1, 2. Kumbi ŵanthu akumana ndi masuzgu wuli mazuŵa nganu ndipu ngachitiska kuti ŵanthu afumbengi mafumbu nanga?

PAVULI pa nkhondu yakofya yo ŵanthu a mafuku ngakupambanapambana angurwana mu charu chinyaki, anthukazi ndi ŵana anandi ambula kunanga wo angubayika anguŵikika mu muwunda umoza ukulu ndipu mumphepeti mwaki angujinthamu timphinjika. Pa kamphinjika kekosi angulembapu kuti: “Nchifukwa wuli?” Nyengu zinyaki ŵanthu afumba fumbu ili chifukwa chakuŵaŵika mtima. Yiwu afumba asani abali ŵawu abayika chifukwa cha nkhondu, masoka, matenda pamwenga uchigeŵenga kweniso asani nyumba zawu zanangika pamwenga asani vinthu ivi vachitiska kuti asuzgiki ukongwa. Yiwu akhumba kuziŵa chifukwa cho masuzgu ngo ngaŵawiya.

² Kumbi nchifukwa wuli Chiuta wazomerezga kuti tisuzgikengi? Asani Yehova Chiuta ngwanthazi ukongwa, we ndi chanju, ngwazeru, ndipuso ndi murunji, nchifukwa wuli charu chazara ndi kutinkhana kweniso vinthu vambula urunji? Kumbi imwi mukujifumbapu mafumbu yanga?

3, 4. (a) Nchinthu wuli cho chilongo kuti nkhunanga cha kufumba Chiuta chifukwa cho tisuzgikiya? (b) Kumbi Yehova watuvwa wuli asani wawona vinthu viheni ndipuso masuzgu?

³ Kumbi nkhunanga kufumba chifukwa cho Chiuta wazomerezge kuti tisuzgikengi? Ŵanthu anyaki aŵanaŵana kuti kufumba  fumbu ili nkhuŵavi chigomezgu pamwenga nkhuleka kutumbika Chiuta. Kweni asani muŵerenga Bayibolo musaniyengi kuti ŵanthu anyaki akugomezgeka wo awopanga Chiuta nawu afumbanga mafumbu ngakuyanana ndi ngenanga. Mwakuyeruzgiyapu, mchimi Habakuku wangufumba Yehova kuti: “Mutindirongoriyanji maubendezi, ndi kundiwoneska suzgu? Phasulu ndi nkhaza ve paurongo pangu, mphindanu ndikulimbana viyuka.”—Habakuku 1:3.

⁴ Kumbi Yehova wangumutorome Habakuku chifukwa chakufumba mafumbu yanga? Awa. M’malu mwaki, Chiuta wakuŵika mazu ngakutuliya pasi pamtima ngaku Habakuku m’Bayibolo. Chiuta wangumuwovya so kuti waziŵi vinandi ndipuso kuti waje ndi chivwanu chikulu. Ivi ndivu Yehova wakhumba kukuchitiyani imwi. Kumbukani kuti Bayibolo lisambiza kuti iyu “waphwere imwi.” (1 Petro 5:7) Chiuta watinkha vinthu viheni ndi kusuzgika, kuphara munthu weyosi. (Yesaya 55:8, 9) Sonu nchifukwa wuli pacharu pe masuzgu nganandi viyo?

5. Kumbi nyengu zinyaki ŵanthu akamba kuti nchinthu wuli cho chichitiska kuti tikumanengi ndi masuzgu, nanga Bayibolo lisambizanji?

⁵ Ŵanthu a mu visopa vakupambanapambana afumba alongozgi a visopa vawu chifukwa cho taŵanthu tisuzgikiya viyo  ukongwa. Kanandi atiŵamuka kuti ndi khumbu laku Chiuta kuti tisuzgikengi ndipuso kuti Chiuta wakunozge limu kali chechosi cho chichitika kusazgapu masuzgu. Alongozgi a visopa yaŵa akambiya ŵanthu anandi kuti nthowa zaku Chiuta zakusuzga kuzivwisa pamwenga kuti wabaya ŵanthu chinanga mbana anamana kuti wakaje nawu kuchanya. Kweni nge mo mwasambiriya, Yehova Chiuta wangachitiska vinthu viheni cha. Bayibolo likamba kuti: “Chiŵi kutali ndi Chiuta kuti iyu wachiti ubendezi, ndipo chiŵe kutali ndi Wanthazizose kuti wabudi.”—Jobu 34:10.

