1, 2. Avale minju’u avé bôte ba tôbane mie den, a nalé a bo abui bôt na be sili avale minsili avé?

BETA bita be nga bobane si éziñ, mvuse ya été, betoyini be binga a bon be nji be ajô a bita be nga wu; ane be nga jame bese beta soñ jia, a mane boman soñ éte a bone be kôlôs. Kôlôs ése ya été é mbe ntilane na: “Amu jé?” Biyoñ abui, nsili ôte ô ne wu wo dañe taé nlem. Bôte be wô’ô sili wô a ôlune nlem awolo ya bita, beta ébubua, akon, nge ki éyoñ zemimfaka a wôé môte ba too be nyeke’e teke étom, nge tyame nye nda, nge ke soo nye beta minjuk a mezene mefe. Ba kômbô yem amu jé ba tôban avale minju’u te.

² Amu jé Zambe a kañese na minju’u mi kui? Nge Yéhôva Zambe a bili ngul ése, nye’an, fek, a zôsôô, amu jé émo é ne njalan a ziñ a ékotekot? Ye ô siliya fo’o womien avale minsili di éyoñ éziñ?

3, 4. (a) Jé ja liti na é nji bo abé ya sili amu jé Zambe a kañese na minju’u mi kui? (b) Yéhôva a wô’ô mbia be mam a minjuk aya?

³ Ye é ne abé na bi sili amu jé Zambe a kañese na minju’u mi kui? Abui bôt da simesane na e sili avale minsili te a tinane na bi nji bi abui mbunan nge ki na bia liti ébiasé be Zambe. Ve jame da, éyoñe wo  lañe Kalate Zambe, wo ye yene na bôte be mbe be bili mbunan, be ko Zambe woñ be nga sili avale minsili te. Bi tame nyoñ éve’an, nkulu mejô Habakuk a nga sili Yéhôva na: “Amu jé wo liti me mbia be mam a fombô ékotekot mboan? Amu éndaman a évô bi ne asu dam; ntañete a meluman me lôteya si.”​—Habakuk 1:3

⁴ Ye Yéhôva a nga komekane nkulu mejô Habakuk amu a nga sili nsili te? Momo. Zambe a nga bo na nkobô Habakuk ôte, ô so’o nye nlem, ô tilibane Kalate Zambe été. Zambe a nga volô fe nye na a bi mbamba ñwô’ane mam, a na mbunane wé ô bo ngu. Yéhôva a yi na a bo fe nalé asu dôé. Simesa’an, Kalate Zambe a kate bia na “a ba’ale [bia].” (1 Pierre 5:7) Nde ñhe, amu jé minju’u mi ne abui ana si?

5. B’amu bevé be wô’ô veban asu na be timine minju’u mi bôt, ve Kalate Zambe a ye’ele aya?

⁵ Bôt abui ya miñyebe mevale meval be nga sili betebe ôsu ya miñyebe miap amu jé minju’u mi ne abui avale di. Biyoñ abui éyalan é ne na minju’u mite mi  ne nkômbane Zambe, nye a nga tiñeti ôsusua mam mese ma ye boban, ja’a ma me ne abé. Abui da jô fe na mezen me Zambe me ne ndimba, nge ki na a nyoñe bôt a zene ya awu​—ja’a bon​—asu na a tabe a be yôp. Ve jame da, aval ô yé’éya, Yéhôva a nji so minju’u miziñ be bôt. Kalate Zambe a jô na: “É bo’o Zambe ôyape na a bo abé, a bo Nyô a ne Ngul Ese na, a bo mbia jam.”​—Job 34:10.

6. Amu jé bôt abui ba kop éyoñe ba jô na Zambe nye a ne ntene ya minju’u ya si?

⁶ Ye wo yem amu jé bôte ba kop éyoñ ba jô na Zambe nye a ne ntene ya minju’u ya si? Abui biyoñ, ba ve Zambe mekua amu ba buni na nye a ne njôô ya émo ji. Be nji yeme mone tyi’ibi jam a ne mfi ya yem, nye ate Kalate Zambe a ye’ele. Bi nga yé’é nya ajô ate Kabetôlô 3 ya Kalate nyi. Nya njôô ya émo ji a ne Satan Diable.

7, 8. (a) Émo ja liti mefulu me njôô wé aval avé? (b) Aval avé nyôle ya nsem a “éyoñ a ndôba’ane” bi abo na bi tôbane minjuk?

