1, 2. Ania ti sagsagabaen ita dagiti tattao, ket ania ti isalsaludsod dagiti adu?

KALPASAN ti nadara a dangadang iti maysa a pagilian a pinarigat ti gubat, nagabsuon a naitabon dagiti bangkay ti rinibu a sibilian a babbai ken ubbing. Napalawlawan ti tanemda kadagiti babassit a krus. Iti tunggal krus, naisurat ti kastoy: “Apay?” No dadduma, dayta ti kasaeman a saludsod. Masnaayan nga iyimtuod dayta dagiti tattao no ti gubat, kalamidad, sakit, wenno krimen ipusayna dagiti awan basolna a patpatgenda, dadaelenna ti pagtaenganda, wenno mamagsagaba kadakuada iti nakaro. Kayatda a maammuan no apay a dumteng iti biagda dagiti kasta a didigra.

² Apay nga ipalubos ti Dios ti panagsagaba? No mannakabalin-amin, naayat, masirib, ken nalinteg ni Jehova a Dios, apay a napno ti lubong iti gura ken kinaawan hustisia? Naisaludsodmo kadin dagitoy?

3, 4. (a) Ania ti mangipakita a saan a dakes nga isaludsod no apay nga ipalubos ti Dios ti panagsagaba? (b) Ania ti rikna ni Jehova maipapan iti kinadakes ken panagsagaba?

³ Dakes kadi nga isaludsod no apay nga ipalubos ti Dios ti panagsagaba? Ipagarup dagiti dadduma a ti kasta a saludsod ipasimudaagna a bassit ti pammatida wenno awan panagraemda iti Dios. Ngem no basaem ti Biblia, maammuam nga insaludsod met idi dagita dagiti tattao a matalek ken  managbuteng iti Dios. Kas pagarigan, ni propeta Habakuk insaludsodna ken ni Jehova: “Apay nga ipakitam kaniak ti makapasakit, ket kumitkitaka iti riribuk laeng? Ket apay nga adda iti sangok ti panangagaw ken kinaranggas, ket apay a mapasamak ti panagririri, ket apay a tumanor ti ringgor?”—Habakuk 1:3.

⁴ Inungtan kadi ni Jehova ti matalek a propeta a ni Habakuk gapu iti panangisaludsodna kadagita? Saan. Imbes ketdi, inramanna dagiti naimpusuan a sasao ni Habakuk iti naipaltiing a rekord ti Biblia. Tinulonganna pay ni Habakuk a maaddaan iti nalawlawag a pannakaawat kadagiti bambanag ken maaddaan iti dakdakkel a pammati. Kayat met ni Jehova nga aramiden dayta kenka. Laglagipem, isursuro ti Biblia a ti Dios ‘maseknan kenka.’ (1 Pedro 5:7) Nakarkaro a karimon ti Dios ti kinadakes ken ti panagsagaba nga iyeg daytoy ngem ti pannakarimon ti asinoman a tao. (Isaias 55:8, 9) Apay ngarud a nakaro ti panagsagaba ditoy lubong?

5. Sigun kadagiti dadduma, ania dagiti makagapu iti panagsagaba ti tao, ngem ania ti isursuro ti Biblia?

⁵ Dagiti tattao iti nadumaduma a relihion isalsaludsodda kadagiti panguluen ken mannursuroda no apay a nakaro ti  panagsagaba. Masansan a ti sungbatda ket pagayatan kano ti Dios ti panagsagaba ken nabayagen nga inkeddengna ti amin a mapaspasamak, agraman dagiti didigra. Naibaga kadagiti adu a di mailawlawag dagiti wagas ti Dios wenno bay-anna a matay dagiti tattao—uray dagiti ubbing—tapno makaduana ida idiay langit. Ngem kas naadalmon, awan a pulos ti dakes nga agtaud ken ni Jehova a Dios. Kuna ti Biblia: “Adayo koma iti pudno a Dios nga agtignay a sidadangkes, ken iti Mannakabalin-amin nga agtignay a di nainkalintegan!”—Job 34:10.

