1, 2. Ko e heigoa e matematekelea ne fehagai mo e tau tagata he vahā nei, ti ko e heigoa e tau hūhū he tokologa?

HE MOLE e tauaga kelea lahi he taha motu ne malona he latau, ko e totou afe he tau fifine mo e fanau ne mamate kua tanu he luo makimaki ti fakatutū viko e tau fakamailoga. Ti tohi he tau fakamailoga takitaha e talahauaga nei: “Ko e ha?” Kua mamahi lahi e hūhū ia he falu magaaho. Kua hūhū momoko pihia e tau tagata he magaaho ka mamate he felakutaki, matematekelea, gagao, po ke holifono e tau fakahelehele ha lautolu, moumou ha lautolu a tau kaina, po ke tamai e tau matematekelea loga ke he falu a puhala foki. Kua manako a lautolu ke iloa e kakano he tau matematekelea ia ne tutupu ki a lautolu.

² Ko e ha ne fakaatā he Atua e matematekelea? Kaeke kua malolō katoatoa, loto fakaalofa, pulotu, mo e fakafili tonu a Iehova ko e Atua, ko e ha ne puke ai e lalolagi he vihiatia mo e nakai fakafili tonu? Kua manamanatu nakai a koe ke he tau mena nei?

3, 4. (a) Ko e heigoa ne fakakite kua nakai hepe ke hūhū ko e ha ne fakaatā he Atua e matematekelea? (e) Fēfē e logonaaga ha Iehova hagaao ke he mahani kelea mo e matematekelea?

³ Kua hepe kia ke hūhū ko e ha ne fakaatā he Atua e matematekelea? Kua tupetupe e falu ke hūhū pihia neke kakano kua nakai lahi e tua ha lautolu po kua nakai fakalilifu a lautolu  ke he Atua. Ka e, ka totou e koe e Tohi Tapu to mailoga e koe kua hūhū pihia foki e tau tagata tua fakamooli matakutaku Atua. Ke fakatai, ne hūhū e perofeta ko Hapakuka ki a Iehova: “Ko e ha kua fakakite mai ai e koe kia au e mahani kelea, mo e kitekite a koe ke he matematekelea? ha ha i mua haku e moumou mo e favale; ha i ai foki e taufetoko, kua tupu ai foki e latau.”—Hapakuka 1:3.

⁴ Kua akonaki kia e Iehova e perofeta tua fakamooli ko Hapakuka he hūhū pihia? Nakai. Ne tuku he Atua e tau kupu fakamooli ha Hapakuka i loto he fakamauaga he Tohi Tapu ne omoomoi he agaaga. Ne lagomatai foki he Atua a ia ke moua e maamaaga lahi ke he tau mena tutupu mo e ke fakalahi e tua. Kua manako a Iehova ke taute pihia ki a koe. Manatu, ne fakaako he Tohi Tapu kua “manatu e ia a mutolu.” (1 Peteru 5:7) Kua mua atu e vihiatia he Atua e mahani kelea mo e matematekelea kua tupu ke he vihiatia he ha tagata. (Isaia 55:8, 9) Ko e ha, mogoia, ne lahi mahaki e matematekelea he lalolagi?

5. Ko e heigoa e tau kakano ne foaki he falu magaaho ke fakamaama e matematekelea he tagata, ka ko e heigoa ne fakaako he Tohi Tapu?

⁵ Kua o atu e tau tagata he tau lotu kehekehe ke he tau  takitaki mo e tau faiaoga lotu ha lautolu ke hūhū ke he kakano ne lahi mahaki e matematekelea. Ko e tali fa mahani ko e finagalo he Atua e matematekelea ti kua fakatoka tuai e ia e tau mena oti ka tutupu, pihia foki mo e tau mena tutupu mamahi. Ne tala age ke he tokologa kua fakagalogalo e tau puhala he Atua po kua tamai e ia e mate ke he tau tagata—pihia foki ke he tau fanau ikiiki—ke nonofo mo ia i luga he lagi. Ka e, he ako e koe, ne nakai lagataha e fakatupu e Iehova ko e Atua e tau mena kelea. Ne pehē e Tohi Tapu: “Kia mamao mo e Atua ke mahani kelea ai a ia, mo Ia hana e malolo oti kana ke mahani hepehepe a ia.”—Iopu 34:10.

