1, 2. ¿Imastaq llakichiwanchik, imatataq may chhika runa tapukunku?

JUK llaqta jatun maqanakuyrayku may llakiylla qhipakurqa, chaypitaq achkha warmis, wawas ima wañurqanku. Tukuyninkuta juk juskʼullaman pʼampaykurqanku, may chhika cruzkunatataq muyuyninpi churarqanku, chay cruzkunapitaq: “¿Imaraykutaq?”, nispa qillqarqanku. Yaqha tukuy runas ajinata tapukunku, familiankumanta pillapis maqanakupi, chayri juk unquyrayku wañupuptin. Chayrayku, imaraykuchus kayjina llakiykuna kasqanta yachayta munanku.

² ¿Imaraykutaq Jehová, runa ñakʼarinanta saqin? Diosqa, tukuy atiyniyuq, munakuyniyuq, yachayniyuq, chiqan kayniyuq kaspapis, ¿imaraykutaq chiqninakuy, tumpanakuy ima kananta saqin? ¿Maykʼaqllapis jinata tapukurqankichu?

3, 4. a) ¿Imaraykutaq Dios runa ñakʼarinanta saqin, nispa tapurikuy allinchu? b) ¿Jehová ñakʼariykunata, saqra ruwaykunata ima chiqninchu?

³ ¿“Imaraykutaq Jehová runa ñakʼarinanta saqin”, nispa tapurikuy allinchu? Wakinqa: “Chayta tapukuqkuna mana Diospi creenkuchu, nitaq Diosta jatunpaq qhawankuchu”, nispa ninku. Chaywanpis Bibliata ñawirispaqa, rikunki imaynatachus chiqa sunqu runas kikillantataq Diosninchikta  tapusqankuta. Sutʼincharinapaq profeta Habacuc, Diosta tapurqa: “Imaraykutaj rikuchiwanki chay chhika ñakʼariyta, juchatapis? Millay ruwaykunawan, tukuchinakuywan ima, muyurisqa kani; tukuynejpi phiñakuykuna tiyan, maqanakuykunapis”, nispa (Habacuc 1:3).

⁴ Chayta tapusqanrayku, ¿Jehová profeta Habacucta kʼamirqachu? Mana. Astawanpis, Habacuc parlasqanta Bibliapi qillqachirqa. Chantá, chay tapuyman kutichispa Habacucta yanaparqa, jinamanta iñiynin astawan wiñananpaq. Diosqa jinallatataq qamwan ruwayta munan. Dios ñuqanchikmanta dakusqanta Biblia yachachisqanta yuyarikuy (1 Pedro 5:7). Runamanta nisqaqa, Diosninchik, ñakʼariykunata, saqra ruwaykunata ima astawan chiqnikun (Isaías 55:8, 9). Jina kaptinqa, ¿imaraykutaq kay chhika ñakʼariykuna tiyan?

5. ¿Imatataq runa nin Diosninchik ñakʼariy kananta saqisqanmanta, chaywanpis imatataq Biblia yachachin?

⁵ May chhika runas, religionninkuta apaykachaqkunata tapunku: “¿Imaraykutaq kayjinata ñakʼarinchik?”, nispa. Paykunataq: “Diospa munayninrayku”, nispa kutichinku. Astawanpis: “Diosqa tukuy imata kachamuwanchik”, nispa  nillankutaq. Wakkunamantaq ninku: “Diospa ñanninqa mana yachakunchu”, nispa. Chantapis: “Diosninchik wawasta apakapun, paywan khuska tiyakunankupaq”, nispa nillankutaq. Chaywanpis, Jehovaqa runasta mana llakichisqanta yachankiña. Biblia nin: “Ama yuyallaychejpischu Tukuy Atiyniyoj Diosqa ima sajratapis ruwasqanta, chayrí ima mana cheqan kajtapis”, nispa (Job 34:10).

6. ¿Imaraykutaq wakinkuna runap ñakʼariyninmanta Diosta juchachanku?

⁶ ¿Imaraykutaq wakinkuna runap ñakʼariyninmanta Diosta juchachanku? Dios kay pachata kamachichkasqanta yuyasqankurayku. Mana Bibliap yachachisqanta riqsinkuchu. Qamtaq, kimsa yachaqanapi Kuraq Supay kay pachata kamachichkasqanta yachakurqankiña.

7, 8. a) ¿Imaynatá kay pachapi runa Kuraq Supayman rikchʼakun? b) ¿Imaynatá runap pantasqan, mana suyasqallan imapis kasqan runata ñakʼarichin?

