1, 2. ¿Ima sasachakuykunataq ñakarichiwanchik, hinaspa imakunatam achka runakuna tapukunku?

GUERRA kasqan huk nacionpim warmikunawan wawakunapas waranqanpi wañurqaku. Llapallan wañuqkunatam huk hatu-hatun uchkupi pamparqaku, muyuriqninpiñataq taksa cruzchakunata churarqaku, sapakama cruzpiñataqmi kayna niqta qellqarqaku: “¿Imanasqamá kay ñakariykunaqa?”, nispa. Chaynatam astawan tapukunku sinchi ñakariypi tarikuqkunaqa. Llakikuywanmi chaynataqa tapukunku, guerrakunapi, hatun desgraciakunapi chaynataq onqoykunawan kuyasqanku runakuna wañukuptinku, wasinkuna tuñiruptin otaq imaymana sasachakuykunawanpas ñakariptinku. Yachaytam munanku imanasqam chay desgraciakunapi tarikusqankumanta.

² ¿Imaraykutaq Jehová Diosqa saqen ñakariykuna kananta? Tukuy atiyniyoq, kuyapayakuq, yachayniyoq hinaspa justo kachkaptinqa, ¿imanasqataq kay pachapi kan llumpay cheqninakuywan mana allin ruraykunallañaqa? ¿Haykapipas kaykunata tapukurqankichu?

3, 4. a) ¿Imaynanpitaq yachanchik imaraykutaq Diosqa saqen ñakariykuna kananta nispa tapukuyqa mana hucha kasqanta? b) ¿Imaynatam Jehová Dios qawan mana allin ruraykunatawan ñakariykunata?

³ ¿Huchachu kanman imaraykutaq Diosqa saqen ñakariykuna kananta nispa tapukuyqa? Wakinkunam ninku chaynata tapukuspankuqa mana iñiyniyoq kasqankutawan Dios mana manchakusqankutam  qawachichkanku, nispa. Ichaqa, Bibliata leespam yachanki imaynam Jehová Diospa sonqo serviqninkunapas chayna tapukusqankumanta. Ejemplopaq, Diosmanta willakuq Habacuc runam Jehová Diosta tapukurqa: “¿Imanasqataq qawachiwachkanki mana allin ruraykunataqa? ¿Imanasqataq rikuchiwachkanki sasachakuykunataqa? Ñoqapa ñawpaqniypiqa tukuy imam purmaypaq-purmachkan. Tukuy imam dañaypaq dañanakuchkan. Quejanakuyllam hatarichkan. Pleitonakuyllam hatarichkan”, nispa (Habacuc 1:3).

⁴ ¿Qaqcharurqachu Jehová Dios chayna tapukusqanmanta? Manam, manapunim qaqcharqachu. Aswanmi chayna tapukusqanta Bibliapi qellqachirqa. Chaymantapas yanaparqam chay tapukuyninta allinta entiendenanpaq chaynallataq iñiyninpipas wiñananpaq. Jehová Diosqa chaynallatam qamtapas yanapayta munasunki. Yuyariy, paymi ñoqanchikmanta “nanachikuqqa” (1 Pedro 5:7). Runakunamantaqa Diosmi aswanta cheqnin mana allin ruraykunatawan ñakariykunataqa (Isaias 55:8, 9). Hinaptinqa, ¿imanasqataq kay pachapi kan llumpay ñakariykunaqa?

5. ¿Imakunata nispankum religionkunapi punta apaqkuna yachachinku imanasqa ñakariykuna kasqanmanta, ichaqa imatam Bibliaqa yachachin?

⁵ Achka runakunam religionninkupi punta apaqninkunata otaq yachachiqninkunata tapunku: imanasqataq sinchita ñakarinchik,  nispa. Paykunañataq kaynata kutichinku: chayqa Diospa munayninmi, paymi ñawpaqmantaraq tantearqaña ñakariykuna kananmanta hinaspa imakuna pasananmantapas, nispa. Achka runakunatam ninku Diospa yachachikuyninkunaqa mana explicay atinam, ninkutaqmi Diosmi runakunatawan warmachakunatapas paywan kananpaq hanaq pachaman apakun, nispa. Ichaqa yacharusqaykiman hinaqa, Jehová Diosqa manam haykapipas chaynataqa ruranchu. Bibliam nin: “Mana allin rurayqa Diosmanta karunchasqayá kachun. Hucha rurayqa Tukuy Atiyniyoq Diosmanta karunchasqayá kachun”, nispa (Job 34:10).

