Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

 TILE 11

Duzu Ati A Nyamenle Maa Amaneɛnwunlɛ nwo Adenle A?

Duzu Ati A Nyamenle Maa Amaneɛnwunlɛ nwo Adenle A?
  • Asoo Nyamenle a ɛmaa amaneɛnwunlɛ ɛlɛkɔ zo wɔ ewiade anu a?

  • Edwɛkɛ boni a dwazole Yidɛn tola ne anu a?

  • Kɛzi Nyamenle baye mɔɔ vi alesama amaneɛnwunlɛ nu ba la avi ɛkɛ ɛ?

1, 2. Amaneɛ boni a menli nwu ye ɛnɛ a, na duzu kpuyia a ɔmaa menli dɔɔnwo biza a?

MEKƐ mɔɔ konle ɛzulolɛ bie mɔɔ bɛhonle ye maanle bie anu rale awieleɛ la, bɛziele mraalɛ nee ngakula apenle apenle mɔɔ bɛhunle bɛ la wɔ kuma ko anu na bɛvale meanubaka bɛzieziele zolɛ. Bɛhɛlɛle meanubaka ko biala azo: “Duzu ati ɔ?” Kpuyia ɛhye yɛ nyane tɛla biala. Menli fa nyane biza ɛhye wɔ mekɛ mɔɔ konle, esiane, anwodolɛ, anzɛɛ basabasayɛlɛ kɛhu bɛ alɔvolɛ, kɛzɛkye bɛ aako, anzɛɛ kɛmaa bɛkɛnwu amaneɛ wɔ adenle ngakyile zo la. Bɛkulo kɛ bɛnwu deɛ mɔɔ ɔti ninyɛne ɛhye mɔ to bɛ la.

2 Duzu ati a Nyamenle maa amaneɛnwunlɛ nwo adenle a? Saa Gyihova Nyamenle lɛ tumi tɛla awie biala, ɔle ɛlɔlɛ, ɔze nrɛlɛbɛ, yɛɛ ɔle pɛlepɛle a, duzu ati a ɛkpɔlɛ nee nzisi ɛyi ewiade a? Asoo ɛdawɔ mumua ne wɔdwenle ɛhye mɔ anwo?

3, 4. (a) Duzu a kile kɛ nvonleɛ ɛnle nwo kɛ ɛkɛbiza deɛ mɔɔ ɔti Nyamenle maa amaneɛnwunlɛ nwo adenle la ɛ? (b) Kɛzi Gyihova te nganeɛ wɔ ɛtaneyɛlɛ nee amaneɛnwunlɛ nwo ɛ?

3 Asoo ɔle nvonleɛ kɛ ɛkɛbiza deɛ mɔɔ ɔti Nyamenle ɛmaa amaneɛnwunlɛ nwo adenle la ɔ? Bie mɔ suzu kɛ bɛbiza kpuyia ɛhye a ɛnee ɔkile kɛ bɛnlɛ diedi anzɛɛ bɛmbu Nyamenle. Noko saa ɛkenga Baebolo ne a, ɛbanwu kɛ menli mɔɔ ɛnee  bɛlɛ diedi na bɛsulo Nyamenle la bizale kpuyia mɔɔ le kɛ ɛhye la. Kɛ neazo la, ngapezonli Habakɛke bizale Gyihova kɛ: “Duzu ati a ɛmaa me nye nwu nvonleɛ nee ngyegyelɛ ɛ? Ninyɛne ɛzɛkyelɛ ɛva yɛ aze, yɛɛ konle, mgbonde nee butule ɛlie ebia.”Habakɛke 1:3.

