Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

13 JALJA

Jakäwxa Diosjama uñjapxañäni

Jakäwxa Diosjama uñjapxañäni
  • ¿Jakäwxa kunjamsa Diosax uñji?

  • ¿Sullsuñxata Diosax kamspachasa?

  • ¿Kunjamsa jakäwir respetatasxa uñachtʼaysna?

1. ¿Taqi jakirinakaruxa khitis luratayna?

 JEHOVÁ sapakiw “chiqpach Diosaxa, jakkiri Dios[axa]” sataynaw Jeremías profetaxa (Jeremías 10:10). Taqi jakirinakaxa jupan Luratarakiwa. Ukhamwa alaxpachankir yaqhip wawanakapaxa sapxatayna: “Tata, nanakan Diosaxa, jumax askïtawa jachʼañchäwi, gloria, ukhamarak munañanïña katuqañatakixa. Jumaw taqi kuns ina chʼusat lurtaxa, munañamatarakwa taqi kunas jakaskaraki, juman uskutarakiwa” (Apocalipsis 4:11). Ukatxa, Jehová Diosar qʼuchkasinxa, David reyix akham sänwa: “Juman jakkir umax utji” sasa (Salmo 36:9). Ukhamasti, jakäwix Diosan suma churäwipawa.

2. Jakaskakiñasatakixa, ¿kunanaksa Diosax churistu?

2 Ukhamasti, Jehová Diosawa jakayasiskistu (Hechos 17:28). Jupaw samansa, umsa, manqʼañanaksa, uraqsa churistu (Hechos 14:15-17). Taqi ukanakxa wali kusisita jakasiñasatakiwa churistu. Ukampisa, ukham suma jakäwiniñatakixa, wakisiwa Diosan kamachinakap yatiñasa, ukat ukarjam sarnaqañasa (Isaías 48:17, 18).

JAKÄWXA RESPETAPXAÑÄNI

3. Cainaxa Abel sullkaparuw jiwayatayna, ¿kamspachänsa Diosaxa?

3 Diosax muniwa, jakäwisarusa yaqhanakan jakäwiparusa respetomp uñjañasa. Amuytʼañataki: Adanampi Evampina Caín yuqapaxa, sullkapatakiw wal colerasitayna. Jachʼa juchar jan puriñapatakix Jehová Diosax iwxänwa, ukampisa Cainax jan istʼasisaw Abel sullkaparux ‘jiwayañkama nuwjatayna’ (Génesis 4:3-8). Ukham jiwayatapatxa Jehová Diosax alisnukutaynaw siw Bibliaxa (Génesis 4:9-11).

4. ¿Moisesan Leyipanxa jakäwirux kunjam uñjañasaw sisa?

4 Waranq waranqa maranak pasatatsti, Jehová Diosax israelitanakaruw kamachinak churäna, kunjamtï jupax munkäna ukhamaru yupaychapxañapataki. Moisés profetawa uka kamachinakxa katuqatayna, ukatwa Moisesan Leyipa satarakixa. Ukhamasti Moisesan Leyipanxa: “Janiw jiwayätati” sas qillqatänwa (Deuteronomio 5:17). Uka kamachiw israelitanakarux uñachtʼayäna jaqin jakäwipaxa Diosatakix wali valoranïtapa, ukatxa jaqinakaxa ukhamarakiwa jaqi masipan jakäwiparus uñjapxañapäna.

5. ¿Kunatsa sullsuñax jan walïki?

5 ¿Kamsarakpachas Diosaxa taykan purakapankaskiri wawatxa? Moisesan Leyipanxa siwa: “Chachanakatix jupanakpura nuwasisina chiqpachapuni mä usur warmiru nuwantani ukat janir ususiñapäkipana sullsuyani, ukampisa jan khitis jiwkani ukhaxa, warmin chachapax qhawqxay usuchjäwit maychini ukhaw waytʼasiñapa nuwantir jaqiruxa; ukat jupasti juesanakan nayraqatapanwa churañapa. Ukampisa jiwatatï utjanixa, almat almaw churañapa” sasa (Éxodo 21:22, 23, NM). Ukhamasti, taykan purakanpakir wawarux janiw jiwayasiñapäkänti. Uka jakäwixa Jehová Diosatakix wali valoranirakiwa (Salmo 127:3). Ukhamasti, janiw walïkit purakankaskir wawa jiwayasin apsuyasiñaxa.

6. ¿Kunatsa jaqi masisarux jan uñisiñasäki?

6 Jaqi masisan jakäwiparux suma nayrampiwa uñjañasa, ukhamatwa jakäwirux respetaraktanxa. Bibliax siwa: “Taqi khititix jaqi masipar uñiski ukax jaqi jiwayiriwa. Jumanakax yatipxaraktawa janiw khiti jaqi jiwayirinsa wiñay jakañapax utjkaspati” sasa (1 Juan 3:15). Wiñay jakasiñtï munstanxa, chuymasanxa janiw utjañapäkiti uñisiñaxa, uñisiñatwa nuwasiñasa utji (1 Juan 3:11, 12). Wali wakisiriwa maynit maynikama munasiñ yatiqañasaxa.