6. ¿Imanasqataq achka runakuna Diosta tumpanku kay pachapi tukuy ñakariykuna kasqanmanta?

⁶ ¿Yachachkankichu imanasqataq runakuna Diosta tumpanku ñakariykuna kasqanmanta? Tukuy atiyniyoq Dios kay pachapi munaychakusqanta piensaspankum. Manam yachankuchu Bibliapa kay cheqap yachachikuyninta: kay pachapi Satanas kamachikuq kasqanta, chaymantaqa yacharunkiñam 3 kaq yachachikuypi.

7, 8. a) ¿Imakunapim mana allin ruraq runakunaqa munaychakuqnin Satanasman rikchakunku? b) ¿Imanasqataq huchallikuq kayninchik hinaspa qonqaymanta ‘hamuq tiempopas’ ñakariykunata apamun?

⁷ Bibliaqa sutillatam nin ‘kay pachapi mana allin kaqkunaqa Diablopa makinpi kasqanta’ (1 Juan 5:19). Chayraykum ñakariykuna kan. Kay pachapi mana allin ruraq runakunaqa Satanasmanmi rikchakunku, “paymi llapallan kay pachapi runakunata engañachkan” (Apocalipsis 12:9). Satanasqa llullam, cheqnikuqmi hinaspa runakunata ancha ñakarichiqmi. Chaymi makinpi kaq runakunapas llullakuq hinaspa cheqnikuq kanku chaynataq runamasinta ancha ñakarichiqpas kanku. Chaymi huk razon ñakariykuna kananpaq.

⁸ Iskay kaq razonqa Adanwan Eva Diospa contranpi hatarisqankumantapacha lliw runakuna huchayoq kasqanchikmi, 3 kaq yachachikuypi qawasqanchikman hinaqa. Chayraykum runakunaqa kamachikuq kayta munaspanku atipanakunku, chayna rurayninkum rikurichimun guerrakunata, runakunapi munaychakuyta chaynataq ñakariykuna kasqantapas (Eclesiastes 4:1; 8:9). Ñakariykuna kananpaq kimsa kaq razonñataqmi, “sapakamapaqmi [qonqaymanta] hamun tiempon” nispa Bibliapa nisqanmi (Eclesiastes 9:11). Kay pachapi kaq runakunata Jehová Dios mana  munaychakusqanraykum ñakariykunamantaqa mana waqaychawanchikchu. Chaymi runakunaqa maypi kaspankupas qonqaymanta ñakariypi tarikunmanku.

9. ¿Imanasqataq seguropuni kachwan Jehová Dios ñakariykuna kananta hinalla saqenanpaqqa huk allin razonniyoq kasqanta?

⁹ Ñakarichiykunata Jehová Dios mana rikurichiq kasqanmanta yachayqa kusikunapaqmi. Manam Dioschu huchayoq, guerrakunawan, wañuchiykunawan nitaq sinchi parawan lloqllakunawanpas runakuna ñakarisqankumantaqa. Ichaqa yachananchikraqmi imaraykutaq Diosqa ñakariykuna kananta saqesqanmanta. Tukuy atiyniyoq kaspanqa atiyniyoqmi imaymana ñakariykunata chinkachinanpaqqa. Chaynaqa, ¿imanasqamá manaraq chinkachinchu? Jehová Diosta reqsiruspanchikmi yacharunchik ancha kuyakuq kasqanta, chaymi seguropuni kanchik ñakariykuna kananta hinalla saqenanpaqqa huk allin razonniyoq kasqanta (1 Juan 4:8).

10. ¿Imatam Diosmanta Satanasqa iskayrayachirqa, hinaspa imaynatam chayta rurarqa?