6. Apay a ti Dios ti pabasolen dagiti adu a tattao iti kaadda ti panagsagaba ditoy lubong?

⁶ Ammom kadi no apay a dagiti tattao ipabasolda iti Dios ti amin a panagsagaba ditoy lubong? Kaaduanna, pabasolenda ti Mannakabalin-amin a Dios gapu ta patienda nga isu ti pudpudno nga agturay iti daytoy a lubong. Saanda nga ammo ti simple ngem napateg a kinapudno nga isursuro ti Biblia. Naammuam dayta a kinapudno iti Kapitulo 3 daytoy a libro. Ni Satanas a Diablo ti pudpudno nga agturay iti daytoy a lubong.

7, 8. (a) Kasano nga iyanninaw ti lubong ti personalidad ti agturay iti dayta? (b) Kasano nga agbanag iti panagsagaba ti kinaimperpekto ti tao ken ti “tiempo ken ti di mapakpakadaan a pasamak”?

⁷ Nalawag a kuna ti Biblia: “Ti intero a lubong adda iti pannakabalin daydiay nadangkes.” (1 Juan 5:19) No utobem, saan aya a pudno dayta? Iyanninaw daytoy a lubong ti personalidad ti di makita nga espiritu a parsua a “mangyaw-awan iti intero a mapagnaedan a daga.” (Apocalipsis 12:9) Napno iti gura, manangallilaw, ken naulpit ni Satanas. Di ngarud pakasdaawan a napno met iti gura, allilaw, ken kinaulpit ti lubong nga iturturayanna. Dayta ti maysa a makagapu no apay a nakaro ti panagsagaba.

⁸ Kas nailawlawag iti Kapitulo 3, ti maikadua a makagapu no apay a nakaro ti panagsagaba ket imperpekto ken managbasol ti sangatauan manipud pay idi napasamak ti iyaalsa idiay minuyongan ti Eden. Agduyos a mangdominar dagiti managbasol a tattao, ket nagbanag daytoy iti gubgubat, panangirurumen, ken panagsagaba. (Eclesiastes 4:1; 8:9) Ti maikatlo a makagapu iti panagsagaba isu ti “tiempo ken ti di  mapakpakadaan a pasamak.” (Eclesiastes 9:11) Iti lubong nga awan ti pannalaknib ni Jehova kas Agturay, mabalin nga agsagaba dagiti tattao gapu kadagiti aksidente.

9. Apay a masiguradotayo nga adda nasayaat a rason no apay nga ipalubos ni Jehova nga agtultuloy ti panagsagaba?

⁹ Makaliwliwa ta ammotayo a saan a ti Dios ti mangparparigat iti tao. Saan nga isu ti makinggapuanan kadagiti gubat, krimen, panangirurumen, wenno uray dagiti kalamidad a mamagsagaba kadagiti tattao. Ngem masapul latta nga ammuentayo no apay nga ipalubos ni Jehova ti kastoy a panagsagaba. No isu ti Mannakabalin-amin, kabaelanna a pasardengen dayta. Apay ngarud a dina usaren ti pannakabalinna? Adda la ketdi nasayaat a rason ti naayat a Dios a naam-ammotayo.—1 Juan 4:8.

10. Ania ti kinarit ni Satanas, ken kasano?

¹⁰ Tapno maammuantayo no apay nga ipalubos ti Dios ti panagsagaba, nasken a subliantayo ti panawen idi nangrugi ti panagsagaba. Idi intuggod ni Satanas da Adan ken Eva nga agsukir ken ni Jehova, naibangon ti napateg nga isyu. Saan a kinarit ni Satanas ti pannakabalin ni Jehova. Uray ni Satanas ammona nga awan makaartap iti pannakabalin ni Jehova. Imbes ketdi, kinarit ni Satanas ti kalintegan ni Jehova nga agturay. Babaen ti panangibagana nga ulbod ti Dios ken ipapaidamna ti naimbag kadagiti iturayanna, pinagparang ni Satanas a ni Jehova ket maysa a dakes nga agturay. (Genesis 3:2-5) Imparipirip ni Satanas a nasaysayaat ti pagbanagan ti tao no saan nga iturayan ti Dios. Maysa daytoy a panangkarit iti kinasoberano ni Jehova, wenno ti kalinteganna nga agturay.

