PA NUMA ya nkondo yabipisha mu calo cimo icatebelelwa ku nkondo, abekala calo abengi nga nshi abaipaiwe, bashikilwe pamo. Pali aba pali abanakashi na bana. Mu mbali ya nshiishi, babikilemo utupampa. Pa kapampa kamo na kamo, balembelepo ati: “Cinshi cabele fi?” Limo ico cipusho cilanga ukutila abantu nacibakalipa sana. Abantu balepusha ico cipusho bulanda bulanda ilyo inkondo, utuyofi, amalwele, no lukaakala fyaipaya abatemwikwa babo no konaula amayanda yabo, nelyo ukubaletela amacushi ayengi. Balafwaya ukwishiba ico ifya bulanda fibaponena.

² Cinshi Lesa asuminishisha ukucula? Nga ca kutila Yehova ni Lesa wa maka yonse, uwakwata ukutemwa, amano, no mulinganya, cinshi mu calo mufulile impatila no lufyengo? Bushe mwalibala amuipushapo ifi fipusho?

³ Bushe cibi ukwipusha ico Lesa asuminishisha ukucula? Bamo balasakamikwa ati ukwipusha icipusho ca musango yo kulangilila ukuti umo takwata icitetekelo nelyo tacindika Lesa. Lelo, ilyo mulebelenga Baibolo, mukasanga ukuti bakapepa ba kwa Lesa aba cishinka na bo baleipusha ifipusho fimo fine. Ku ca kumwenako, kasesema Habakuki aipwishe Yehova ati: “Cinshi ico munengelo kumona buncitatubi? Cinshi ico munengelo kulolesho kucululusha? Kabili ukupumpunta no lufyengo fili pa mulola wandi, ifikansa no lubuli fyaima.”—Habakuki 1:3.

⁴ Bushe Yehova alikalipile Habakuki, kasesema wa cishinka pa kwipusha amepusho ya musango yo? Iyo. Lelo, Lesa alengele ukuti ifyo Habakuki asosele ukufuma ku mutima filembwe muli Baibolo iyapuutwamo. Lesa kabili amwafwile ukumfwikisha bwino e lyo no kukwata icitetekelo cakosa. Yehova afwaya ukucita cimo cine na kuli imwe. Nga muleibukisha, Baibolo isambilisha ukuti “asakamana imwe.” (1 Petro 5:7) Lesa alipata ububifi no kucula uko buleta ukucila ne fyo abantu bonse babupata. (Esaya 55:8, 9) Nomba cinshi ukucula kwafulila ifi mu calo?

ICO UKUCULA KWAFULILA

⁵ Abantu abapepa ukwapusanapusana balepusha bashimapepo wabo ico ukucula kwafulile fi. Ilingi line, babasuka ati Lesa afwaya ukuti tulecula no kuti ukutula fye ku kale alilingila libela fyonse ificitika pamo no tuyofi twine. Abengi babeba ati te kuti beshibe bwino bwino ifyo Lesa acita ifintu nelyo ati e ulenga abantu ukufwa, na bana kumo, pa kuti bayaba nankwe ku muulu. Lelo, nge fyo musambilile, Yehova Lesa tacita fyabipa. Baibolo itila: “Cibe ukutali kuli Lesa ukucito bubifi, ca butolo ku Wa maka yonse ukucito bupondamishi.”—Yobo 34:10.

⁶ Bushe mwalishiba ico abantu basosela ukuti Lesa e walenga ukucula kuli mu calo? Ilingi line ico bapelela Lesa Wa maka yonse umulandu ni co bamona kwati e uteka cino calo. Tabaishiba icine cacindama, icayanguka ukuumfwa ico Baibolo isambilisha. Mwalisambilile ico icine mu Cipandwa 3 muli cino citabo. Uuteka cino calo ni Satana Kaseebanya.

