1, 2. Kẹ oriruo ahwo jọ nọ Jihova o rri wọhọ egbẹnyusu ekpekpe riẹ.

OGHẸRẸ ohwo vẹ whọ rẹ salọ re ọ jọ ogbẹnyusu ra? Whọ te gwọlọ usu ohwo nọ o wo oghẹrẹ eriwo gbe isiuru ra, nọ ọ rehọ eware nọ who se gboja karo evaọ uzuazọ riẹ. Yọ o rẹ were owhẹ re who si kẹle ohwo nọ ọ rrọ oruọzewọ jẹ rrọ wowou.

² Eva etoke sa-sa ọrọ ikuigbe ahwo-akpọ, Ọghẹnẹ ọ salọ ahwo jọ no re a jọ egbẹnyusu ekpekpe riẹ. Wọhọ oriruo, Jihova o se Abraham ogbẹnyusu riẹ. (Se Aizaya 41:8; Jemis 2:23.) Ọghẹnẹ o dhesẹ Devidi inọ “ohwo nọ ọ dhẹ ruọ omẹ ẹro,” fikinọ ọ jọ oghẹrẹ ohwo nọ ọ rẹ were Jihova. (Iruẹru 13:22) Jihova o te je rri Daniẹl wọhọ “ohwo nọ a you gaga.”—Daniẹl 10:11.

3. Fikieme Jihova ọ rọ salọ oghẹrẹ ahwo jọ re a jọ egbẹnyusu riẹ?

³ Fikieme Jihova ọ rọ jẹ Abraham, Devidi, gbe Daniẹl rehọ wọhọ egbẹnyusu riẹ? Ọ ta kẹ Abraham nọ: “Who yo uru mẹ.” (Emuhọ 22:18) Fikiere Jihova o re si kẹle ahwo nọ a roma kpotọ ru oware nọ ọ gwọlọ mi ai. Ọ ta kẹ emọ Izrẹl nọ: “Wha yo uru mẹ, mẹ vẹ te jọ Ọghẹnẹ rai, wha vẹte jo  ahwo mẹ.” (Jerimaya 7:23) Who te bi yo ẹme kẹ Jihova, whọ rẹ sae jọ ogbẹnyusu riẹ re!

4, 5. Ẹvẹ Jihova o re ro dhesẹ ẹgba riẹ ro fi obọ họ kẹ ahwo riẹ?

⁴ Roro kpahe irere nọ i re no usu onya kugbe Ọghẹnẹ ze. Ebaibol na e ta nọ Jihova ọ be gwọlọ uvẹ nọ o re ro “dhesẹ ẹgba riẹ rọ kẹ enọ i wo eva efuafo rọ kpahe iẸe.” (2 Iruẹru-Ivie 16:9) Ẹvẹ Jihova ọ sai ro dhesẹ ẹgba riẹ ro fi obọ họ kẹ owhẹ? A dhesẹ edhere jọ eva Olezi 32:8, oria nọ Jihova ọ jọ ta nọ: “Me re ti wuhrẹ owhẹ dhesẹ kẹ owhẹ edhere nọ whọ rẹ te nya; ẹro mẹ me re ti ro su owhẹ.”

⁵ Oghẹrẹ eme nọ Jihova o ro dhesẹ ẹruọsa riẹ evaọ etenẹ e sasa oma kẹhẹ! Ọ te kẹ owhẹ ọkpọvio je fi ẹro họ owhẹ nọ who bi fi ọkpọvio na họ iruo na. Ọghẹnẹ ọ gwọlọ fi obọ họ kẹ owhẹ fi edawọ ra kparobọ. (Se Olezi 55:22.) Fikiere, whọ tẹ be rehọ ẹwẹ-kpobi gọ Jihova, udu u re kie owhẹ vi wọhọ ọso-ilezi na, ọnọ ọ ta nọ: “Kẹse kẹse mẹ avọ ỌNOWO na a gbẹ rọ; keme ọ rọ obọze mẹ, mẹ gbẹ sae ti kie he.” (Olezi 16:8; 63:8) Ẹhẹ, Jihova ọ rẹ sai fi obọ họ kẹ owhẹ yeri uzuazọ nọ o rẹ were iẹe. Rekọ wọhọ epanọ whọ riẹ, ọwegrẹ Ọghẹnẹ jọ ọ riẹ nọ ọ gwọlọ whaha owhẹ onana uruo.

