1. Kinsay naglalang sa tanang buhing butang?

“SI Jehova sa pagkatinuod Diyos,” matod sa manalagnang si Jeremias. “Siya ang Diyos nga buhi.” (Jeremias 10:10) Dugang pa, si Jehova nga Diyos mao ang Maglalalang sa tanang buhing butang. Ang langitnong mga linalang nag-ingon kaniya: “Imong gilalang ang tanang butang, ug tungod sa imong kabubut-on sila milungtad ug nalalang.” (Pinadayag 4:11) Diha sa usa ka awit sa pagdayeg sa Diyos, si Haring David miingon: “Anaa kanimo ang tuboran sa kinabuhi.” (Salmo 36:9) Nan, ang kinabuhi maoy gasa gikan sa Diyos.

2. Unsay gihimo sa Diyos aron masustentohan ang atong kinabuhi?

² Gisustentohan usab ni Jehova ang atong kinabuhi. (Buhat 17:28) Iyang gitagana ang pagkaon nga atong gikaon, ang tubig nga atong giinom, ang hangin nga atong gihanggab, ug ang yuta nga atong gipuy-an. (Buhat 14:15-17) Gibuhat kini ni Jehova sa paagi nga ang kinabuhi mahimong kahimut-anan. Apan aron bug-os nga kahimut-an ang kinabuhi, kinahanglang makat-onan nato ang mga balaod sa Diyos ug sundon kana.—Isaias 48:17, 18.

3. Unsay hunahuna sa Diyos bahin sa pagpatay kang Abel?

³ Gusto sa Diyos nga kita magtahod sa kinabuhi—ang atoa ug ang sa uban. Pananglitan, sa mga adlaw ni Adan ug Eva, ang ilang anak nga si Cain nasuko kaayo sa iyang manghod nga si Abel. Gipasidan-an ni Jehova si Cain nga ang iyang kasuko mahimong mosangpot sa seryosong sala. Wala tagda ni Cain ang maong  pasidaan. Iyang ‘gihasmagan si Abel nga iyang igsoon ug gipatay siya.’ (Genesis 4:3-8) Gisilotan ni Jehova si Cain tungod sa pagpatay sa iyang igsoong lalaki.—Genesis 4:9-11.

4. Sa Moisesnong Balaod, giunsa pagpasiugda sa Diyos ang hustong panghunahuna bahin sa kinabuhi?

⁴ Linibo ka tuig sa ulahi, si Jehova mihatag sa katawhan sa Israel ug mga balaod aron tabangan sila sa pag-alagad kaniya sa dalawatong paagi. Tungod kay gihatag ang maong mga balaod pinaagi sa manalagnang si Moises, kini tawgon usahay nga Moisesnong Balaod. Ang bahin sa Moisesnong Balaod nag-ingon: “Dili ka magbuno.” (Deuteronomio 5:17) Kini nagpakita sa mga Israelinhon nga ang Diyos nagpabili sa kinabuhi sa tawo ug ang katawhan kinahanglang magpabili sa kinabuhi sa uban.

5. Unsay angay natong panghunahuna bahin sa aborsiyon?

⁵ Unsa na man ang bahin sa kinabuhi sa bata nga wala pa ipanganak? Buweno, sumala sa Moisesnong Balaod, ang pagpahinabo sa kamatayon sa bata nga anaa pa sa tagoangkan sa iyang inahan maoy sala. Sa pagkatinuod, bisan ang kinabuhi sa bata nga wala pa ipanganak maoy bililhon kang Jehova. (Exodo 21:22, 23; Salmo 127:3) Kini nagpasabot nga ang aborsiyon maoy sala.

6. Nganong dili angayng dumtan nato ang atong isigkatawo?

⁶ Ang pagtahod sa kinabuhi naglakip sa pagkadunay hustong panghunahuna bahin sa mga isigkatawo. Ang Bibliya nag-ingon: “Ang matag usa nga nagadumot sa iyang igsoon maoy usa ka mamumuno, ug kamo nahibalo nga walay mamumuno nga kaniya nagpabilin ang kinabuhing walay kataposan.” (1 Juan 3:15) Kon gusto natog kinabuhing walay kataposan, kinahanglang langkaton nato ang pagdumot sa atong isigkatawo gikan sa atong kasingkasing, tungod kay ang pagdumot mao ang hinungdan sa kadaghanang kapintasan. (1 Juan 3:11, 12) Hinungdanong makat-onan nato ang paghigugma sa usag usa.