⁷ Baibolo ilondolola bwino bwino ukuti: “Icalo conse calaala mu maka ya mubifi.” (1 Yohane 5:19) Nga mwatontonkanya pali ici, bushe tamumona ukuti ca cine? Ifili muno calo filelanga fye ifyaba umupashi ubifi uushimoneka “uulufya aba pano isonde bonse.” (Ukusokolola 12:9) Satana aba no lupato, ubucenjeshi kabili mubi icine cine. E mulandu wine icalo ateka, caiswilamo ulupato, ubucenjeshi no bubifi. E cimo icalenga ukucula ukufula sana.

⁸ Ica bubili ico ukucula kwafulile fi, nga filya Icipandwa 3 calandapo, ni co abantunse tabapwililika kabili babembu ukutula fye pa kupondoka kwali mu Edene. Abantunse ababembu balalwila ukuteka abanabo, ne ci cilenga inkondo, umutitikisha no kucula. (Lukala Milandu 4:1; 8:9) Ica butatu ico kwabela ukucula ni “nshita ne ca mankumanya.” (Lukala Milandu 9:11) Mu calo umo Yehova uucingilila ashaba Kateka, abantu balacula pa mulandu wa kuba pa cifulo apaponeka akayofi pa nshita ilya ine kacitika.

⁹ Cilasansamusha ukwishiba ukuti Lesa te ulenga ukucula. Te ulenga kuleba inkondo, ulukaakala, umutitikisha, no tuyofi utulengwa ne fyabumbwa utuletela abantu ubucushi. Na lyo line, tulafwaya sana ukwishiba, Cinshi Yehova asuminishisha uku kucula konse? Nga ca kuti Wa maka yonse, ninshi alikwata amaka ya kupwisha ukucula. Nomba cinshi ashabomfesha aya maka? Pafwile ukuba icalenga Lesa ukusuminisha ukucula pantu twaishiba ukuti ni Lesa waba no kutemwa.—1 Yohane 4:8.

UMULANDU UKALAMBA WAIMA

¹⁰ Pa kuti twishibe ico Lesa asuminishisha ukucula, tufwile ukubwelela ku numa uko ukucula kwatendekele. Ilyo Satana atunkile Adamu na Efa ukukanaumfwila Yehova, aimishe umulandu uukalamba. Satana tasuushishe amaka ya kwa Yehova. Na Satana wine alishiba ukuti Yehova ni Lesa wa maka yonse. Lelo, Satana asuushishe ukuti Yehova tafwile ukuteka abantu. Ilyo Satana asosele ukuti Lesa wa bufi kabili tacitila abo ateka ifisuma, aloseshe mu kuti Yehova ni kateka wabipa. (Ukutendeka 3:2-5) Ico Satana alesosa ca kuti, abantunse kuti baikala bwino sana nga tabaletekwa na Lesa. Uku kwali kulwisha bumulopwe bwa kwa Yehova, ukutwishika ukuteka kwakwe.

¹¹ Adamu na Efa bapondokele Yehova. Mu nshila imbi batile: “Tatufwaya kutekwa na Yehova. Kuti twapingula fwe bene icisuma ne cibi.” Bushe Yehova ali no kupwisha shani uyu mulandu? Bushe ali no kufunda shani ifibumbwa fyakwe fyonse ifitontonkanya ukuti aba bacipondoka balilubile no kuti imitekele yakwe e yawama? Bamo kuti batila Lesa nga aonawile fye balya bacipondoka no kutendeka cipya cipya. Lelo Yehova alandile kale sana ukuti alefwaya isonde ukwisulamo abana ba kwa Adamu na Efa, kabili alefwaya bena ukwikala muli paradaise pano isonde. (Ukutendeka 1:28) Yehova lyonse alacita ico alefwaya. (Esaya 55:10, 11) E lyo kabili, ukonaula balya bacipondoka mu Edene nga takwapwishishe umulandu waimine pa lwa kuteka kwa kwa Yehova.

