1, 2. Ano ang mga ginaantos sang mga tawo subong, kag ano ang mga pamangkot bangod sini?

PAGKATAPOS sang grabe nga inaway sa isa ka pungsod, linibo ka sibilyan nga babayi kag kabataan ang ginlubong sa isa lang ka lulubngan nga ginpalibutan sang mga krus. Sa tagsa ka krus, mabasa ang, “Ngaa?” Amo ini kon kaisa ang pinakamasakit nga pamangkot. Masubo nga ginapamangkot ini sang mga tawo kon napatay ang ila pinalangga, naguba ang ila balay, ukon nakaagi sila sang grabe nga pag-antos bangod sang inaway, kalamidad, balatian, krimen, ukon iban pa. Gusto nila mabal-an kon ngaa natabo sa ila ini nga mga trahedya.

² Ngaa ginapasugtan sang Dios ang pag-antos? Kon si Jehova nga Dios labing gamhanan, mapinalanggaon, maalam, kag matarong, ngaa wala sing katarungan sa kalibutan kag grabe gid ang pagdumtanay? Napamangkot mo na bala ini?

3, 4. (a) Ano ang nagapakita nga indi sala nga mamangkot kon ngaa ginapasugtan sang Dios ang pag-antos? (b) Ano ang ginabatyag ni Jehova sa kalautan kag pag-antos?

 ³ Sala bala nga mamangkot kon ngaa ginapasugtan sang Dios ang pag-antos? Ang iban wala na lang nagapamangkot sini kay basi maggua nga kulang ang ila pagtuo ukon wala nila ginarespeto ang Dios. Pero mabasa mo sa Biblia nga pareho man sini ang pamangkot sang matutom kag nagakahadlok sa Dios nga mga tawo. Halimbawa, si propeta Habacuc nagpamangkot kay Jehova: “Ngaa ginahimo mo ako nga saksi sa kalautan? Kag ngaa ginapabay-an mo lang ang pagpamigos? Ngaa makita ko ang pagpanglaglag kag pagpamintas? Kag ngaa madamo ang nagailinaway kag nagaginamo?”—Habacuc 1:3.

⁴ Gin-akigan bala ni Jehova ang matutom nga propeta nga si Habacuc sa iya pamangkot? Wala. Ining sinsero nga mga tinaga ni Habacuc ginbutang pa gani sang Dios sa Biblia. Ginbuligan man sia sang Dios nga maintiendihan pa gid ang sitwasyon kag mangin mabakod ang iya pagtuo. Buligan ka man ni Jehova. Dumduma, ginatudlo sang Biblia nga “nagaulikid sia sa [imo].” (1 Pedro 5:7) Mas grabe ang kaugot sang Dios sa kalautan kag sa pag-antos nga resulta sini sangsa kaugot sang bisan sin-o nga tawo. (Isaias 55:8, 9) Kon amo, ngaa grabe gid ang pag-antos sa kalibutan?

5. Ano pirme ang ginasiling nga rason sang pag-antos, pero ano ang ginatudlo sang Biblia?

⁵ May mga tawo sa sarisari nga relihion nga nagpamangkot sa lider sang ila relihion kon ngaa grabe gid ang pag-antos. Ang sabat pirme amo nga pagbuot sang Dios ang pag-antos kag madugay na niya nga gintuyo  ang tanan nga matabo, bisan ang makapasubo nga mga trahedya. Madamo ang ginsilingan nga misteryo ang mga paagi sang Dios ukon sia ang kabangdanan sang kamatayon sang mga tawo—bisan sang mga bata—para makaupod niya sila sa langit. Pero natun-an mo nga indi si Jehova nga Dios ang kabangdanan sang nagakatabo nga malaut. Ang Biblia nagasiling: “Imposible nga ang matuod nga Dios maghimo sing malaut, nga ang Labing Gamhanan maghimo sing sayop!”—Job 34:10.

