Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

KITANGO 11

Mambo ka Lesa o Aswishisha Buyanji?

Mambo ka Lesa o Aswishisha Buyanji?
  • Nanchi Lesa ye walengela buyanji buji panopantanda nyi?

  • Ñanyi mambo akolomwenwe mu bujimi bwa Edena?

  • Lesa ukafumyapo byepi buyanji bo babena kupitamo bantu?

1, 2. Buyanji bwa mutundu ka bantu bo bapitamo lelo jino, kabiji kino kilengela bavula kwipuzha ñanyi mepuzho?

PANYUMA ya nkondo yajingako mu kyalo kimo, banabakazhi ne baana bavula baipaiwe be bazhikiletu mu lukimbo umo mukatampe babwela bazhokoloshako ne tumisalabu. Pa tuno tumisalabu panembelwe’mba: “Mambo ka?” Kimye kimo buno bo bwipuzho bukozha bingi ku muchima. Bantu bebwipuzha na bulanda umvwe nkondo, malwa, bikola, nangwa bambanzhi baipaya batemwe babo kya nshijitu, kwibonawina mazubo abo, nangwa kwibaletela malwa akabotoka mu mashinda akwabo. Bakeba kuyuka ene mambo bino bya malwa o bibaponena.

2 Mambo ka Lesa o aswishisha buyanji? Umvwe Yehoba Lesa wa bulume bonse, wa butemwe, maana, ne wa bololoke, mambo ka panopantanda o pavujila lupato ne nshiji? Abya mwakilangulukapo kala pa bino bintu nyi?

3, 4. (a) Ki ka kimwesha’mba kechi kyatama kwipuzha ene mambo Lesa o aswishisha buyanji ne? (b) Yehoba umona byepi bubi ne buyanji?

3 Nanchi kyatama kwipuzha ene mambo Lesa o aswishisha buyanji nyi? Bamo bakamwa’mba kwipuzha buno bwipuzho kilumbulula’mba kechi baji na lwitabilo lwantaka ne, nangwa kuba’mba babena kumwesha kubula mushingi kwi Lesa. Nangwa byonkabyo, umvwe ke mutange Baibolo, mukatana’mba bantu bakishinka bajinga na moyo wa kwakamwa Lesa nabo baipuzhanga ano onka mepuzho. Kya kumwenako, ngauzhi Habakuka waipwizhe Yehoba amba: “Mambo ka o mwaswila’mba mmone bintu byatama, anweba kasa mutalapotu pa bya malwa? Bono ne bukapondo bo bonka bo mbenakumona; kujitu mapata ne kutoboka.”—Habakuka 1:3.

Yehoba ukafumyapo makatazho onse

4 Nanchi Yehoba wamukajipijile ngauzhi wakishinka Habakuka pa kwipuzha buno bwipuzho nyi? Ine. Mu kifulo kya kumukajipila, Lesa wabikile bino byambo bya kishinka bya kwa Habakuka mu Baibolo wanembeshiwa na mupashi. Kabiji Lesa wamukwashishe kumvwisha bintu byo byajinga ne kwikala na lwitabilo lukatampe. Yehoba ukeba kuba kintutu kimo kwi anweba. Vulukai kuba’mba, Baibolo ufunjisha’mba “aye wimuta muchima.” (1 Petelo 5:7) Lesa washikwa bubi ne buyanji bufumamo kukila ne bibushikwa muntu uji yense. (Isaya 55:8, 9) Pano nga mambo ka buyanji o bwavujila bibye panopantanda?

MAMBO KA BUYANJI O BWAVUJILA BIBYE?

5. Ñanyi bishinka bimo byambiwa kulondolwelamo buyanji bo babena kupitamo bantu, bino Baibolo ufunjisha’mba ka?

