1, 2. Anni nga pazzigariga i mepaarubang ta totolay? Anni ira nga pakkiavu i palattuaganna?

TA LUGAR nga nafektan na gerra, rinivu nga sibilyan nga natay—babbay anna abbarabbing​—i netanam ta tattadday nga dakal nga avvu nga egga ira krus ta pallevuna. Namarkan i kada krus tu: “Ngatta?” Mepakkiavu yatun na totolay nga sobra i daddam da ta nesimmu. Marraddam ira nu natay i inosente nga ideddukadda, nadaral i baleda, onu grabe i pazzigarigada megafu ta gerra, kalamidad, takî, onu krimen. Kayada nga mammuan nu ngatta nesimmu nira yatun ira nga trahedia.

² Ngatta nepamavulun na Dios i pazzigariga? Nu makapangngua-ta-ngamin si Jehova, minaggiddu, masirib, anna matunung, ngatta napannu tu lussaw anna kawan na hustisia i mundo? Nanonomu kari ngana yaw ira nga pakkiavu?

3, 4. (a) Anni i mangipasingan nga ari tu marake nga iyavu nu ngatta nepamavulun na Dios i pazzigariga? (b) Anni i pagimamma na Dios ta kinamarakay anna pazzigariga?

³ Marake kari nga ipakkiavu nu ngatta nepamavulun na Dios i pazzigariga? Mavurung i karuan nga nu ipakkiavuda yatun, ipasinganna nga makafi pangurug da onu awan tu respetoda ta Dios. Ngem mabibbig mu ta Biblia i totolay nga matalo anna egga paganassidda ta Dios nga kunnatun  gapa i pakkiavuda. Angngariganna, nepakkiavu ni profeta Habakuk kani Jehova: “Ngatta ta ipasingammu niakan i marake nga anangngua? Ngatta ipamavulummu i panattazzi? Ngatta egga kadaral anna kadannal ta arubakku? Ngatta napakaru i paddarama anna problema?”​—Habakuk 1:3.

⁴ Pinoryan kari ni Jehova i matalo nga profeta megafu ta nakkiavu tu kunnatun? Ari. Nepetura lallagu na Dios ta Biblia i napafutuan ira nga uvovug ni Habakuk. Inuffunan gapa yaya na Dios tape mabbalin tu mas manawag i pakalippawana ta gannagannug anna tape mas massikan i pangurug na. Kunnatun gapa i kuan ni Jehova para nikaw. Daddammammu i kagian na Biblia nga “yaya i manangngal nikamu.” (1 Pedro 5:7) Nu ikalussaw na tolay i kinamarakay anna i parresultanna nga pazzigariga, mas paga ta Dios. (Isaias 55:8, 9) Ngatta gafu tu napakaru i pazzigariga ta mundo?

5. Segun ta karuan nga totolay, anni ira i rason nu ngatta egga pazzigariga, ngem anni i ituttuddu na Biblia?

⁵ Ipakkiavu na totolay ta lider anna mestru na relihiodda nu ngatta napakaru i pazzigariga. Kanayun nga itabbag da nga uray na Dios i pazzigariga anna nabayag ngana nga neplanona i ngamin nga mesimmu, maski i trahedia ira.  Aru i natudduan nga misterioso i dala-dalan na Dios onu yaya i kegafuan na patay na totolay​—maski abbarabbing​— tape makavuluna ira ta langi. Ngem nagigiammum ngana nga ari pulus nga magangngua tu marake si Jehova nga Dios. Kagian na Biblia: “Imposible nga magangngua tu kinamarakay i kurug nga Dios, anna magangngua tu ari matunung i Makapangngua-ta-ngamin!”​—Job 34:10.

6. Ngatta ipaliwa na totolay ta Dios i ngamin nga pazzigariga ta mundo?

⁶ Ammum kari nu ngatta ipaliwa na totolay ta Dios i ngamin nga pazzigariga ta mundo? Paliwatadda i Makapangngua-ta-ngamin nga Dios megafu ta abbôda tu yaya i mammaguray ta mundo. Ariadda ammu nga si Satanas nga Diablo i talaga nga mammaguray. Nagigiammum ta Kapitulo 3 yatun nga simple ngem importante nga kinakurug nga ituttuddu na Biblia.

7, 8. (a) Kunnasi nga masingan ta totolay i personalidad na mammaguray ta mundo? (b) Kunnasi nga marresulta tu pazzigariga i kina-imperfekto anna i “tiempo anna ari menanaman nga mesimmu”?