Gyihova bava amaneɛnwunlɛ kɔsɔɔti ara awieleɛ

4 Asoo Gyihova deanle ngapezonli Habakɛke mɔɔ ɛnee di nɔhalɛ la kɛ ɔbizale kpuyia ɛhye la ɔ? Kyɛkyɛ. Emomu, Nyamenle vale Habakɛke edwɛkɛ ne mɔɔ vi ahonle nu la bokale edwɛkɛ mɔɔ wɔ Baebolo ne anu la anwo. Eza Nyamenle boale ye manle ɔdele ninyɛne bo kpalɛ na ɔnyianle diedi kpole. Gyihova kpondɛ kɛ ɔyɛ zɔhane ala ɔmaa wɔ. Kakye kɛ, Baebolo ne kilehile kɛ ‘ɔdwenle ɛ nwo.’ (1 Pita 5:7) Nyamenle kyi ɛtaneyɛlɛ yɛɛ amaneɛnwunlɛ mɔɔ vi nuhua ba la tɛla dasanli biala. (Ayezaya 55:8, 9) Duzu ati a, akee amaneɛnwunlɛ ɛbu zo wɔ ewiade a?

DUZU ATI A AMANEƐNWUNLƐ DƆƆNWO WƆ ƐKƐ A?

5. Duzu a bɛta bɛka bɛkile deɛ mɔɔ ɔti alesama nwu amaneɛ la anu ɛ, noko duzu a Baebolo ne kilehile a?

5 Menli mɔɔ wɔ ɛzonlenlɛ ngakyile nu la ta biza bɛ ɛzonlenlɛ nu adekilevolɛma nee kilehilevolɛma deɛ mɔɔ ɔti amaneɛnwunlɛ ɛbu zo la. Bɛta bɛye ɔ nloa kɛ ɔle Nyamenle  ɛhulolɛ kɛ bɛkɛnwu amaneɛ na yehyehyɛ debie biala mɔɔ esiane boka nwo la yedo ɛkɛ kolaa na bɛazi. Bɛha bɛhile menli dɔɔnwo kɛ Nyamenle ndenle ne mɔ le fealera nu debie anzɛɛ ɔmaa menli wu—bɔbɔ ngakula—amaa yeava bɛ yeahɔ ɔ nwo lɔ wɔ anwuma. Noko akee, kɛmɔ wɔlumua wɔzukoa la, tɛ Gyihova Nyamenle a fa ninyɛndane mɔɔ si la ba a. Baebolo ne ka kɛ: “Ɔle bɛkyi kɛ Nyamenle kɛyɛ amumuyɛ, anzɛɛ Tumivolɛ ne kɛyɛ ɛtane.”Dwobu 34:10.

6. Duzu ati a menli dɔɔnwo fo na bɛfa ewiade amaneɛnwunlɛ nwo ɛzonlelilɛ bɛto Nyamenle anwo zo a?

6 Ɛze deɛ mɔɔ ɔti menli fo na bɛfa ewiade ye amaneɛnwunlɛ kɔsɔɔti anwo ɛzonlelilɛ bɛto Nyamenle anwo zo la ɔ? Mekɛ dɔɔnwo ne ala, bɛfa ɛzonlelilɛ ne bɛto Tumivolɛ Bedevinli Nyamenle ne anwo zo ɔluakɛ bɛzuzu kɛ yemɔ a ɔsie ewiade ye a. Bɛnze nɔhalɛ edwɛkɛ sikalɛ bie mɔɔ anwo hyia mɔɔ Baebolo ne kilehile la. Ɛzukoale zɔhane nɔhalɛ edwɛkɛ ne wɔ buluku ɛhye Tile 3 ne. Seetan Abɔnsam a sie ewiade ɛhye a.

7, 8. (a) Kɛ ewiade ne si da ahenle mɔɔ sie ye la subane ali ɛ? (b) Kɛzi alesama sinlidɔlɛ yɛɛ “mekɛ nee esiane” ɛva amaneɛnwunlɛ ɛra ɛ?

7 Baebolo ne ka ye wienyi kɛ: “Abɔnsam di ɛtane ewiade ye azo belemgbunli.” (1 Dwɔn 5:19) Asoo nrɛlɛbɛ ɛnle edwɛkɛ ɛhye anu? Ewiade ɛhye da sunsum nu abɔdeɛ ne mɔɔ ɛnyelɛ ɛnnwu ye mɔɔ ‘ɛlɛbɛlɛbɛla ewiade amra amuala la’ subane ali. (Yekile 12:9) Seetan le kpɔvolɛ, mɛlɛbɛla, yɛɛ ɔ ti yɛ se. Yemɔti ɛkpɔlɛ, mɛlɛbɛla, yɛɛ atisesebɛ ɛbu zo wɔ ewiade ne mɔɔ ɔsie la anu. Ɛhye le deɛ mɔɔ ɔti amaneɛnwunlɛ wɔ ɛkɛ ne la anu ko.

