1, 2. Ano nga klase hin pag-antos an naieksperyensyahan han mga tawo yana, ngan tungod hito ano an iginpapakiana han damu nga mga tawo?

KATAPOS han makangingirhat nga girra ha usa nga nasud nga nadaot han girra, an yinukot nga mga sibilyan nga kababayin-an ngan kabataan nga pinamatay tarampo nga iginlubong ha usa nga lubnganan nga ginpalibotan hin gudtiay nga mga krus. An tagsa nga krus may-ada hini nga sinurat: “Kay ano?” Usahay ito an pinakamasakit ha ngatanan nga pakiana. Masurub-on nga iginpapakiana ito han mga tawo kon tungod han girra, kalamidad, sakit, o krimen, namamatay an ira inosente nga mga hinigugma, naguguba an ira balay, o nag-aantos hira hinduro ha iba pa nga mga paagi. Karuyag nira mahibaro kon kay ano nga nahitatabo ha ira an sugad nga mga kalamidad.

² Kay ano nga tinutugotan han Dios an pag-antos? Kon hi Jehova nga Dios gamhanan-ha-ngatanan, mahigugmaon, makinaadmananon, ngan may-hustisya, kay ano nga an kalibotan punô hin kangalas ngan kawaray-hustisya? Naghunahuna ka na ba mahitungod hini?

3, 4. (a) Ano an nagpapakita nga diri sayop magpakiana kon kay ano nga tinutugotan han Dios an pag-antos? (b) Ano an inaabat ni Jehova mahitungod han karaotan ngan pag-antos?

³ Sayop ba magpakiana kon kay ano nga tinutugotan han Dios an pag-antos? An iba nababaraka nga an pagpakiana hin sugad hito nangangahulogan nga kulang an ira pagtoo o nga nagpapakita  hira hin kawaray-pagtahod ha Dios. Kondi, kon nagbabasa ka han Biblia, hibabaroan mo nga an matinumanon, mahadlukon-ha-Dios nga mga tawo nagkaada pariho hito nga mga pakiana. Pananglitan, hi propeta Habakuk nagpakiana kan Jehova: ‘Kay ano nga imo ako ginpapakita han karat-an, ngan ginpapatan-aw han kalapasan? Kay ano nga an kagunawan ngan an pagpungka aada ha akon atubangan, ngan may-ada away, ngan an pagkasumpaki binangon?’—Habakuk 1:3.

⁴ Gin-isgan ba ni Jehova an matinumanon nga hi propeta Habakuk tungod han iya pagpakiana? Waray. Lugod, igin-upod han Dios an sinsero nga mga pulong ni Habakuk dida ha giniyahan nga rekord han Biblia. Ginbuligan liwat hiya han Dios nga magkaada mas matin-aw nga pagsabot ha mga butang ngan mas daku nga pagtoo. Karuyag ni Jehova nga buligan ka liwat. Hinumdumi, an Biblia nagtututdo nga “hiya nagmamangno ha [imo].” (1 Pedro 5:7) Mas daku an kangalas han Dios ha karaotan ngan ha pag-antos nga resulta hito kay ha kangalas hito han bisan hin-o nga tawo. (Isaias 55:8, 9) Kay ano man nga duro an pag-antos ha kalibotan?

5. Ano nga mga rason an usahay iginhahatag basi isaysay an pag-antos han tawo, kondi ano an igintututdo han Biblia?

⁵ An mga tawo ha magkalainlain nga mga relihiyon napakadto ha ira mga lider ngan mga magturutdo han relihiyon basi  magpakiana kon kay ano nga duro an pag-antos. An baton agsob nga tungod kay kaburut-on kuno han Dios an pag-antos ngan maiha na nga itinanda niya an ngatanan nga mahitatabo, upod na an makasurubo nga mga kalamidad. Damu an ginsusumatan nga misteryoso an mga paagi han Dios o nga hiya an nagpapahinabo han kamatayon han mga tawo—bisan han kabataan—basi makaupod niya hira ha langit. Kondi, sugad han imo hinbaroan, hi Jehova nga Dios diri gud nagpapahinabo han maraot. An Biblia nasiring: “Ipahirayo tikang ha Dios, nga hiya magbuhat hin kahugawan, ngan tikang ha Makagarahum nga hiya magbuhat hin karat-an”!—Job 34:10.