⁷ Kalate Zambe a jô ne ngeññ na: “Si se é jô’ô mo me mbia môt ate.” (1 Jean 5:19) Éyoñ wo simesane jamete, ye é nji yéné nalé den? Si nyi ja liti mefulu m’ététéa ya nsisim é ne te yéné, nje éte ja “du’u si se.” (Nlitan 12:9) Satan a ne mbia nlem, ndu’u bôt a njet. Amu ôsu a liti amu jé minju’u mi ne abui nye le.

⁸ Amu baa a liti amu jé minju’u mi ne abui a ne na, avale bi nga yene Kabetôlô 3, bôte y’émo be nga be’e nsem ôsusua, ataté éyoñ Adam a nga sem afup ya Éden. Bôt be ne bebo mam abé be wô’ô jeñe na be wôlé éjôé a ngul, jamete nde é wô’ô so bita, bitibila’a a minjuk. (Ecclésiaste 4:1; 8:9) Amu lale bia tôbane nye minjuk a ne “éyoñ a ndôba’ane.” (Ecclésiaste 9:11) Mbôle Yéhôva a nji bo Njôô a ba’ale émo ji, bôte  be ne tôbane minjuk amu be tele mbia vôm mbia éyoñ.

9. Amu jé bia yiane bi ndi nlem na Zambe a bili mbamba b’amu ba bo na a jô’é na minju’u mi kui?

⁹ Bia bi ngule nyôl éyoñ bia yeme na Zambe a nji bo na minju’u mi kui be bia. Sa ke nye a bo na bita bi boban, a mewôé me bôt, a étibila’a, ja’a fe mimfô’ôsane mi si mi abo na bôte be tebe minjuk. Ve jame da bia yiane yem, Amu jé Zambe a kañese minju’u mite? Nge a ne Zambe ya Ngul Ése, ke a bili ngule ya telé minju’u mite. Amu jé ñhe a bo te belane ngul éte? Zambe ya nye’an bi nga yé’é yem a bili mbamba b’amu.​—1 Jean 4:8.

10. Jé Satan a nga sôane je, a amu jé?

¹⁰ Nge bia kômbô tu’a yem amu jé Zambe a kañese na minju’u mi kui, bia yiane tame taté bulan atata’a, éyoñe minju’u mi nga taté. Éyoñe Satan a nga tindi Adam ba Ève na be bo Zambe melo, beta nsili a nga bômbô. Satan a nji sôan a ngule Yéhôva. Satan émien a mbe a yeme na ngule Yéhôva é ne teke nné. Ve Satan a nga sôan a été Yéhôva na nye a bili ngule ya jôé. Éyoñ a nga loene Zambe nlaa minsos a na, a nyume bitétéa bié biôm bi ne mvaé, Satan a nga liti na Zambe a ne mbia njôô. (Metata’a 3:3-5) Satan a nga kômbô liti na bôte y’émo be ne nyiñe mvaé teke’e éjôé Zambe. A zen éte a nga sôan a éto njôô Yéhôva, ngul a bili na a ne fili ya jôé.

11. Amu jé Yéhôva a nji mane wôé bebo melo afup y’Éden?

¹¹ Adam ba Ève be nga bene Yéhôva. É nga be ane ba jô na: ‘Bi nji kañese na Yéhôva a jôô bia. Biabebien bi ne ngule ya tyi’i jé é ne mvaé a jé é ne abé.’ Yéhôva a mbe ngule ya tyi’i ajô te aya? Aval avé a mbe ngule  ya ye’ele mimfefe’e bitétéa bié bise na bone bé ba bo melo b’akop, a na fo’o ve éjôé jé nje ja yian? Bôte béziñ be ne jô na Zambe a mbe ve mane wôé bebo melo bese, a beta té mimfefé mi bôt. Ve nsôñane Yéhôva ô mbe na si é jaé a mvoñe bôt Adam a Ève, a a nga to a sôñe na ba ye nyiñe nnôm éto paradis si va. (Metata’a 1:28) Yéhôva a tôé minsôñane mié kom ése. (Ésaïe 55:10, 11) Ô beta ba’a na ntitan Adam ba Ève afup Éden ô nji yalane nsili ô nga bômbô ajô ya ngule Yéhôva a bili na a yiane jôé.

12, 13. Va’a éve’an ja liti amu jé Yéhôva a nga jô’é Satan a bo njôé ya bôte y’émo, a amu jé Zambe a nga kañese na bôte be jôé bebien?