8 Kɛmɔ yɛzukoale ye wɔ Tile 3 ne la, debie mɔɔ tɔ zo nwiɔ mɔɔ ɔti amaneɛnwunlɛ dɔɔnwo wɔ ɛkɛ ne la a le kɛ ɔvi mekɛ mɔɔ atuadelɛ bɔle ɔ bo wɔ Yidɛn tola ne anu la alesama ɛdɔ sinli yɛɛ bɛyɛ ɛtane. Alesama mɔɔ ɛnli munli la pele kɛ bɛkɛli tumi na ɛhye fa konle, nzisi nee amaneɛnwunlɛ ba. (Nolobɔvo ne 4:1; 8:9) Mɔɔ tɔ zo nsa, “mekɛ nee esiane” noko maa menli nwu amaneɛ. (Nolobɔvo ne 9:11, NW) Kɛmɔ tɛ  Gyihova mɔɔ kola bɔ yɛ nwo bane la a le ewiade ne azo Belemgbunli la ati, menli nwu amaneɛ ɔluakɛ bie a ɛnee bɛwɔ ɛleka mɔɔ esiane bahola azi la wɔ mekɛ bie anu.

9. Duzu ati a yɛkola yɛka kɛ Gyihova lɛ adwenle kpalɛ bie mɔɔ ɔti yemaa adenle mɔɔ amaneɛnwunlɛ tɛkɔ zo a?

9 Ɔle arɛlekyekyelɛ kpole kɛ yɛkɛnwu kɛ tɛ Nyamenle a fa amaneɛnwunlɛ ba a. Konle konle, ɛtaneyɛlɛ, nzisi, anzɛɛ esiane ngakyile mɔɔ tɛ sonla a fa ba mɔɔ maa menli nwu amaneɛ la ɛnvi Nyamenle. Noko akee, ɔhyia kɛ yɛkɛnwu deɛ mɔɔ ɔti Gyihova ɛmaa amaneɛnwunlɛ ɛhye mɔ kɔsɔɔti anwo adenle la. Saa ɔle Tumivolɛ Bedevinli a, ɔkile kɛ ɔlɛ tumi ɔkola ɔpɛ ɛhye abo. Duzu ati a, akee ɔnyɛ ye zɔ a? Ɔbayɛ kɛ ɛlɔlɛ Nyamenle ne mɔɔ yɛranwu ye la lɛ adwenle kpalɛ bie mɔɔ ɔti ɔtɛyɛle ye zɔ a.1 Dwɔn 4:8.

EDWƐKƐ BIE MƆƆ ANWO HYIA LA DWAZOLE

10. Duzu a Seetan dwazole tiale a, na adenle boni azo ɔ?

10 Amaa yɛade deɛ mɔɔ ɔti Nyamenle maa amaneɛnwunlɛ nwo adenle abo la, ɔwɔ kɛ yɛzuzu mekɛ mɔɔ amaneɛnwunlɛ bɔle ɔ bo la anwo. Mekɛ mɔɔ Seetan manle Adam nee Yive yɛle Gyihova anwo anzosesebɛ la, edwɛkɛ titile bie dwazole. Seetan andwazo antia Gyihova tumi. Seetan bɔbɔ ze ye kɛ Gyihova tumi ɛnlɛ ɛweɛne. Emomu, Seetan manle Gyihova adenle mɔɔ ɔlɛ ɔdi tumi la anwo a rale edwɛkɛ a. Ɔluakɛ Seetan hanle kɛ Nyamenle le adalɛ na ɔfa ninyɛne mgbalɛ ɔsie ye menli la ati, ɔlale ye ali kɛ Gyihova ɛnle neavolɛ kpalɛ. (Mɔlebɛbo 3:2-5) Seetan hilele kɛ alesama bahola ahwe bɛ nwo avi Nyamenle tumililɛ bo na bɛali boɛ. Ɛnee ɛhye le Gyihova tumililɛ, adenle mɔɔ ɔlɛ ɔdi tumi la anwo dwazotia.