6. Kay ano nga damu nga mga tawo an nagsasayop nga ira ginbabasol an Dios mahitungod han pag-antos ha kalibotan?

⁶ Maaram ka ba kon kay ano nga nagsasayop an mga tawo nga ginbabasol nira an Dios mahitungod han ngatanan nga pag-antos ha kalibotan? Ha damu nga kahimtang, ira ginbabasol an Dios nga Makagarahum-ha-ngatanan tungod kay naghuhunahuna hira nga hiya an totoo nga magmarando hini nga kalibotan. Diri hira maaram han simple kondi importante nga kamatuoran nga igintututdo han Biblia. Imo hinbaroan ito nga kamatuoran ha Kapitulo 3 hini nga libro. An totoo nga magmarando hini nga kalibotan amo hi Satanas nga Yawa.

7, 8. (a) Paonan-o ipinapakita han kalibotan an personalidad han magmarando hito? (b) Paonan-o an pagkadiri-hingpit han tawo ngan an “panahon ngan diri-linalaoman nga panhitabo” nagriresulta ha pag-antos?

⁷ An Biblia klaro nga nasiring: “An bug-os nga kalibotan kanan yawan-on.” (1 Juan 5:19) Kon hunahunaon mo ito, diri ba totoo ito? Ipinapakita hini nga kalibotan an personalidad han diri-nakikita nga espirituhanon nga linarang nga ‘naglilimbong ha bug-os nga kalibotan.’ (Pahayag 12:9) Hi Satanas pungtanon, malimbong, ngan mabangis. Salit an kalibotan, nga ilarom han iya impluwensya, puno hin kapungot, panlimbong, ngan kabangis. Ito an usa nga hinungdan kon kay ano nga duro an pag-antos.

⁸ An ikaduha nga hinungdan kon kay ano nga duro an pag-antos amo nga, sumala han ginhisgotan ha Kapitulo 3, an katawohan diri-hingpit ngan makasasala tikang pa han pagrebelde ha hardin han Eden. An makasasala nga mga tawo may tendensya nga mangalimbasog gud ha pagkaada hin gahum,  ngan nagriresulta ini hin mga girra, panalumpigos, ngan pag-antos. (Eklesiastes 4:1; 8:9) An ikatulo nga hinungdan han pag-antos amo an “panahon ngan diri-linalaoman nga panhitabo.” (Eklesiastes 9:11, NW) Ha kalibotan nga waray hi Jehova sugad nga nagpapanalipod nga Magmarando, an mga tawo bangin mag-antos tungod kay aada hira ha sayop nga lugar ngan ha sayop nga panahon.

9. Kay ano nga makakasiguro kita nga hi Jehova may-ada maopay nga rason ha pagtugot nga magpadayon an pag-antos?

⁹ Nakakaliaw ha aton an paghibaro nga an Dios diri nagpapahinabo han pag-antos. Diri hiya an may-baratunon ha mga girra, krimen, panalumpigos, o bisan han natural nga mga kalamidad nga hinungdan han pag-antos han mga tawo. Kondi, kinahanglan hibaroan naton, Kay ano nga tinutugotan ni Jehova ini ngatanan nga pag-antos? Kon hiya an Makagarahum-ha-ngatanan, may-ada hiya gahum ha pagpaundang hito. Kay ano man nga diri niya ginagamit ito nga gahum? An mahigugmaon nga Dios nga kilala naton sigurado nga may-ada maopay nga rason.—1 Juan 4:8.