11. Apay a saan nga inkisap latta koman ni Jehova dagiti rebelde idiay Eden?

¹¹ Da Adan ken Eva immalsada ken ni Jehova. Kas man la kinunada: ‘Saanmi a kasapulan ni Jehova a mangituray kadakami. Maikeddengmi a bukbukodmi no ania ti umiso ken di umiso.’ Kasano a tamingen ni Jehova dayta nga isyu? Kasano a maipaawatna kadagiti amin nga adda panunotna a parsua a  nagbiddut dagiti rebelde ket ti wagas ti panangiturayna ti talaga a kasayaatan? Mabalin nga adda agkuna nga inkisap latta koman ti Dios dagiti rebelde sa nangabaruanan. Ngem imbaga idin ni Jehova ti panggepna a punnuen ti daga kadagiti kaputotan da Adan ken Eva, ken kayatna nga agbiagda iti paraiso a daga. (Genesis 1:28) Kanayon a tungpalen ni Jehova dagiti panggepna. (Isaias 55:10, 11) Malaksid iti dayta, no inkisapna dagiti rebelde idiay Eden, saan a masungbatan ti isyu a naibangon maipapan iti kalintegan ni Jehova nga agturay.

12, 13. Iyilustrarmo no apay a ni Jehova pinalubosanna ni Satanas a mangituray iti daytoy a lubong ken no apay a binay-an ti Dios dagiti tattao a mangituray iti bagbagida.

¹² Usigentayo ti maysa nga ilustrasion. Ipapantayo a ti maysa a maestro binilinna dagiti estudiantena a solbarenda ti maysa a narikut a problema. Inkarit ti maysa a nasaririt met ngem rebelioso nga estudiante a saan nga umiso ti wagas a panangsolbar ti maestro iti problema. Impetteng daytoy nga estudiante nga adda ammona a nasaysayaat a solusion, a kas man la iparparipiripna a nakapuy ti maestro. Iti panangmatmat ti dadduma kadagiti kaklasena, husto dayta nga estudiante ket kinanunonganda. Ania ti rumbeng nga aramiden ti maestro? No ikkatenna iti klase dagiti rebelioso nga estudiante, ania ngata  ti epektona kadagiti dadduma pay nga estudiante? Saanda ngata a panunoten nga umiso ti padada nga estudiante ken dagidiay kimmanunong kenkuana? Dagiti amin a dadduma pay nga estudiante mabalin a mapukaw ti respetoda iti maestroda, nga ipagarupda a maamak di la ket ta mapaneknekan a saan nga umiso ti isursurona. Ngem no ngay bay-an ti maestro ti rebelioso nga estudiante a mangipakita kadagiti kaklasena no kasanona a solbaren ti problema?

¹³ Adda inaramid ni Jehova nga umarngi iti aramiden ti maestro. Laglagipem a saan laeng a dagiti rebelde idiay Eden ti nairaman. Siiimatang idi dagiti minilion nga anghel. (Job 38:7; Daniel 7:10) Ti panangtaming ni Jehova iti iyaalsa ket dakkel ti epektona kadagidi nga anghel ken kadagitinto amin nga adda panunotna a parsua. Ania ngay ngarud ti inaramid ni Jehova? Pinalubosanna ni Satanas a mangipakita no kasanona nga iturayan ti sangatauan. Binay-anna met dagiti tattao a mangituray iti bagbagida iti babaen ti panangiturong ni Satanas.