11. Duzu ati a Gyihova anzɛkye atuadelɛma ne wɔ Yidɛn ɛkɛ ne ala ɛ?

11 Adam nee Yive dwazole tiale Gyihova. Ɛnee bɛlɛka kɛ: ‘Yɛmkpondɛ kɛ Gyihova yɛ yɛ Neavolɛ. Yɛbahola yɛazi yɛ ti anwo kpɔkɛ wɔ mɔɔ le kpalɛ nee mɔɔ ɛnle kpalɛ la anwo.’ Ɛnee adenle boni azo a, Gyihova baziezie zɔhane edwɛkɛ ne a? Ɛnee kɛzi ɔbahola yeamaa abɔdeɛ mɔɔ ze nrɛlɛbɛ la  anwu kɛ ye adenle ɛdeɛ ne le kpalɛ na atuadelɛma ne anva adenle kpalɛ zo ɛ? Bie a awie baha kɛ anrɛɛ ɔwɔ kɛ Nyamenle sɛkye atuadelɛma ne na ɔbɔ menli fofolɛ. Noko akee, ɛnee ɔle Gyihova atiakunlukpɔkɛ kɛ Adam nee Yive abozoamra bayi azɛlɛ ne azo, na ɛnee ɔkpondɛ kɛ bɛtɛnla azɛlɛ ye azo paladaese nu. (Mɔlebɛbo 1:28) Gyihova di ye atiakunlukpɔkɛ nwo gyima dahuu. (Ayezaya 55:10, 11) Saa ɛye yemɔ ɛsie ahane a, atuadelɛma ne mɔɔ ɛnee ɔbaye bɛ yeavi Yidɛn la ɛnrɛhola ɛnrɛziezie Gyihova adenle mɔɔ ɔlɛ ɔdi tumi la anwo edwɛkɛ ne mɔɔ rale la.

12, 13. Yɛ deɛ mɔɔ ɔti Gyihova ɛmaa Seetan adenle ɛmaa yeyɛ ewiade ɛhye azo neavolɛ nee deɛ mɔɔ ɔti Nyamenle ɛmaa alesama adenle bɛzie bɛ nwo la anwo neazo.

12 Maa yɛzuzu neazo bie anwo yɛnlea. Fa ye kɛ kilehilevolɛ bie ɛlɛkile ye ngakula kɛzi bɛbu mgbonda bie mɔɔ yɛ se la. Sukoavoma ne anu ko mɔɔ ze nwoma noko ɔte atua la ka kɛ adenle mɔɔ kilehilevolɛ ne ɛlɛfa zo abu mgbonda ne la ɛnle kpalɛ. Atuadelɛnli ɛhye kile kɛ kilehilevolɛ ne ɛnyɛ deɛ na ɔdaye a ɔze adenle kpalɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛfa zo bɛbu mgbonda ne a. Sukoavoma ne bie mɔ dwenle kɛ mɔɔ ɔlɛka la le nɔhalɛ na bɛdabɛ noko bɛte atua. Boni a ɔwɔ kɛ kilehilevolɛ ne yɛ a?  Saa ɔfoa atuadelɛma ne ɔfi sukulu sua ne anu a, duzu a sukoavoma ne mɔɔ ɛha la baha a? Asoo bɛnrɛlie bɛnrɛli kɛ bɛ gɔnwo sukoavo ne nee bɛdabɛ mɔɔ bɛboka ɔ nwo la edwɛkɛ ne le nɔhalɛ ɔ? Wɔannea a sukoavoma mɔɔ ɛha mɔɔ wɔ sukulu ɛkɛ ne la amuala ɛnrɛbu kilehilevolɛ ne na bɛbadwenle kɛ ɔsulo kɛ awie kɛnwu kɛ ɔnze debie. Na fa ye kɛ kilehilevolɛ ne maa atuadelɛnli ne adenle kɛ ɔhile sukoavoma ne kɛzi ɔbabu mgbonda ne la ɛ.

Asoo sukoavo ne ɛbe ɛdɛla kilehilevolɛ ne?