10. Ano an ginruhaduhaan ni Satanas, ngan paonan-o?

¹⁰ Basi hibaroan kon kay ano nga tinutugotan han Dios an pag-antos, kinahanglan hinumdoman naton an panahon han nagtikang an pag-antos. Han ginsulay ni Satanas hi Adan ngan hi Eva nga magtalapas kan Jehova, usa nga importante nga pakiana an iginbangon. Waray ayata ni Satanas an gahum ni Jehova. Bisan hi Satanas maaram nga waray tubtoban an gahum ni Jehova. Lugod, ginruhaduhaan ni Satanas an kan Jehova katungod ha pagmando. Pinaagi han pagtawaga ha Dios nga usa nga buwaon nga nadiri ha paghatag hin kaopayan ha iya mga sakop, nag-akusar hi Satanas nga maraot nga magmarando hi Jehova. (Genesis 3:2-5) Iginpasabot ni Satanas nga magigin mas maopay an kahimtang han katawohan kon waray an pagmando han Dios. Pag-atake ini ha pagkasoberano ni Jehova, ha iya katungod ha pagmando.

11. Kay ano nga waray dayon bungkaga ni Jehova an mga rebelde ha Eden?

¹¹ Hi Adan ngan hi Eva nagrebelde kan Jehova. Sugad hin hira nagsiring: ‘Diri namon kinahanglan hi Jehova sugad nga amon  Magmarando. Makakadesisyon kami para ha amon kalugaringon kon ano an husto ngan kon ano an sayop.’ Paonan-o masusulbad ni Jehova ito nga isyu? Paonan-o niya matututdoan an ngatanan nga intelihente nga mga linarang nga sayop an mga rebelde ngan nga an iya paagi amo an pinakamaopay? Bangin may-ada magsiring nga ginbungkag na la unta han Dios an mga rebelde ngan nagtikang utro. Kondi naipahayag na ni Jehova an iya katuyoan nga an tuna pun-on han mga anak ni Adan ngan ni Eva, ngan karuyag niya nga mabuhi hira ha paraiso nga tuna. (Genesis 1:28) Gintutuman pirme ni Jehova an iya mga katuyoan. (Isaias 55:10, 11) Gawas pa hito, an pagbungkag ha mga rebelde ha Eden diri makakabaton ha pakiana nga iginbangon mahitungod han katungod ni Jehova ha pagmando.

12, 13. Iilustrar kon kay ano nga tinutugotan ni Jehova hi Satanas nga magin magmarando hini nga kalibotan ngan kon kay ano nga tinutugotan han Dios an mga tawo nga magmando ha ira kalugaringon.

¹² Aton paghisgotan an usa nga ilustrasyon. Handurawa nga an usa nga magturutdo nagsasaysay ha iya mga estudyante kon paonan-o susulbaron an usa ka makuri nga problema. An usa nga intelihente kondi rebelyoso nga estudyante nagsiring nga sayop an paagi han magturutdo ha pagsulbad han problema. Basi ipakita nga an magturutdo waray kapas, iginpipirit hini nga rebelde nga maaram hiya han mas maopay nga paagi ha pagsulbad han  problema. An iba nga mga estudyante naghuhunahuna nga husto hiya, ngan nagin rebelyoso liwat hira. Ano an sadang buhaton han magturutdo? Kon pagawson niya ha klase an mga rebelde, ano an magigin epekto hito ha iba pa nga mga estudyante? Diri ba hira matoo nga husto an ira igkasi-estudyante ngan adton inupod ha iya? An ngatanan nga iba pa nga mga estudyante ha klase bangin mawad-an hin pagtahod ha magturutdo, naghuhunahuna nga nahahadlok hiya nga mapamatud-an nga sayop hiya. Kondi pananglitan tugotan han magturutdo an rebelde nga ipakita ha klase kon paonan-o niya susulbaron an problema.

¹³ Ginbubuhat ni Jehova an pariho han ginbubuhat han magturutdo. Hinumdumi nga diri la an mga rebelde ha Eden an nahidabi. Minilyon nga mga anghel an nagkikita. (Job 38:7; Daniel 7:10) An paagi han pagsulbad ni Jehova ha pagrebelde makakaapekto gud hito ngatanan nga mga anghel ngan ha kataposan ha ngatanan nga intelihente nga mga linarang. Salit, ano an ginbubuhat ni Jehova? Iya tinutugotan hi Satanas nga ipakita kon paonan-o hiya magmamando ha katawohan. Tinutugotan liwat han Dios an mga tawo nga magmando ha ira kalugaringon ilarom han giya ni Satanas.