6. Ko e ha ne hehē ai e tau tagata tokologa he tukupau e Atua ma e matematekelea he lalolagi?

⁶ Iloa nakai e koe e kakano ne hehē ai e tau tagata he tukupau e Atua ma e tau matematekelea oti he lalolagi? Ke he tau tutūaga loga, ne tukupau e lautolu e Atua Malolō Ue Atu he manatu a lautolu ko ia e pule mooli he lalolagi nei. Kua nakai iloa e lautolu e kupu mooli mukamuka ka e aoga ne fakaako he Tohi Tapu. Ne ako e koe e kupu mooli ia he Veveheaga 3 he tohi nei. Ko Satani ko e Tiapolo e pule mooli he lalolagi nei.

7, 8. (a) Fakaata fēfē he lalolagi e aga he haana pule? (e) Lafi atu fēfē e nakai mitaki katoatoa he tagata mo e “ko e vaha mo e tau mena ke tutupu ai” ke he matematekelea?

⁷ Ne fakamahino mai he Tohi Tapu: “Ko e lalolagi oti ha he pule hana kua mahani kelea.” (1 Ioane 5:19) Ka manamanatu a koe ki ai, kua mooli nakai e tau kupu ia? Kua fakaata he lalolagi nei e aga he mena moui fakaagaaga nakai kitia ne “fakahehe e lalolagi oti.” (Fakakiteaga 12:9) Kua vihiatia, fakahehē, mo e vale lahi a Satani. Ti ko e lalolagi, i lalo he fakaohoohoaga haana, kua puke he vihiatia, fakahehē, mo e vale. Ko e taha kakano haia ne lahi mahaki e matematekelea.

⁸ Kakano ke uaaki ne lahi mahaki e matematekelea, tuga ne fakatutala ki ai he Veveheaga 3, kua nakai mitaki katoatoa mo e agahala e tagata tali mai he totokoaga he kaina ko Etena. Kua hihiga e tau tagata agahala ke taufetului ke moua  e pule, ti fua mai e tau felakutaki, mahani favale, mo e matematekelea. (Fakamatalaaga 4:1; 8:9) Ko e kakano ke toluaki he matematekelea “ko e vaha mo e tau mena ke tutupu ai.” (Totou Fakamatalaaga 9:11.) Ka nakai ha ha ai a Iehova he lalolagi ko e Pule ne puipui, to liga matematekelea e tau tagata ha ko lautolu he matakavi hepe he magaaho hepe.

9. Ko e ha kua mauokafua a tautolu kua ha ha ia Iehova e kakano mitaki ati fakaatā ai e matematekelea?

⁹ Kua mafanatia a tautolu ke iloa ne nakai fakatupu he Atua e matematekelea. Kua nakai lago ki a ia e tau felakutaki, tau holifono, tau ekefakakelea, po ke tau mena tutupu pauaki foki ne fakamatematekelea aki e tau tagata. Pete ia, kua lata agaia ke iloa e tautolu, Ko e ha ne fakaatā e Iehova e tau matematekelea oti nei? Kaeke ko ia ko e Malolō Ue Atu, kua ha ha ia ia e malolō ke fakaoti ai. Ko e ha mogoia ne tautaofi ai a ia? Ko e Atua loto fakaalofa ne iloa e tautolu, kua liga ha ha ai e kakano mitaki.—1 Ioane 4:8.