13 Mɔɔ Gyihova ɛyɛ la le kɛ mɔɔ anrɛɛ kilehilevolɛ ne bayɛ la. Kakye kɛ tɛ Yidɛn atuadelɛma ne angomekye a ɛnee bɛ nwo wɔ edwɛkɛ ne anu a. Ɛnee anwumabɔvolɛma mgbe mgbe ɛlɛnea. (Dwobu 38:7; Daneɛle 7:10) Ɛnee kɛzi Gyihova bali atuadelɛ ne anwo gyima la baha anwumabɔvolɛma zɔhane mɔ nee abɔdeɛ mɔɔ ze nrɛlɛbɛ la kɔsɔɔti. Yemɔti, boni a Gyihova ɛyɛ a? Yemaa Seetan adenle yemaa yehile kɛzi ɔbali alesama anwo zo la. Nyamenle eza ɛmaa alesama adenle yemaa bɛzie bɛ nwo wɔ Seetan adehilelɛ bo.

14. Nvasoɛ boni a ɛvi kpɔkɛ mɔɔ Gyihova ɛzi kɛ ɔmaa alesama adenle yeamaa bɛanlea bɛ nwo zo la anu ɛra ɛ?

14 Kilehilevolɛ ne mɔɔ wɔ neazo ne anu la ze kɛ atuadelɛnli ne nee sukoavoma mɔɔ bokale ɔ nwo la anva adenle kpalɛ zo. Noko eza ɔze kɛ saa ɔmaa bɛ adenle ɔmaa bɛkile mɔɔ bɛkpondɛ kɛ bɛyɛ la a, ɔbaboa sukoavoma ne amuala. Saa atuadelɛma ne angola mgbonda ne bu a, sukoavoma mɔɔ di nɔhalɛ la amuala bɛanwu ye kɛ kilehilevolɛ ne angomekye a fɛta kɛ ɔgyinla bɛ nyunlu ɔkilehile bɛ a. Saa amozii, kilehilevolɛ ne foa atuadelɛnli biala fi sukulu ɛkɛ ne a bɛbade ɔ bo. Zɔhane ala a, Gyihova ze kɛ ɔbayɛ nvasoɛ yeamaa alesama mɔɔ di nɔhalɛ nee anwumabɔvolɛ ne mɔ kɛ bɛkɛnwu kɛ Seetan nee ɔ gɔnwo mɔ atuadelɛma ne ɛli aze, na alesama ɛnrɛhola bɛ nwo zo nea a. Bɛbanwu nɔhalɛ edwɛkɛ mɔɔ anwo hyia mɔɔ Gyɛlɛmaya nwunle ye la: “O [Gyihova, NW] meze kɛ sonla ɔdaye ɔnlɛ ɔ nwo; sonla ɔdaye ɔnlɛ ye ngoane zo tumi.”Gyɛlɛmaya 10:23.

 DUZU ATI A YEHYƐ A?

15, 16. (a) Duzu ati a Gyihova ɛmaa amaneɛnwunlɛ adenle ɛmaa yehɔ zo mekɛ tendenle ɛ? (b) Duzu ati a Gyihova ɛtɛsile amumuyɛyɛlɛ adenle ɛ?

15 Noko akee, duzu ati a Gyihova ɛmaa adenle ɛmaa amaneɛnwunlɛ ɛhɔ zo mekɛ tendenle a? Na duzu ati a ɔnzi ninyɛne mɔɔ ɛnle kpalɛ mɔɔ sisi la adenle ɛ? Suzu ninyɛne nwiɔ mɔɔ kilehilevolɛ ne mɔɔ wɔ neazo ne anu, ɛnrɛyɛ la anwo nea. Mɔɔ lumua, ɔnrɛzi sukoavo atuadelɛnli ne adenle kɛ ɔkɛhilehile mgbondabulɛ ne anu. Mɔɔ tɔ zo nwiɔ, kilehilevolɛ ne ɛnrɛboa atuadelɛnli ne ɛnrɛmaa ɔnrɛbu mgbonda ne. Suzu ninyɛne nwiɔ mɔɔ Gyihova noko ɛzi kpɔkɛ kɛ ɔnrɛyɛ la anwo nea. Mɔɔ lumua, ɔtɛsile Seetan nee bɛdabɛ mɔɔ bɛboka ɔ nwo la adenle kɛ bɛkɛhile kɛ mɔɔ bɛhanle la le nɔhalɛ. Ɛhye ati mekɛ mɔɔ yemaa yegua nuhua la anwo hyia. Wɔ alesama tetedwɛkɛ ɛvolɛ apenle apenle ne anu, bɛzɔ bɛ ti anwo tumililɛ anzɛɛ sonla arane ngakyile bɛnlea. Alesama ɛnyia anyuhɔlɛ wɔ abɔdeɛ nwo nrɛlɛbɛ nee ninyɛne gyɛne nu, noko nzisi, ehyia, amumuyɛyɛlɛ nee konle ɛhɔ zo wɔ adenle ɛtane zo. Yela ali kɛ dasanli tumililɛ ɛkpo aze.

