1. Jɔni de ye fɛn ɲɛnamaw bɛɛ da?

“JEHOVA ye Ala” ye tiɲɛ na, “Ala ɲɛnama” don. Kira Jeremi de y’o fɔ. (Jeremi 10:10, BS) Ka fara o kan, Jehova Ala de ye fɛn ɲɛnama bɛɛ Dabaga ye. Danfɛn minnu bɛ sankolo la, olu y’a fɔ a ma ko: “E de ye fɛn bɛɛ dabaa ye, u bɛ, ani u dara ka kɛɲɛ ni i sago ye.” (Jirali 4:11) Ala tanuni dɔnkili dɔ la, Masakɛ Dawuda y’a fɔ ko: “Ɲɛnamaya ji boyi bɛ sɔrɔ e de fɛ.” (Zaburu 36:10) O la sa, ɲɛnamaya ye nilifɛn ye ka bɔ Ala yɔrɔ.

2. Ala ye mun kɛ walisa k’an ka ɲɛnamaya kɔkɔrɔdon?

² Jehova de fana b’an ka ɲɛnamaya kɔkɔrɔdon. (Kɛwalew 17:28) An bɛ dumuni min kɛ, ani an bɛ ji min min, ani an bɛ fiɲɛ min sama, ale de ye olu bɛɛ di an ma. An bɛ ka balo dugukolo min kan, ale de fana ye o di an ma. (Kɛwalew 14:15-17) Jehova ye o fɛnw da cogo la min bɛ an ka ɲɛnamaya diya an bolo. Nka, walisa an ka ɲɛnamaya diyabɔ koɲuman, fo an ka kalan kɛ walisa ka Ala ka sariyaw dɔn ani ka tugu olu la.—Esayi 48:17, 18.

3. Ala ye mun miiri Abɛl fagali ko la?

³ A mana kɛ an ka ɲɛnamaya ye wo, walima mɔgɔ wɛrɛw ta ye wo, Ala b’a fɛ an ka ɲɛnamaya bonya. An ka misali dɔ ta min kɛra Hadama ni Hawa ka waati la. U denkɛ Kaɛn tun  diminna kosɛbɛ a dɔgɔkɛ Abɛl kɔrɔ. Jehova y’a fɔ Kaɛn ye ko a ka dimin bɛ se k’a bila ka jurumuba kɛ. Nka, Kaɛn ma o kuma jate. A ‘wulila a dɔgɔkɛ Abɛl kama ka a faga.’ (Jenɛse 4:3-8) Jehova ye Kaɛn ɲangi a dɔgɔkɛ fagali ko la.—Jenɛse 4:9-11.

4. Ɲɛnamaya ka kan ka kɛ an bolo cogo min na, Ala sinsinna o kan cogo jumɛn na Musa ka sariya kɔnɔ?

⁴ San kɛmɛ caman tɛmɛnen kɔfɛ, Jehova ye sariyaw di Israɛlkaw ma walisa k’u dɛmɛ u k’a bato cogo bɛnnen na. Ikomi o sariyaw dira kira Musa sababu fɛ, o kosɔn, o sariyaw welela tuma dɔw la ko Musa ka sariya. O sariya yɔrɔ dɔ y’a fɔ ko: “I kana mɔgɔ faga.” (Dutɛrɔnɔmɛ 5:17) O y’a jira Israɛlkaw la ko Ala bɛ nafaba don hadamaden ka ɲɛnamaya la, ani ko an fana ka kan ka nafaba don an mɔgɔɲɔgɔnw ka ɲɛnamaya la.

5. An ka kan ka mun miiri kɔnɔtiɲɛ ko la?

⁵ Den min b’a ba kɔnɔ, o ka ɲɛnamaya ko dun bɛ cogo di? Ka kɛɲɛ ni Musa ka sariya ye, ka kɛ sababu ye ka den faga a ba wolonugu la, o ye kojuguba ye min man kan ka kɛ. Tiɲɛ na, hali o ɲɛnamaya sugu nafa ka bon kosɛbɛ Jehova bolo. (Ekisode 21:22, 23; Zaburuw 127:3) O ko b’a jira ko kɔnɔtiɲɛ man ɲi.