¹² Bi tame nyoñ éve’an. Simesa’ane na ñye’ele a timine bongô be sikôlô bé aval avé be ne bo tañ é ne ayet. Éyoñe te ntyetyeñ mongô sikôlô, ve a to mbia nlô, a tebe tetele a jô na zene ñye’ele a te belane je na a bo tañ é ne évus. Asu na a liti na ñye’ele a nji yeme jôm, éyoñe te a ke ôsu a bo’olô na nnye a yeme zen é ne volô tyi’ibi na be bo tañ éte. Bongô be sikôlô bevok  be nga buni fo’o na mongô ate a bele, éyoñe te fe ba nyine mbia nlô ate été. Ô lôô na ñye’ele a yiane bo aya? Nge a kuli bebo melo bete atan, bongô ba li’i ba ye bo aya? Nga ba ye buni na ba ba te kui nseñ ba bele? Be ne viane biasé ñye’ele a simesane na a ko ôsame woñ amu a nji yeme tañ. Ve é ne fe kui na ñye’ele a jô’é mongô sikôlô a ne mbia nlô na a tame liti aba sikôlô ése aval a ne bo tañ éte.

¹³ Yéhôva a nga bo jam é funa’an a di ñye’ele a nga bo. Simesa’ane na mbia jam a nga boban Éden a nji be asoé. Bizu’u beéngele be nga too be fombô’ô ajô te. (Job 38:7; Nlitan 5:11) Zambe a nga yiane kôm ajô te zôsôa nkôman, asu beange a bitétéa bise bi bili fek bi nga ye téban mvuse ya valé, be bo te buni na Satan a bele. Nde, jé nje Yéhôva a nga bo? A nga jô’é Satan a liti aval avé a ye jôé bôte y’émo. Zambe a nga jô’é fe na bôt be jôé bebien, ve jame da be too ngule Satan si.

14. Mfi ôvé wo ye so ntyi’ane Yéhôva a nga nyoñe na a jô’é bôt be jôé bebien?

¹⁴ Ñye’ele ya éve’ane jangan a yeme na mongô sikôlô a ne nlô abé a ba bese ba tôñe nye ba vo’o bo tañ. Ve a yeme fe na nge a kañese na be liti avale be ne bo ayete tañ, nalé a ye volô aba sikôlô ése. Éyoñe bebo melo ba ye ku tañ, mongô sikôlô ase a fas a ye yene na, fo’o ve ñye’ele étam nye a bili ngule ya ye’ele aba sikôlô ése. Ba ye yeme wôk éyoñe te amu jé ñye’ele a kuli bôte ba bo nzameta’ane nseñ. Avale da da, Yéhôva a nga yeme na bôt a beéngele bese be bili mbamba mfasan ba ye yene mvolan éyoñ ba ye yene na Satan a mimbia minsisim be kuya, a na môt a nji bo ngule ya jôé émien. Aval ane nnôme môt Jérémie, b’aye yé’é nya ajô nyi: “A Yéhôva, m’ ayeme na, zene môt é nji  bo be émien; ñyeman ô nji bo nleme môt été, ane a ye wulu zene jé.”​—Jérémie 10:23.

15, 16. (a) Amu jé Yéhôva a nga jô’é na mbia be mam be ke ôsu a boban? (b) Amu jé Yéhôva a nji kamane na mbia be mam aval ane njete ñwôéane bôt me bo te boban?

¹⁵ Amu jé Yéhôva a nga kañese na minju’u mi tabe nté ayabe wu? Amu jé a nji kamane na te mbia be mam ba boban? Bi tame beta yene mam mebaé ñye’ele ya éve’an jangan a se ngule ya bo. Di ôsu, éyoñe bebo melo ba taté na ba bo tañ, ñye’ele a vo’o jô be na ‘Téla’an abime te’. Di baa, ñye’ele a vo’o volô be na be bo tañ éte. Avale te fe, bi tame yene mam mebaé Yéhôva a se ngule ya bo éyoñe ji. Di ôsu, a nji bene na Satan a bôte be tele ngame jé be jeñe na ba liti na ba bele. É mbe mfi na a jô’é éyoñ é lôt. Betoyini mimbu be lôteya, bôte be ve’eleya bijôé mevale meval. Môt a binam a kuiya a ñyemane mam ôyap a mezen abui, ve ékotekot, azoé, mewôé me bôt a bita bi ne ve ke ke ôsu. Éjôé môt a binam é litiya na é kuya.