7. ¿Kuna vicionakasa jakäwir jan respetatasxa uñachtʼayi?

7 ¿Kamsaraksnasa jakäwisaru respetañ tuqitxa? Janiw khitis jiwañ munktanti, ukampisa yaqhipanakax munañanakap thaqhasaxa, jakäwip aptʼirjamaw sarnaqapxi. Sañäni, cigarro chʼamupxi, coca akhullipxi jan ukax jan wali qullanakampiw qulljasipxi. Ukanakax usuntayiriwa, jiwañar puriyiriwa. Ukhamasti, uka vicionakan sarnaqirinakaxa janiw jakäwirux respetapkiti. Diosatakix jan wali qʼañu luräwinakawa (Romanos 6:19; 12:1; 2 Corintios 7:1). Kunjamtï Diosax munki ukhamarjama yupaychañatakixa, jaytxañamawa uka vicionakxa. Inas chʼamächini, ukampisa Jehová Diosaw chʼamap churistani ukanak jaytañatakixa. Jakäwix Diosan wali suma churäwipawa, ukham uñjañataki chʼamachasir jaqinakaruxa Jehová Diosax wal munasi.

8. ¿Kunatsa sum amuytʼasisa sarnaqañasa?

8 Jakäwirutï respetstanxa, jan chijir puriñatakixa sum amuytʼasisaw sarnaqañäni. Janiw kusisiñ laykuki chijir purirjam sarnaqkañäniti. Autsa motsa amuytʼasisaw apnaqañäni, janirakiw usuchjasiñ anattʼañanakansa anatkañäniti (Salmo 11:5). Israelitanakar churaskäna uka kamachinakatxa mä kamachix akham siwa: “Kunapachatix maynix mä machaq uta lurasini, uta patapan terrasarux mä pirqampi muyuntayañapawa; ukhamatwa familiapax jan juchañchata uñjasini, khititix uka terrasat jalaqtasin jiwkaspa ukatxa” sasa (Deuteronomio 22:8). Uka kamachix wali suma yatichäwiniwa, ukarjamarakiw sarnaqañamaxa. Sañäni, utamatï escaleranïchixa, sum uñakiptʼañama jan khitis jalaqtasin usuchjasiñapataki. Jan ukax carronïstasa carromax suma askichatäñapawa. Ukhamasti, utamas motomas automasa, jumatakisa mayninakatakisa jan chijir puriyirjamäpanti.

9. Jakäwirutï respetstanxa, ¿kunjamsa animalanakarux uñjañasa?

9 ¿Kunjams Inuqirix animalanakan jakäwipar uñjpacha? Wali valoranirakikiwa. Manqʼañataki, isisiñataki, jarkʼaqasiñataki ukanakatakikiw animalanakarux jiwaysna siw Diosaxa (Génesis 3:21; 9:3; Éxodo 21:28). Khititï animalanakar tʼaqhisiychi jan ukax anatiñanakan jiwaychi, uka jaqix janiw jakäwir respetkiti (Proverbios 12:10).

WILXA RESPETAPXAÑÄNI

10. Wilas jakañas mayakïspasa ukxa, ¿Diosax kunjams qhanañchäna?

10 Kunapachatï Cainax Abel sullkaparu jiwayatayna ukhaxa, Jehová Diosax sänwa: “Jila[ta]man wilapa uraqir wartktasa ukaw nayarux artʼasinitu” sasa (Génesis 4:10). Jilatamana wilapaw sasinxa, Diosax jakäwipaw sañ munäna. Cainax sullkapan jakäwipwa apaqatayna, ukham luratapatsti juchañchatäñapänwa. Abel sullkapan wilapasa jan ukax jakäwipasa artʼasinkaspa chiqaparu uñjatäñatak ukhamänwa. Uma Juicio pasatatsti wilampi jakäwimpix mayakïspasa ukhamäskakïnwa. Uma Juicio janir purinkipanxa, jaqinakaxa muxsa achunaka, chʼuxña manqʼanaka, yaqha ukham achunakampi manqʼasipxirïna. Ukampis Uma Juicio pasatatxa janiw ukhamäxänti. Noempi yuqanakapampirux Diosax sänwa: “Taqi animalanaka, ukhamarak kawkïri manqʼañ chʼuxñanaktix churapksma ukanakxa manqʼasipkakïtawa, nayaw ukanakxa churapxsma. Ukampis wilanpach aychxa janiw manqʼapxätati, jakañax wilankatap layku” sasa (Génesis 1:29; 9:3, 4). Ukhamasti qhanawa, wilasa jakañasa mayakïkaspasa ukhamawa Jehová Diosatakixa.