10. Ko e heigoa ne paleko e Satani, mo e fēfē?

¹⁰ Ke iloa e kakano ne fakaatā he Atua e matematekelea, lata ia tautolu ke liu manatu e vahā ne kamata ai. He magaaho ne takitaki atu e Satani a Atamu mo Eva ke nakai omaoma ki a Iehova, ne lagā mai e hūhū aoga. Ne nakai paleko e Satani e malolō ha Iehova. Ti iloa foki e Satani kua nakai fai fakakaupāaga e malolō ha Iehova. Ka e ne paleko e Satani e tonuhia ha Iehova ke pule. He ui ko e pikopiko e Atua he lamakai e tau mena mitaki mai he tau tagata haana, ne tukumale e Satani ko e pule kelea a Iehova. (Totou Kenese 3:2-5.) Ti omoi e Satani to moua he tau tagata e tuaga mitaki ka noa mo e pule he Atua. Ko e totoko anei ke he pule katoatoa ha Iehova, ko e tonuhia haana ke pule.

11. Ko e ha ne nakai moumou e Iehova e kau totoko i Etena?

¹¹ Ne totoko a Atamu mo Eva ki a Iehova. Tuga kua pehē a laua: ‘Nakai manako a maua ke eke a Iehova mo Pule ha maua. Maeke ia maua ke fifili e mena hako mo e mena hepe.’  To tali fēfē e Iehova e matakupu ia? To fakaako fēfē e ia e tau mena momoui lotomatala oti kua hepe e tau tagata totoko mo e ko e puhala ni haana ne mitaki lahi? Liga talahau taha tagata kua lata he Atua ke moumou e kau totoko mo e liu foki kamata. Ka kua fitā he fakamau e Iehova e finagalo haana ke fakapuke e lalolagi aki e hologa ha Atamu mo Eva, mo e manako a ia ke nonofo a lautolu he lalolagi parataiso. (Kenese 1:28) Ne fakamooli tumau e Iehova e tau finagalo haana. (Isaia 55:10, 11) Taha mena foki, he utakehe e kau totoko i Etena to nakai tali e hūhū ne lagā mai hagaao ke he tonuhia ha Iehova ke pule.

12, 13. Talahau e fakataiaga ke he kakano ne fakaatā e Iehova a Satani ke eke mo pule he lalolagi nei mo e kakano ne fakaatā he Atua e tau tagata ke pule ni a lautolu ki a lautolu.

¹² Kia fakatutala a tautolu ke he fakataiaga. Manamanatu la kua tala age e faiaoga ke he tau tama fakaako haana e puhala ke taute aki e lekua uka. Ko e tama iloilo ka e totoko ne talahau kua hepe e puhala he faiaoga ke taute aki e lekua. He fakakite kua nakai iloilo e faiaoga, ne fakamakamaka e tama totoko nei kua iloa e ia e puhala mitaki lahi ke taute aki e lekua. Ne manatu e falu tama fakaako kua hako a ia, ti totoko  foki a lautolu. Ko e heigoa la he faiaoga ka taute? Kaeke vega e ia e kau totoko ki fafo he vahega, ko e heigoa la e lauiaaga ke he falu tama? To nakai kia talitonu a lautolu kua hako e tama fakaako mo lautolu ne kau mo ia? Ko e tau tama fakaako foki he vahega to liga galo e fakalilifu ma e faiaoga, he manatu kua matakutaku a ia neke hepe. Ka e kua la ka fakaatā he faiaoga e tama totoko ke fakakite ke he vahega e puhala ka taute aki e ia e lekua.

¹³ Kua taute e Iehova e taha mena ne tatai ke he mena ne taute he faiaoga. Manatu kua nakai ni ko lautolu ne totoko ne putoia ke he mena ne tupu i Etena. Kua totou miliona e tau agelu ne kitekite atu. (Iopu 38:7; Tanielu 7:10) Ko e puhala ne fehagai a Iehova ke he totokoaga ka lauia lahi ai e tau agelu oti ia mo e ke he tau mena momoui lotomatala oti. Ti, ko e heigoa ne taute e Iehova? Ne fakaatā e ia a Satani ke fakakite e puhala ka pule a ia ke he tau tagata. Ne fakaatā foki he Atua e tau tagata ke pule ni a lautolu ki a lautolu i lalo he takitakiaga ha Satani.