6. Nchifukwa wuli ŵanthu anangiska kumba mulandu Chiuta kuti ndiyu wachitiska masuzgu ngo tikumana nangu?

⁶ Kumbi muziŵa chifukwa cho ŵanthu ambiya Chiuta mulandu wa masuzgu ngosi ngo ngachitika pacharu? Kanandi yiwu atumba mulandu Chiuta Wanthazizosi chifukwa aŵanaŵana kuti ndiyu wawusa charu ichi. Yiwu aziŵa cha fundu yauneneska ndipuso yipusu yo Bayibolo lisambiza pankhani iyi. Mu Mutu 3 mungusambira uneneska wenuwu, wakuti Satana Diabolo ndiyu wawusa charu ichi.

7, 8. (a) Kumbi vakuchitika va m’charu vilongo wuli nkharu yaku yo watichiwusa? (b) Kumbi kuleka kufikapu kwa ŵanthu ndipuso ‘nyengu yiheni kweniso vakuchitika vamabuchibuchi,’ vachitiska wuli kuti ŵanthu asuzgikengi?

⁷ Bayibolo likamba mwakuvwika umamapha kuti: “Charu chosi chira mu nthazi ya mheni yo.” (1 Yohane 5:19) Malinga ndi po muwone charu, kumbi fundu iyi njakuvwika cha? Vakuchitika va m’charu ichi vilongo nkharu ya chakulengeka chauzimu cho ‘chilandizga charu chosi chakujamu ŵanthu.’ (Chivumbuzi 12:9) Satana ndi murwani, ngwakunyenga kweniso ngwankhaza. Mwaviyo charu cho chiwusika ndi iyu chazara ndi kutinkhana, chinyengu kweniso nkhaza. Ichi nchifukwa chakwamba cho pacharu paŵiya masuzgu nganandi viyo.

⁸ Chifukwa chachiŵi nchakuti mtundu wa ŵanthu ngwambula kufikapu ndipu ngwakubuda kwamba panyengu yo ŵanthu angugarukiya mu munda wa Edene, nge mo tingusambiriya mu Mutu 3. Ŵanthu ambula kufikapu alimbiyana mazaza ndipu ivi ndivu vichitiska kuti paje nkhondu, kukandirizgana ndipuso masuzgu. (Wakutaula 4:1; 8:9) Chifukwa chachitatu cho tisuzgikiya  nchakuti tija mu ‘nyengu yiheni po vinthu vamabuchibuchi vititiwiya.’ (Wakutaula 9:12) Mu charu cho chileka Kuwusika ndi Yehova yo wavikiriya, ŵanthu angasuzgika chifukwa chakuti akhoza kusanirika pa malu ngaheni ndipuso pa nyengu yiheni.

9. Nchifukwa wuli tingasimikizga kuti Yehova we ndi vifukwa vamampha vakuzomerezge kuti masuzgu ngalutiriyengi?

⁹ Nchakupembuzga ukongwa kuziŵa kuti Chiuta ndiyu wachitiska masuzgu cha. Iyu ndiyu cha yo wachitiska nkhondu, kuswa marangu, kukandirizgana pamwenga so masoka nga chilengedu ngo ngachitiska kuti ŵanthu anandi asuzgikengi. Chinanga wuli ve viyo, tikhumbika kuziŵa kuti, nchifukwa wuli Yehova wazomerezga kuti tisuzgikengi? Asani iyu Ngwanthazizosi, ving’anamuwa kuti wakhoza kulekeska masuzgu. Sonu nchifukwa wuli waleka kugwiriskiya nchitu nthazi zaki? Chiuta widu wachanju yo te nayu pa ubwezi, we ndi vifukwa vamampha vakuchitiya ivi.—1 Yohane 4:8.