16 Mɔɔ tɔ zo nwiɔ, Gyihova ɛtɛboale Seetan kɛ ɔli ewiade ɛhye azo tumi. Kɛ neazo la, saa Nyamenle si amumuyɛyɛlɛ adenle a, asoo ɔnrɛhile kɛ ɔdi ɔboa atuadelɛma ne ɔ? Asoo anrɛɛ Nyamenle ɛnrɛmaa menli ɛnrɛdwenle kɛ alesama kola nea bɛ nwo zo mɔɔ esiane ɛnvi nuhua ɛmba a? Saa Gyihova yɛ ye zɔ a, anrɛɛ ɔbahile kɛ ɔdi ɔboa adalɛbɔlɛ ne. Noko akee, “Nyamenle ɛnrɛbɔ adalɛ ɛlɛ.”Hibuluma 6:18.

17, 18. Duzu a Gyihova bayɛ ye wɔ ngyegyelɛ mɔɔ vi alesama tumililɛ wɔ Seetan tumi bo la anu ɛra la anwo a?

17 Na ngyegyelɛ ne mɔɔ ɛhɔ zo wɔ mekɛ tendenle ne mɔɔ bɛdele atua bɛtiale Nyamenle la anu la ɛ? Ɔwɔ kɛ yɛkakye kɛ Gyihova le Tumivolɛ Bedevinli. Yemɔti, ɔbahola yɛɛ ɔbaye mɔɔ ɛvi alesama amaneɛnwunlɛ ne anu ɛra la yeavi ɛkɛ. Kɛmɔ yɛlumua yɛzukoa la bɛbahakyi yɛ azɛlɛ ne mɔɔ bɛzɛkye ye la bɛayɛ ye Paladaese. Bɛbalua Gyisɛse ɛkpɔnelɛ afɔlebɔlɛ ne  anu diedi zo bɛaye mɔɔ vi ɛtane nu ba la bɛavi ɛkɛ, na bɛalua ewudwazo ne azo bɛaye ngyegyelɛ mɔɔ ewule fa ba la bɛavi ɛkɛ. Ɛhye ati Nyamenle bava Gyisɛse ali gyima ‘azɛkye Abɔnsam gyima biala mɔɔ yeli la.’ (1 Dwɔn 3:8) Gyihova bamaa ɛhye mɔ amuala ara nuhua wɔ mekɛ kpalɛ nu. Yɛ nye die kɛ yeanyɛ ye zɔ ndɛ la, abotane mɔɔ yezi la ɛmaa yɛnyia adenle yɛzukoa nɔhalɛ ne na yɛlɛsonle ye. (2 Pita 3:9, 10) Mekɛ ko ne ala anu, Nyamenle ɛlɛkɔ zo akpondɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛkulo kɛ bɛsonle ye la na ɔlɛboa bɛ yeamaa bɛagyinla amaneɛnwunlɛ biala mɔɔ bado bɛ wɔ ewiade ɛtane ɛhye anu la anloa.Dwɔn 4:23; 1 Kɔlentema 10:13.