6. Mun na an man kan k’an mɔgɔɲɔgɔn koniya?

⁶ Walisa ka ɲɛnamaya bonya, fo an ka miiri cogo bɛnnen na fana an mɔgɔɲɔgɔnw ko la. Bibulu b’a fɔ ko: “Mɔgɔ o mɔgɔ bɛ a balima koniya, o ye mɔgɔfagala de ye. Aw y’a dɔn ko ɲɛnamaya banbali tolen tɛ mɔgɔfagala si kɔnɔ abada.” (1 Yuhana 3:15) N’an b’a fɛ ka ɲɛnamaya banbali sɔrɔ, an ka kan ka an mɔgɔɲɔgɔn koniya bɛɛ bɔ an dusukun na, bawo koniya de ye farinya sababu ye tuma caman na. (1 Yuhana 3:11, 12) A nafa ka bon kosɛbɛ an k’a dege ka ɲɔgɔn kanu.

7. Ko minnu b’a jira ko an tɛ ɲɛnamaya bonya, olu dɔw ye jumɛnw ye?

⁷ An bɛ se ka bonya jira an yɛrɛ ka ɲɛnamaya ko la cogo di? An bɛ min ye ka caya, o ye ko mɔgɔ t’a fɛ ka sa. Nka, dɔw bɛ u ka ɲɛnamaya bila farati la u diyanyeko kosɔn. Misali la, mɔgɔ caman bɛ sigarɛti min walima ka dɔrɔgu ta walisa ka nisɔndiya sɔrɔ. O fɛn suguw bɛ farikolo bana, wa tuma caman na,  u bɛ kɛ sababu ye ka u faga. Mɔgɔ min b’a kɛ a delinako ye ka sigarɛti min walima ka dɔrɔgu ta, o tigi tɛ ɲɛnamaya jate fɛn senuma ye. O ko suguw ye fɛn nɔgɔlenw de ye Ala ɲɛkɔrɔ. (Romɛkaw 6:19; 12:1; 2 Kɔrɛntekaw 7:1) Walisa an ka Ala bato cogo bɛnnen na, fo an ka o ko suguw dabila. Hali ni o kow dabilali bɛ se ka kɛ ko gɛlɛnba ye an bolo, an mago bɛ dɛmɛ min na walisa ka se k’olu dabila, Jehova bɛ se ka o dɛmɛ lase an ma. An b’an jija minkɛ k’an ka ɲɛnamaya minɛ i ko nilifɛn nafamaba min bɔra Ala yɔrɔ, a bɛ nafaba don o la kosɛbɛ.

8. Mun na a ka kan ka kɛ an haminanko ye tuma bɛɛ ko farati kana kɛ an ka ko si la?

⁸ N’an bɛ ɲɛnamaya bonya, an bɛna an kɔlɔsi kow la minnu bɛ mɔgɔ ka ɲɛnamaya bila farati la. An tɛna kɛ mɔgɔ ye min bɛ i jan bɔ kow la ka kojugu lase mɔgɔ wɛrɛw ma. An tɛna kɛ mɔgɔw ye fana minnu bɛ u ka ɲɛnamaya bila farati la u diyanyeko dɔrɔn kosɔn walima yɛrɛjatigɛ dɔrɔn kosɔn. An bɛna an ɲɛmajɔ n’an bɛ ka mobili boli. Farikolo ɲɛnajɛ minnu bɛ mɔgɔ jogin, walima minnu bɛ mɔgɔ faga, ani farati bɛ minnu na fana, an tɛna olu kɛ. (Zaburu 11:5) Ala tun ye sariya minnu di Israɛlkaw ma, o kelen tun b’a fɔ ko: “Ni i ye so kura jɔ, i ka a kan kun lamini ni kogo ye walisa mɔgɔ kana bin ka bɔ a san fɛ, o kana kɛ i nɔ ye ka hakɛ lase i ka so ma.” (Dutɛrɔnɔmɛ 22:8) Ka kɛɲɛ ni sariyakolo ye min bɛ o sariya kɔnɔ, an ka kan ka an janto a la walisa fɛn minnu bɛ an ka so la, i n’a fɔ a yɛlɛnyɛlɛnnan, o fɛnw ka to cogo ɲuman na, walisa olu kosɔn, mɔgɔ si kana keleku ka bin, ka jogin. Ni mobili bɛ i bolo, i ka da a la ko i bɛ se k’a boli k’a sɔrɔ farati t’a la. I kana a to i ka so walima i ka mobili ka kɛ fɛn faratilen ye e yɛrɛ bolo walima mɔgɔ wɛrɛw bolo.