⁷ Bibliaqa, “kay pachapi kaj chhika [runas] Kuraj Supaypa atiynimpi kasqankuta” nin (1 Juan 5:19). ¿Manachu kay pʼiti tukuy imata sutʼinchawanchik? Kay pachaqa Kuraq Supaypa makinpi kachkan, pay “llullakuspa kay pachapi kaj chhika runasta pantachi[chkan]” (Apocalipsis 12:9). Kuraq Supayqa llullakuspa, chiqnispa, mana khuyarispa ima, saqra ruwaykunata ruwan. Chayrayku, kay pachaqa, llullakuymanta, chiqninakuymanta, saqra ruwaykunamanta ima, juntʼa kachkan. Arí, ñakʼariykuna kananpaq, Kuraq Supaylla juchayuq.

⁸ Chantapis ñakʼariykuna kananpaqqa, runallataq juchayuq. Kimsa yachaqanapi rikurqanchikjina, runaqa Diospa contranta uqharikusqanmantapacha juchasapa. Chayrayku tukuypis astawan atiyniyuq kayta munanku, chay atiyta taripanankupaqtaq maqanakunku, runa masinkuta ñakʼarichinku ima (Eclesiastés 4:1; 8:9). Chantapis Biblia nisqanmanjina, runaqa ñakʼarin mana suyasqallan ima llakiykunapipis rikukuspa (Eclesiastés 9:11). Kay pacha mana Jehovap  makinpichu kasqanrayku, payqa mana kay pachapi kaqkunata jarkʼanchu. Chayrayku runaqa mana suyasqallan imapis kaptin ñakʼarinman.

9. ¿Imaraykutaq Jehová, runa ñakʼarinanta saqin?

⁹ Diosninchik mana ñakʼarichiwasqanchikta yachayqa, mayta sunquchawanchik. Payqa mana maqanakuymanta, wañuchinakuymanta, runa masinta runa sarusqanmanta, nitaq mana parasqanmantapis juchayuqchu. Chaywanpis, kay tapuyman kutichinanchik tiyan, ¿imaraykutaq Dios runa ñakʼarinanta saqin? Payqa tukuy atiyniyuq, chayrayku tukuy ñakʼariykunata chinkachiyta atin. Jina kaptin, ¿imaptintaq mana imatapis ruwanchu? Jehová Diosta riqsinchikña, munakuy kasqanta yachanchikña, paylla yachan imaraykuchus runa ñakʼarinanta saqisqanta (1 Juan 4:8).

10. ¿Imatataq Kuraq Supay iskaychachirqa, imaynatá chayta ruwarqa?

¹⁰ Imaraykuchus Dios runa ñakʼarinanta saqisqanta yachanapaq, maypichus llakiy qallarisqanta yachananchik tiyan. Kuraq Supay ñawpa tatasninchikta juchallichispa, juk jatun iskaychachiyta rikhurichirqa. Kuraq Supayqa, Dios may atiyniyuq kasqanta yachasqanrayku, mana Diospa atiynintachu iskaychachirqa, manaqa, Diospa kamachiynin allinchus manachus kasqanta iskaychachirqa. Dios llulla kasqanta nispa, mana runap allinnintachu munasqanta nispa, Kuraq Supayqa, Diosninchik mana allin kamachiqchu kasqanta nichkarqa (Génesis 3:2-5). Astawanpis, Diosta mana kasukuspa runa astawan allinta kawsananta nillarqataq. Jinamanta Diospa kamachiyninta iskaychachirqa.

11. ¿Imaraykutaq Diosninchik uqharikuqkunata mana chinkachirqachu?

¹¹ Adanwan Evawan Jehovap contranta uqharikuspa: ‘Mana munaykuchu Dios kamachinawaykuta. Ñuqayku imachus allin, imataqchus mana allin kasqanta niyta munayku’, nispa nichkarqanku. ¿Imaynatá chay chʼampayta  allinchanman karqarí? ¿Imaynatá Diosninchik, chay uqharikuqkuna pantasqapi kachkasqankuta, tukuyman rikuchinman karqarí? Wakinqa: “Dios chay uqharikuqkunata chinkachinan karqa, wak runastataq ruwanan karqa”, nispa ninku. Chaywanpis, Diosninchik, Jallpʼa juk paraisoman tukunanpaq parlarqaña, astawanpis Adanpa, Evaptawan miraynin Jallpʼaman juntʼanankuta, nirqaña (Génesis 1:28). Jehovaqa mana jaykʼaq qhasita parlanchu (Isaías 55:10, 11). Astawanpis, uqharikuqkunata chinkachinman karqa chayqa, Diospa kamachiyninta iskaychachikusqan mana allinchakunmanchu karqa.