5 Bantu ba mu bupopweshi bwapusana pusana baya ku bantangi ne bafunjishi babo ba bupopweshi na kwipuzha ene mambo buyanji o bwavujila. Javula, mukumbu wikala wa kuba’mba buyanji kyo kyaswa muchima wa Lesa kabiji ne kuba’mba kala kene wanengezhejile jimo byonse bikamwekana kuvwangakotu ne bya malwa. Bavula bebabula’mba mashinda a Lesa ashupa bingi nangwa kuba’mba ye wipaya bantu ne baana babacheche kumo kuba’mba akekale nabo mwiulu. Pano bino kwesakana na byo mwafunda, Yehoba Lesa kechi ye ulengela byatama nangwa pachechetu ne. Baibolo waamba’mba: “Lesa kechi uba bubi nangwa pachechetu ne, aye Wa bulume bonse kechi uba byatama nangwa pachechetu ne.”—Yoba 34:10.

6. Mambo ka bantu bavula o balubankenya pa kupamo Lesa mambo na mambo a buyanji buji panopantanda?

6 Nanchi mwayuka ene mambo bantu o balubankenya pa kumupamo Lesa mambo na mambo a buyanji bonse buji panopantanda nyi? Javula bapamo mambo Lesa Wa bulume bonse mambo balanguluka’mba ye mwine kalama wa panopantanda. Kechi bayuka bukine bwanema bufunjisha Baibolo ne. Mwafunjile buno bukine mu Kitango 3 kya uno buku. Kalama mwine wa ino ntanda ke Satana Diabola.

7, 8. (a) Ntanda imwesha byepi byubilo bya kalama wayo? (b) Nga bumbulwakoloka bwa bantu ne ‘bimye ne bintu bisolomokatu’ byaleta byepi buyanji?

7 Baibolo waambatu patoka amba: “Byonse bya panopantanda biji mu bulume bwa kwa aye mubi.” (1 Yoano 5:19) Umvwe mwalangulukapo pa kino, nanchi kechi kyayilamo ne nyi? Ino ntanda imwesha byubilo bya kilengwa kya mupashi kibula kumweka kibena ‘kujimbaika ba panopantanda ponse.’ (Lumwekesho 12:9) Satana watama, wa bujimbijimbi, kabiji wakanama. O ene mambo ntanda iji mu bulume bwanji kyo yavujila lupato, bujimbijimbi, ne kukanama. Kino kyo kishinka kimo kyalengela buyanji kuvula.

8 Kishinka kya bubiji kyalengela buyanji kuvula ke kya kuba’mba, bantu baikala bambulwakoloka ne bandengamambo kufumatu kimye kya bunsatuki mu bujimi bwa Edena byonka byo twafunjile mu Kitango 3. Bantu bandengamambo bakeba bukalama, mu kuba kino mo mufuma makondo, lumanamo, ne buyanji. (Musapwishi 4:1; 8:9) Kishinka kya busatu kilengela buyanji ke ‘bimye ne bintu bisolomokatu.’ (Musapwishi 9:11) Mu ntanda Yehoba mo abula kwikala Kalama wa kuzhikijila, bantu bakonsha kuyanda na mambo kutanyiwa pa mpunzha yabula kufwainwa pa kimye kyatama.

9. Mambo ka o twafwainwa kushiinwa’mba Yehoba uji na kishinka kyawama kya byo aswishisha buyanji kutwajijila?

9 Kitutekenesha bingi kuyuka’mba Lesa kechi ye ulengela kuyanda ne. Kechi ye ulengela makondo, bumbanzhi, lumanamo, nangwatu bya malwa biponakotu bine bilengela bantu kuyanda ne. Nangwa kiji byonkabyo, tukeba kuyuka kino, Mambo ka Yehoba o aswishisha buyanji bonse bwe? Umvwe ye Wa bulume bonse, ko kuba’mba uji na bulume bwa kwibupwisha. Pano nga mambo ka o abena kutajilapotu? Lesa wa butemwe ye twayuka wafwainwa ujipo na kishinka kimo kyawama.—1 Yoano 4:8.

