1, 2. Kuxaniseka muni loku a vanhu va welwako hi kona inyamutlha, niku xana zona zi maha a ku a vo tala va wutisa ziwutiso zihi?

ANZHAKO ka kulwa ka hombe loku ku ngave kona tikweni go kari gi nga xaniswa nguvu hi yimpi, makume ya mazana ya vavasati ni vanana lava va nga delwe va lo lahliwa lomu ka khele ginwe laha ku nga tlhela ku zimekelwa zihambano za zi tsongwani zi ranzela xilahla. A xihambano xinwe ni xinwani xi wa hi ni mutsalo lowu: “Hikuyini?” Ka zikhati zo kari a xiwutiso lexo xi bayisa nguvu a ku hunza zontlhe. A vanhu va wutisa xiwutiso lexo na va hi kubayisekeni a xikhati lexi a yimpi, timhango, mababyi, kutani wugevenga zi dayako varanzekako vabye va nga hiko na nanzu, zi hahlulako tiyindlu tabye, kutani zi va nehelako kuxaniseka ka hombe nguvu hi tinwani tindlela. Vona va lava ku tiva a ku hikuyini va welwako hi makhombo lawo.

² Hikuyini Nungungulu a vumelelako kuxaniseka? Loku Jehova Nungungulu a hi nyamintamu, a hi wa liranzo, a hi wa wutlhari, ni loku a hi wa kululama, hikuyini a tiko gi teleko hi livengo ni kubiha ke? Xana wa tshuka u ti wutisa hi zilo lezo?

3, 4. (a) Zini zi kombako lezaku a zi bihangi ku wutisa a ku hikuyini Nungungulu a vumelelako kuxaniseka? (b) I ti zwisa kuyini Jehova xungetano hi kubiha ni kuxaniseka?

³ Xana zi bihile a ku wutisa ku ngalo hikuyini Nungungulu a vumelelako kuxaniseka? Vo kari va chava lezaku a ku wutisa a  xiwutiso lexo zi wula a ku ngave ni kukholwa ko enela kutani ku ngalo va komba kukanyisa Nungungulu. Hambulezo, loku u gonza a Biblia, u ta kuma lezaku a vanhu vo tsumbeka va chavako Nungungulu vave ni ziwutiso zo fana. Hi xikombiso, muprofeti Habakuka i wutisile Jehova aku ngalo: “Hiyini u nzi kombisako kubiha, u nzi wonisa hlokiselelo? Hakuva a kuphanga ni tihanyi zi le mahlweni ka mina; ku na ni timholova, ku vuka ni kukanetisana.” — Habakuka 1:3.

⁴ Xana Jehova i bhongele muprofeti Habakuka hi ku mu wutisa a ziwutiso lezo? Ahihi. Wutshanwini ga lezo, Nungungulu i patsile magezu yo tsumbeka ya Habakuka lomu mitsalweni yi pimisilweko ya Biblia. Nungungulu kambe i mu vunile a ku zwisisa khwatsi a timhaka leto ni ku tlhela a kuma a kukholwa ka hombe nguvu. Jehova i lava ku ku mahela zo fana ni lezo. Alakanya, a Biblia gi gonzisa lezaku yena “wa mu khatalela.” (1 Pedro 5:7) Nungungulu i venga kubiha ni kuxaniseka loku kona ku ku vangako a ku hunza lezi vanhu va ku vengisako zona. (Isaya 55:8, 9) Makunu ke, hikuyini ku nga kona kuxaniseka kunyingi tikweni?

5. Kasi ku tlhamusela a kuxaniseka ka vanhu, zigelo zihi lezi zi wuliwako ka zikhati zo kari, kanilezi zini lezi a Biblia gi zi gonzisako?

⁵ A vanhu va wukhongeli go hambanahambana vaya ka varangeli vabye va wukhongeli zinwe ni ka vagonzisi vabye lezaku  va ya wutisa a ku hikuyini ku nga kona kuxaniseka kunyingi. A kutala ka zikhati va hlamuliwa lezaku a kuxaniseka ku kona hi kuranza ka Nungungulu niku kusukela ka kale yena i sina a yimisile zilo zontlhe lezi zi humelelako, a ku patsa ni timhango. Vo tala va byeliwa lezaku a tindlela ta Nungungulu a ti tlhamuseleki kutani ku ngalo yena i daya vanhu — hambu ni vanana — ​lezaku a zi kota ku tshama navo le tilweni. Kanilezi, kota lezi u zi gonzileko, Jehova Nungungulu cima a nga vangi kubiha. A Biblia gi ngalo: “A kubiha ku le kule na Nungungulu, ni kugoha a ku kona ka Nyamintamu.” — Joba 34:10.