6. Eme Setan ọ ta kpahe ahwo-akpọ?

⁶ Uzou avọ 11 orọ obe nana u dhesẹ oghẹrẹ nọ Setan Ẹdhọ na o ro se udu-esuo Ọghẹnẹ abọ. Setan ọ ta nọ Ọghẹnẹ o bi gu ọrue, bi dhesẹ nọ Jihova ọ riẹ ru hu nọ ọ rọ whaha Adamu avọ Ivi uvẹ nọ a rẹ rọ jiroro kẹ omobọ rai kpahe oware uwoma gbe uyoma. Okenọ Adamu avọ Ivi a raha uzi no nọ emọ rai i mu akpọ na họ ẹvọ no, Setan ọ tẹ ta nọ ohwo-akpọ ọvuọvo ọ be rọ emamọ eva gọ Ọghẹnẹ hẹ. Ẹme nọ Setan ọ be ta na họ, “Orọnọ fiki uyoyou nọ a wo kẹ Ọghẹnẹ o be lẹliẹ ahwo gọe he. A tẹ kẹ omẹ uvẹ mẹ  rẹ sai ru ahwo kpobi nọ a gbẹ rọ gọ Ọghẹnẹ hẹ.” Ikuigbe Job i dhesẹ nọ oware oyena Setan o wo họ iroro. Ono họ Job, kọ oghẹrẹ vẹ use-abọ Setan na u ro kpomahọ iẹe?

7, 8. (a) Eme o ru Job viodẹ eva udevie ahwo nọ a jẹ rria oke yena? (b) Ẹvẹ Setan o ro fi avro họ ẹjiroro nọ Job ọ be rọ gọ Ọghẹnẹ?

⁷ Job ọ rria oware wọhọ ikpe 3,600 nọ i kpemu no. Ọ jọ emamọ ohwo keme Jihova ọ ta nọ: “Ohwo nọ ọ wọhe riẹ ọ rọ evaọ akpọ na ha, kaka afuẹwẹ, ọ tẹ jẹ rọ uvi ohwo, ọnọ ọ be dhozọ Ọghẹnẹ, je si oma no eyoma.” (Job 1:8) Job ọ were Ọghẹnẹ.

⁸ Setan o fi avro họ ẹjiroro nọ Job ọ be rọ gọ Ọghẹnẹ. Ẹdhọ ọ ta kẹ Jihova nọ: “Who gbe diogba wariẹ e, gbe uwou riẹ, gbe eware kpobi nọ o woi, evaọ kabọ kabọ? Whọ ghale iruo abọ riẹ, gbe eware kpobi nọ o woi, who te fi ẹvi họ ae evaọ otọ na. Rekọ enẹna riẹ obọ ra ro te eware kpobi nọ o woi, ọ vẹ te jọ iraro ra la owhẹ eka.”—Job 1:10, 11.

9. Eme Jihova o ru kpahe use-abọ Setan, kọ fikieme?

⁹ Setan ọ tẹ rehọ ere ta inọ Job ọ be gọ Ọghẹnẹ fiki eghale nọ i bi tei. Ẹdhọ ọ tẹ jẹ ta inọ a tẹ dawo Job, o ti kiuke ku Ọghẹnẹ. Eme Jihova o ru kpahe use-abọ Setan nana? Nọ ẹme na o kpomahọ ẹjiroro nọ Job ọ be rọ gọ Ọghẹnẹ na, Jihova ọ tẹ kẹ Setan uvẹ re ọ dawo Job. Evaọ enẹ a te rọ ruẹ vevẹ sọ Job o gine wo uyoyou kẹ Ọghẹnẹ hayo o you rie he.

10. Edawọ vẹ i te Job, kọ eme o ru?

¹⁰ Ababọ oke oraha, Setan ọ tẹ dawo Job evaọ idhere buobu. A tho erao Job je kpe ejọ. A kpe idibo riẹ buobu. Onana o tẹ raha ekọ ku ei abọ. Okpẹtu ọfa ọ tẹ roma via okenọ ofou ologbo o kpe emọ ikpe Job. Ghelọ eware imuozọ nana, “Job ọ thọ uzi hi hayo ọ fuọ Ọghẹnẹ nọ o ru thọ họ.”—Job 1:22.

11. (a) Ota ofa vẹ Setan ọ bọwo Job, kọ eme Jihova o ru kpahe iẹe? (b) Eme Job o ru kpahe ẹyao ọdada nọ o te rie?