MAMBO AKATAMPE AKOLOMWENWE

10. Satana wazhinaukile ka, kabiji wazhinaukile byepi?

10 Pa kuba’mba tuyuke ene mambo Lesa o aswishisha buyanji, twafwainwa kuvuluka kimye kyatendekele buyanji. Satana byo alengejile ba Adama ne Evwa kusatukila Yehoba, kwabukile luzhinauko lukatampe bingi. Satana kechi wazhinaukile bulume bwa Yehoba ne. Mambo wayuka’mba bulume bwa Yehoba kechi bupela ne. Satana wazhinaukileko lūsa lwa Yehoba lwa kulama. Pa kutela Lesa amba wabubela utana bangikazhi banji byawama, Satana wapelengamo Yehoba mambo amba kalama watama. (Ntendekelo 3:2-5) Satana wikitazhizhenga mu kuba’mba bantu bakonsha kwikala bingi bulongo kwa kubula bukalama bwa Lesa. Kuno kwajinga kulengulula bumfumu bwa Yehoba, lūsa lwanji lwa kulama.

11. Mambo ka Yehoba o abujiletu konauna boba bansatuki mu Edena?

11 Ba Adama ne Evwa basatukijile Yehoba. Kiji nobe baambile’mba: “Kechi tukeba Yehoba kwikala Kalama wetu ne. Twakonsha kwifuukwila atwe bene kyawama ne kyatama.” Nga Yehoba wakonsheshe byepi kupwisha ano mambo? Wakonsheshe byepi kufunjisha bilengwa byonse bya maana amba aba bansatuki batamishe kabiji ne kuba’mba jishinda janji kine jo jawamisha? Muntu wakonsha kwamba’mba Lesa inge waipayiletu boba bansatuki walengelapo ne bantu bangi. Bino Yehoba waambile’mba ukeba ntanda kuyula na baana ba ba Adama ne Evwa, kabiji wakebelenga’mba bekale mu paladisa panopantanda. (Ntendekelo 1:28) Yehoba kimye kyonse ufikizha nkebelo yanji. (Isaya 55:10, 11) Kabiji kununga pa kino, konauna boba bansatuki mu Edena inge kechi kwafumishepo luzhinauko lwazhinaukilwe pa mambo a lūsa lwa Yehoba lwa kulama ne.

12, 13. Ambai kya kumwenako kya ene mambo Yehoba o aswishisha Satana kwikala kalama wa panopantanda kabiji ne ene mambo Lesa o aswishisha bantu kwilama abo bene.

12 Twayai twambe kya kumwenako. Fwanyikizhai’mba mufunjishi ubena kubula baana banji ba sukulu bya kutana nsamushi. Mwana wa sukulu umo ujitu bulongo na maana pano bino sa aji nsatuki waamba’mba uno mufunjishi jishinda jo abena kutainamo uno lusamushi kechi ijo ne. Pa kuba’mba amweshe’mba mufunjishi waluba, uno nsatuki wakosako ne kukosako na kwamba’mba aye ye wayuka jishinda jawama kutainamo yewo lusamushi. Baana basukulu bamo balanguluka’mba awo mukwabo ubena kwamba kine, kabiji ne abo nabo basatukila kumo. Pano mufunjishi wafwainwa kuba byepi? Umvwe wauba’mba apange boba bansatuki mu kalasi, nga baana basukulu bakwabo basa kwikimona’mba ka? Nanchi kechi bakonsha kwitaba’mba awo mukwabo mwana wa sukulu ne boba bakwabo bakwatankana nanji babena kwamba kya kine ne nyi? Baana ba sukulu bakwabo bashala mu kalasi bakonsha kumulengulula mufunjishi, ke balanguluke’mba wachina kumwambila’mba waluba. Pano ibyepi umvwe mufunjishi waleka yewo nsatuki amba amweshe bakwabo mukalasi byo akonsha kutana yewo lusamushi.

Nanchi mwana wa sukulu wayuka bya kutaana nsamushi kukila mufunjishi nyi?

13 Yehoba wauba kintutu kimo kyakonsha kubapo yewo mufunjishi. Vulukai kuba’mba aba bansatuki ba mu Edena kechi bo bonka bajingapo ne. Bamalaika bavula bamwenengako. (Yoba 38:7; Danyela 7:10) Yehoba mo afwainwe kubila na bobwa bunsatuki kyakonsheshe kulamata aba bamalaika bonse bamwenengako kabiji mu kuya kwa moba inge kyalamachile ne bilengwa byonse bya maana. Pano Yehoba waubapo ka? Wamuleka Satana amba amweshe byo akonsha kulama bantu. Kabiji Lesa waleka ne bantu kwilama abo bene mu buntangi bwa kwa Satana.