6. Hikuyini a vanhu vanyingi va mahako xihoxo xa ku lumbeta Nungungulu hikwalaho ka kuxaniseka loku ku nga kona tikweni?

⁶ Wa zi tiva a ku hikuyini a vanhu va mahako xihoxo xa ku lumbeta Nungungulu hikwalaho ka kuxaniseka kontlhe loku ku nga kona tikweni? Ka zikhati zinyingi, vona va lumbeta Nungungulu wa Ntamu-wontlhe hakuva va alakanya lezaku hi yena a nga mufumeli wa lisine wa tiko legi. Vona a va tivi a lisine la li tsongwani kanilezi na li hi la lisima leli a Biblia gi li gonzisako. Wena u gonzile a lisine lelo ka Xipimo 3 xa bhuku legi. A mufumeli wa lisine wa tiko legi hi Satani Diyabu.

7, 8. (a) Xana a tiko gi kombisisa kuyini a matshamela ya mufumeli wa gona? (b) Xana a kungambheleli ka vanhu zinwe ni ku “chikelelwa hi xikhati, zi dzuka zi va humelela” zi tisisa kuyini kuxaniseka?

⁷ A Biblia gi wula zi ku dlunya giku: “A tiko gontlhe gi le ntanwini wa loyi wa kubiha.” (1 Johani 5:19) Loku u alakanyela lezo, xana a wu zi woni a ku lisine? A tiko legi gi kombisa matshamela ya xivangwa xa moya xi nga wonekiko lexi xi nga “mukhohlisi wa tiko gontlhe.” (Kuvululelwa 12:9) Satani munhu wa livengo, mukhohlisi, niku i na ni tihanyi. Hikwalaho a tiko gi tele hi livengo, kukhohlisa, ni tihanyi hi kota ya kucetelo wakwe. Lexo xinwe xa zigelo lezi zi mahako lezaku kuva kona kuxaniseka kunyingi.

⁸ A xigelo xa wumbiri xaku hikuyini ku nga kona kuxaniseka kunyingi hi lezaku, kota lezi zi wulilweko lomu ka Xipimo 3, a vanhu a va mbhelelangi niku vaonhi kusukela kuhluwukeni ka le sinwini ga Edeni. A vanhu va vaonhi va na ni kubyekelela ka ku lwela ku fuma, hikwalaho ka lezo zona zi gumesa hi tiyimpi, kutsimbeketwa,  ni kuxaniseka. (Mutshawuteli 4:1; 8:9) A xigelo xa wunharu xa kuvakona ka kuxaniseka hi lezaku a vanhu va “chikelelwa hi xikhati, zi dzuka zi va humelela.” (Mutshawuteli 9:11) Ka tiko legi Jehova a nga hiko Mufumeli a vikelako, a vanhu va zi kota ku xaniseka hi kota ya ku tshuka va hi ka wutshamu gi nga faneliko hi xikhati xi nga faneliko.

9. Hikuyini hi zi kotako ku tiyiseka lezaku Jehova i na ni xigelo xa xi nene xa ku vumelela a ku a kuxaniseka ku simama?

⁹ Za hi tangalisa a ku tiva lezaku Nungungulu a nga vangi kuxaniseka. A hi yena a vangako tiyimpi, wugevenga, kutsimbeketwa, hambu a timhango ta ntumbuluko leti ti vangako a kuxaniseka ka vanhu. Hambulezo, hi na ni xilaveko xa ku tiva lezaku Hikuyini Jehova a vumelelako a kuxaniseka kontlhe loku? Loku yena a hi wa Ntamu-wontlhe, i na ni ntamu wa ku ku mbheta. Makunu, hikuyini a nga tirisiko a ntamu lowo? Za koteka ku ngha Nungungulu wa liranzo loyi hi mu tivako khwatsi a hi ni xigelo xa xi nene xa ku maha lezo. — 1 Johani 4:8.