14. Ano an magigin kapulsanan han desisyon ni Jehova nga tugotan an mga tawo nga magmando ha ira kalugaringon?

¹⁴ An magturutdo ha aton ilustrasyon maaram nga sayop an rebelde ngan an mga estudyante nga dinapig ha iya. Kondi maaram liwat hiya nga an paghatag ha ira hin higayon nga sarihan nga pamatud-an an ira punto magigin mapulsanon ha bug-os nga klase. Kon mapakyas an mga rebelde, makikita han ngatanan nga tangkod nga mga estudyante nga an magturutdo la an kwalipikado nga manguna ha klase. Masasabtan nira kon kay ano nga katapos hito, an mga rebelde ginpabaya han magturutdo ha klase. Ha sugad man nga paagi, maaram hi Jehova nga an ngatanan nga mga tawo ngan mga anghel nga tangkod an kasingkasing magpapahimulos ha pagkita nga napakyas hi Satanas ngan an iya mga igkasi-rebelde ngan nga an mga tawo diri makakagmando ha ira kalugaringon. Pariho kan Jeremias ha kadaan nga panahon, mahibabaro hira hinin importante nga kamatuoran: “O Jehova, maaram ako nga an paagi han tawo diri aada ha iya ngahaw, diri aada ha tawo nga naglalakat an pagmando han iya mga pitad.”—Jeremias 10:23.

15, 16. (a) Kay ano nga tinutugotan ni Jehova nga magpadayon hin maiha hinduro an pag-antos? (b) Kay ano nga diri pinupugngan ni Jehova an mga panhitabo sugad han makangingirhat nga mga krimen?

¹⁵ Kondi, kay ano nga gintugotan ni Jehova an pag-antos nga magpadayon hin maiha hinduro? Ngan kay ano nga waray niya pugngi an magraot nga panhitabo? Bueno, tagda an duha nga butang nga diri bubuhaton han magturutdo ha aton ilustrasyon. Siyahan, diri niya pupugngan an rebelde nga estudyante ha pagpresenta han iya solusyon. Ikaduha, diri bubuligan han magturutdo an rebelde ha pagpakita han iya solusyon. Ha sugad man nga paagi, hunahunaa an duha nga butang nga determinado hi Jehova nga diri buhaton. Siyahan, diri niya pinupugngan hi Satanas ngan adton nadapig ha iya ha ira pangalimbasog nga pamatud-an nga husto hira. Salit kinahanglan gud nga palabyon an panahon. Ha yinukot nga katuigan han kasaysayan han tawo, nasarihan na han katawohan an tagsa nga klase han pagmando-ha-kalugaringon, o gobyerno han tawo. An katawohan nakahimo hin pipira nga mga kauswagan ha syensya ngan ha iba nga mga kanataran, kondi an kawaray-hustisya, kakablas, krimen, ngan girra nagtitikadugang la lugod. Yana naipakita na nga pakyas an pagmando han tawo.

¹⁶ Ikaduha, diri binubuligan ni Jehova hi Satanas ha pagmando hini nga kalibotan. Kon pananglitan pugngan han Dios an makangingirhat nga mga krimen, diri ba sugad hin pinamamatud-an niya nga husto an mga rebelde? Diri ba tungod hito maaaghat han Dios an mga tawo ha paghunahuna nga bangin mahimo mandoan han mga tawo an ira kalugaringon nga waray nakakadaot nga mga resulta? Kon magios hi Jehova hito nga paagi, magigin kaangbit hiya ha kabuwaan. Kondi, “imposible gud nga magbuwa an Dios.”—Hebreo 6:18, NW.

17, 18. Ano an bubuhaton ni Jehova ha ngatanan nga kadaot nga resulta han pagmando han mga tawo ngan han impluwensya ni Satanas?