7. Unsa ang pipila ka bisyo nga nagpakitag kawalay-pagtahod sa kinabuhi?

⁷ Unsa na man ang bahin sa pagpakitag pagtahod sa atong kinabuhi mismo? Ang mga tawo kasagarang dili gusto nga mamatay, apan ang pipila ka tawo magpameligro sa ilang kinabuhi tungod sa kalingawan. Pananglitan, daghan ang motabako,  magtilad, o motomar ug mga droga ingong kalingawan lamang. Kanang mga substansiyaha makadaot sa lawas ug kasagarang makapatay sa mga naggamit niana. Ang tawo nga nagbatasan sa paggamit nianang mga substansiyaha wala mag-isip nga sagrado ang kinabuhi. Kining mga bisyoha mahugaw sa panan-aw sa Diyos. (Roma 6:19; 12:1; 2 Corinto 7:1) Aron makaalagad sa Diyos sa dalawatong paagi, kinahanglang biyaan nato ang maong mga bisyo. Bisan pag ang pagbiya niana tingali lisod kaayo, si Jehova makahatag kanato sa gikinahanglang tabang. Ug pabilhan niya ang paningkamot nga atong himoon aron isipon nato ang atong kinabuhi ingon nga bililhong gasa gikan niya.

8. Nganong angay natong hinumdoman nga kinahanglan nga magmahunahunaon bahin sa pagkaluwas?

⁸ Kon kita nagtahod sa kinabuhi, atong hinumdoman nga kinahanglang magmahunahunaon kita bahin sa pagkaluwas. Dili kita magdinanghag ug magpameligro sa atong kinabuhi tungod lang sa kalingawan o pagpaukyab. Likayan nato ang dili-luwas nga pagdrayb ug ang mapintason o peligrosong mga dula. (Salmo 11:5) Ang balaod sa Diyos alang sa karaang Israel nag-ingon: “Kon magtukod ka ug bag-ong balay [nga may lapad nga atop], pagabuhatan mo usab ug barandilya ang imong atop, aron dili ka magbutang ug pagkasad-an sa dugo sa imong balay kay basin may tawo nga mahulog niini.” (Deuteronomio 22:8) Nahiuyon sa prinsipyo nga gipadayag sa maong balaod, magbaton ug maayong hagdanan aron walay mabulasot, mahulog, ug seryosong masamad. Kon aduna kay sakyanan, seguroa nga dili kana peligroso nga gamiton. Ayaw itugot nga mameligro ang imong kinabuhi ug ang sa uban diha sa inyong balay o tungod sa sakyanan.

9. Kon kita nagtahod sa kinabuhi, unsaon nato pagtagad ang mga hayop?

⁹ Unsa na man ang bahin sa kinabuhi sa hayop? Sagrado usab kana sa Maglalalang. Gitugotan sa Diyos ang pagpatay sa mga hayop alang sa pagkaon ug besti o pagpanalipod sa mga tawo batok sa kapeligrohan. (Genesis 3:21; 9:3; Exodo 21:28) Bisan pa niana, ang pagpamintas sa mga hayop o pagpatay kanila tungod lang sa kalingawan maoy sayop ug nagpakita sa bug-os nga kawalay-pagtagad sa pagkasagrado sa kinabuhi.—Proverbio 12:10.

10. Sa unsang paagi gipakita sa Diyos nga ang kinabuhi adunay kalangkitan sa dugo?

¹⁰ Human patya ni Cain ang iyang igsoong si Abel, si Jehova miingon kang Cain: “Ang dugo sa imong igsoon nagatuaw kanako gikan sa yuta.” (Genesis 4:10) Sa dihang ang Diyos naghisgot bahin sa dugo ni Abel, siya naghisgot bahin sa kinabuhi ni Abel. Gihunos ni Cain ang kinabuhi ni Abel, ug niadtong panahona angayng silotan si Cain. Nahisama kadto nga ang dugo o kinabuhi ni Abel nagtuaw kang Jehova alang sa hustisya. Ang kalangkitan tali sa kinabuhi ug dugo gipakita na usab human sa Lunop sa adlaw ni Noe. Sa wala pa ang Lunop, ang mga tawo nagkaon lamag prutas, utanon, lugasong pagkaon, ug mga liso. Human sa Lunop, si Jehova miingon kang Noe ug sa iyang mga anak: “Ang matag nagalihok nga mananap nga buhi mahimong kalan-on alang kaninyo. Mahitungod sa lunhawng katanoman, ako naghatag niining tanan kaninyo.” Bisan pa niana, kini ang gidili sa Diyos: “Ang unod lamang uban sa kalag [o kinabuhi] niini—ang dugo niini—dili gayod ninyo pagakan-on.” (Genesis 1:29; 9:3, 4) Tin-aw, suod kaayong gilanggikit ni Jehova ang kinabuhi ug ang dugo sa usa ka linalang.