12, 13. ¿Imaptintaq Dios Supay kamachinanta, runapura kamachinakunankuta ima saqirqarí? Juk kikinchaywan kutichiy.

¹² Juk yachachiqwan kikinchana. Chay yachachiqqa, yachakuqkunata mana japʼiqanapaqjinalla yachachiyta yachachichkan. Chayllapi juk yachakuq paywan churanakun. Nintaq paypa yachachisqan mana allinchu kasqanta. Chay yachakuqqa: “Ñuqa astawan allinta yachani chayrayku aswan allinta yachachiyman”, nispa nin. Wakin yachakuqkuna chayta creespa chay churanakuq yachakuqwan khuska  sayaykukunku. Chayta rikuspa, ¿imatataq yachachiq ruwanman? Payqa chay uqharikuqkunata wikchʼuyta atinman. Chaywanpis, ¿imatataq qhipakuqkuna ninkuman? Ichá chay uqharikuqkuna allinta ruwasqankuta ninkuman. Chantá manaña yachachiqta jatunpaq qhawankumanchu. Kunan tʼukuriy, ¿imaynataq kanman karqa, yachachiq chay churanakuq yachakuqta, ‘qam nisqaykimanjina yachachiy’, niptin?

¹³ Jehovaqa jinallatataq ruwarqa. Edén huertapi imachus pasasqanta, “waranqa waranqa” angelespis rikurqanku (Job 38:6, 7; Daniel 7:9, 10). Chayrayku, imaynatachus Jehová chay uqharikuyta allinchananqa, angelesta, runata ima yanapanan karqa. ¿Imatataq Jehová ruwarqa? Payqa Kuraq Supay kamachinanta saqirqa. Chantá Kuraq Supaypa atiyninpi runasta paykunapura kamachinakunankuta saqillarqataq.

14. ¿Ima allinkunastaq rikukunqa, Jehová runasta paykunapura kamachinakusqankuta saqisqanrayku?

¹⁴ Watiqmanta chay yachachiqmanta parlarina. Yachachiqqa, chay uqharikuqkuna pantasqapi kachkasqankuta yachan. Chantapis, uqharikuqkunata munasqankumanjina yachachinankuta saqisqan, wak yachakuqkunatapis yanapananta yachallantaq. Arí, uqharikuqkuna pantasqapi kachkasqanku rikukuptin, chiqanta yachakuyta munaqkuna, yachachiqlla yachachiyta atisqanta rikunqanku. Astawanpis, uqharikuqkunata wikchʼukuptin tukuypis allinta ruwakusqanta ninqanku. Jinallatataq Jehovapis, Kuraq Supayta saqisqan, tukuypa allinninpaq kasqanta yachan, imaraykuchus tukuy rikunqanku Kuraq Supay, paywan khuska uqharikuqkuna ima, pantasqapi kachkasqankuta, llullakusqankuta, runapura mana kamachinakuyta atisqankuta ima. Yachanqanku profeta Jeremías qillqasqan chiqa kasqanta, pay jinata Diosman nirqa: “Yachani runaqa kawsayninmanta mana dueñochu kasqanta, nitaj kawsaynimpi imatachus ruwananta niyta atisqanta”, nispa (Jeremías 10:23).

15, 16. a) ¿Imaptintaq Jehová kay chhika unayta ñakʼariykuna kananta saqin? b) ¿Imaptintaq Dios mana wañuymanta, llakiymanta ima runata jarkʼanchu?

¹⁵ Chaywanpis, ¿imaptintaq Jehová kay chhika unayta runa ñakʼarinanta saqin? ¿Imaraykutaq mana ñakʼariykunata chinkachinchu? Kunan watiqmanta chay yachachiqpi tʼukurina. Payqa kaykunata mana ruwanmanchu: qallarinapaq chay churanakuq nisqanta ruwananpaq mana jarkʼakunmanchu, nitaq payta yanapanmanchu. Jinallatataq Jehovapis mana kaykunata ruwarqachu: qallarinapaq, Jehová mana Supayta nitaq paywan kaqkunata, munasqankuta ruwanankupaq jarkʼakurqachu. Supaypa nisqan mana chiqachu kasqanta tukuy rikunankupaq tiempo pasananta suyan. Kay chhika unaypi runaqa, imaymanamanta runamasinta kamachin, chantá tukuy imapi runap yachaynin yapakun. Chaywanpis, wakchayay, wañuchinakuy, mana chiqan kaqmanjina ruway imaqa, yapakuchkallanpuni. Tukuypis runa mana kamachiyta atisqanta rikunchik.