6. Ngaa ginabasol sang iban ang Dios sa pag-antos nga nagakatabo sa kalibutan?

⁶ Nabal-an mo bala kon ngaa ginabasol sang mga tawo ang Dios sa tanan nga pag-antos sa kalibutan? Pirme nila ginabasol ang Labing Gamhanan nga Dios kay abi nila sia gid ang manuggahom sa kalibutan subong. Wala nila nabal-an ang simple pero importante nga kamatuoran nga ginatudlo sang Biblia. Natun-an mo ini nga kamatuoran sa Kapitulo 3 sini nga libro. Ang matuod nga manuggahom sa sini nga kalibutan amo si Satanas nga Yawa.

7, 8. (a) Paano ginapakita sini nga kalibutan ang personalidad sang manuggahom sini? (b) Ngaa ang indi perpekto nga kahimtangan sang tawo kag ang “tion kag ang wala ginapaabot nga hitabo” rason man sang pag-antos?

 ⁷ Ang Biblia maathag nga nagasiling: “Ang bug-os nga kalibutan yara sa gahom sang isa nga malauton.” (1 Juan 5:19) Kon pamensaron mo ini, indi bala nga matuod gid man? Makita sa sini nga kalibutan ang personalidad sang indi makita nga espiritu nga tinuga nga “nagapatalang sa bug-os napuy-an nga duta.” (Bugna 12:9) Si Satanas madumot, madaya, kag mapintas. Gani grabe man ang pagdumtanay, dinayaay, kag kapintas sa kalibutan nga iya naimpluwensiahan. Amo ini ang una nga rason kon ngaa grabe gid ang pag-antos.

⁸ Ginpakita sang Kapitulo 3 nga ang ikaduha nga rason kon ngaa grabe gid ang pag-antos amo nga ang mga tawo indi perpekto kag makasasala halin pa sang natabo ang pagrebelde sa hardin sang Eden. Ang makasasala nga mga tawo may batasan nga mag-agaway sa paggahom, kag nagresulta ini sa mga inaway, pagpamigos, kag pag-antos. (Manugwali 4:1; 8:9) Ang ikatlo nga rason sang pag-antos amo ang “tion kag ang wala ginapaabot nga hitabo.” (Basaha ang Manugwali 9:11.) Bangod ang kalibutan subong wala ginagamhan kag ginaproteksionan ni Jehova, ang mga tawo mahimo mag-antos bangod natabuan nga sang may malain nga natabo sa isa ka lugar, ara sila didto.

9. Ngaa makasiguro kita nga may maayo nga rason si Jehova sa pagpasugot nga magpadayon ang pag-antos?

⁹ Makapaumpaw gid kay nabal-an naton nga indi ang Dios ang kabangdanan sang pag-antos. Indi sia ang balasulon sa mga inaway, krimen, pagpamigos, ukon bisan sa mga kalamidad nga nagapaantos sa mga tawo.  Pero nagapamangkot kita gihapon, Ngaa ginapasugtan ni Jehova ining tanan nga pag-antos? Kon sia ang Labing Gamhanan, may gahom sia sa pagdula sini. Pero ngaa wala niya ini ginhimo? Sigurado nga may maayo nga rason ang mahigugmaon nga Dios nga aton nakilala.—1 Juan 4:8.

10. Ano ang ginkuwestyon ni Satanas, kag paano niya ini ginhimo?

¹⁰ Para mabal-an naton kon ngaa ginapasugtan sang Dios ang pag-antos, dapat naton balikan ang ginsuguran sini. Sang nasulay ni Satanas si Adan kag si Eva nga indi pagtumanon si Jehova, may importante nga isyu nga nag-utwas. Wala ginkuwestyon ni Satanas ang gahom ni Jehova. Bisan sia kabalo gid nga wala sing limitasyon ang gahom ni Jehova. Sa baylo, ang ginkuwestyon ni Satanas amo ang kinamatarong sa paggahom ni Jehova. Gin-akusahan niya si Jehova subong malain nga manuggahom kay gintawag niya ini nga butigon, nga nagadingot sang maayo sa iya mga sakop. (Basaha ang Genesis 3:2-5.) Ginpagua ni Satanas nga mas maayo ang kahimtangan sang mga tawo kon wala sila ginagamhan sang Dios. Pagkuwestyon gid ini sa pagkasoberano ni Jehova, ang iya kinamatarong sa paggahom.