⁷ Manawag nga kagian na Biblia: “I mundo ay egga ta pammaguray na Demonio.” (1 Juan 5:19) Nu nonopammu, ari kari tu kurug mabba yatun? Masingan ta totolay i personalidad na ari-masingan nga espiritu nga pinaratu nga “minannabag ta tanga-ravvunan.” (Nepakannammu 12:9) Minallussaw si Satanas, minangngilloko, anna minattazzi. Yari tu megafu ta influwensiana, napannu gapa tu lussaw, pangilloko, anna panattazzi i mundo. Yatun i tadday nga rason nu ngatta napakaru i pazzigariga.

⁸ I mekadua nga rason nu ngatta napakaru i pazzigariga ay megafu ta imperfekto anna minattagaruli i totolay namegafu turi ta parrebelde ta hardin na Eden, kagitta na nagigiammu tam ta Kapitulo 3. Makillaban i imperfekto nga totolay tapenu ira i maguru-uray ta tanakuan nga marresulta tu gerra, panattazzi, anna pazzigariga. (Eclesiastes 4:1; 8:9) I mekatallu nga rason nu ngatta napakaru pazzigariga ay megafu ta “tiempo anna ari-menanaman nga mesimmu.” (Bibbigammu i Eclesiastes 9:11.) Megafu ta ari tu si Jehova  i maddaggun nga Mammaguray, mazzigariga i totolay ta nekanna nga egga ira ta nakesimmuan na trahedia.

9. Ngatta makasiguradu tam nga egga makasta nga rason ni Jehova nu ngatta nepamavulunna i pazzigariga?

⁹ Makapabannay nga mammuan nga ari tu Dios i kegafuan na pazzigariga. Ari tu yaya i makalliwà ta gerra, krimen, panattazzi, onu maski i natural ira nga kalamidad nga marresulta tu pazzigariga ta totolay. Ngem mawag lagapa nga mammuattam: Ngatta nepamavulun na Dios i pazzigariga? Nu yaya i Makapangngua-ta-ngamin, mawayyana nakuan nga pagimmangan yatun. Ngatta gafu tu arianna usan i pakapangnguana? Siguradu nga egga makasta nga rason na minangngaya nga Dios.​—1 Juan 4:8.

10. Anni i kinuestion ni Satanas, anna kunnasi?

¹⁰ Kunnasi kari namegafu i pazzigariga? Mawag tu ammuattam yatun tape malippawa tam nu ngatta nepamavulun na Dios i pazzigariga. Egga napalattuag nga isyu turi ta sinabag ni Satanas da Adan anna Eva tape marrebelde kani Jehova. Ari nga pinaddudan ni Satanas i pakapangngua ni Jehova megafu ta ammuna nga awan tu limitasionna yatun. Kinuestion lallagu ni Satanas i kepangngattan nga mammaguray ni Jehova. Ta pangikagina nga laddug i Dios anna iyetuna i mapia para ta sakup na, palpalawanan ni Satanas nga marake nga mammaguray si Jehova. (Bibbigammu i Genesis 3:2-5.) Segun kani Satanas, mas makasta i paddiapaddian na totolay nu ari tu Dios i mammaguray nira. Pangontra yaw ta soberania ni Jehova, onu ta kepangngattanna nga mammaguray.

11. Ngatta ari ngana laman nakuan pinatay ni Jehova i rebelde ira ta Eden?

¹¹ Narrebelde da Adan anna Eva kani Jehova. Gitta na kinagida: ‘Ariattam kawagan si Jehova bilang Mammaguray nittam. Awayya tam lagapa maddesision para ta baggi tam nu anni i fustu onu ari tu fustu.’ Kunnasi nga matabbag ni Jehova yatun nga isyu? Kunnasi nga mepalippawa ta ngamin  nga masirib nga pinaratu nga ari tu kurug i akusasion na rebelde ira anna i dala-dalan na Dios i talaga kapianan? Baka egga mangikagi nga pinatay ngana laman nakuan na Dios i rebelde ira tapus namaratu uli tu tolay. Ngem nakagi ngana ni Jehova i gakkag na nga mapannu i davvun tu gaka-gaka da Adan anna Eva, anna kayana nga mattolay ira ta paraiso nga davvun. (Genesis 1:28) Kanayun nga tuppalan ni Jehova i gakkag na ira. (Isaias 55:10, 11) Fuera paga tatun, nu pinatena i rebelde ira, ari matabbag i napalattuag nga isyu meyannung ta kepangngattan ni Jehova nga mammaguray.

12, 13. Anni i nekegittan na pangipamavulun ni Jehova kani Satanas nga mammaguray ta mundo anna nu ngatta pinagurayan na Dios nga totolay lagapa i mammaguray ta kasittoleda?