9. N’an bɛ ɲɛnamaya bonya, an bɛna baganw minɛ cogo jumɛn na?

⁹ An dun bɛ se ka mun fɔ bonya ko la ka ɲɛsin baganw ka ɲɛnamaya ma? Bagan fana ka ɲɛnamaya ye fɛn senuma ye Dabaga bolo. Ala y’a to an ka baganw faga walisa k’an balo, ka u kɛ an ka fini ye walima k’an yɛrɛ lakana farati ma. (Jenɛse 3:21; 9:3; Ekisode 21:28) Nka, ka juguya baganw ma, walima  k’u faga tulonkɛ dɔrɔn kama, o man ɲi. O bɛ bonyabaliyaba de jira ka ɲɛsin ɲɛnamaya ka senuya ma.—Ntalenw 12:10.

10. Ala y’a jira cogo jumɛn na ko jɛɲɔgɔnya bɛ ɲɛnamaya ni joli cɛ?

¹⁰ Kaɛn kɛlen k’a dɔgɔkɛ Abɛl faga, o kɔfɛ, Jehova y’a fɔ Kaɛn ye ko: “Ka i dɔgɔkɛ joli to duguma, a pɛrɛnkan bɛ se ne ma.” (Jenɛse 4:10) Tuma min na Ala kumana Abɛl joli kan, a tun kan bɛ a ka ɲɛnamaya de ma. Kaɛn tun ye Abɛl bɔnɛ a ka ɲɛnamaya la. O la sa, Kaɛn tun ka kan ka ɲangi. A tun bɛ i n’a fɔ ni Abɛl joli walima a ka ɲɛnamaya tun bɛ ka pɛrɛnkan bɔ ka taa Jehova ma walisa a ka kiri tigɛ u ni ɲɔgɔn cɛ. Jɛɲɔgɔnya min bɛ ɲɛnamaya ni joli cɛ, o jirala kokura sanjiba kɔfɛ, Nuhun ka waati la. Sani sanjiba tun ka na, hadamadenw tun bɛ balo ni jiridenw ni sɛnɛfɛnw ye. Sanjiba kɔfɛ, Jehova y’a fɔ Nuhun n’a denw ye ko: “Fɛn ɲɛnama lamagataw bɛɛ na kɛ aw ka dumunifɛn ye, Ne ye u bɛɛ di aw ma, i ko ne ye suman di aw ma cogo min na.” Nka, Ala ye dan dɔ sigi o la. A ko: “Sogo ni a ɲɛnamaya, o kɔrɔ ni a joli bɛ a la, aw kana o dun.” (Jenɛse 1:29; 9:3, 4) A jɛlen don ko Jehova ye jɛɲɔgɔnya surunman kɛ danfɛn ka ɲɛnamaya ni a joli cɛ.

11. Kabini Nuhun ka waati la, Ala m’a daga mɔgɔ ka mun kɛ ni joli ye?

¹¹ An b’a jira ko an bɛ joli bonya, n’an tɛ a dun. Jehova tun ye Sariya min di Israɛlkaw ma, o kɔnɔna na, a tun ye ci fɔ u ye ko: “Ni Israɛl bɔnsɔn mɔgɔ o mɔgɔ . . . bɛ sogo wala kɔnɔ dunta sɔrɔ donsoya la, a ka o fɛn joli bɔn duguma ka a datugu ni buguri ye . . . Ne y’a fɔ Israɛl bɔnsɔn ye, ko u kana dafɛn si joli dun.” (Levitike 17:13, 14) Ala ye o ci min fɔ ko mɔgɔ kana joli dun, o tun dira Nuhun fɔlɔ de ma. O kɛra san kɛmɛ segin ɲɔgɔn sani Ala tun ka sariya di Musa ma. O la sa, ci min tun fɔra Nuhun ye, o tun bɛ sen na halisa Musa ka waati la. O ko tun bɛ Jehova bolo cogo min na, o tun jɛlen don. O ye ko a batobagaw tun bɛ se ka baganw sogo dun, nka u tun tɛ baganw joli dun. U tun ka kan ka u joli bɔn duguma—k’a jira o cogo la ko u bɛ danfɛn ka ɲɛnamaya segin Ala ma.

