya makani kubafu” weenwa amyuuya mibyaabi alimwi ukazya luyando lwa Leza. (Amubale Deuteronomo 18:10, 11; Isaya 8:19) Aboobo amubikkile maanu kapati ikucikaka coongelezyo eeci cibyaabi cibelesyegwa amadaimona.

13. Ino ncinzi ibanji bakali kwaayoowa madaimona musyule ncobakonzya kucita?

13 Myuuya mibi taibeeni buyo bantu, pele alimwi ilabakonga. Mazuba aano, Saatani amadaimona aakwe balizyi kuti ‘ciindi ncobacijisi nciniini buyo’ kabatanaangwa, aboobo lino balinyemede kapati kwiinda lyoonse. (Ciyubunuzyo 12:12, 17) Nokuba boobo, izyuulu-zyuulu zyabantu musyule ibakali kwiiyoowa ciindi coonse myuuya eeyi mibi tabaciiyoowi lino pe. Ino bakacita nzi? Ino ncinzi muntu ncakonzya kucita nokuba kuti ulijatikizyidwe kale amadaimona?

MBOMUNGA MWAILWANA MYUUYA MIBI

14. Mbuti mbotunga twaanguluka kubweendelezi bwamyuuya mibi mbubwenya bwakacita Banakristo bamumwaanda wamyaka wakusaanguna ku Efeso?

14 Ibbaibbele lilatwaambila mbotukonzya kwiilwana myuuya mibi alimwi ambotunga twacileka kujatikizyigwa anjiyo. Amulange-lange cikozyanyo ca Banakristo bamumwaanda wamyaka wakusaanguna mumunzi wa Efeso. Bamwi akati kabo bakalijatikizyidwe amadaimona kabatanaba Banakristo. Ino ncinzi ncobakacita nobakasala kwaanguluka kubweendelezi bwamadaimona? Ibbaibbele lyaamba kuti: “Banjibanji abakali basonzi bakabungika mabbuku aabo, bakaatenta kumbele lyabo boonse.” (Incito 19:19) Ikwiinda mukunyonyoona mabbuku aabo aamasalamuzi, Ibanakristo aabo bapya bakasiya cikozyanyo cibotu kuli baabo ibayanda kulwana myuuya mibi sunu. Ibantu bayanda kubelekela Jehova beelede kunyonyoona zintu zyoonse ziswaangene amadaimona. Eezyi zibikkilizya mabbuku, mamagazini, mavidiyo, zikwankwani amateepu aanyimbo zikulwaizya kusyoma mizimu akucita kuti kuboneke mbuli kuti nkubotu. Azimbi zyeelede kunyonyoonwa nzitumwa, nkanka, ndembela, zilyango, twaanda twamizimu azimbi zisamwa zisyomwa kuti zikwabilila muntu uuzisamide kuzintu zibyaabi.—1 Ba-Korinto 10:21.

15. Ino ncinzi ncotweelede kucita kutegwa twiilwane myuuya mibi?

15 Kakwiindide myaka iili mbwiibede kuzwa ciindi Banakristo baku Efeso nobakanyonyoona mabbuku aabo aamasalamuzi, imwaapostolo Paulo wakabalembela kuti: “Inkondo njitulwa . . . njakulwana . . . amyuuya yabubi.” (Ba-Efeso 6:12) Imadaimona tanaakacilekede kubalwana bantu. Akacili kusoleka kubeendelezya bantu. Aboobo ino ncinzi acimbi Banakristo aabo ncobakeelede kucita? Paulo wakati: “Kwiinda zyoonse amubweze intobo yalusyomo, njiyonya njimukonzya kuzimya mimvwi yoonse iipya iifuswa kumubi [Saatani].” (Ba-Efeso 6:16) Ikuti intobo yesu yalusyomo kiili njumu, tuyoocikonzya kwiilwana myuuya mibi.—Matayo 17:20.