¹¹ Oma o lọhọ Setan he. Ẹsejọhọ o roro inọ dedenọ Job  o thihakọ ekwakwa efe riẹ nọ i vru ku ei, idibo gbe emọ riẹ nọ i whu, ẹyao o ti ru ei kiuke ku Ọghẹnẹ. Jihova ọ tẹ kuvẹ re Setan o ru re ẹyao ọtọtọ ọdada jọ o kru Job. Rekọ onana dede u ru Job si ẹrọwọ no Ọghẹnẹ hẹ. Ukpoye, ọ ta avọ uduowha nọ: “Bẹsenọ me re ti whuẹ na mẹ sae ti siobọ no oruọzewọ mẹ hẹ.”—Job 27:5.

12. Oghẹrẹ uyo vẹ Job ọ kẹ kpahe use-abọ Ẹdhọ na?

¹² Job ọ riẹ hẹ inọ obọ Setan iye riẹ i bi no ze. Fikinọ ọ nwani wo otoriẹ uvevẹ orọ use-abọ Ẹdhọ kpahe esuo-okpehru Jihova na ha, Job o te je roro nọ Ọghẹnẹ ọ be wha ebẹbẹ riẹ ze. (Job 6:4; 16:11-14) Ghele na, ọ yọrọ ẹgbakiete riẹ kẹ Jihova. Ẹrọwọ nọ Job o kru te urere u dhesẹ ẹme Setan họ ọrue, onọ ọ ta inọ Job ọ be gọ Ọghẹnẹ fiki oriobọ!

13. Eme ọ via fiki ẹrọwọ nọ Job o fi họ Ọghẹnẹ?

¹³ Ẹrọwọ nọ Job o kru o kẹ Jihova uyo owhawha nọ ọ kpahe kẹ use-abọ ekela Setan na. Job ginọ ogbẹnyusu Ọghẹnẹ, yọ Ọghẹnẹ ọ ghale riẹ fiki uzuazọ ẹrọwọ nọ o yeri.—Job 42:12-17.

14, 15. Fikieme ma jẹ sae ta nọ use-abọ Setan nọ u kpomahọ Job na u te ahwo-akpọ kpobi?

¹⁴ Orọnikọ Job ọvo ẹme avro ọrọ ẹgbakiete kẹ Ọghẹnẹ nọ Setan ọ kpare ze na o kpomahọ họ. U te owhẹ re. Onana u dhesẹ oma via vevẹ eva obe Itẹ 27:11, oria nọ Ẹme Ọghẹnẹ ọ jẹ ta nọ: “Ọmọzae mẹ, wo areghẹ, re who ru omẹ eva were, re mẹ sae kẹ ọnọ ọ poviẹ omẹ uyo.” Eme nana nọ a kere ikpe buobu nọ Job o whu no na i dhesẹ nọ Setan ọ gbẹ jẹ poviẹ Ọghẹnẹ jẹ bọwo idibo Riẹ ota. Nọ ma te bi yeri uzuazọ nọ o rẹ were Ọghẹnẹ, kiyọ uyo ma be kpahe kẹ ọrue Setan na, yọ ma be rehọ ere ru eva were Ọghẹnẹ. Ẹvẹ oyena o rrọ owhẹ oma? Kọ o gbẹ rrọ oware evawere re who wo abọ evaọ uyo orọkẹ ọrue nọ Ẹdhọ ọ ta na, o tẹ make rọnọ o gwọlọ inọ who re ru inwene jọ evaọ uzuazọ ra?

 ¹⁵ Muẹrohọ nọ Setan ọ ta nọ: ‘Eware kpobi nọ ohwo o wo o re ro nwene uzuazọ riẹ.’ (Job 2:4) “Ohwo” nọ Setan ọ fodẹ na u dhesẹ vevẹ nọ ọrue nọ ọ ta na o kpomahọ ahwo kpobi orọnikọ Job ọvo ho. Oyena yọ okpẹme. Ẹgbakiete ra kẹ Ọghẹnẹ oye Setan o fi avro họ na. Ẹdhọ ọ gwọlọ nọ whọ ghẹmeeyo kẹ Ọghẹnẹ re who kiuke ku edhere ẹrẹreokie okenọ ebẹbẹ e tẹ roma via. Oghẹrẹ vẹ Setan ọ be gwọlọ ro ru onana?

16. (a) Idhere vẹ Setan ọ be rọ daoma ru ahwo kiuke ku Ọghẹnẹ? (b) Oghẹrẹ vẹ Ẹdhọ ọ sae rọ rehọ idhere nana dawo owhẹ?