¹² Ikonsidera tam yaw nga situasion. Angngariganna, ta asignatura nga Matematika, ituttuddu na mestru i solusion ta estudiantena ira. Tadday nga malalaki ngem turiadu nga estudiante i nakkagi nga ari tu fustu i mestru. Gitta na ikakkagina nga ari ammu na mestru i mattuddu. Nepapilit na rebelde nga estudiante nga mas ammuna i solusion. Ninono gapa na karuan nga estudiante nga fustu i kaklaseda, tapus narrebelde  gapa ira. Anni i mawag nga kuan na mestru? Nu papanawanna ta klase i rebelde ira, anni pano i efekto na yatun ta tanakuan paga nga estudiante? Ariadda panô mangurug nga fustu i kaklaseda anna i nevulu sa? Baka mawawan ngana i respeto na karuan nga estudiante ta mestru, anna nonopadda nga maganassing yaya nga mapakurug nga ari tu fustu i ituttudduna. Ngem kunnasi nu nepamuvulun na mestru nga ipasingan na estudiante i solusionna ta klase?

¹³ Kingngua ni Jehova i kagitta na kingngua na mestru. Takkilalammu nga ari laman tu i rebelde ira ta Eden i kasali. Minillion nga angheles i maggiggiraw. (Job 38:7; Daniel 7:10) Dakal i efektona ta angheles anna ta ngamin nga totolay nu kunnasi solban ni Jehova i isyu na rebelyon. Yari tu anni kingngua ni Jehova? Pinamavulunanna si Satanas nga mammaguray ta totolay. Pinagurayan gapa na Dios i totolay nga mammaguray ta kasittoleda nga egga ta influwensia ni Satanas.

14. Anni i benefisio na pangipamavulun ni Jehova nga immagurayan na totolay i kasittoleda?

¹⁴ Ammu na mestru ta angngarigan nga ari tu fustu i akusasion na rebelde anna na estudiante ira nga nakikavulu sa. Ngem ammuna gapa nga mabenefisiowan i interu nga klase nu iddanna ira tu tiansa nga pakurugan i kakkagiadda. Nu mapakurug nga ari tu fustu i rebelde ira, masingan ngamin na masippo nga estudiante nga i mestru laman i mepangngo nga mangituddu ta klase. Nu egga mangana marrebelde, malippawada nu ngatta papanawan ira insigida na mestru. Kunnatun gapa, ammu ni Jehova nga mabenefisiowan ngamin i angheles anna i totolay nga marenu i affutu-futuadda nu masingadda tu ari nga napakurug ni Satanas anna na kavuluna nga rebelde i akusasiodda. Memammatadda paga tu ari nga mawayyan na totolay nga immagurayan i kasittoleda. Kagitta ni Jeremias gari, mammuadda yaw nga kinakurug: “Fermi nga ammu, O Jehova, nga ari nga kukua na neravvunan nga tolay i mangigiya lagapa ta dalanna. Ari nga metunung na tolay i mismu nga dala-dalanna.”​—Jeremias 10:23.

15, 16. (a) Ngatta nepamavulun ni Jehova i pazzigariga ta nabinnay nga tiempo? (b) Ngatta ari nga pagimmangan ni Jehova i kananassing ira nga krimen?

¹⁵ Ngatta gafu tu nepamavulun ni Jehova i pazzigariga ta nabinnay nga tiempo? Ngatta arianna fugaddan i kesimmu na marake nga gannagannug? Bueno, ikonsidera tam i dua nga gannug nga ari kuan na mestru ta angngarigan. Ollu, arianna nga pagimmangan i rebelde nga estudiante nu ipasinganna ngana i solusionna. Mekadua, ari nga uffunan na mestru i rebelde nga mangiyesplika. Ikonsidera tam gapa i dua nga gannug nga ari pulus nga kuan ni Jehova. Ollu, arianna finugaddan si Satanas anna danuri kavuluna nga narrebelde ta pangipasingan nga fustu i akusasiodda. Yari tu mawag nga mappasa labbi i tiempo. Ta rinivu dagun na historia na totolay, napuruebadda ngana i nadduruma nga klase na gobierno. Napprogreso i moderno nga siensia anna karuan paga nga gannagannug, ngem mas minaru i kawan na hustisia, kinapobre, krimen, anna gerra. Napakurug nga ari tu makasta i gobierno na tolay.