14. Ñanyi mfweto ikafuma mu kufuukula kwa Yehoba kwa kuswisha bantu kwilama abo bene?

14 Mufunjishi waambiwapo mu kya kumwenako kyetu wayuka’mba uno nsatuki ne baana ba sukulu bakwabo baji ku lubaji lwanji batamisha. Pano bino wayuka ne kuba’mba kwibaswisha’mba beseke kumwesha kyo bakeba kuba kusa kukakwasha bakwabo bonse baji mu kalasi. Umvwe bano bansatuki bakankalwa, aba bonse baana basukulu bakishinka basa kumona’mba mufunjishi ye yenka wafwainwa kutangijila bonse mu kalasi. Kufumatu ponkapo bakayukanga ene mambo mufunjishi o akapangilanga bonse bakasatukanga mu kalasi. Ne Yehoba naye wayuka’mba bantu bonse bamichima yakishinka ne bamalaika bakayuka kuba’mba Satana ne bakwabo bansatuki bakankalwa kabiji ne kuba’mba bantu kechi bakonsha kwilama abo bene ne. Byonka byajinga Yelemiya kala, bakayuka buno bukine bwanema bwa kuba’mba: ‘Anweba Yehoba, nayuka namba muntu mwine na maana anji kechi wakonsha kusalulula jishinda jawama kuyamo ne, aye mwine muntu kechi uji na bulume bwa kwenda monka mwafwainwa ne.’—Yelemiya 10:23.

MAMBO KA YEHOBA O ASWISHISHA BUYANJI PA KIMYE KYABAYA?

15, 16. (a) Mambo ka Yehoba o aswishisha buyanji kutwajijila pa kimye kyabaya bibye? (b) Mambo ka Yehoba o abujila kukanya bintu nabiji bumbanzhi kubiwa?

15 Pano nga mambo ka Yehoba o aswishisha buyanji pa kimye kyabaya bibye? Kabiji mambo ka o abujila kukanya bintu byatama kubiwa? Akilangulukai pa bintu bibiji mufunjishi wa mu kya kumwenako kyetu byo akonsha kubula kuba. Kitanshi, kuba wakanya yewa mwana wa sukulu nsatuki kumwesha jishinda jo abena kukeba kutainamo yewo lusamushi ne. Kya bubiji, mufunjishi kuba wakwasha uno nsatuki kuba kyo abena kukeba kuba ne. Po pamotu, akilangulukai pa bintu bibiji byo akebesha kubula kuba Yehoba. Kitanshi, kechi wamukanya Satana ne boba baji ku lubaji lwanji kumwesha’mba bajitu bulongo ne. Onkao mambo pakebewenga’mba papite kimye. Pa myaka yavula yapitapo, bantu baesekaeseka mashinda onse nangwa’mba makafulumende a kwilaminamo abo bene. Bantu bailako bingi palutwe mu bya sayansi ne mu bintutu bikwabo, pano bino nshiji, buyanji, bumbanzhi, ne nkondo bibena kuya na kuvujilakotu. Bukalama bwa bantu bwamweshiwa amba bwakankalwa.

16 Kya bubiji, Yehoba kechi wamukwashako Satana kulama ino ntanda ne. Kya kumwenako, umvwe Lesa waji ukanya bumbanzhi kubula kubiwa, nanchi inge kechi kiji nobe ubena kukwasha boba bansatuki amba bajitu bulongo ne nyi? Abya Lesa inge kechi ulengela bantu kulanguluka’mba kampe bakonsha kwilama abo bene kwakubula bya malwa byakonsha kufumamo ne nyi? Umvwe Yehoba byobyo aubanga, inge naye waitabizhe bobwa bubela. Pano bino, ‘Lesa kechi wayuka kubepa ne.’—Bahebelu 6:18.

17, 18. Yehoba ukobapo ka pa bintu byatama bifuma mu bukalama bwa bantu ne byubilo bya kwa Satana?