11. Noé tiempotpachxa, ¿kamsänsa Diosax wila tuqitxa?

11 Wil jan manqʼasaw wilarux respettanxa. Israelitanakar churkäna uka Leyinxa, Jehová Diosax sänwa: “Kawkïri israelitanakatixa, jan ukax kawkïr yaqha markat jutasina jakirinakasa mä uywa jiwayapxani ukapachasti, jan ukax kawkïri jamachʼinakatix manqʼañataki uchatäki ukanaksa, ukapachasti wilapxa uraqiruw wartxarakini, ukatsti laqʼampiw imtʼxani, uka wilax taqi jakirinakarusa jakaña churatap layku, ukampisa kawkïri jaqitix wila manqʼani ukasti jiwayatäxaniwa” sasa (Levítico 17:13, 14). Ukhamaxa, Noeru churat kamachix niya 800 maranak pasatatsa wakisiskakïnwa phuqañaxa. Ukhamax qhanänwa Diosan amuyatapaxa: yupaychirinakapaxa manqʼasipkañapänwa animalanakan aychapxa, ukampisa janiw wilapxa manqʼapxañapäkänti. Uraqiruw wartapxañapäna, ukhamatsa Diosaru animalan jakäwip kuttʼaykaspa ukhama.

12. ¿Nayra patak maranakanxa kawkïri kamachisa qullan ajayu taypixa churasitayna cristianonakaruxa?

12 Cristianonakatakixa ukham kamachix utjarakiwa. Nayra patak maranakanxa, apostolanakampi, irpir yaqha cristianonakampiw tantachasipxatayna, kuna kamachinakarus cristianonakax istʼapxañapa uk amtañataki. Ukanxa akham amtapxatayna: “Qullan Ajayutakis nanakatakis waljamakiw amuyasi taqi akanakxar jan kuna lurañanaksa jukʼampi jumanakxar apxatañataki. Idolonakar luqtatäkis ukanakxa jan manqʼapxamti. Janirak wilsa manqʼapxamti, ni kunkat jaychjat jiwayat uywanaksa. Janirak wachuq jucha lurañansa sarnaqapxamti” (Hechos 15:28, 29; 21:25). Ukhamax ‘janiw wil manqʼañasäkitiʼ. Diosatakixa wil manqʼañaxa, yaqha diosanakar yupaychañampi, qʼañu lurañanakan sarnaqañampi sasiwa, ukatwa janipuni manqʼañasäkiti.

Doctoratï janiw alcohol umätati siristam ukhaxa, ¿venat alcohol uchayasiskakismati?

13. Janiw wil manqʼapxätati siski uka kamachix janiw wila uchayasipxätati sañ munaraki, ¿ukxa kuna amuytʼäwisa sum uñachtʼayistaspa?

13 ¿Janiw wil manqʼapxätati sasinxa janiw wil uchayasipxätati sarakpachänti? Ukhamawa. Amuytʼañataki: doctoratï janiw alcohol umätati siristam ukhaxa, ¿venat alcohol uchayasismati? Janiwa. Ukhamarakiwa, janiw wil manqʼapxätati siski uka arunakaxa, janiw kuna tuqitsa wilax cuerposar mantañapäkit sañ munaraki. Ukhamasti aka kamachir jaysañatakixa janiw wila uchayasiñasäkiti.

14, 15. Doctoranakatï mä cristianoru wila uchayasiñamawa saspa ukhaxa, ¿kamachaspasa, kunatsa?

14 Ukatxa, ¿kamachaspas mä cristianox wali usuchjatäspa jan ukax operación munasispa ukhaxa? Doctoranakaxa, janiti wil uchayaskätaxa jiwätawa sapxaspa ukhaxa, ¿kamachaspasa? Cristianox janiw jiwañ munkiti. Diosan churata wali valorani jakäwipa jan aptʼañatakixa, jan wilani yaqha kasta qullayasiñanakampiwa qullayasispa. Ukhamaxa, wilaru yaqhip yanaptʼir qullanakampiwa yanaptʼayasirakispa.

15 Akapachana mä qhawqha urunakampi jakasiñ laykuxa, ¿Diosan kamachipxa pʼakintaspati mä cristianoxa? Jesusax sänwa: “Khititix jakañap qhispiyasiñ munanixa, aptʼasiniwa, ukampisa khititix jakañap naya layku aptʼasinixa, qhispiyasiniwa” sasa (Mateo 16:25). Janiw khitis jiwañ munktanti. Jichhatï jucharar jakañasa qhispiyasiñ munasaxa Diosan kamachinakapa pʼakintañänixa, wiñay jakañwa aptʼsnaxa. Ukhamasti, Diosan kamachipaxa jiwasan askisatakiwa, ukatwa ukaru atinisiñasaxa. Jiwañänisa, jakañ Chuririwa jaktayañ horasax amtasisin jaktayistani, ukhamatwa wali valoran jakäwxa wasitat katuqañäni (Juan 5:28, 29; Hebreos 11:6).