11. Unsay gidili sa Diyos bahin sa dugo sukad sa mga adlaw ni Noe?

¹¹ Kita nagpakitag pagtahod sa dugo pinaagi sa dili pagkaon niini. Sa Balaod nga gihatag ni Jehova sa mga Israelinhon, siya misugo: “Kon bahin ni bisan kinsa . . . nga sa pagpangayam makadakop ug ihalas nga mananap o langgam nga makaon, niana iya gayod nga iyabo ang dugo niini ug tabonan kini sa yuta. . . . Ako miingon sa mga anak sa Israel: ‘Dili gayod kamo magkaon sa dugo sa bisan unsang matang sa unod.’” (Levitico 17:13, 14) Ang sugo sa Diyos nga dili kaonon ang dugo sa hayop, nga unang gihatag kang Noe mga 800 ka tuig nga sayosayo pa, gipatuman pa niadto. Tin-aw ang panghunahuna ni Jehova: Mahimong kaonon sa iyang mga alagad ang unod sa hayop apan dili ang dugo. Ang dugo kinahanglang iyabo nila sa yuta—sa pagkatinuod, nagbalik sa kinabuhi sa linalang ngadto sa Diyos.

12. Unsang sugo bahin sa dugo ang gihatag sa balaang espiritu sa unang siglo ug mapadapat gihapon karong adlawa?

¹² Ang susamang sugo gipatuman sa mga Kristohanon. Ang  mga apostoles ug ubang mga lalaki nga maoy nanguna sa mga sumusunod ni Jesus sa unang siglo nagtigom aron paghukom kon unsang mga sugoa ang kinahanglang sundon sa tanan diha sa Kristohanong kongregasyon. Midangat sila niini nga konklusyon: “Ang balaang espiritu ug kami nagkauyon nga dili magsangon ug dugang pang palas-anon kaninyo, gawas niining kinahanglanong mga butang, nga padayong magaayad sa mga butang nga gihalad ngadto sa mga idolo ug gikan sa dugo ug gikan sa mga butang nga naluok [nga nagbilin sa dugo diha sa unod] ug gikan sa pakighilawas.” (Buhat 15:28, 29; 21:25) Busa kita kinahanglang ‘padayong magaayad sa dugo.’ Sa panan-aw sa Diyos, ang atong pagbuhat niana sama ka mahinungdanon sa atong paglikay sa pagsimba sa mga idolo ug sa seksuwal nga imoralidad.

13. Iilustrar kon nganong ang sugo sa pag-ayad sa dugo naglakip sa mga pag-abonog dugo.

¹³ Ang sugo ba sa pag-ayad o paglikay sa dugo naglakip sa mga pag-abonog dugo? Oo. Ingong ilustrasyon: Pananglitan ug tambagan ka sa usa ka doktor nga molikay sa alkoholikong mga ilimnon. Nagpasabot ba lang kana nga dili ka angayng moinom ug alkoholikong ilimnon apan mahimo kanang iineksiyon sa imong kaugatan? Siyempre dili! Sa susama, ang paglikay sa dugo nagpasabot nga dili gayod kana ipasulod sa atong mga lawas. Busa ang sugo sa pag-ayad sa dugo nagpasabot nga dili nato tugotan si bisan kinsa sa pag-abonog dugo sa atong kaugatan.

14, 15. Kon ang mga doktor moingon nga ang usa ka Kristohanon kinahanglang abonohan ug dugo, unsay angay niyang reaksiyon, ug ngano?

¹⁴ Unsa na man kon ang usa ka Kristohanon grabeng nasamdan o nagkinahanglag dakong operasyon? Pananglitan kon moingon ang mga doktor nga siya kinahanglang abonohan ug dugo kay kon dili, siya mamatay. Siyempre, ang usa ka Kristohanon dili gustong mamatay. Sa tinguha nga mapreserbar ang bililhong gasa sa Diyos sa kinabuhi, dawaton niya ang laing matang sa pagtambal nga wala maglangkit sa sayop nga paggamit sa dugo. Busa, siya makapatambal niana kon kana mabatonan ug siya makadawat sa nagkalainlaing kapuli sa dugo.

¹⁵ Mahimo bang lapason sa usa ka Kristohanon ang balaod sa Diyos aron mabuhi pag taastaas niining sistemaha sa mga butang? Matod pa ni Jesus: “Si bisan kinsa nga buot magluwas sa iyang  kalag [o kinabuhi] mawad-an niini; apan si bisan kinsa nga mawad-an sa iyang kalag tungod kanako makakaplag niini.” (Mateo 16:25) Dili nato gustong mamatay. Apan kon sulayan nato ang pagluwas sa atong presenteng kinabuhi pinaagi sa paglapas sa balaod sa Diyos, mameligrong mawad-an kita sa kinabuhing walay kataposan. Nan, maalamon nga mosalig kita sa pagkamatarong sa balaod sa Diyos, uban ang bug-os nga pagsalig nga kon ugaling mamatay kita gumikan sa bisan unsang hinungdan, kita hinumdoman sa atong Maghahatag-Kinabuhi sa pagkabanhaw ug ipasig-uli kanato ang bililhong gasa sa kinabuhi.—Juan 5:28, 29; Hebreohanon 11:6.