10. Xana Satani i vuxile kukanakana xungetano hi yini, niku xana i zi mahile hi ndlela muni?

¹⁰ Kasi ku tiva a ku hikuyini Nungungulu a vumelelako kuxaniseka, hi fanele ku alakanyela a xikhati lexi a kuxaniseka ku sangulileko ha xona. A xikhati lexi Satani a kucileko Adamu na Eva a ku nga ingisi Jehova, ku lo vuxiwa a mhaka ya lisima. Satani a nga vuxangi kukanakana xungetano hi ntamu wa Jehova. Yenawu wa zi tiva lezaku a ntamu wa Jehova a wu gumelwi. Kanilezi, Satani i lo vuxa kukanakana xungetano hi fanelo ya Jehova ya ku fuma. Hi ku wula ku ngalo Nungungulu muhembi loyi a tsonako vafumelwi vakwe a zilo za zi nene, Satani i lo lumbeta Jehova lezaku mufumeli wo biha. (Genesisi 3:2-5) Satani i wa wula hi yinwani ndlela lezaku a vanhu va wa ta tizwa khwatsi loku va nga fumelwi hi Nungungulu. Loko ku wa hi kuvukelwa ka wuhosi ga Jehova, a fanelo yakwe ya ku fuma.

11. Hikuyini Jehova a nga kala ku lovisa a vahluwuki lavo ka xikhati xalexo le Edeni?

¹¹ Adamu na Eva va hluwukile mahlweni ka Jehova. Hakunene, vona va te ngalo: “A hi mu lavi Jehova kota Mufumeli wa hina. Ha  zi kota ku ti hlawulela lezi zi nga zi nene ni lezi za kubiha.” Xana Jehova i wa ta zi kotisa kuyini ku lulamisa mhaka leyo? I wa ta zi kotisa kuyini ku gonzisa a zivangwa zontlhe zo tlhariha lezaku a vahluwuki va wa hoxisile niku a ndlela yakwe hi yona yi nga yi nene? A munhu wo kari a nga ha wula lezaku Nungungulu i wa fanele ku ngha a lovisile a vahluwuki lavo a tlhela a vanga vanwani vanhu. Kanilezi Jehova i wa wulile khungo gakwe go tata misava hi pswalo wa Adamu na Eva, niku yena i wa lava lezaku va hanya ka paradise misaveni. (Genesisi 1:28) Xontlhe xikhati Jehova i tatisa makhungo yakwe. (Isaya 55:10, 11) Ahandle ka lezo, a ku daya vahluwuki lavo le Edeni ku wa nga tava ku hlamulile a mhaka leyi yi nga vuxilwe xungetano hi fanelo ya Jehova ya ku fuma.

12, 13. Tlhamusela hi mufananiso a ku hikuyini Jehova a vumelelako Satani lezaku a maha mufumeli wa tiko legi niku hikuyini Nungungulu a vumeleleko vanhu lezaku va ti fumela.

¹² A hi zi tlhamuseleni hi mufananiso. Hi nga alakanyela mugonzisi wo kari a gonzisako zigonzani zakwe a ndlela ya ku maha khwatsi a konta yo karata. Zonake a xigonzani xo kari xo tlhariha na xi hi muhluwuki xi wula lezaku mugonzisi a nga mahi a konta leyo hi ndlela ya yi nene. Kasi ku komba lezaku mugonzisi a nga yi koti, a muhluwuki loye i phikelela lezaku wa tiva ndlela  ya chukwana ya ku maha a konta leyo. A zigonzani zo kari zi alakanya ku ngalo yena i wula lisine, hikwalaho zonawu zi maha vahluwuki. I ta ku yini mugonzisi makunu? Loku a hlongola a vahluwuki lavo, zi ta alakanya yini a zigonzani zinwani? Xana zi nga ta kholwa lezaku a munghana wabye zinwe ni lava va ti patsileko naye va wula lisine? Zontlhe zinwani zigonzani zi wa ta luza xichawo ka mugonzisi, na zi alakanya lezaku yena i chava ku poliwa lezaku a nga zi koti. Kanilezi hi nga ha ku ngalo mugonzisi i vumelela muhluwuki loye lezaku a komba ka zigonzani zontlhe a ndlela leyi yena a to maha ha yona a konta.

¹³ Jehova i maha nchumu wo fanana ni lowu a mahako mugonzisi loye. Alakanya lezaku a vahluwuki va le Edeni a hi vona voce va nga patsekile mhakeni. Timiliyoni ta tingelosi ti wa kari ti hlalela. (Joba 38:7; Danieli 7:10) A ndlela leyi Jehova a lulamisileko ha yona a wuhluwuki yi wa ta khumba nguvu a tingelosi tontlhe leto, niku hi magumo yi wa ta khumbawu a zivangwa zontlhe zi pimisako. Makunu ke, zini lezi Jehova a zi mahako? Yena i vumelela Satani lezaku a komba a ndlela leyi yena a nga wa ta fumela ha yona vanhu. Nungungulu kambe wa vumelela vanhu lezaku va ti fumela na va rangelwa hi Satani.