10. Kumbi Satana wanguyuska nkhani niyi ndipu wanguchita wuli venivi?

¹⁰ Kuti tiziŵi chifukwa cho Chiuta wazomerezge masuzgu, tikhumbika kukumbuka nyengu yo masuzgu ngangwambiya. Satana wati wachitiska Adamu ndi Eva kuti aleki kuvwiya Yehova, iyu wanguyuska nkhani yikulu. Iyu wangususka nthazi zaku Yehova cha. Satana waziŵa kuti Yehova we ndi nthazi zambula makambika. M’malu mwaki Satana wangususka wanangwa wakuwusiya waku Yehova. Pakukamba kuti Chiuta ngwaboza ndipuso wanola ŵanthu ŵaki vinthu vamampha, Satana wang’anamuwanga kuti Yehova ngwakuwusa muheni. (Chiyambo 3:2-5) Satana wang’anamuwanga kuti mtundu wa ŵanthu ungaja umampha kwambula muwusu waku Chiuta. Uku kwenga kuyukiya muwusu waku Yehova pamwenga kuti wanangwa waki wakuwusiya.

11. Nchifukwa wuli Yehova wanguleka kubaya akugaruka wo ŵenga mu Edene?

¹¹ Adamu ndi Eva angugarukiya Yehova. Tikhoza kukamba kuti yiwu angukamba kuti: ‘Tikhumba cha kuti Yehova waje  Wakuwusa widu. Tikhoza kujisankhiya cho nchamampha ndi chiheni.’ Kumbi Yehova watingi wamaliskengi wuli nkhani iyi? Kumbi watingi wasambizengi wuli vakulengeka vosi vazeru kuti akugaruka yaŵa mbakunanga ndipuso kuti muwusu waki ndiwu wamampha nadi? Anyaki akhoza kukamba kuti mphanyi Chiuta wangubaya ŵanthu yaŵa ndi kulenga so anyaki. Kweni Yehova wangukamba kuti chilatu chaki chenga chakuti, charu chosi chizaziki ndi mphapu zaku Adamu ndi Eva ndipu wakhumbanga kuti yiwu aje m’charu cha paradayisu kwamuyaya. (Chiyambo 1:28) Nyengu zosi Yehova wafiska chilatu chaki. (Yesaya 55:10, 11) Kweniso kubaya akugaruka yaŵa kwatingi kumaliskengi cha nkhani yo yingubuka yakukwaskana ndi wanangwa waku Yehova wakuwusiya.

12, 13. Khonkhoskani chakuyeruzgiyapu chakulongo chifukwa cho Yehova wazomerezge Satana kuwusa charu ndipuso cho wazomerezge kuti ŵanthu ajiwusengi.

¹² Tiyeni tiwoni chakuyeruzgiyapu. Ŵanaŵaniyani kuti msambizi wasambiza ŵana a sukulu nthowa yo angalembe samu yakusuzga. Mwana wa sukulu yumoza wakuchenje kweniso wambula kuvwa, watiti nthowa yo asambizi agwiriskiya nchitu njaboza. Iyu wamizgiriya kuti waziŵa umampha ukongwa nthowa  yakwenere, pakukhumba kulongo kuti asambizi mbajila. Anyaki mwa ŵana a sukulu awona kuti munyawu waneneska ndipu nawu agarukiya asambizi ŵawu. Kumbi penapa asambizi angachita wuli? Asani angadikiska ŵana akugaruka mu kilasi, kumbi ŵana anyaki aŵawonengi wuli asambizi ŵawu? Kumbi nawu angavwana cha kuti mwana wakugaruka pamoza ndi anyaki akamba uneneska? Ŵana wosi mu kilasi angaŵatumbika cha asambizi ŵawu chifukwa aŵanaŵanengi kuti asambizi ŵawu atopa kuziŵika kuti mbaboza. Kweni ŵanaŵaniyani kuti asambizi azomerezga mwana wambula kuvwa kuti walongo nthowa yaki yakulembe samu yakusuzga.

¹³ Mwakuyana waka, Yehova wachita vo asambizi angachita. Kumbukani kuti kugaruka kungukwaska ŵanthu wo ŵenga mu Edene pe cha. Penga angelu mamiliyoni nganandi wo awonanga ivi vichichitika. (Jobu 38:7; Danyele 7:10) Vo Yehova watingi wachitengi pa nkhani iyi vatingi vikwaskengi ukongwa angelu yaŵa ndipuso vakulengeka vosi vazeru. Sonu Yehova wachita wuli? Iyu wazomerezga Satana kulongo mo wangawusiya mtundu wa ŵanthu. Chiuta wazomerezga so ŵanthu kuti ajiwusengi mwakulongozgeka ndi nthazi zaku Satana.