18 Noko bie mɔ babiza kɛ, saa Nyamenle bɔle Adam nee Yive mɔɔ bɛngola bɛnde atua a, asoo anrɛɛ ɔnrɛhola ɔnrɛzi amaneɛnwunlɛ ɛhye mɔ amuala adenle? Amaa yɛaye kpuyia ɛhye anloa la, ɔwɔ kɛ ɛkakye ahyɛlɛdeɛ bie mɔɔ sonle bolɛ mɔɔ Gyihova ɛva ɛmaa wɔ la.

KƐZI ƐBAVA NYAMENLE AHYƐLƐDEƐ NE WƆALI GYIMA Ɛ?

Nyamenle baboa wɔ amaa wɔagyinla amaneɛnwunlɛ nloa

19. Ahyɛlɛdeɛ mɔɔ sonle bolɛ la boni a Gyihova ɛva ɛmaa yɛ a, na duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛ nye sɔ ye a?

19 Kɛmɔ yɛnwunle ye wɔ Tile 5 ne la, bɛbɔle alesama mɔɔ bɛkola bɛkpa mɔɔ bɛkulo. Asoo ɛze kɛ zɔhane ahyɛlɛdeɛ ne si sonle bolɛ la ɔ? Nyamenle ɛbɔ nane nane dɔɔnwo, na ɛhye mɔ dua nganeɛdelɛ zo a yɛ bɛ ninyɛne a. Sonla ɛyɛ milahyinli bie mɔ mɔɔ di adehilelɛ zo noko bɛngola bɛnzi bɛ ti anwo kpɔkɛ. Saa Nyamenle yɛle yɛ zɔhane a asoo anrɛɛ yɛ nye balie? Kyɛkyɛ, yɛ nye die kɛ yɛlɛ adenle yɛkpa sonla holɛ mɔɔ yɛkulo kɛ yɛyɛ,  ɛbɛla mɔɔ yɛkulo kɛ yɛbɔ, agɔnwolɛ mɔɔ yɛfa, nee mɔɔ bokɛboka nwolɛ la. Yɛ nye die kɛ yɛkɛnyia fanwodi, na mɔɔ Nyamenle kpondɛ kɛ yɛ sa ka ye la ɛne.

20, 21. Kɛzi yɛbahola yɛava ahyɛlɛdeɛ ne mɔɔ maa yɛkola yɛkpa mɔɔ yɛkulo la yɛali gyima wɔ adenle kpalɛ zo ɛ, na duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛyɛ ye zɔ a?

20 Gyihova anye ɛnlie ɛzonlenlɛ mɔɔ ɛnvi ahonle nu la anwo. (2 Kɔlentema 9:7) Kɛ neazo la: Boni a awovolɛ anye balie nwo a—kakula mɔɔ ka kɛ “meda wɔ ase” ɔluakɛ bɛha bɛhile ye kɛ ɔha, anzɛɛ mɔɔ ɔdaye mumua ne ɔfi ye ahonle nu ɔka la ɔ? Yemɔti kpuyia ne ba ye kɛ, kɛzi ɛbava adenle mɔɔ Gyihova ɛva ɛmaa wɔ kɛ ɛkpa mɔɔ ɛkulo la wɔali gyima ɛ? Seetan, Adam, yɛɛ Yive anva ɛhye anli gyima wɔ adenle kpalɛ zo. Bɛkpole Gyihova Nyamenle. Duzu a ɛbayɛ a?

21 Ɛlɛ adenle ɛfa ahyɛlɛdeɛ nwanwane ne mɔɔ maa ɛkola ɛkpa mɔɔ ɛkulo la ɛdi gyima kpalɛ. Ɛbahola wɔaboka menli mgbe mgbe mɔɔ wɔ Gyihova afoa la anwo. Bɛmaa Nyamenle anye die ɔluakɛ bɛbɔ mɔdenle bɛmaa Seetan yɛ adalɛ yɛɛ neavolɛ mɔɔ ɔnnea menli nwo zo kpalɛ a. (Mrɛlɛbulɛ 27:11) Ɛdawɔ noko ɛbahola wɔalua ɛbɛla kpalɛ mɔɔ ɛbabɔ la azo wɔayɛ zɔ. Bɛbahilehile ɛhye anu wɔ tile bieko mɔɔ doa zolɛ la anu.