16. Mbuti mbotunga twayumya lusyomo lwesu?

16 Aboobo ino mbuti mbotunga twayumya lusyomo lwesu? Nkwiinda mukwiiya Bbaibbele. Ikuyuma kwabulambo bukwabilila, kubalilwa kapati akuyuma kwantalisyo yambubo. Mbubwenya buyo, ikuyuma kwalusyomo lwesu kuyeeme kapati akuyuma kwantalisyo yandulo, nkokuti luzibo lwini-lwini lwa Jwi lya Leza, Ibbaibbele. Ikuti katulibala akuliiya Bbaibbele abuzuba, ilusyomo lwesu luyooyuma. Mbubwenya mbuli bulambo buyumu, ilusyomo luli boobo luyootukwabilila kukuyunga kwamyuuya mibi.—1 Johane 5:5.

17. Nintaamu nzi iiyandika kubweza kutegwa twiilwane myuuya mibi?

17 Nintaamu nzi aimbi Banakristo aabo baku Efeso njobakeelede kubweza? Bakali kuyandika lukwabililo lumbi akaambo kakuti bakali kukkala mumunzi wakazwide kuyunga kwamadaimona. Aboobo Paulo wakabaambila kuti: “Amukombe lyoonse azikombyo ankumbizyo zyoonse zyamu-Muuya.” (Ba-Efeso 6:18) Mbwaanga andiswe tupona munyika iizwide kuyunga kwamadaimona, ikupaila cabusungu kuli Jehova katulomba lukwabililo lwakwe kulayandika kutegwa tulwane myuuya mibi. Ee, tweelede kubelesya zina lyakuti Jehova mumipailo yesu. (Amubale Tusimpi 18:10) Aboobo tweelede kuzumanana kupaila kuli Leza kuti ‘atuvwune kumubi,’ Saatani Diabolosi. (Matayo 6:13) Jehova uyooyiingula mipailo eeyo njotupaila cabusungu.—Intembauzyo 145:19.

18, 19. (a) Nkaambo nzi ncotukonzya kusyoma kuti tuyoozunda munkondo yesu yakulwana zilenge zyamuuya zibyaabi? (b) Mmubuzyo nzi wiingulwa mucibalo citobela?

18 Madaimona mmabi kapati, pele tatweelede kwaayoowa ikuti twamukazya Diabolosi akuswenenena kuli Leza kwiinda mukucita kuyanda kwa Leza. (Amubale Jakobo 4:7, 8) Inguzu zyamyuuya mibi kuli mpozigolela. Akasubulwa kuciindi ca Nowa alimwi lubeta lwangawo lwamamanino lulisinizyidwe kumbele. (Juda 6) Alimwi kamuyeeya kuti tulakwabililwa abangelo ba Jehova basinguzu. (2 Bami 6:15-17) Ibangelo aabo balayandisisya kuti tuzwidilile mukulwana myuuya mibi. Munzila imwi inga twaamba kuti bangelo baluleme balatukulwaizya kuti tuzumanane. Aboobo atuzumanane kuba acilongwe a Jehova alimwi akubelekela antoomwe amukwasyi wakwe wazilenge zyamuuya zisyomeka. Alimwi atutantamuke micito iili yoonse iijatikizya kusyoma mizimu alimwi lyoonse katutobela lulayo lwa Jwi lya Leza. (1 Petro 5:6, 7; 2 Petro 2:9) Ikuti twacita oobo, tunoosinizyide kuti tuyoozunda munkondo yesu yakulwana zilenge zyamuuya zibyaabi.

19 Pele ino nkaambo nzi Leza ncaazumizya myuuya mibi alimwi abubi kuzumanana izyapa kuti bantu kabapenga kapati? Imubuzyo ooyu ulaingulwa mucibalo citobela.

^ munc. 2 Ikujatikizya bangelo baluleme, ibbuku lya Ciyubunuzyo 5:11 lyaamba kuti: “Mweelwe wabo boonse bakainda [ku]zyuulu zili ikumi zyazyuulu zili ikumi.” Aboobo Ibbaibbele lilatondezya kuti kwakalengwa myaanda-myaanda yatuulunzuma twabangelo.