14. Kumbi tingayanduwa wuli ndi vo Yehova wachita pakuzomerezga ŵanthu kuti ajiwusengi?

¹⁴ Msambizi yo tamukonkhoska mu chakuyeruzgiyapu chidu waziŵa kuti mwana wakugaruka ndi anyaki wo amulondo mbakunanga. Kweniso waziŵa kuti kuŵapaska mwaŵi wakulongo nthowa yo angalembe samu kungawovya ŵana wosi mu kilasi. Asani akugaruka atondeka, ŵana ŵosi azeru awonengi kuti msambizi pe ndiyu wakwenere kusambiza mu kilasi. Yiwu avwisengi chifukwa cho asambizi adikiskiyengi akugaruka mu kilasi pavuli paki. Mwakuyana waka, Yehova waziŵa kuti ŵanthu ndi angelu wosi a mtima wamampha ayanduwengi pakuwona kuti Satana ndi anyaki wo wangugaruka nawu atondeka ndipuso kuti ŵanthu angajiwusa cha. Yiwu angaziŵa uneneska wakukhumbika nge mo wangukambiya Yeremiya, kuti: “Ndiziŵa, Ambuya, kuti nthowa ya munthu kuti ye mwaku iyu mweneku cha, kuti nkhwa munthu yo watenda cha kunyoroska menderu ngaki.”—Yeremiya 10:23.

15, 16. (a) Nchifukwa wuli Yehova wazomerezga masuzgu kwa nyengu yitali viyo? (b) Nchifukwa wuli Yehova waleka kukanizga vinthu viheni nge kuswa marangu?

¹⁵ Nanga nchifukwa wuli Yehova wazomerezga kuti masuzgu ngalutiriyi kwa nyengu yitali viyo? Ndipu nchifukwa wuli waleka kukanizga kuti vinthu viheni vichitikengi? Ŵanaŵaniyiani vinthu viŵi vo msambizi wa mu chakuyeruzgiyapu chidu wangaleka kuchita. Chakwamba, iyu wangakanizga cha mwana wambula kuvwa kuti waleki kulutirizga kukonkhoska nthowa yo wangalembe samu. Chachiŵi, msambizi wangawovya cha mwana wambula kuvwa yo mo wangalembe samu. Sonu ŵanaŵaniyani vinthu viŵi vo Yehova wasankha kuleka kuchita. Chakwamba iyu wakanizga cha Satana ndi gulu laki kulongo kuti mbarunji. Kuzomerezga kuti pajumphi nyengu kwawovya ukongwa. Mbiri yosi ya mtundu wa ŵanthu yalongo kuti ŵanthu ayesesa kujiwusa pamwenga kuwusika ndi maboma nga umunthu ngakupambanapambana. Ŵanthu aluta panthazi pa nkhani za sayansi ndipuso vakuchitika vinyaki, kweni uziraurunji, ukavu, kuswa marangu ndi nkhondu vafika paheni ukongwa. Muwusu wa ŵanthu sonu wawoneka kuti watondeka.

¹⁶ Chachiŵi, Yehova watimuwovya cha Satana kuwusa charu ichi. Mwakuyeruzgiyapu, asani Chiuta wangakanizga vinthu viheni vo vichitika, kumbi kungaŵa kovya akugaruka cha? Kumbi Chiuta watingi wachitiskengi cha kuti ŵanthu aŵanaŵanengi kuti akhoza kujiwusa kwambula suzgu lelosi? Asani Yehova wanguchita ivi, watingi waŵengi ku chigaŵa cha ŵanthu aboza. Kweni “nkhwambura machitika kuti Chiuta waname.”—Ŵahebere 6:18.

17, 18. Kumbi Yehova wazamuchitanji ndi vinthu viheni vosi vo vilipu chifukwa cha muwusu wa ŵanthu ndi fuzi yaku Satana?