¹⁶ Wọhọ epanọ ma ta evaọ Uzou avọ 10 na, Setan ọ be rehọ idhere sa-sa ro ru iruo rọ daoma ru ahwo kiuke ku Ọghẹnẹ. Edhere jọ họ, ọ be họre ahwo wọhọ “okpohrokpo nọ obi do enu, be guọlọ ọjọ nọ ọ rẹ ria.” (1 Pita 5:8) Fikiere, a rẹ sae ruẹ ọwọsuọ Setan okenọ egbẹnyusu, imoni, hayo amọfa a tẹ be wọso owhẹ fiki nọ who bi wuhrẹ Ebaibol na je bi fi eware nọ who wuhrẹ họ iruo. * (Jọn 15:19, 20) Edhere ọfa họ, Setan ‘ọ rẹ rehọ oma riẹ ru ukọ-odhiwu elo.’ (2 Ahwo Kọrint 11:14) Ẹdhọ ọ rẹ sae rehọ edhere ẹghẹ su owhẹ thọ no edhere uzuazọ nọ o rẹ were Ọghẹnẹ. Ọ sae jẹ rehọ elọhoma ze, ẹsejọhọ ru owhẹ roro nọ who te ohwo nọ o re ru eva were Ọghẹnẹ hẹ. (Itẹ 24:10) Makọ Setan o bi ru wọhọ “okpohrokpo nọ obi do enu” hayo ‘ukọ-odhiwu elo,’ oware ovona ọ gwọlọ dhesẹ via na: Ọ be ta inọ okenọ whọ tẹ rẹriẹ ovao dhe edawọ hayo ukpokpoma, whọ te se Ọghẹnẹ ba ẹgọ. Ẹvẹ whọ te sae rọ kpahe fihọ use-abọ riẹ na je dhesẹ ẹgbakiete ra kẹ Ọghẹnẹ wọhọ epanọ Job o ru na?

17. Ugogo ẹjiroro vẹ o rẹ wọ omai koko ijaje Jihova?

¹⁷ Whọ rẹ sae kpahe fihọ use-abọ Setan ẹkwoma eyeri uzuazọ nọ o rẹ were Ọghẹnẹ. Eme onana o gwọlọ? Ebaibol na e kẹ uyo nọ: “Whọ rẹ rọ eva ra kpobi yowo ỌNOWO Ọghẹnẹ ra, gbe ẹzi ra kpobi, gbe ogaga ra kpobi.” (Iziewariẹ 6:5) Nọ uyoyou nọ who wo kẹ Ọghẹnẹ o be rro na, udu ra o vẹ te vọ avọ isiuru nọ who re ro ru oware nọ ọ gwọlọ mi owhẹ. Jọn ukọ na o kere nọ: “Uyoyou Ọghẹnẹ ona, nnọ ma re koko ijaje riẹ.” Whọ tẹ rehọ eva ra kpobi you Jihova, whọ te ruẹ nọ “ijaje riẹ erọ owha ogbẹgbẹdẹ hẹ.”—1 Jọn 5:3.

18, 19. (a) Izi jọ vẹ Jihova o fihọ? (Rri ẹkpẹti nọ ọ rrọ  ẹwẹ-obe avọ 122.) (b) Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ Ọghẹnẹ ọ be yare vi onọ ma rẹ sai ru hu?

¹⁸ Izi vẹ Jihova o fihọ? Ejọ rai i kpomahọ iruemu nọ ma rẹ whaha hrọ. Wọhọ oriruo, rri ẹkpẹti nọ ọ rrọ  ẹwẹ-obe avọ 122, onọ uzoẹme riẹ o rrọ “Whaha Eware nọ Jihova O Mukpahe.” Whọ te jọ etẹe ruẹ iruemu jọ nọ Ebaibol na e ghọ. Whọ tẹ kaki rri rie, o te wọhọ nọ iruemu jọ nọ a fodẹ na e nwani yoma tere he. Rekọ nọ who te roro didi kpahe Ikereakere nọ a fodẹ na no, whọ te ruẹ areghẹ nọ ọ rrọ emu izi Jihova. Re who ru inwene evaọ uruemu ra o sae jọ use-abọ nọ o mae rro kpaobọ kẹ owhẹ. Ghele na, re a yeri uzuazọ nọ o rẹ were Ọghẹnẹ o rẹ wha evevọwẹ gbe eghale ilogbo ze. (Aizaya 48:17, 18) Yọ o rrọ oware nọ whọ rẹ sai ru. Ẹvẹ ma rọ riẹ ere?