14. Hi xihi xivuno xi tota hi kota ya xiboho xa Jehova xa ku vumelela vanhu akuva va ti fumela?

¹⁴ A mugonzisi wa lomu ka mufananiso wa hina wa zi tiva lezaku a muhluwuki loye ni zigonzani lezi zi nga ka tlhelo gakwe va phazamile. Kanilezi yena kambe wa zi tiva lezaku a ku va nyika xikhati xa kuva va zama ku komba lezaku a mhaka yabye lisine zi ta vuna a zigonzani zontlhe. Loku a vahluwuki va nga zi koti, a zigonzani zontlhe zo tsumbeka zi ta wona lezaku mugonzisi hi yena yece a nga ni wutivi ga ku rangela zigonzani. Zona zi ta zi tiva lezaku hikuyini mugonzisi a hlongolako muhluwuki wihi ni wihi anzhako ka lezo. Hi kufanana, Jehova wa zi tiva ku ngalo a vanhu vontlhe va mbilu ya yi nene zinwe ni tingelosi va ta vuneka hi ku wona lezaku Satani ni vahluwuki-kulobye va tsanzekile niku a vanhu a va nge zi koti ku ti fumela. A ku fana na Jeremia wa kale, vona va ta gonza a lisine leli la lisima: “O Jehova, nza zi tiva lezaku a ndlela ya munhu a yi le ntanwini wakwe, kambe a munhu a nga zi koti ku lulamisa a mazambo yakwe.” — Jeremia 10:23.

15, 16. (a) Hikuyini Jehova a vumelelako lezaku a kuxaniseka ku simama hi xikhati xo leha? (b) Hikuyini Jehova a nga valeliko zilo zo khwatsi wugevenga go tshisa akuva zi nga humeleli?

¹⁵ Hambulezo, hikuyini Jehova a vumelelako kuxaniseka lezaku ku simama hi xikhati xo leha? Niku hikuyini yena a nga mahiko lezaku a zilo zo biha zi nga humeleli? Ranga hi ku wona a zilo zimbiri lezi a mugonzisi wa mufananiso wa hina a nga fanele ku nga zi mahi. Xo sangula, yena i wa nga ta nyimisa a xigonzani lexo xo hluwuka lezaku xi kombisa a konta ya xona. Xa wumbiri, mugonzisi i wa nga ta vuna muhluwuki a ku maha a konta yakwe. Hi kufanana, wona a zilo zimbiri lezi Jehova a bohileko ku nga zi mahi. Xo sangula, yena a nga valeli Satani ni lava va nga tlhelweni gakwe lezaku va nga zami ku komba a ku hi vona va nga ni lisine. Hikwalaho ku laveka lezaku ku hunza xikhati. Nzeni ka makume ya mazana ya malembe ya kusukela kuvangiweni ka munhu, a vanhu va zi kotile ku zama tixaka tontlhe ta kutifumela, kutani mufumo wa vanhu. Vona va anzile hi tlhelo ga wutivi ga siensia ni ga zinwani, kanilezi a kubiha, a wusiwana, a wugevenga, ni yimpi zi engetele nguvu. A kufuma ka vanhu makunu ku ti komba na ku nga humeleli.

¹⁶ Xa wumbiri, Jehova a nga vuni Satani a ku fumela tiko legi. Hi xikombiso, loku ku wo khwatsi Nungungulu i wa valele wugevenga go tshisa, xana i wa nga ta ngha a kombisa lezaku a vahluwuki va wa hi ni lisine? Xana Nungungulu i wa nga ta ngha a maha vanhu va alakanya lezaku kuzilava vona va zi kota ku ti fumela hi ndlela yi nene? Loku ku wo khwatsi Jehova i wa maha zilo hi ndlela leyo, i wa ta hlengela kuhembeni ka wunwa. Kanilezi, yena i “Nungungulu a nga zi kotiko ku hemba.” — Maheberu 6:18.

17, 18. Zini lezi Jehova a to zi maha xungetano hi kontlhe kubayisa loku ku vangilweko hi kufuma ka vanhu ni kucetelo wa Satani?