¹⁷ Kondi, kumusta man an ngatanan nga kadaot nga ginbubuhat durante han maiha na nga pagrebelde ha Dios? Sadang hinumdoman naton nga hi Jehova makagarahum-ha-ngatanan. Salit, akos niya pagwad-on an mga epekto han pag-antos han katawohan, ngan pagwawad-on gud niya ito. Sugad han aton  hinbaroan na, an kadaot han aton planeta maipapahiuli pinaagi han paghimoa han tuna nga Paraiso. Pagwawad-on an mga epekto han sala pinaagi han pagtoo ha halad nga lukat ni Jesus, ngan mawawara na an mga epekto han kamatayon pinaagi han pagkabanhaw. Hito nga paagi, gagamiton han Dios hi Jesus “ha pagbungkag ha mga buhat han Yawa.” (1 Juan 3:8) Tutumanon ni Jehova ini ngatanan ha eksakto gud nga panahon. Nalilipay kita nga waray hiya gumios dayon, kay an iya pagpailob naghahatag ha aton hin higayon nga mahibaro han kamatuoran ngan mag-alagad ha iya. (2 Pedro 3:9, 10) Samtang yana, aktibo nga ginbibiling han Dios an sinsero nga mga magsiringba ngan binubuligan hira nga mailob an bisan ano nga pag-antos nga mahimo umabot ha ira dida hinin masamok nga kalibotan.—Juan 4:23; 1 Korinto 10:13.

¹⁸ An iba bangin magpakiana, Malilikyan ba unta ini ngatanan nga pag-antos kon hi Adan ngan hi Eva ginlarang han Dios ha paagi nga hira diri puydi magrebelde? Basi mabaton ito nga pakiana, kinahanglan hinumdoman mo an usa nga birilhon nga regalo nga iginhatag ni Jehova ha imo.

19. Ano nga birilhon nga regalo an iginhatag ni Jehova ha aton, ngan kay ano nga sadang pabilhan naton ito?

¹⁹ Sugad han iginsaysay ha Kapitulo 5, ginlarang an mga tawo nga may-ada kagawasan ha pagbuot. Nasasantop mo ba nga birilhon gud ito nga regalo? An Dios naghimo hin damu hinduro nga mga hayop, ngan ha kabug-osan nagios hira pinaagi han kinaiya nga abilidad. (Proberbios 30:24) An tawo nakahimo na hin mga robot nga puydi iprograma basi sumunod ha tagsa nga sugo. Malilipay ba kita kon sugad hito an pagkahimo ha aton han Dios? Diri, malipayon kita nga may-ada kita kagawasan ha pagpili kon  magigin ano nga klase hin tawo kita, kon ano an karuyag naton nga pagkinabuhi, kon ano an karuyag naton nga pakigsangkay, ngan damu pa. Nalilipay kita nga may-ada kita igo nga kagawasan, ngan karuyag han Dios nga pahimulosan naton ito.

20, 21. Paonan-o naton mahimo gamiton an regalo nga kagawasan ha pagbuot ha pinakamapulsanon nga paagi, ngan kay ano nga sadang maruyag kita nga buhaton ito?

²⁰ Hi Jehova diri interesado ha pag-alagad nga napipiritan la. (2 Korinto 9:7) Ha pag-ilustrar: Ano an mas makakalipay ha usa nga ginikanan—an pagsiring han bata nga “Hinigugma ko ikaw” tungod kay ginsagda hiya nga sidngon ito o an iya kinaburut-on nga pagsiring hito hin kinasingkasing? Salit an pakiana amo ini, Paonan-o mo gagamiton an kagawasan ha pagbuot nga iginhatag ni Jehova ha imo? Ginamit ni Satanas, ni Adan, ngan ni Eva ha pinakamaraot nga paagi an kagawasan ha pagbuot. Ira iginsalikway hi Jehova nga Dios. Ikaw, ano an imo bubuhaton?

²¹ May-ada ka higayon nga gamiton an urusahon nga regalo nga kagawasan ha pagbuot ha pinakamapulsanon nga paagi. Mahimo ka umupod ha minilyon nga mga tawo nga nadapig kan Jehova. Ira ginlilipay an Dios tungod kay aktibo nga nakikigbahin hira ha pagpamatuod nga hi Satanas buwaon ngan pakyas gud sugad nga magmarando. (Proberbios 27:11) Mahimo mo liwat buhaton ito pinaagi han pagpili han husto nga paagi han pagkinabuhi. Isasaysay ini ha masunod nga kapitulo.