¹⁰ Imaraykum Diosqa saqen ñakariykuna kananmanta yachananchikpaqqa yuyarinanchikmi qallariyllapi Eden huertapi imam pasakusqanmanta. Adantawan Evata huchallikunanpaq Satanas hikutaruptinmi, huk hatun iskayrayachiy rikurirurqa. Satanasqa manam Jehová Diospa atiynintachu iskayrayachirqa, payqa yacharqam tukuy atipayniyoq kasqantaqa. Aswanqa kamachikunanpaq derechontam iskayrayachirqa. Diosqa llullam hinaspa manam munanchu runakuna allin kaqkunawan kusisqa kanankuta nisqanwanmi Diabloqa Diosta qawachichkarqa mana allin kamachikuq hinata (Genesis 3:2-5). Nirqataqmi, runakunata Dios mana kamachiptinqa aswan allinmi kanmanku nispa. Chayna nisqanwanmi Satanasqa Jehová Diospa imayna kamachisqanta iskayrayachirqa.

11. ¿Imanasqataq Jehová Diosqa mana wañuchirqachu Eden huertapi hoqarikuqkunata?

¹¹ Adanwan Eva Diospa contranpi hatarirusqankuwanmi kaynatapas nichkanmankupas hina nirqaku: ‘Manam necesitanchikchu Dios kamachiwananchiktaqa. Kikillanchikmi allin kaqtapas mana allin kaqtapas tanteakuchwan’, nispa. ¿Imaynatam Jehová Diosqa allichanman chay iskayrayachiyta? ¿Imaynatam rikuchinman  angelkunamanwan runakunamanpas paypa contranpi hoqarikuqkunapa nisqankuqa llulla kasqanta hinaspa paypa rurasqan aswan allin kasqanta? Wakinkunam ninku Diospa contranpi chay hoqarikuqkunataqa wañuchinmanmiki karqa hinaspam huk runakunatañariki unanchanman karqa, nispa. Ichaqa Diosmi nirqaña kay Allpa pacha paraiso kananta hinaspa Adanpawan Evapa churi-wawankuna miraspanku kay Allpa pachata huntanankumantapas (Genesis 1:28). Jehová Diosqa cumplinpunim lliw rimasqantaqa (Isaias 55:10, 11). Chaynataq, contranpi hoqarikuqkunata Eden huertapi wañurachiptinqa manachá kamachikunanpaq derechonqa allichakunmanchu karqa.

12, 13. ¿Ima tupanachiytaq qawachin imaraykum Jehová Diosqa Satanasta saqen kay pachapi hinalla munaychakunanpaq hinaspa kikinkupuralla runakunapas kamachinakunankupaq?

¹² Kay tupanachiypi yuyaymanasun. Huk profesormi alumnonkunata yachachichkan huk sasa yachachikuy allichayta. Qonqaytam huk yachaysapa mana kasukuq warma profesorninta nin chay sasa yachachikuy imayna allichasqaykiqa manam allinchu nispa, chaywanqa mana allin yachachiq hinatam profesorninta qawachichkan. Profesorninta hikutaspanmi warmaqa nin, ñoqam aswan allintaqa allichayman chay sasa yachachikuytaqa, nispa. Wakin estudiaqmasinkunapas paypa nisqanta creespankum profesorninpa contranpi hoqarikurunku. ¿Imatataq profesorqa ruranman?  Hoqarikuq warmakunatach clasenmanta qarqorunman, ichaqa ¿ima ninmankutaq wakin estudiaqmasinkunaqa? Ninmankupaschá chay estudiaqmasin hinaspa hukllawakuruqninkuna razonniyoq kasqankuta. Profesornintach manaña respetanmankuchu, piensanmankupaschá profesorninku manchakusqanmanta sichu mana allin yachachiq kasqanmanta musyaruptinkuqa. Ichaqa profesormi contranpi hoqarikuq warmata nin lliw estudiaqmasinkunapa qayllanpi chay sasa yachachikuyta allichananpaq.

¹³ Jehová Diospas yaqa chayna kaqtam rurarqa. Yuyariy, Eden huertapi Diospa kamachikunanpaq derechonmanta iskayrayachikuptinqa manam Adantawan Evallatachu iskayrayachikurqa, aswanqa wara-waranqantin angelkunatawanmi (Job 38:7; Daniel 7:10). Contranpi hoqarikuy kasqanmanta Jehová Diospa imayna allichayninmi angelkunatawan lliw runakunatapas qawachinan pim aswan razonniyoq kasqanta. Chaynaqa, ¿imaynatam Jehová Diosqa allicharqa? Satanastam saqerqa runakunata munaychakunanpaq. Saqerqataqmi Satanaspa munasqanman hina runakuna kikinkupuralla kamachinakunankutapas.