¹⁷ Kasike, hi nga kuyini xungetano hi kontlhe a kubayisa loku ku nga kona xikhatini xontlhe xa kuvukelwa ka Nungungulu? Hina hi fanele ku alakanya lezaku Jehova ngwa ntamu-wontlhe. Hikwalaho, wa zi kota niku i ta fuvisa kuxaniseka ka vanhu. Kota  lezi hi sinako hi zi gonzile, a kuonhiwa ka xirenzelekwani xa misava ya hina ku ta fuviswa hi kuhunzulwa ka misava yiva Paradise. Lezi zi vangilweko hi xionho zi ta susiwa hi kukholwa ka vanhu vo lulama muphahlweni wa Jesu lowu wu tirulako, niku a kufa ku ta fuviswa hi kuvuxiwa ka vafileko. Hizalezo Nungungulu i ta tirisa Jesu “lezaku a fela ku mbhetisa a mitiro ya Satani.” (1 Johani 3:8) Jehova i ta tatisa zontlhe lezi ka xikhati xi faneleko. Ha zi kota ku tsaka hi lezi a nga kala ku maha lezo ka xikhati xi hunzileko, hakuva a kutimisela kakwe ku hi nyika xikhati xa ku gonza a zinene ni ku tlhela hi mu tirela. (2 Pedro 3:9, 10) Ka xikhati lexi, Nungungulu i hlota hi ntamu a vakhozeli vo tsumbeka a tlhela a va vuna a ku timisela a kuxaniseka kwihi ni kwihi loku ku zi kotako ku va humelela ka tiko legi gi teleko hi zikarato. — Johani 4:23; 1 Va Le Korinte 10:13.

¹⁸ A vo kari va nga ha ti wutisa, Xana a kuxaniseka kontlhe loku ku wa ta ngha ku valelwe loku ku wo khwatsi Nungungulu i wa vangile Adamu na Eva hi ndlela ya ku va nga zi koti ku hluwuka? Kasi ku hlamula xiwutiso lexo, ku laveka lezaku u alakanya a xinyikiwo xa lisima lexi Jehova a ku nyikileko.

19. Xinyikiwo xihi xa lisima lexi Jehova a hi nyikileko, niku hikuyini hi faneleko ku xi nyika lisima?

¹⁹ Kota lezi zi wonilweko lomu ka Xipimo 5, a vanhu va vangilwe na va hi ni kutihlawulela. Wa zi tiva a ku xinyikiwo xa lisima lexo? Nungungulu i vangile zihari za tsanza-vahlayi, kanilezi zona zi fambisiwa nguvu hi ntumbuluko. (Mavingu 30:24) A vanhu va maha michini yo kari leyi yi zi kotako ku fambisiwa ntsena hi ku rumiwa. Xana hi wa ta tsaka loku ku wo khwatsi Nungungulu i wa hi mahile hi ndlela leyo? Ahihi, ha tsaka hi  lezi hi tlhatlhekileko ku hlawula lezi hi lavako kuva zona, a mahanyela lawa hi lavako kuva nawo, a vanghana lava hi ranzako kuva navo, ni zinwani. Hi ranza kuva ni kutlhatlheka ko kari, niku hi zalezo lezi Nungungulu a lavako lezaku hiva nazo.

20, 21. Hi nga zi kotisa kuyini ku tirisa a xinyikiwo xa kutihlawulela hi ndlela ya wuchukwana, niku hikuyini hi faneleko ku xuva ku maha lezo?

²⁰ Jehova a nga tsakiswi hi ntiro wa ku mahiwa hi kukurumetwa. (2 Va Le Korinte 9:7) Kasi ku kombisa: Xana mupswali wa tsakiswa hi loku nwanana a ku ngalo “Nza ku ranza” hi lezi a byeliwako ku zi wula kutani i tsakiswa hi loku nwanana a zi wula hi mbilu, na a tlhatlhekile? Hikwalaho za lisima a ku tiva lezi, U ta ku tirisa hi ndlela muni a kutihlawulela loku Jehova a ku nyikileko? Satani, Adamu, na Eva va tirisile a kutihlawulela hi ndlela ya ku biha nguvu. Va lo ala Jehova Nungungulu. Zini u to maha wena?

²¹ Wena u na ni xikhati xi faneleko xa ku tirisa a xinyikiwo xo hlamalisa xa kutihlawulela hi ndlela yi vunako nguvu. Wa zi kota ku patsana ni timiliyoni ta vanhu lava va ti yimisileko tlhelweni ga Jehova. Va tsakisa Nungungulu hakuva va pinyamela ku komba lezaku Satani muhembi niku yena mufumeli a nga vuniko nchumu. (Mavingu 27:11) Wena kambe u nga zi kota ku maha lezo hi ku hlawula a mahanyela ma nene. Lezo zi ta tlhamuselwa lomu ka xipimo lexi xi lanzelako.