14. Ko e heigoa e aoga ka moua mai he fifiliaga ha Iehova ke fakaatā e tau tagata ke pule ki a lautolu ni?

¹⁴ Ne iloa he faiaoga he fakataiaga ha tautolu kua hepe e tama totoko mo lautolu ne kau mo ia. Ti iloa foki e ia he fakaatā a lautolu ke fai magaaho ke lali ke fakamooli e manatu ha lautolu to aoga ke he vahega katoa. He magaaho ka kaumahala e kau totoko, to kitia he tau tama fakaako oti ne loto fakamooli ko e faiaoga hokoia ni ne kua latatonu ke takitaki e vahega. To maama e lautolu e kakano ne utakehe he faiaoga he magaaho fakamui e tau tama totoko mai he vahega. Tatai foki, ne iloa e Iehova ko e tau tagata mo e tau agelu loto fakamooli oti to aoga mai he kitia kua kaumahala a Satani mo e kau totoko haana mo e kua nakai maeke e tau tagata ke pule ni a lautolu ki a lautolu. Tuga a Ieremia i tuai, to ako e lautolu e aoga he kupu mooli nei: “Iehova na e, kua iloa e au, kua nakai ha i ai ke he tagata hana puhala, nakai ha ha he tagata kua fano ke fakatonu e mena ke fano a ia ki ai.”—Ieremia 10:23.

15, 16. (a) Ko e ha ne toka leva e Iehova e matematekelea? (e) Ko e ha ne nakai taofi e Iehova e tau mena tuga e tau holifono kelea muitui?

¹⁵ Ko e ha, mogoia, ne toka leva ai e Iehova e matematekelea? Mo e ko e ha ne nakai taofi ai e ia e tau mena kelea he tutupu? Manamanatu la ke he ua e mena ne nakai taute he faiaoga he fakataiaga ha tautolu. Fakamua, nakai taofi e ia e tama totoko he fakamaama e puhala haana. Uaaki, ne nakai lagomatai he faiaoga e tama totoko ke taute ke he puhala haana. Pihia foki, kia manamanatu ke he ua e mena ne fifili a Iehova ke nakai taute. Fakamua, ne nakai taofi e ia a Satani mo lautolu ne kau mo ia he lali ke fakakite kua hako a lautolu. Ti kua tonu lahi ke fakaatā taha magaaho ke mole. Ke he afe he tau tau he fakamauaga tuai he tau tagata, kua maeke e tau tagata ke fakataitai oti e tau puhala he pule fakatagata, po ke fakatufono he tagata. Pete kua holo ki mua e tau mena ne taute he tagata ha ko e fakasaiene mo e he falu puhala, kua tupu ki mua e kelea he nakai fakafili tonu, mativa, holifono, mo e felakutaki. Ti kitia ai mogonei kua kaumahala e pule he tagata.

¹⁶ Ke uaaki, ne nakai lagomatai e Iehova a Satani ke pule ke he lalolagi nei. Kaeke ke taofi he Atua e tau holifono kelea muitui kua nakai kia lago e ia e puhala he kau totoko? To nakai kia taute he Atua e tau tagata ke manatu kua liga maeke he tau tagata ke pule ni a lautolu ki a lautolu mo e nakai matematekelea? Kaeke ke taute pihia e Iehova, kua lago e ia e pikopiko. Ka e “kua nakai maeke ke pikopiko ai e Atua.”—Heperu 6:18.

17, 18. Ko e heigoa ka taute e Iehova hagaao ke he tau mena kelea oti ne fua mai he pule he tagata mo e he fakaohoohoaga ha Satani?