14. Ania ti pagimbagan ti panangipalubos ni Jehova kadagiti tattao a mangituray iti bagbagida?

¹⁴ Ti maestro iti ilustrasiontayo ammona a nagbiddut daydiay rebelioso nga estudiante ken dagidiay dimmasig kenkuana. Ngem ammona met a pagimbagan ti intero a klase ti panangipalubosna kadakuada a mangpadas a mangpaneknek iti kayatda. No mapaneknekan a nagbiddut dagiti rebelioso nga estudiante, makita dagiti amin a nasingpet nga estudiante a ti laeng maestroda ti maikari a mangidaulo iti klase. Maawatandanto no bilang ta ikkaten ti maestro iti klasena ti asinoman a sumupring kenkuana. Umasping iti dayta, ammo ni Jehova a pagimbagan dagiti amin a napudno ti panagpuspusoda a tattao ken anghel no makitada ti di panagballigi ni Satanas ken dagiti padana a rebelde ken saan a kabaelan dagiti tattao nga iturayan ti bagbagida. Kas ken Jeremias idi ugma, masursuroda daytoy a napateg a kinapudno: “Pagaammok unay, O Jehova, a saan a kukua ti naindagaan a tao ti dalanna. Saan a kukua ti tao a magmagna uray ti panangiturong iti addangna.”—Jeremias 10:23.

15, 16. (a) Apay nga impalubos ni Jehova nga agtultuloy ti panagsagaba iti naunday a panawen? (b) Apay a saan a linapdan ni Jehova dagiti banag a kas kadagiti nakaap-aprang a krimen?

¹⁵ Ngem apay nga impalubos ni Jehova nga agtultuloy ti panagsagaba iti naunday a panawen? Ken apay a dina lapdan dagiti dakes a kasasaad? Bueno, usigem ti dua a banag a saan nga aramiden ti maestro iti ilustrasiontayo. Umuna, saanna nga atipaen ti rebelioso nga estudiante no irugina pay laeng nga idatag ti solusionna. Maikadua, saanna a tulongan dayta nga estudiante a mangpaneknek iti karitna. Umasping iti dayta, usigem ti dua a banag a saan nga inaramid ni Jehova. Umuna, saanna nga inatipa ni Satanas ken dagidiay kimmanunong kenkuana a mangpaneknek iti ipagarupda nga umiso. Nasken ngarud nga ikkanna ida iti panawen. Iti rinibu a tawen a pakasaritaan ti tao, napadasen ti sangatauan ti amin a kita ti turay wenno gobierno ti tao. Nakaaramid dagiti tattao iti sumagmamano a panagrang-ay iti siensia ken dadduma pay a tay-ak, ngem kumarkaro latta ti kinaawan hustisia, kinapanglaw, krimen, ken gubat. Napaneknekanen a napaay ti turay ti tao.

¹⁶ Maikadua, ni Jehova saanna a tinulongan ni Satanas a mangituray iti daytoy a lubong. No lapdan ti Dios dagiti banag a kas kadagiti nakaap-aprang a krimen, saan kadi a kasna met laengen tultulongan dagiti rebelde? Saanna ngata a pagpanunoten dagiti tattao a kabaelan sa nga agpayso dagiti tattao nga iturayan ti bagbagida nga awan dagiti dakes a resultana? No kasta ti inaramid ni Jehova, kasna met laengen kinanunongan ti kinaulbod. Nupay kasta, ‘ti Dios dina mabalin ti agulbod.’—Hebreo 6:18.

17, 18. Anianto ti aramiden ni Jehova iti amin a dakes a kasasaad nga imbunga ti turay ti tao ken ti impluensia ni Satanas?