¹² Natulangilile. Elenganyeni ukuti kafundisha alelanga abana be sukulu ifya kusanga ulusamushi lumo ulwayafya. Umwana we sukulu uwacenjela lelo cintomfwa asuusha kafundisha ukuti ifyo alebeba fya bufi. Uyu cintomfwa alosha mu kuti kafundisha tafikapo, kabili akosapo fye ukuti ena naishiba bwino bwino ifya kusanga ulo lusamushi lwakosa. Abana be sukulu bamo bamona kwati alelanda ifya cine, kabili na bo batendeka ukusuusha kafundisha. Bushe kafundisha kuti acita shani? Nga atamfya bacintomfwa mu kalasi, bushe abana be sukulu bambi bakamona shani? Bushe tabakamone kwati umwana we sukulu munabo na balya bamukonkelele balelande cine? Bonse abana be sukulu kuti baleka ukucindika kafundisha. Kuti bamona kwati ico abatamfisha ni co aletiina ukumushinina. Nomba tutile kafundisha asuminisha ulya cintomfwa ukulanga abana be sukulu banankwe ifyo engasanga ulo lusamushi lwakosa.

¹³ Yehova acita ifyo kafundisha mu cilangililo engacita. Ibukisheni ukuti te balya bene fye bapondweke mu Edene abo uyu mulandu wakumine. Kwali iminshipendwa ya bamalaika abamwene ifyacitike. (Yobo 38:7; Daniele 7:10) Ifyo Yehova ali no kucita pali balya bacipondoka fyali no kukuma bamalaika na mu kuya kwa nshita fyali no kukuma ifibumbwa fyonse ifitontonkanya. E ico, cinshi Yehova aacita? Alisuminisha Satana ukulanga ifyo engateka abantunse. Lesa kabili aleka na bantunse ukuiteka ilyo baletungululwa na Satana.

¹⁴ Kafundisha mu cilangililo cesu naishiba ukuti uyu cintomfwa na balemukonkelesha nabaluba. Lelo, naishiba no kuti ukubasuminisha ukwesha ukumushinina na ko kwine kwalaleta ubusuma ku bana be sukulu bonse. Bacintomfwa nga bafilwa, bonse abana be sukulu aba cumfwila balamona ukuti kafundisha e ulingile fye ukubasambilisha. Balamona ico kafundisha alatamfisha aba bacintomfwa mu kalasi pa numa. Yehova na o alishiba ukuti abantunse ba cishinka na bamalaika cikabawamina nga bamona Satana na bacipondoka banankwe bafilwa e lyo bamona no kuti abantunse te kuti baiteke. Nga Yeremia wa ku kale, bakasambilila icine cacindama ica kuti: “Mwe Yehova, ninjishibo kuti te kwa muntunse ukwenda kwakwe; te kwa muntu uuleya ukushikimika amatampulo yakwe.”—Yeremia 10:23

CINSHI PAPITILA INSHITA YALEPE FI?

¹⁵ Lelo, cinshi Yehova asuminishisha ukucula ukubako pa nshita yalepe fi? Kabili mulandu nshi ashicilikila ifyabipa pa kuti filacitika? Moneni ifintu fibili ifyo kafundisha mu cilangililo cesu ashingafwaya ukucita. Intanshi, te kuti akaanye umwana we sukulu cintomfwa ukulondolola ifyo engasanga ulusamushi lwakosa. Ica bubili, kafundisha te kuti afwe uyu cintomfwa ukulondolola ifya kucita. Ukupala uyu kafundisha, moneni ifintu fibili ifyo Yehova ashacita. Intanshi takaanya Satana na baba kuli wena ukwesha ukulanga ukuti ifyo baletunga fya cine. Kanshi pafwile ukupite nshita. Mu myaka iingi sana iyo abantu baikala pano calo, balyesha ukuiteka mu nshila shalekanalekana, nelyo ukutekwa no buteko bwapusanapusana ubwa buntunse. Abantunse balisambilila no kwishiba sana sayansi ne fintu fimbi, lelo, ulufyengo, ubupiina, ulukaakala, ne nkondo fyalibipilako. Imitekele ya bantunse yalimoneka apabuuta ukuti yalifilwa.