¹⁷ Nanga nchithu wuli cho chazamuchitikiya vinthu vakofya vo vaja vichichitika mu nyengu yosi yakugarukiya Yehova? Tingachita umampha kukumbuka kuti Yehova ngwanthazi zosi. Mwaviyo iyu wakhoza ndipu wazamutuzgapu masuzgu ngosi nga mtundu wa ŵanthu. Nge mo tikusambiriya kali, kunangika kwa  charu kwazamunozgeka mwakusambuska charu kuja Paradayisu. Vakutuwapu va ubudi vazamutuwapu chifukwa cha kuvwana mu sembi ya uwombozi yaku Yesu, ndipu vakutuwapu va nyifwa vazamutuwapu mwakuyuska akufwa. Chiuta wazamugwiriskiya nchitu Yesu kuti “wanangi nchitu zo zaku diabolo.” (1 Yohane 3:8) Yehova wazamuchita vosi ivi pa nyengu yaki. Titenere kukondwa kuti Chiuta wachitapu kanthu mwaliŵi cha, chifukwa kuzizipizga kwaki kwatipaska mwaŵi wakuti tiziŵi uneneska ndi kumuteŵete. (2 Petro 3:9, 10) Pasonu panu, Chiuta wapenja ŵanthu wosi wo atimusopa mwauneneska ndipuso watiŵawovya kukunthiyapu masuzgu ngosi ngo angakumana nangu mucharu chamasuzgu ichi.—Yohane 4:23; 1 Ŵakorinte 10:13.

¹⁸ Anyaki angafumba kuti, kumbi masuzgu ngosi yanga ngatingi ngaŵengepu asani Chiuta wangulenga Adamu ndi Eva munthowa yakuti angazigarukanga cha? Kuti mumuki fumbu ili, mutenere kukumbuka chawanangwa chapachanya cho Yehova wakukupaskani.

19. Kumbi Yehova wakutipaska chawanangwa chakuzirwa nichi, ndipu nchifukwa wuli titenere kuwonga?

¹⁹ Nge mo tinguwone mu Mutu 5, ŵanthu akulengeka ndi wanangwa wakujisankhiya vinthu. Kumbi muziŵa kuti chawanangwa ichi nchakuzirwa ukongwa? Chiuta wakulenga nyama zinandi kweni zosi zitende zeru zakuwa nazu. (Nthanthi 30:24) Ŵanthu apanga makina ngo ngakunozgeka kuti ngagwirengi nchitu yo akungapangiya pe. Kumbi isi tatingi tikondwengi asani Chiuta wangutipanga viyo? Awa, kweni tikondwa chifukwa chakuti te ndi wanangwa wakusankha nkharu yo tikhumba kuŵa nayu, vo  tikhumba kuchita, ŵanthu wo tikhumba kwanjana nawu ndi vinyaki vaviyo. Taŵanthu tikondwa kuchita vinthu mwawanangwa, ndipu Chiuta wakhumba kuti tije ndi wanangwa wenuwu.

20, 21.

²⁰ Yehova wakhumba cha kuti timuteŵetiyengi mwakwesa kuchichizgika. (2 Ŵakorinte 9:7) Mwakuyeruzgiyapu: Kumbi mpapi wangakondwa asani mwana waki wangamukambiya kuti “nditikuyanjani,” chifukwa chakuti wayesa kumupempha pamwenga asani wangakamba yija kutuliya pasi pa mtima? Sonu fumbu lingaŵa lakuti, kumbi chawanangwa cho Yehova wakukupaskani muchigwiriskiyengi wuli nchitu? Satana, Adamu ndipuso Eva, angugwiriskiya nchitu wanangwa wakujisankhiya vinthu mwambula kwenere. Yiwu angukana Yehova Chiuta. Kumbi imwi muchitengi wuli?

²¹ Mwe ndi mwaŵi wakugwiriskiya nchitu mwazeru wanangwa wakujisankhiya wenuwu kuti muyanduwi. Mungaja mugulu la ŵanthu wosi wo ŵe kuchigaŵa chaku Yehova. Yiwu akondweska Chiuta chifukwa ŵe ndi phamphu pakususka Satana kuti ngwaboza ndi kulongo kuti watondeke limu kuwusa. (Nthanthi 27:11) Namwiso mungachita viyo asani mwasankha kugwiriskiya nchitu mwakwenere umoyu winu. Venivi ndivu tazamusambira mu mutu wapanthazi.