11. Ngaa wala na lang ginpatay ni Jehova ang mga rebelde sa Eden?

¹¹ Nagrebelde si Adan kag si Eva kay Jehova. Daw pareho lang nga nagsiling sila: ‘Indi namon gusto nga gamhan kami ni Jehova. Kabalo kami kon ano ang husto kag sala.’ Paano solbaron ni Jehova ini nga isyu? Paano niya mapakita sa tanan nga maalam nga tinuga nga sala ang mga rebelde kag ang iya paggahom amo ang pinakamaayo? Mahimo may magsiling nga kuntani  ginpatay na lang sang Dios ang mga rebelde kag nagtuga sang bag-o nga mga tawo. Pero nahambal na ni Jehova ang iya katuyuan nga pun-on ang duta sang mga anak nanday Adan kag Eva, kag gusto niya nga magkabuhi sila sa paraiso nga duta. (Genesis 1:28) Ginatuman gid ni Jehova ang iya katuyuan. (Isaias 55:10, 11) Isa pa, bisan patyon ang mga rebelde sa Eden, indi ini makasolbar sa isyu nga ginpautwas parte sa kinamatarong ni Jehova sa paggahom.

12, 13. Maghatag sing halimbawa nga nagapaathag kon ngaa ginpasugtan ni Jehova si Satanas nga mangin manuggahom sini nga kalibutan, kag kon ngaa ginpasugtan Niya ang mga tawo nga maggahom sa ila kaugalingon.

¹² Hunahunaa ang isa ka halimbawa. Ibutang ta nga ginatudluan sang isa ka maestro ang iya mga estudyante kon paano solbaron ang mabudlay nga problema sa math. Ang isa ka maalam pero rebelde nga estudyante nagsiling nga sala ang paagi sang maestro sa pagsolbar sang problema. Para ipakita nga indi kabalo ang maestro, ini nga estudyante nagpamilit gid nga bal-an niya  ang mas maayo nga paagi sa pagsolbar sang problema. Ang iban nga estudyante nagpati nga eksakto sia, kag nagrebelde man sila. Ano ang dapat himuon sang maestro? Ano ang epekto sa iban nga estudyante kon paguaon niya sa klase ang mga rebelde? Indi ayhan magpati man sila nga eksakto ang rebelde nila nga klasmeyt kag ang mga nagsuporta sa iya? Mahimo nga ang iban nga estudyante sa klase indi na magrespeto sa ila maestro, kay para sa ila nahadlok lang ang maestro nga mabal-an nga sala gali sia. Pero ibutang ta nga ginpasugtan sang maestro ang rebelde nga ipakita sa klase kon paano niya solbaron ang problema.

¹³ Pareho man sini ang ginhimo ni Jehova. Dumduma nga indi lamang ang mga rebelde sa Eden ang nadalahig. May minilyon ka anghel nga nagatan-aw. (Job 38:7; Daniel 7:10) Ang himuon ni Jehova sa natabo nga pagrebelde magaapektar gid sa sini nga mga anghel kag sa tanan nga maalam nga tinuga sa ulihi. Ti ano ang ginhimo ni Jehova? Ginpasugtan niya si Satanas nga ipakita kon paano niya gamhan ang mga tawo. Ginpasugtan man sang Dios ang mga tawo nga maggahom sa ila kaugalingon sa idalom sang paggiya ni Satanas.