16. Unsay lig-on nga desisyon sa mga alagad sa Diyos bahin sa dugo?

¹⁶ Karong adlawa, lig-on ang desisyon sa matinumanong mga alagad sa Diyos nga sugton ang iyang sugo bahin sa dugo. Dili sila mokaon niini diha sa bisan unsang dagway. Ni modawat silag dugo ingon nga tambal. * Nakapaneguro sila nga ang Maglalalang sa dugo nahibalo kon unsay labing maayo alang kanila. Nagtuo ka ba niana?

17. Sa karaang Israel, unsay usa lamang ka kagamitan sa dugo nga giuyonan ni Jehova nga Diyos?

¹⁷ Gipasiugda sa Moisesnong Balaod ang usa lamang ka hustong paggamit sa dugo. Mahitungod sa pagsimba nga gikinahanglan sa karaang mga Israelinhon, si Jehova nagsugo: “Ang kalag [o kinabuhi] sa unod anaa sa dugo, ug ako nagbutang niini diha sa halaran alang kaninyo aron sa paghimog  pagtabon-sa-sala alang sa inyong mga kalag, tungod kay ang dugo ang nagahimog pagtabon-sa-sala.” (Levitico 17:11) Sa dihang nakasala ang mga Israelinhon, sila nakabaton ug kapasayloan pinaagi sa paghalad ug usa ka hayop ug pagbutang sa bahin sa dugo diha sa halaran sa tabernakulo o sa ulahi sa templo sa Diyos. Ang usa lamang ka hustong paggamit sa dugo maoy sa maong mga halad.

18. Unsang mga kaayohan ug mga panalangin ang atong mabatonan gikan sa pag-ula sa dugo ni Jesus?

¹⁸ Ang matuod nga mga Kristohanon dili na ilalom sa Moisesnong Balaod ug busa dili na maghalad ug mga hayop ug magbutang sa dugo sa mga hayop diha sa halaran. (Hebreohanon 10:1) Bisan pa niana, ang paggamit sa dugo diha sa halaran sa mga adlaw sa karaang Israel naglandong sa bililhong halad sa Anak sa Diyos, si Jesu-Kristo. Sumala sa atong nakat-onan sa Kapitulo 5 niining basahona, gihatag ni Jesus ang iyang tawhanong kinabuhi alang kanato pinaagi sa pag-ula sa iyang dugo ingong  usa ka halad. Unya siya misaka ngadto sa langit ug mitanyag nga kausa lamang sa bili sa iyang giula nga dugo ngadto sa Diyos. (Hebreohanon 9:11, 12) Kana nahimong pasikaranan sa kapasayloan sa atong mga sala ug nag-abli sa dalan aron mabatonan nato ang kinabuhing walay kataposan. (Mateo 20:28; Juan 3:16) Pagkahinungdanon gayod ang maong paggamit sa dugo! (1 Pedro 1:18, 19) Pinaagi lamang sa pagtuo sa bili sa giula nga dugo ni Jesus nga makabaton kita ug kaluwasan.

19. Unsay kinahanglan natong buhaton aron mahimong “hinlo gikan sa dugo sa tanang tawo”?

¹⁹ Mapasalamaton kaayo kita kang Jehova nga Diyos tungod sa mahigugmaong gasa sa kinabuhi! Ug dili ba kana magtukmod kanato sa pagsulti ngadto sa uban bahin sa kahigayonan nga makabaton ug kinabuhing walay kataposan pinasukad sa pagtuo sa halad ni Jesus? Ang diyosnong pagkamahunahunaon sa kinabuhi sa mga isigkatawo motukmod kanato sa pagbuhat niini uban ang kaikag ug kadasig. (Ezequiel 3:17-21) Kon makugihon natong tumanon ang maong responsabilidad, kita makaingon sama ni apostol Pablo: “Ako hinlo gikan sa dugo sa tanang tawo, kay wala ako magpugong sa pagsulti kaninyo sa tanang gimbut-an sa Diyos.” (Buhat 20:26, 27) Ang pagsulti sa mga tawo bahin sa Diyos ug sa iyang mga katuyoan maoy usa ka maayo kaayong paagi sa pagpakita nga kita adunay kinadak-ang pagtahod sa kinabuhi ug sa dugo.