¹⁶ Di baa, Yéhôva a nji volô jôé Satan si nyi. Nge Zambe a nga ye kamane na mbia be mam be kui, nga ve a nga ye liti na ba Satan be ne ngame jia? Nga Zambe a nga ye bo na bôte be simesane na be bili ngule ya jôé bôt te yene mbia be mam be za bo’o? Nge Yéhôva a nga ye bo nalé, ve nye fe a yené ane nlaa minsos éyoñe ji. Ve “É vo’o bobane na, Zambe a laa minsos.”​—Behébreu 6:18.

17, 18. Jé Yéhôva a ye bo asu na a mane vaa abé ése bijôé bi bôt a ngule Satan bi nga so de?

¹⁷ B’aye bo mbia be mam bese be nga boban nté ane abé é nga taté aya? Bi nji yiane vuane na Zambe a bili ngul ése. Amu nalé, a bili ngul, a a ye mane kôme minju’u  mise bôte be nga tôbane mie si. Avale bi maneya yé’é, e si é maneya ndaman nyi, ja ye kôñelan a bo Paradis. Minju’u ya abé mi aye man amu mbunan bi bili metuna’a me Yésus, a mam awu da dutu ma ye man a zene ya ñwômane miñwuan. Zambe a ye belane Yésus na a “tyam mimboane mi mam mi diable.” (1 Jean 3:8) Yéhôva a ye bo mam mete mese mbamba éyoñ. Bi ne bi meva’a nlem na a nji ji’a yaa, ôjibi wé ô nga ve bia fane ya yé’é benya mejôô, a bo nye ésaé. (2 Pierre 3:9, 10) Nté bia yange, Zambe a ke ôsu a jeñe bôte ba kômbô bo nye ésaé a nlem ôse, a volô be na be jibi avale nju’u ése be ne tobane de jo’ojo’o émo nyi.​—Jean 4:23; 1 Becorinthien 10:13.

¹⁸ Bôte béziñ be ne sili na, ye abé di ése é nga ye kui nge Zambe a nga ye kôm Adam ba Ève avale ya na be se ngule ya bo melo? Mfa’a ya yalane nsili te, wo yiane simesane beta das Yéhôva a nga ve wo.

19. Zambe a nga ve bia beta das mbé, a amu jé bia yiane yene de anen?

¹⁹ Avale bi nga yene Kabetôlô 5, Zambe a nga té môt, a ve nye ngule ya nyoñe miñtyi’an. Ye wo tu’a fo’o yemelan avale dia das te é né? Zambe a nga kôm abui betit; betite bete be nji bi ngule ya yeme jé é ne mvaé a jé é ne abé. Ye ô nga ye wô’ô mvaé nge Zambe a nga kôme wo ane be? Momo, Bia wô’ô mvaé éyoñ bi ne fili ya top avale kane môt bia ye  bo, aval ényiñ bia ye nyiñ, avale bemvôé bia ye bi, a ke ke. Bia nye’e bi to bi bili abime fili éziñ, Zambe fe a nye’e nalé.

20, 21. Aval avé bi ne belane édima mveane ya éto fili na é bo mfi, a amu jé bia yiane de bo?

²⁰ Yéhôva a nji nye’e na bi bo nye ésaé ngule yôp. (2 Becorinthien 9:7) Bi tame nyoñ éve’an, jé ja ye dañe ve mbiaé nlem avak​—ye mon a jô nye na “me a nye’e wo” amu wo ye jô nye na a kobô nalé, ye nyi nleme wé ôbien wo tindi na a jô nalé? Nde nsili ô ne na, wo ye belane éto fili Yéhôva a nga ve wo aya? Satan, Adam a Ève be nga belane fili jap abé. Be nga bene Yéhôva Zambe. Wo ki wo ye bo aya?

²¹ Ô bili ngule ya belane éto fili jôé, édima jôme Zambe a nga ve wo, na é dañe bo mfi. Ô ne ba’a womien nsamba bemilion be bôt be tyi’iya na ba su’u ngame Yéhôva. Ba ve Zambe nleme avak amu ba bo ésaé a éva’ ése na be bo’olô na Satan a ne nlaa minsos a éngôngol njôô. (Minkana 27:11) Wo fe ô ne de bo nge wo tobe mbamba zene ya ényiñ. Bia ye tu’a timine jamete kabetôlô a tôñe valé.