16. ¿Wila tuqit kamachiru phuqañatxa kamsapxis cristianonakaxa?

16 Diosar yupaychirinakax taqi chuymaw wila tuqit kamachiru istʼañ amtapxi. Ukatwa, janipuni wil manqʼapkiti, ni qullayasiñatakis uchayasipkarakiti. a Jupanakax wil Utjayiriruw atinisipxi, kunattix Jupakiw yati kunas jiwasan askisatakixa. ¿Ukhamaw sarakismati?

KUNATAKIKIS WILAXA

17. Israelitanakaruxa, ¿kunatakikiw wilax sataynas Diosaxa?

17 Wilax kunatakikisa, ukax Moisesan Leyipanwa qhan uñachtʼayasi. Kunjamsa israelitanakax yupaychapxañapäna uk sasinxa, Jehová Diosax akham sänwa: “Taqi jakirinakasti kuna wilatix jupanxa utjki ukampiwa jakaraki. Nayaw jumanakarux altaraxan wila churapxsma, ukhamat jumanakax uka wila tuqi kutsuyatäpxañamataki, uka wilapï phuqxixa jumanakan jakañanïpxañamatakixa” sasa (Levítico 17:11). Israelitanakax juchar purisinxa, mä animalwa luqtapxañapäna ukat wilapxa tabernaculon altaraparuw apapxarakiñapäna ukhamat juchanakapat pampachatäpxañapataki, Diosan templopax utjxäna ukhasti, templon altaraparuw wilax apatarakïna. Wilax ukatakikïnwa.

18. ¿Kuna bendicionanaksa katuqañäni Jesusan wila wartasïwipatxa?

18 Chiqap cristianonakaxa janiw Moisesan Leyiparjam sarnaqxapxiti, ukatwa, animalanaksa jan luqtxapxiti, janiw animalanakan wilapsa altararus apxapxiti (Hebreos 10:1). Ukampisa, israelitanakaxa wil altarar apapkäna ukaxa, Diosan Yuqapax luqtasiñapäkäna ukwa uñachtʼayäna. Kunjamtï 5 jaljan yatiqktanxa, Jesusax jiwasanak layku jakäwip luqtasisinwa wilapxa wartasiwayi. Uka qhipatsti alaxpacharuw kutkatxi, ukatsti wilap wartasiwayki uka wilapwa mä kutiki Diosar luqtxarakïna jan mayampi luqtasxañapataki (Hebreos 9:11, 12). Ukhamatwa jiwasanakaxa juchanakasatxa pampachatäsnaxa, ukhamatarakwa wiñay jakañsa katuqaraksnaxa (Mateo 20:28; Juan 3:16). Ukhamasti, ukataki wila aptäwixa wali wakisirïnwa (1 Pedro 1:18, 19). Jesusax wilap wartasiwayki ukar iyawsasakiwa qhispiyatäsnaxa.

¿Kunjamatsa jakañampi wilampiru respetatasxa uñachtʼaysna?

19. ¿Kunsa cristianox lurañapa ‘taqinin wilapat’ jan juchanïñatakixa?

19 ¡Munasir Diosasarux walpun yuspärtanxa jakañ churistu ukatxa! Wiñay jakañatakix Jesusan luqtasïwipar iyawsañäni sasawa jaqi masisaru yatiyañasa, ukhamatwa Diosar yuspäratasxa uñachtʼayañäni. Wali kʼuchikiw ukxa lurañäni, kunattix Jehová Diosjamarakiw jaqi masisan jakäwiparuxa wali valorani uñjaraktanxa (Ezequiel 3:17-21). Ukhamtï phuqañänixa, Pabljamwa saraksna: “Maynïritix jumanakat chhaqañar saraskan ukaxa, janiw khitis nayarux juchañchkitaspati [‘nayax taqinin wilapatxa qʼumätwaʼ, MT]. Nayasti jumanakarux yatiyapxsmawa taqpach Diosan thakipatxa, jan kuns imtʼasa” sasa (Hechos 20:26, 27). Ukhamasti jakäwimpi wilampi respetatasxa uñachtʼaysnawa, jaqi masisaru Diosa tuqita, Diosan amtanakapata yatiyasa.

a Wil jan uchayasiñataki yaqha yanaptʼanakata jukʼampi yatxatañ munasaxa, uñxatarakismawa akïr folleto, ¿Cómo puede salvarle la vida la sangre?, Opciones de calidad a la transfusión, ukasti Jehová Diosan Qhanañchirinakapan español aruta qillqatawa.