14. Ano ang benepisyo sang desisyon ni Jehova nga pasugtan ang mga tawo sa paggahom sa ila kaugalingon?

¹⁴ Kabalo ang maestro nga sala ang rebelde kag ang mga estudyante nga nagsuporta sa iya. Pero kabalo man ang maestro nga makabenepisyo ang klase kon hatagan niya sing tsansa ang mga rebelde nga pamatud-an ang ila punto. Kon mapaslawan sila, makita sang maayo nga mga estudyante nga ang maestro lamang ang nagakadapat nga magdumala sang klase. Maintiendihan nila kon ngaa dapat paguaon sang maestro ang mga rebelde  sa iya klase. Sa pareho nga paagi, kabalo si Jehova nga makabenepisyo ang tanan nga maayo nga tawo kag ang mga anghel kon makita nila nga napaslawan si Satanas kag ang kaupod niya nga mga rebelde, kag kon makita nila nga indi magamhan sang mga tawo ang ila kaugalingon. Pareho kay Jeremias sang una, matun-an nila ining importante nga kamatuoran: “O Jehova, nahibaluan ko gid nga wala sing ikasarang ang tawo sa pagtuytoy sang iya dalanon. Wala sing ikasarang ang tawo sa pagtuytoy sang iya tikang.”—Jeremias 10:23.

15, 16. (a) Ngaa ginpasugtan ni Jehova nga magdugay gid ang pag-antos? (b) Ngaa wala ginpunggan ni Jehova ang malain nga mga hitabo pareho sang mga krimen?

¹⁵ Pero ngaa ginpasugtan ni Jehova nga magdugay gid ang pag-antos? Kag ngaa wala niya ginpunggan ang malain nga mga butang? Ti, hunahunaa bala ang duha ka butang nga wala ginhimo sang maestro kaina. Una, wala niya ginpunggan ang rebelde nga estudyante nga ipaathag ang paagi sini sa pagsolbar sa problema. Ikaduha, wala niya ginbuligan ang rebelde sa paghimo sing solusyon sa problema. Gani, binagbinaga man ang duha ka butang nga wala ginhimo ni Jehova. Una, wala ginpunggan ni Jehova si Satanas kag ang mga nag-apin sa iya sa pagtinguha nga pamatud-an nga eksakto sila. Gani, kinahanglan nga hatagan sila sing tion. Sa sulod sang linibo ka tuig nga kasaysayan, gintestingan sang mga tawo ang tanan nga klase sang paggobierno. Nakahimo sila sing mga pag-uswag sa siensia kag sa iban pa nga butang, pero wala gihapon sing katarungan, kag naggrabe pa gid ang kaimulon, krimen, kag inaway. Ang paggahom sang tawo napamatud-an nga napaslawan.

 ¹⁶ Ikaduha, wala ginbuligan ni Jehova si Satanas sa paggahom sa sini nga kalibutan. Kay halimbawa, kon punggan sang Dios ang makasiligni nga mga krimen, indi bala nga daw nagahatag sia sing ebidensia nga eksakto ang mga rebelde? Indi bala nga kon himuon ina sang Dios, magahunahuna ang mga tawo nga masarangan gali nila gamhan ang ila kaugalingon nga wala sing malain nga mga resulta? Kon amo sina ang himuon ni Jehova, maulamid man sia sa kabutigan. Pero, “imposible nga magbutig ang Dios.”—Hebreo 6:18.

17, 18. Ano ang himuon ni Jehova sa tanan nga halit nga resulta sang paggahom sang mga tawo kag sang impluwensia ni Satanas?