¹⁶ Mekadua, ari nga inuffunan ni Jehova si Satanas nga immagurayan yaw nga mundo. Nu pagimmangan ni Jehova i kananassing ira nga krimen, ari kari tu passuporta yatun ta rebelde ira? Nu kuan yatun na Dios, baka manono na totolay nga mawayyada gabba nga immagurayan i kasittoleda nga awan tu marake nga resultana. Nu kunnatun i kuan ni Jehova, mabbalin yaya tu kasabuwat ta tadday nga kinaladdug. Ngem, ari pulus nga malladdug i Dios.​—Hebreo 6:18.

17, 18. Anni i kuan ni Jehova ta ngamin nga marake nga efekto na pammaguray na totolay anna na influwensia ni Satanas?

¹⁷ Ngem kunnasi gapa i ngamin nga marake nga efekto na nabinnay nga rebelyon kontra ta Dios? Daddammattam nga makapangngua-ta-ngamin si Jehova. Yari tu mawayyana anna alsanna noka i ngamin nga pazzigariga anna i marake nga efekto na rebelyon. Nagigiammu tam nga metoli ta dati i nadaral nga davvun sonu mapabbalin yaw tu Paraiso.  Malsa i efekto na tagaruli gukaban na pangurug ta sakrifisio nga tavvu ni Jesus, anna mapawan i patay gukaban na paginnolay. Usan gafu na Dios si Jesus “tapenu daralan na i kukukuan ira na Demonio.” (1 Juan 3:8) Kuan ngamin yaw ni Jehova ta mepangngo nga tiempo. Magayayya tam ta arianna insigida kingngua yaw, megafu ta i appasa-pasensiana i nangiyawa nittam tu tiansa nga gigiammuan i kinakurug anna masserbi sa. (Bibbigammu i 2 Pedro 3:9, 10.) Durante nga ari paga nesimmu yatun, aktibo nga ala-alegan na Dios danuri napafutuan i passerbida sa anna iddanna ira tu sikan nga magattam ta maski anni nga pazzigariga taw nga magulu nga mundo.​—Juan 4:23; 1 Corinto 10:13.

¹⁸ Ngem baka manono na karuan, ‘Ari nakuan nga nesimmu yaw nga pazzigariga nu pinaratu na Dios da Adan anna Eva nga ariadda makaparrebelde, ari kari?’ Tape matabbag yatun nga pakkiavu, mawag nga nonopammu i nabalor nga regalu ni Jehova nikaw.

19. Anni i nabalor nga regalu nittam ni Jehova, anna ngatta mawag tu tagibalorattam?

¹⁹ Nagigiammu tam ta Kapitulo 5 nga naparatu i totolay nga egga lallagureda nga mappili. Ammum kari nu kunnasi kabalor na yatun nga regalu? Napakaru nga aya-ayam i pinaratu na Dios nga egga abilidad nga kuan i segun ta nekeparatuda. Ngem, ariadda makapaddesision. (Proverbio 30:24) Namadday i tolay tu robot nga meprograma nga kuan i anni laman nga mekagi nira. Magayayya tam panô nu kingngua ittam na Dios tu kunnatun? Ari! Mappabalo tam ta egga lallaguretam  nga mappili nu kunnasi i kata-katoletam, nu anni kaya tam nga pabbalinan, sinni i piliattam nga kofun, anna karuan paga. Kakaya tam nga mapeggan tu lallaguray. Yatun mismu i kaya na Dios nga maekspiriensa tam.

20, 21. Kunnasi tam nga meyusa tu kapianan i regalu nga lallaguray, anna ngatta kunnatun i kuattam?

²⁰ Ari nga magayayya si Jehova ta ari napafutuan nga passerbi sa. (2 Corinto 9:7) Angngariganna: Anni i mas mamagayayya ta maganâ—i kari pangikagi sa na anâna tu “Mama, Papa, iddu taka” megafu ta egga nangituddu sa, onu i pangikagina tatun megafu ta yatun lagapa i naggafu ta futúna? Yari tu mawag nga nonopammu: Kunnasim nga usan i lallaguray nga neyawa nikaw ni Jehova? Kuruga marake i pinangiyusa da Satanas, Adan, anna Eva ta lallagureda. Ariadda kinuru-kurug si Jehova nga Dios. Sikaw anni kuammu?

²¹ Egga tiansam nga usan ta kapianan i nabalor nga regalu nga lallaguray. Awayyam makikavulu ta minillion ira nga pinilida nga suportan si Jehova. Napagayayyada i Dios megafu ta aktibo nga pakurugadda nga laddug anna ari tu mepangngo nga mammaguray si Satanas. (Proverbio 27:11) Awayyam gapa kuan yatun nu piliammu i fustu nga dalan na pattolay. Yaw i magigiammu ta tumunug nga kapitulo.