14. ¿Imakunamantam cuentata qokunchik kikinkupuralla runakuna kamachinakunankupaq Jehová Dios saqesqanwan?

¹⁴ Rimasqanchik profesorqa yachanmi mana kasukuq warmapa hinaspa sayapakuqnin estudiaqmasinkunapa rimasqankuqa yanqa kasqanta. Yachantaqmi chay sasa yachachikuy mana kasukuq warmapa tanteasqanman hina allichakunanpaq saqesqanwan lliw estudiaqmasinkuna pim allin yachachiq kasqanta yachanankuta. Mana kasukuq warmakuna chay sasa yachachikuy allichayta mana atirusqankuwanmi allin sonqoyoq estudiaqmasinkunaqa yachanqaku profesorlla allin yachachiq kasqanta. Yachanqakutaqmi imanasqam chay mana kasukuq warmakunata clasenmanta qarqorusqanmantapas. Chaynallataqmi Jehová Diosqa yachan llapallan angelkunawan llampu sonqo runakunapas Satanaspa hinaspa demoniokunapa yanqa rimasqankumanta musyakunankuta, yachantaqmi kikinkupuralla runakuna mana kamachinakuyta atisqankutapas. Yachanqakum Jeremiaspa kayna nisqanta: “Dios Taytalláy, yachanim runaqa mana kikillanmanta kawsasqanta. Yachanim runaqa mana kikillanmanta purisqanta”, nispa (Jeremias 10:23).

15, 16. a) ¿Imaraykutaq Jehová Dios saqen unay tiempoña ñakariy kananta? b) ¿Imaraykutaq Diosqa mana harkakurqachu desgraciakunawan tukuy rikchaq ñakariykunapas kananta?

¹⁵ ¿Imaraykutaq Jehová Diosqa saqen ñakariy unay tiempoña kananta? ¿Imanasqataq mana allinkuna kananta mana harkakunchu? Yuyaymanasun ima iskay ruraykunatam chay rimasqanchik profesor mana rurananmanta. Manam harkakunmanchu chay mana kasukuq warma chay sasa yachachikuyta imayna allichananmantaqa, manataqmi yanapanmanchu chay sasachakuy allichaytapas. Chaynallataqmi Jehová Diospas tantearun iskay ruraykunata mana rurananpaq. Puntataqa, manam Diosqa harkakunchu Satanaswan qatiqninkunapas razonniyoq kasqankumanta qawachikunankutaqa. Chaypaqmi tiempo pasanan karqa. Wara-waranqa watakunapim runakunaqa imaymana Gobiernokunata reqsirqaku hinaspapas ciencia nisqapi chaynataq tukuy ima ruraykunapi ñawparirqaku. Chaywanpas wakchayayqa, suwakuyqa, guerrakunaqa hinaspa tukuy mana allin ruraykunaqa astawanmi yapakuchkan. Chaykunam qawachin runakunapa kamachikuynin yanqapaq kasqanta.

¹⁶ Chaymantapas, Jehová Diosqa manam Satanastaqa yanapanchu kay pacha munaychakusqanpiqa. Sichu Dios harkakunman desgraciakuna hinaspa huk rikchaq ñakariykunapas kananta, ¿manachu contranpi hoqarikuqkunata yanapachkanman? ¿Manachu piensachwan runapuraqa atichwanmi allin kamachinakuytaqa, nispa? Sichu Jehová Dios chaynata ruraptinqa satanaspa llullamasinchá kanman. Ichaqa, Bibliam paymanta nin ‘manapuni llullakuq Dios’ kasqanta (Hebreos 6:18).

17, 18. ¿Imatataq Jehová Dios ruranqa runakunapa munaychakuyninpi Satanaspa yanapakuynintakama imaymana ñakariykuna rikurimusqanwan?