¹⁶ Ica bubili, Yehova tayafwako Satana ukuteka cino calo. Nga ca kutila Lesa alecilikila imisoka yabipisha ukuti ilacitika, bushe te kuti cibe kwati aletungilila ifyalelanda aba bacipondoka? Bushe Lesa teti alenga abantu ukumona kwati napamo abantunse kuti baiteka ukwabula amacushi? Nga ca kutila Yehova acite co, na o kuti aba wa bufi. Nomba, ‘Lesa tengabepa.’—AbaHebere 6:18.

¹⁷ Lelo, ni shani pa lwa bubi bonse ubwacitika pa nshita yonse iyi iyo abantunse bapondokela Lesa? Tufwile ukwibukisha ukuti Yehova, wa maka yonse. E ico, kuti afumyapo fyonse ifyabipa ificusha abantunse. Nga filya tusambilile kale, ubonaushi bwacitwa kwi sonde bukafumapo ilyo isonde likasanguka Paradaise. Ifyo ulubembu lwaleta fikafumapo ukupitila mu citetekelo mwi lambo lya kwa Yesu, ubucushi imfwa ileta bukafumapo ilyo abantu bakabuuka. E ico, Lesa akabomfya Yesu ku “kubongolole imilimo ya kwa Kaseebanya.” (1 Yohane 3:8) Yehova akacita fyonse ifi pa nshita fye iyalinga. Tufwile ukusekelela ukuti tacite co bwangu, pantu ukutekanya kwakwe kwalitupeela ishuko lya kusambilila icine no kumubombela. (2 Petro 3:9, 10) Pali ino nshita, Lesa alafwayafwaya bakapepa ba cishinka no kubafwa ukushipikisha ukucula konse ukwingabaponena muli cino calo ca macushi.—Yohane 4:23; 1 Abena Korinti 10:13.

¹⁸ Bamo kuti bapapa abati, Bushe uku kucula konse nga e ko kwali nga ca kutila Lesa abumbile Adamu na Efa mu nshila ya kutila teti bapondoke? Pa kwasuka ico cipusho mufwile ukwibukisha ica bupe cawamisha ico Yehova amupeela.

BUSHE MUKABOMFYA SHANI UBUPE BWA KWA LESA?

¹⁹ Nga filya twamwene mu Cipandwa 5, abantunse babumbilwe na mano ya kucita ico balefwaya. Bushe mwalishiba ukuti ubo bupe ubusuma sana? Lesa alipanga inama ishingi nga nshi ishicite fintu ukwabula ukutontonkanya. (Amapinda 30:24) Abantu balipanga amaroboti ayabomba ukulingana ne fyo bayabikila ukubomba. Bushe kuti twatemwa nga ca kutila Lesa atupangile fyo? Awe, tulomfwa bwino ukuba na maka ya kuisalila ifyo tulefwaya ukuba, ifyo tulefwaya ukucita, ne fibusa tulefwaya ukukwata e lyo na fimbi fye. Tulafwaya ukuba na maka ya kucita ico tulefwaya, kabili ifyo e fyo na Lesa afwaya twaba.

²⁰ Yehova tafwaya abantu ukupatikishiwa ukumubombela. (2 Abena Korinti 9:7) Ku kulangilila: Cinshi umufyashi engatemwa sana—nga ca kutila umwana amweba ati “nalimutemwa” pantu pali abamwebele ukulande fyo nelyo umwine ukuilandila fye? Kanshi icipusho kuli imwe ca kutila, Bushe mukabomfya shani amaka ya kuisalila ayo Yehova amupeela? Satana, Adamu, na Efa tababomfeshe bwino nangu panono amaka yabo. Bakeene Yehova Lesa. Bushe imwe mukacita shani?

²¹ Namukwata ishuko lya kubomfya bwino amaka yenu aya kucita ifyo mulefwaya. Kuti mwacita ificita abengi abasala ukuba kuli Yehova. Balalenga Lesa ukusekelela pantu balacita ifishinina Satana ukuti wa bufi no kuti alifilililwa ukuteka. (Amapinda 27:11) Na imwe kuti mwamushinina nga mwasala ukucita ifisuma. Ici e cikalondololwa mu cipandwa cikonkelepo.