¹⁹ Jihova ọ rẹ yare oware nọ ma rẹ sai ru hu mi omai vievie he. (Iziewariẹ 30:11-14) Ọ riẹ ẹgba gbe ọnyaba mai vi epanọ ma riẹ oma mai. (Olezi 103:14) Ofariẹ, Jihova ọ rẹ sae kẹ omai ẹgba nọ ma re ro yo ẹme kẹe. Pọl ukọ na o kere nọ: “Ọghẹnẹ [ọ vọ] avọ ọtẹruo, ọ nọ o re je ẹdawọ nọ ọ ro vi owhẹ o te owhẹ hẹ; rekọ ọ rẹ jọ eva ẹdawọ na ru epanọ owhẹ rẹ rọ va ae abọ, re whọ ruẹse sai thihi-akọ riẹ.”  (1 Ahwo Kọrint 10:13) Jihova ọ rẹ sae tubẹ kẹ owhẹ “ogaga ulogbo nọ othesiwa” nọ whọ sai ro thihakọ. (2 Ahwo Kọrint 4:7) Nọ o thihakọ edawọ buobu no, Pọl ọ sae ta nọ: “Mẹ rẹ sai ru eware kpobi eva ọnọ ọbe kẹ omẹ eri.”—Ahwo Filipai 4:13.

20. Oghẹrẹ iruemu vẹ nọ e rẹ were Ọghẹnẹ u fo nọ who re dhesẹ, kọ fikieme enana i je wuzou?

²⁰ Uzẹme, re a ru eva were Jihova o gwọlọ vi ẹwhaha  eware nọ o mukpahe ọvo. O gwọlọ nọ whọ rẹ jẹ dhẹgbalọ oware nọ o you. (Ahwo Rom 12:9) Kọ ogbẹrọnọ ohwo nọ o wo oghẹrẹ eriwo gbe isiuru ra, nọ ọ rehọ eware nọ who se gboja karo evaọ uzuazọ riẹ who re si kẹle? Epọvo na Jihova ọ rrọ re. Fikiere daoma re who you eware gbe oghẹrẹ uruemu nọ Jihova o rri ghaghae. A dhesẹ eware nana jọ eva Olezi 15, oria nọ ma re jo se kpahe oghẹrẹ ahwo nọ Jihova ọ rẹ jẹrehọ wọhọ egbẹnyusu riẹ. (Se Olezi 15:1-5.) Egbẹnyusu Jihova a re dhesẹ oware nọ Ebaibol na o se “ubi Ẹzi.” Ekwakwa ubi Ẹzi na họ “uyoyou, oghọghọ, udhedhẹ, uye oruẹ krẹkri,  oma-onyẹ, ewoma, orọwọ, oma-urokpotọ, oma-oyọrọ.”—Ahwo Galesha 5:22, 23.

21. Eme o ti fi obọ họ kẹ owhẹ riẹ je dhesẹ oghẹrẹ iruemu nọ e rẹ were Ọghẹnẹ?

²¹ Ebaibol nọ who re se je wuhrẹ ẹsikpobi u ti fi obọ họ kẹ owhẹ riẹ je dhesẹ oghẹrẹ iruemu nọ e rẹ were Ọghẹnẹ. Yọ ewuhrẹ kpahe eware nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ u ti fi obọ họ nọ iroro ra e jẹ te rọwo kugbe eriwo Ọghẹnẹ. (Aizaya 30:20, 21) Epanọ whọ bọ uyoyou nọ who wo kẹ Jihova ga te, ere isiuru nọ who ti ro yeri uzuazọ nọ o rẹ were iẹe o te ga te re.

22. Eme o re noi ze nọ who te yeri uzuazọ nọ o rẹ were Ọghẹnẹ?

²² O gwọlọ omodawọ re a yeri uzuazọ nọ o rẹ were Jihova. Ebaibol e rehọ inwene nọ who re ru eva uzuazọ ra ro dhesẹ uruemu anwae nọ whọ rẹ ba no, who ve fi uruemu okpokpọ họ oma. (Ahwo Kọlọsi 3:9, 10) Rekọ kpahe ijaje Jihova, ọso-ilezi na o kere nọ: ‘Evaọ ekoko rai a re wo osa ruaro.’ (Olezi 19:11) Whọ te ruẹ kẹ omara inọ re a yeri uzuazọ nọ o rẹ were Ọghẹnẹ u wo osohwa ruaro. Who te bi ru ere, whọ te ruẹ uyo kpahe fihọ use-abọ Setan na, who ve ti je ru udu Jihova ghọghọ!