¹⁷ Pero ano ang matabo sa tanan nga halit nga nahimo bangod sang malawig na nga pagrebelde sa Dios? Dapat naton dumdumon nga si Jehova labing gamhanan. Gani, madula niya ang mga epekto sang pag-antos sang mga tawo kag amo gid sini ang iya himuon. Natun-an na naton nga ang mga halit sa aton planeta amat-amat nga makay-o kon mangin Paraiso na ang duta. Ang mga epekto sang sala madula paagi sa pagtuo sa halad-gawad ni Jesus, kag ang mga epekto sang kamatayon amat-amat man nga madula paagi sa pagkabanhaw. Dayon, gamiton sang Dios si Jesus “agod gub-on ang mga binuhatan sang Yawa.” (1 Juan 3:8) Ini tanan himuon ni Jehova sa eksakto nga tion. Nagapasalamat gid kita nga wala niya ini dayon ginhimo, kay ang iya pagpasensia naghatag sa  aton sing kahigayunan nga matun-an ang kamatuoran kag mag-alagad sa iya. (Basaha ang 2 Pedro 3:9, 10.) Samtang wala pa ini, padayon nga ginapangita sang Dios ang sinsero nga mga sumilimba kag ginabuligan sila nga magbatas sa bisan ano nga pag-antos nga mahimo maagyan nila sa sining magamo nga kalibutan.—Juan 4:23; 1 Corinto 10:13.

¹⁸ Ayhan nagahunahuna ang iban, ‘Siguro wala kita nagaantos kon gintuga lang sang Dios si Adan kag si Eva nga indi makarebelde.’ Para maklaro ini, dapat mo dumdumon ang isa ka bilidhon nga regalo nga ginhatag sa imo ni Jehova.

19. Ano ang bilidhon nga regalo nga ginhatag sa aton ni Jehova, kag ngaa dapat naton ini apresyahon?

¹⁹ Sa Kapitulo 5, natun-an mo nga ang mga tawo gintuga nga may kahilwayan sa pagbuot. Kabalo ka bala kon daw ano ka bilidhon ini nga regalo? Ang Dios nagtuga sing madamo katama nga sapat, kag nagahulag sila paagi sa duna nga kaalam. (Hulubaton 30:24) Ang mga tawo nakahimo sing mga robot nga nagatuman sang tanan nga naka-program sa ila. Malipay bala kita kon ginhimo kita sang Dios pareho sang robot? Indi. Nalipay kita nga hilway kita nga makapili kon mangin ano kita nga klase sang tawo, kon ano nga pagkabuhi ang aton gusto, kon sin-o ang aton abyan, kag iban pa. Gusto gid naton nga may mga kahilwayan kita, kag amo man sini ang gusto sang Dios para sa aton.

20, 21. Paano naton gamiton sa pinakamaayo nga paagi ang regalo sa aton nga kahilwayan sa pagbuot, kag ngaa dapat naton ini himuon?

²⁰ Indi interesado si Jehova sa pag-alagad nga napilitan  lang. (2 Corinto 9:7) Bilang halimbawa: Ano ang mas makapalipay sa isa ka ginikanan—ang pagsiling bala sang bata nga “Palangga ta ka” kay ginsugo sia nga isiling ini, ukon ang iya kinabubut-on kag sinsero nga pagsiling sini? Gani ang pamangkot, Paano mo gamiton ang kahilwayan sa pagbuot nga ginhatag ni Jehova sa imo? Si Satanas, si Adan, kag si Eva naggamit sang ila kahilwayan sa pagbuot sa malain gid nga paagi. Ginsikway nila si Jehova nga Dios. Ano ang himuon mo?

²¹ May kahigayunan ka nga gamiton sa pinakamaayo nga paagi ang dalayawon gid nga regalo nga kahilwayan sa pagbuot. Mangin isa ka sa minilyon ka tawo nga nagadampig kay Jehova. Ginapalipay nila ang Dios bangod ginapamatud-an nila nga butigon si Satanas kag ang iya paggahom wala sing pulos. (Hulubaton 27:11) Mahimo mo man ini kon pilion mo ang husto nga pagkabuhi. Ipaathag ini sang masunod nga kapitulo.