¹⁷ ¿Imatam nichwan Jehová Diospa contranpi hoqarikuy kasqanrayku imaymana ñakariykuna rikurimusqanmanta? Yuyarisun Jehová Dios tukuy atiyniyoq kasqanta. Chaymi payqa chinkachinqapuni tukuy chay imaymana ñakariykunataqa. Yacharusqanchikman hinaqa kay Allpa pachaqa kaqllamantam sumaqyachisqa kaspan sumaq paraisoman tikrasqa kanqa. Jesuspa wañukusqanpi iñisqankuraykum kasukuq runakunaqa hucharayku ñakariykuna  rikurimusqanmanta librasqa kanqaku. Wañuqkunañataqmi kawsarimunqaku. Chaynapim Jehová Diosqa Jesustakama ‘Diablopa rurasqankunamanta libraykuwasunchik’ (1 Juan 3:8). Chaykunataqa tanteasqan punchawpim ruranqa. Kusikunchikmi chay punchaw manaraq chayamusqanmanta, pacienciakuq kayninpim Jehová Diosqa cheqap kaqta yachachiwanchik payta servinanchikpaq (2 Pedro 3:9, 10). Chaymi Jehová Diosqa maskachkan payta serviy munaq sonqo runakunata, yanapachkantaqmi kay pachapi ñakariykunatapas aguantanankupaq (Juan 4:23; 1 Corintios 10:13).

¹⁸ Wakinkunaqa ninkupaschá sichu Dios Adantawan Evata paypa contranpi mana hoqarikuqta unancharuptinqa, manachá ñakariyqa kanmachu karqa nispa. Imarayku mana chayna unancharusqanmanta yachananchikpaqqa yuyariy Jehová Diospa huk sumaq regalo qowasqanchikmanta.

19. ¿Ima sumaq regalotam Jehová Diosqa qowarqanchik, hinaspa imanasqataq chaninchananchik?

¹⁹ 5 kaq yachachikuypi qawasqanchikman hinam runakunaqa imapas ruranapaq akllakuyniyoq unanchasqa karqanchik. ¿Musyakuchkankichu ancha valorniyoq chay regalo kasqanta? Jehová Diosqa achka animalkunatam unancharqa, ichaqa manam tanteoyoq runakunata hinachu (Proverbios 30:24). Piensarisun runakunapa rurasqan carrokunapi, chay carrokunaqa manam kikillamantaqa kuyurinmanchu, runa manejaptillanmi maymanpas rinman. ¿Kusisqachu kachwan chaynata Dios unancharuwaptinchik? Manamiki. Chayraykum kusikunchik munasqanchikman hina ima ruranapaqpas akllakuyniyoq kasqanchikwan; ejemplopaq, imayna runa kananchikpaq, imayna kawsakuyniyoq kananchikpaq hinaspa amistadninchikkunata akllakunanchikpaqpas. Kusikunchikmi chayna akllakuyniyoq  kasqanchikmanta, Diospas munanmi chayna kananchiktaqa.

20, 21. ¿Imaynatam ima ruranapaqpas akllakuyniyoq kasqanchikta allintapuni servichikuchwan, hinaspa imanasqam chayna ruraytaqa munachwan?

²⁰ Jehová Diosqa manam munanchu obligasqalla kasukunanchiktaqa (2 Corintios 9:7). ¿Imatam tayta-mamakuna munanmanku: churi-wawankuna obligasqalla “anchatam kuyakuyki” ninantachu, icha sonqomanta kuyakuyki ninantachu? Chaynaqa tapukunaykim: “¿Imaynatam ñoqa servichikusaq ima ruranaypaqpas akllakuyniyoq unanchasqa kasqayta?”, nispa. Adanwan Evapas hinaspa Satanaspas akllakuyniyoq kasqankuta mana allintapuni servichikuspankum Jehová Diosta qepancharurqaku. ¿Qamqa imaynatam servichikunki ima ruranaykipaqpas akllakuyniyoq kasqaykita?

²¹ Qamqa atiwaqmi ima ruranaykipaqpas akllakuyniyoq kasqaykita allintapuni servichikuytaqa. Jehová Diosta yupaychaq wara-waranqantin runakunamanmi hukllawakuwaq. Paykunaqa Satanas llulla kasqanta hinaspa mana allinpuni kamachikuq kasqanta qawachisqankuwanmi Diospa sonqonta kusichinku (Proverbios 27:11). Qampas chaynatam rurawaq allin kawsakuyta akllakuspaykiqa. Qatiqnin yachachikuypim qawachkasunchik Diospa munasqanman hina kawsakuymanta.