17 Pano nga ibyepi pa bintu byatama byaubiwa pa kimye kikatampe kya bunsatuki kwi Lesa? Twafwainwa kuvuluka’mba Yehoba ye wa bulume bonse. Onkao mambo, wakonsha kufumyapo kabiji ukafumyapo buyanji bo babena kupitamo bantu. Byonka byo twafunda kala, ntanda yetu yaonaunwa ikawamishiwa kimye kyo ikalulwa ke Paladisa. Bundengamambo bukafumishiwapo kupichila mu lwitabilo bantu lo baitabila mu kitapisho kya bukuzhi bwa kwa Yesu, kabiji lufu lukafumishiwapo kupichila mu lusanguko. Ko kuba’mba Lesa ukengijisha Yesu ‘konauna mingilo ya Diabola.’ (1 Yoano 3:8) Yehoba ukafikizha bino byonse pa kimye kyafwainwa. Twatemwa bingi kuba’mba kechi wafumyapo byonse bye bukiji bukiji ne, mambo butekanye bwanji bwitupa kimye kya kufunda bukine ne kumwingijila. (2 Petelo 3:9, 10) Kino kimye Lesa ukikeba bapopweshi bakishinka ne kwibakwasha kuchinchika buyanji buji bonse bwakonsha kwibafikila mu ino ntanda ya malwa.—Yoano 4:23; 1 Kolinda 10:13.

18 Bamo bakonsha kwipuzha’mba, Nanchi buyanji bonse bwe inge kechi bufwako umvwe kya kuba Lesa walengele ba Adama ne Evwa mu jishinda ja kubula kusatuka ne nyi? Pa kuba’mba mukumbule buno bwipuzho, mwafwainwa kuvuluka bupe bwanema bo emupa Yehoba.

MWINGIJISHANGA BYEPI BUPE BWAFUMA KWI LESA?

Lesa ukemukwasha kuchinchika makatazho

19. Ñanyi bupe bwanema Yehoba bo etupa, kabiji mambo ka o twafwainwa kwibunemekela?

19 Byonka byo twafunjile mu Kitango 5, bantu balengelwe na lūsa lwa kwifuukwila bintu. Nanchi mwayuka buno bupe byo bwanema nyi? Lesa walenga banyama ba kukankalwa kubala bendatu na maana a kisemwa. (Byambo bya Mana 30:24) Nanchi twakonsha kutemwa umvwe Lesa witulengele nobe bano banyama nyi? Ine, twatemwa bingi pa kwikala na bwana bwa bene bwa kwifuukwila byo tukeba kwikala, mutundu wa bwikalo, balunda bo tukeba kwikala nabo, ne bikwabotu. Bantu batemwa bingi kwikala na bwana bwa bene kabiji bino byobyo akeba Lesa amba twikale.

20, 21. Twakonsha kwingijisha byepi bulongo bupe bwa bwana bwa bene, kabiji mambo ka o twafwainwa kukebela kuba kino?

20 Yehoba kechi ukeba mingilo ya kwingila kya kwikanjikizha ne. (2 Kolinda 9:7) Kya kumwenako: Kyepi kyakonsha kusangajika nsemi kukilamo, mwana kusanta kufuma panshi ya muchima wanji nyi, inyi bansemi kumwambila’mba sa usanta? Onkao mambo, bwipuzho ke bwa kuba’mba, Mukengijisha byepi bwana bwa bene bwenu bo emupa Yehoba? Satana, Adama, ne Evwa baingijishe kutama bwana bwa bene bwabo. Bamukaine Yehoba Lesa. Nga anweba musa kubapo ka?

21 Muji na jishuko ja kwingijisha bulongo bupe bwawama bwa bwana bwa bene. Mwakonsha kwinunga ku bantu bavula baji ku lubaji lwa Yehoba. Basangajika muchima wa Lesa mambo bamushinawina Satana amba wa bubela kabiji kalama wakankalwa kulama. (Byambo bya Mana 27:11) Ne anweba mwakonsha kuba byonkabyo kupichila mu kusala jishinda jawama kwikelamo. Kino kikalondololwa mu kitango kyalondelapo.