¹⁷ Ka e kua, mogoia, e tau hagahagakelea oti ne taute he totokoaga ne leva ke he Atua? Kua lata ia tautolu ke manatu kua malolō mua ue atu a Iehova. Ko e mena ia, kua maeke mo e to utakehe e ia e tau lauiaaga he matematekelea he tagata. Tuga kua fitā he ako e tautolu, to fakafoou e palaneta ha tautolu kua malona he hiki e lalolagi ke eke mo Parataiso. To utakehe  e tau lauiaaga he agahala puhala he tua ke he poa lukutoto ha Iesu, mo e to utakehe e tau lauiaaga he mate puhala he liu tu mai. To fakaaoga he Atua a Iesu ke ‘moumou e tau gahua he Tiapolo.’ (1 Ioane 3:8) To fakamooli e Iehova e tau mena oti nei he magaaho ka latatonu ai. Kua fiafia a tautolu he nakai fakalago tuai mai a ia, ha kua foaki he fakauka haana ki a tautolu e magaaho ke ako e kupu mooli mo e ke fekafekau ki a ia. (Totou 2 Peteru 3:9, 10.) He magaaho nei, hane kumi fakamakutu he Atua e tau tagata tapuaki fakamooli mo e lagomatai a lautolu ke fakauka ke he ha matematekelea ka fehagai mo lautolu he lalolagi nei ne loga e lekua.—Ioane 4:23; 1 Korinito 10:13.

¹⁸ To liga manamanatu falu, ‘Kua maeke nakai e tau matematekelea oti nei ke taofi ane mai tufuga he Atua a Atamu mo Eva ke he puhala ka nakai maeke ia laua ke totoko?’ Ke tali e hūhū ia, kua lata ia koe ke manatu e mena fakaalofa uho ne foaki e Iehova ki a koe.

19. Ko e heigoa e mena fakaalofa uho ne foaki e Iehova ki a tautolu, ti ko e ha kua lata ia tautolu ke tokiofa ai?

¹⁹ He mailoga e tautolu he Veveheaga 5, kua tufuga e tau tagata mo e atāina ke fifili. Mailoga nakai e koe e uho he mena fakaalofa ia? Ne tufuga he Atua e tau manu loga, mo e gahuahua ni a lautolu ha ko e iloilo pauaki. (Tau Fakatai 30:24) Kua talaga he tagata e tau ropoto ne kua polokalama ke omaoma e tau poakiaga oti. To fiafia nakai a tautolu kaeke talaga pihia he Atua a tautolu? Nakai, kua fiafia a tautolu ke moua e atāina ke taute e tau fifiliaga ke eke mo tagata ne manako a tautolu ki  ai, ko e puhala moui ke tutuli, ko e tau kapitiga ka moua, mo e falu mena foki. Kua fiafia lahi a tautolu ke fai atāina, ti ko e mena haia ne manako e Atua ke olioli e tautolu.

20, 21. Maeke fēfē ia tautolu ke fakaaoga fakamitaki e mena fakaalofa he atāina ke fifili, mo e ko e ha kua lata ia tautolu ke taute pihia?

²⁰ Kua nakai fiafia a Iehova ke he gahua ne taute he ole fakafī. (2 Korinito 9:7) Ke fakatai: Ko e heigoa ka fiafia lahi ki ai e matua—ko e tama ne talahau “Ofaofa e au a koe” ha kua tala age ki a ia ke talahau pihia po ke he talahau mai ni e ia he loto? Ti ko e hūhū anei, To fakaaoga fēfē e koe e atāina ke fifili ne foaki atu e Iehova ki a koe? Ko Satani, Atamu, mo Eva ne fakaaoga fakakelea e atāina ke fifili. Ne fakaheu e lautolu a Iehova ko e Atua. Ko e heigoa haau ka taute?

²¹ Ha ha ia koe e magaaho ke fakaaoga fakamitaki e mena fakaalofa mua ue atu he atāina ke fifili. Maeke ia koe ke fakalataha mo e tau miliona ne kau mo Iehova. Kua fakafiafia e lautolu e Atua ha kua hakahakau a lautolu ke fakakite ko Satani ko e pikopiko ti kua kaumahala lahi he eke mo pule. (Tau Fakatai 27:11) Maeke foki ia koe ke taute pihia he fifili e puhala hako he moui. To fakamaama e mena nei he veveheaga ka mui mai.