¹⁶ Chantapis Jehovaqa, mana Supayta yanapanchu allinta kamachinanpaq. Dios wañuymanta, llakiykunamanta runata jarkʼanman chayqa, ¿manachu chay churanakuqkunata yanapachkanman? ¿Manachu sapitanchik allinta kamachikuyta atisqanchikta yuyasunman? Chantá Diosninchik Supayta yanapanman chayqa, paypis llullallataq kanman. Chaywanpis Diosqa, “mana jaykʼaj llullakoj” (Hebreos 6:18).

17, 18. ¿Imatataq Jehová saqra runa ruwasqasninwan, Kuraq Supaypa ruwasqasninwan ima ruwanqa?

¹⁷ Chaywanpis, chay uqharikuyqa mayta runata ñakʼarichin. ¿Imaynatá chay allinchakunqa? Jehová tukuy atiyniyuq kasqanta yuyariy. Chayrayku tukuy llakiykunata chinkachinqa. Yachanchikjina, Jallpʼanchik juk paraisoman tukunqa. Jesuspi iñisqanchikrayku tukuypis juchamanta kacharichisqa kasunchik. Wañusqaspis kawsarimunqanku. Jinamanta Diosqa, Jesusniqta “Kuraj Supaypa ruwasqasninta”  phirinqa (1 Juan 3:8). Jehová yachan maykʼaqchus chayta ruwananpaq astawan allin kasqanta. Diosninchik manaraq kay saqra pachata chinkachisqanmanta kusikusunman, imaraykuchus paciencianrayku ñuqanchikpis chiqa kaqmanta yachakuyta, payta yupaychayta ima atinchik (2 Pedro 3:9, 10). Diospa pʼunchaynin chayamunankama, Diosqa, payta yupaychayta munaqkunata maskʼachkallanpuni, ñakʼariykunata muchunankupaqtaq yanapachkallanpuni (Juan 4:23; 1 Corintios 10:13).

¹⁸ Ichá wakinkuna ninkuman, “Dios, Adanta Evatawan mana juchallikunankupaq ruwanman karqa chayqa, mana ima ñakʼariypis kanmanchu karqa”, nispa. Imaraykuchus mana jinatachu ruwasqanta yachanapaq, Dios juk regalota quwasqanchikpi tʼukurina.

19. ¿Ima regalotataq Dios quwarqanchik, imaraykutaq chay regalota sumaqpaq qhawananchik tiyan?

¹⁹ Phichqa yachaqanapi rikunchikjina, akllayta atinanchikpaq ruwasqa kanchik, arí, ñuqanchik akllayta atinchik imatachus ruwananchikta. ¿May jatun regalo chay kasqanta reparankichu? Dios tukuy laya animalesta ruwarqa, paykunaqa imaynachus ruwasqa kasqankumanjinalla kawsanku (Proverbios 30:24). Tʼukuriy, runaqa imaymana camionesta ruwan, sapa camiontaq maymanchus chofer apan, chayllaman rin. Mana chofer apaykachaptin mana maymanpis puririnmanchu. ¿Camionjina ruwasqa kaspa, kusisqachu kawsakusunman? Mana, ¿icharí? Chayrayku, kusikunchik imayna runachus kayta munasqanchikta, imaynatachus  kawsakuyta munasqanchikta, pikunawanchus masichakunanchikta ima akllayta atisqanchikmanta. Imatachus munasqanchikta akllaspa, kusisqa kawsakunchik, jinata kawsakunanchiktataq Dios munan.

20, 21. ¿Imaynatá Dios akllayta saqiwasqanchikta apaykachayta atisunman, imaptintaq allinta apaykachananchik tiyan?

²⁰ Jehová tukuy sunqu kasunanchikta munan, manataq kamachisqajinallachu (2 Corintios 9:7). ¿Imatá mayqin tatapis, chayri mamapis munanman? ¿Wawan “munakuyki” sunqumantapacha ninantachu, chayri “munakuyki” kamachisqajinalla ninantachu? Chayrayku, qampis tapukunayki tiyan: “¿Imaynatá Dios chay regalota quwasqanta apaykachasaqrí?”, nispa. Kuraq Supay, Adán, Eva ima, akllayta atisqankuta mana allintachu apaykacharqanku, Jehovata qhisacharqanku. Qamrí, ¿imatataq ruwanki?

²¹ Dios akllayta atinapaq ruwawasqanchikta, allinta apaykachayta atinki. May chhika runajina qampis Jehovawan kanayki tiyan. Kay runasqa, Kuraq Supay mana allin kamachiq kasqanta, llulla kasqanta ima rikuchispa mayta Diosta kusichinku (Proverbios 27:11).Qampis allin kawsayta akllaspa, kikillantataq ruwawaq. Qhipan yachaqanapi chaymanta astawan yachakusunchik.