12. San kɛmɛ fɔlɔ la Yesu Krisita nalen kɔ, cikan jumɛn de dira hakili senu fɛ, ni o bɛ sen na an ka waati la halisa?

 ¹² O cikan kelen de bɛ Krecɛnw kun kan. San kɛmɛ fɔlɔ la Yesu Krisita nalen kɔ, cidenw ani cɛ wɛrɛ minnu tun bɛ ɲɛmɔgɔya la Yesu ka kalandenw cɛ la, olu ye ɲɔgɔn lajɛ walisa k’a latigɛ Krecɛn jɛkulu bɛɛ lajɛlen ka kan ka tugu cikan minnu na. U bɛnna min kan, o tun ye nin de ye: “A diyara Ni [“Hakili,” LK] Senu ani an fana ye, ko an kana doni wɛrɛ da aw kan, fɔ nin ko wajibiyalenw: Aw kana bolisɔn sogo dun, wala joli, wala fɛn kan cɔrinnen sogo [min joli tora a la]. Aw ka aw yɛrɛw tanga kakalaya ma.” (Kɛwalew 15:28, 29; 21:25) O la sa, an ka kan ka an yɛrɛ tanga ‘joli ma.’ Ala ɲɛ kɔrɔ, n’an b’an yɛrɛ tanga joli ma, o nafa ka bon i n’a fɔ n’an b’an yɛrɛ tanga bolibato ni kakalaya ma cogo min na.

13. Ci min fɔra ko an k’an yɛrɛ tanga joli ma, ka joli don mɔgɔ la, o sen bɛ o la cogo di? Misali di o kan.

¹³ Ci min fɔra ko an k’an yɛrɛ tanga joli ma, yala ka joli don mɔgɔ la, o sen bɛ o la wa? Ɔwɔ. An ka misali dɔ ta: A ka kɛ ko dɔkɔtɔrɔ y’a fɔ i ye ko i k’i yɛrɛ tanga dɔlɔmafɛnw ma. Yala o kɔrɔ ye dɔrɔn ko i man kan ka dɔlɔmafɛnw min, nka ko i bɛ se ka o don i jolisira fɛ wa? Cogo si la. O cogo kelen na, k’i yɛrɛ tanga joli ma, o kɔrɔ ye ko i tɛ o don i farikolo la sira si fɛ. O la sa, cikan min ye ko an k’an yɛrɛ tanga joli ma, o kɔrɔ ye ko an man kan k’a to mɔgɔ si ka joli don an farikolo la cogo si la.

14, 15. Ni dɔkɔtɔrɔw y’a fɔ ko joli ka kan ka don Krecɛn dɔ la, a bɛna mun kɛ? A bɛna o kɛ kun jumɛn de la?

¹⁴ Ni Krecɛn dɔ joginko juguyara, walima n’a ka kan ka opere ko gɛlɛnba dɔ la dun, mun bɛ kɛ? An k’a kɛ ko dɔkɔtɔrɔ y’a fɔ a ye ko joli ka kan ka don a la, n’o tɛ, a bɛ sa. A jɛlen don ko Krecɛn t’a fɛ ka sa. O kosɔn, walisa ka a ka ɲɛnamaya lakana, Ala ye o fɛn nafamaba min di a ma, a bɛna sɔn furakɛlicogow la joli tɛ minnu na. O la sa, a bɛna furakɛli cogow ɲini minnu bɛ sɔrɔ, wa a bɛna sɔn furakɛlicogo sugu caman na, joli tɛ minnu na.

¹⁵ Yala Krecɛn bɛna Ala ka sariya sɔsɔ walisa ka to ɲɛnamaya  la waati dɔɔnin dɔrɔn kɔnɔ nin diɲɛ in kɔnɔ wa? Yesu y’a fɔ ko: “Mɔgɔ min b’a fɛ k’a yɛrɛ ni [walima a ka ɲɛnamaya] kisi, o na bɔnɛ a la, nka min bɛ bɔnɛ a ni la ne kosɔn, o de na a ni sɔrɔ.” (Matiyu 16:25) An t’a fɛ ka sa. Nka, n’an b’a ɲini k’an ka sisan ɲɛnamaya kisi an kɛtɔ ka Ala ka sariya sɔsɔ, o bɛna kɛ farati ye min bɛ se k’a to an bɛ bɔnɛ ɲɛnamaya banbali la. A bɛnnen don an dalen ka to Ala ka sariya la. An ka da a la tigitigi ko n’an sara k’a sababu kɛ fɛn o fɛn ye, an ka Ɲɛnamaya-Dibaga hakili bɛna jigin an na sulakunun tuma na, ka ɲɛnamaya segin an ma kokura, o min ye nilifɛn nafamaba ye.—Yuhana 5:28, 29; Heburuw 11:6.