¹⁷ Ngem kasanon dagiti amin a dakes a kasasaad nga imbunga ti iyaalsa iti Dios manipud idi agingga ita? Laglagipentayo koma a mannakabalin-amin ni Jehova. No kasta, kabaelanna nga ikkaten dagiti epekto ti panagsagaba ti tao ket aramidennanto dayta. Kas naadaltayon, nupay madaddadael ita ti planetatayo, pagbalinennanto a Paraiso ti daga. Maikkatto dagiti epekto ti  basol babaen ti pammati iti daton a pangsubbot ni Jesus, ken mapunasto dagiti epekto ti ipapatay babaen ti panagungar. Ti Dios usarennanto ngarud ni Jesus a ‘mangdadael kadagiti aramid ti Diablo.’ (1 Juan 3:8) Aramidento ni Jehova amin dagitoy iti tiempo nga inkeddengna. Maragsakantayo ta saan pay a nagtignay, ta gapu iti kinaanusna naaddaantayo iti gundaway a makaammo iti kinapudno ken agserbi kenkuana. (2 Pedro 3:9, 10) Kabayatanna, sireregget nga agsapsapul ti Dios kadagiti napudno nga agdaydayaw kenkuana ken tultulonganna ida a mangibtur iti aniaman a rigat a mabalin a sumangbay kadakuada iti daytoy nariribuk a lubong.—Juan 4:23; 1 Corinto 10:13.

¹⁸ Mabalin a panunoten dagiti dadduma, Saan ngata a nalapdan koma ti amin a kastoy a panagsagaba no pinarsua ti Dios da Adan ken Eva a kas robot tapno saanda a mabalin ti umalsa? Tapno masungbatan dayta a saludsod, nasken a laglagipem ti maysa a napateg a sagut nga inted ni Jehova kenka.

19. Ania a napateg a sagut ti inted ni Jehova kadatayo, ken apay a rumbeng nga ipategtayo dayta?

¹⁹ Kas nadakamat iti Kapitulo 5, naparsua dagiti tattao nga addaan iti wayawaya nga agikeddeng. Ammom kadi no kasano kapateg dayta a sagut? Di mabilang dagiti animal nga inaramid ti Dios, ket ti nainkasigudan a pannakaparsuada ti kangrunaan a mangiturturong kadakuada. (Proverbio 30:24) Nakaaramid ti tao kadagiti robot a mabalin nga iprograma nga agtungpal iti aniaman a bilin. Naragsaktayo ngata no ti Dios inaramidnatayo a kasta? Saan, maragsakantayo ta nawayatayo nga agpili no ania a kita ti tao ti pagbalinantayo, no ania a wagas ti panagbiag ti surotentayo, no siasino dagiti pakigayyemantayo, ken dadduma pay.  Kayattayo ti agbalin a nawaya, ket kayat ti Dios a tagiragsakentayo ti kasta a wayawaya.

20, 21. Kasano a mausartayo iti kasayaatan a pamay-an ti wayawayatayo nga agikeddeng, ken apay a kayattayo nga aramiden dayta?

²⁰ Saan a kayat ni Jehova ti mapilpilit a panagserbi. (2 Corinto 9:7) Kas pagarigan: Ania ti ad-adda a mangparagsak iti maysa nga ama—ti panangibaga ti anakna iti “Ay-ayatenka” gapu ta namandaran a mangibaga iti dayta wenno ti sibubulos ken naimpusuan a panangibagana iti kasta? Gapuna, ti saludsod ket, Kasanom nga usaren ti inted kenka ni Jehova a wayawaya nga agikeddeng? Kadadaksan ti nangusaran da Satanas, Adan, ken Eva iti wayawayada nga agikeddeng. Linaksidda ni Jehova a Dios. No iti biangmo, ania ti aramidem?

²¹ Addaanka iti gundaway a mangusar iti kasayaatan a pamay-an iti naisangsangayan a sagut a naited kenka—ti wayawayam nga agikeddeng. Mabalinmo ti makitimpuyog kadagiti minilion nga adda iti dasig ni Jehova. Parparagsakenda ti Dios agsipud ta sireregget a pampaneknekanda nga ulbod ken naan-anay a di nagballigi ni Satanas kas agturay. (Proverbio 27:11) Maaramidmo met dayta babaen ti panangpilim iti umiso a wagas ti panagbiag. Mailawlawag daytoy iti sumaganad a kapitulo.