16. Ala batobagaw jɔlen bɛ mun de kan tigitigi joli ko la?

¹⁶ Bi, Ala batobaga kantigiw jɔlen b’a kan tigitigi ka tugu a ka ci fɔlen na min ɲɛsinnen bɛ joli ma. U tɛna joli dun cogoya si fɛ. U tɛna sɔn fana joli la furakɛli hukumu kɔnɔ. * U dalen b’a la ko joli Dabaga b’a dɔn fɛn min ka fisa an ma kosɛbɛ. Yala i fana dalen bɛ o de la wa?

17. Fɔlɔ la, Israɛl jamana na, Jehova Ala jɛnna n’a ye joli tun ka ta ko bɛnnen kelenpe jumɛn kosɔn?

¹⁷ Joli bɛ ta ko bɛnnen kelenpe min kosɔn, Musa ka Sariya  y’i sinsin o kan. Jehova tun ye batosira min wajibiya Israɛlkaw kan, a ye nin ci fɔ o la, ko: “K’a masɔrɔ dafɛn bɛɛ ɲɛnamaya bɛ a joli la. Ne ye yamaruya di aw ma aw ka jurumu kafari ni joli ye sarakabɔlan kan, sabu ni bɛ joli la, o de kosɔn a bɛ jurumu kafari.” (Levitike 17:11) Ni Israɛlkaw tun ye jurumu kɛ, u tun bɛ jurumu yafa sɔrɔ n’u ye bagan kɛ saraka ye k’a joli dɔ kɛ finiso sarakabɔlan kan, walima o kɔfɛ, sarakabɔlan kan tuma min na Alabatosoba jɔra. Joli bɛ ta ko bɛnnen kelenpe min kosɔn, o tun ye ka o kɛ saraka ye.

18. An bɛ se ka nafa ni koduman jumɛnw de sɔrɔ Yesu joli bɔnni kosɔn?

¹⁸ Krecɛn lakikaw tɛ Musa ka sariya kɔrɔ. O kosɔn u tɛ baganw kɛ sarakaw ye, ka u joli kɛ sarakabɔlan kan. (Heburuw 10:1) Nka, joli min tun bɛ kɛ sarakabɔlan kan fɔlɔ la, o tun bɛ Ala Denkɛ, Yesu Krisita ka saraka de kofɔ, o saraka min nafa ka bon fo a tɛ se ka fɔ. I ko an y’a kalan cogo min na nin gafe  Tilayɔrɔba 5nan na, Yesu y’a ka hadamaden ɲɛnamaya di an kosɔn, a kɛlen k’a to a joli ka bɔn i ko saraka. O kɔfɛ, a yɛlɛnna sankolo la, wa siɲɛ kelenpe, a tɛ min kɛ tun, a y’a joli bɔnnen nafa jira Ala la. (Heburuw 9:11, 12) O kɛra sababu ye walisa an ka jurumuw ka yafa ani ka ɲɛnamaya banbali sɔrɔli da yɛlɛn an ye. (Matiyu 20:28; Yuhana 3:16) Yesu joli tara ka kɛ o ko kɛrɛnkɛrɛnnen min ye, o nafa bonyara kosɛbɛ. (1 Piɛrɛ 1:18, 19) O la sa, Yesu joli bɔnni ye jɔyɔrɔ min fa, ka da o la, o kelenpe de sababu fɛ an bɛ se ka kisi.

19. An ka kan ka mun kɛ walisa ‘mɔgɔ si joli hakɛ kana kɛ an kan’?

¹⁹ An bɛ se ka Jehova Ala waleɲumandɔn kosɛbɛ bawo a ye ɲɛnamaya di an ma ni kanuya ye. Yala o man kan k’an bila an k’a fɔ mɔgɔw ye ko an bɛ se ka ɲɛnamaya banbali sɔrɔ, an ka dannaya kosɔn Yesu ka saraka la wa? N’an bɛ hami an mɔgɔɲɔgɔnw ka ɲɛnamaya ko la, i n’a fɔ Ala, o bɛna an bila ka nin kuma fɔ u ye ni timinandiya ye. (Ezekiɛl 3:17-21) Ikomi o ye baara ye min b’an kan, n’an b’an timinandiya o la, an fana bɛna se k’a fɔ i ko ciden Paul y’a fɔ cogo min na ko: “Mɔgɔ si joli hakɛ tɛ ne kan, k’a masɔrɔ ne ye Ala sago bɛɛ fɔ aw ye, ne ma foyi dogo aw la.” (Kɛwalew 20:26, 27) N’an bɛ Ala n’a sagonata kuma fɔ an mɔgɔɲɔgɔnw ye, o ye cogo ɲuman dɔ de ye, an b’a jira min fɛ ko an bɛ ɲɛnamaya ni joli bonya.