1. Mẹnu wẹ dá onú he to ogbẹ̀ lẹpo?

YẸWHEGÁN Jẹlemia dọmọ: “OKLUNỌ wẹ Jiwheyẹwhe to nugbo mẹ; ewọ wẹ Jiwheyẹwhe ogbẹ̀nọ.” (Jẹlemia 10:10) Humọ, Jehovah Jiwheyẹwhe wẹ Didatọ onú he to ogbẹ̀ lẹpo tọn. Nudida he tin to olọn mẹ lẹ dọhlan ẹn dọmọ: “Hiẹ wẹ dá onú popo, podọ to ojlo towe mẹ wẹ yé do tin, bọ yè sọ do dá yé.” (Osọhia 4:11) To ohàn pipà tọn de mẹ hlan Jiwheyẹwhe, Ahọlu Davidi dọmọ: “Dè we wẹ asisa ogbẹ̀ tọn te.” (Psalm 36:9) Hogbe enẹlẹ dohia dọ ogbẹ̀ yin nunina de sọn Jiwheyẹwhe dè.

2. Etẹwẹ Jiwheyẹwhe wà nado hẹn mí dogbẹ̀?

² Jehovah wẹ sọ nọ hẹn mí dogbẹ̀. (Owalọ lẹ 17:28) Ewọ wẹ nọ na mí núdùdù he mí nọ dù, osin he mí nọ nù, jẹhọn he mí nọ gbọ́n do awọntin mẹ po aigba he ji mí tin te po. (Owalọ lẹ 14:15-17) Jehovah ko wà ehe to aliho de mẹ he na hẹn mí nado duvivi ogbẹ̀ tọn. Ṣigba eyin mí na duvivi ogbẹ̀ tọn to gigọ́mẹ, mí dona plọn osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ bo setonuna yé.—Isaia 48:17, 18.

3. Nukun tẹwẹ Jiwheyẹwhe yí do pọ́n Abẹli hùhù?

³ Jiwheyẹwhe jlo dọ mí ni tindo sisi na ogbẹ̀—yèdọ ogbẹ̀ mílọsu tọn po mẹdevo lẹ tọn po. Di apajlẹ, to azán Adam po Evi po tọn lẹ gbè, visunnu yetọn Kaini gblehomẹ do nọvisunnu etọn Abẹli go badabada. Jehovah na avase Kaini dọ homẹgble etọn sọgan hẹn ẹn biọ ylando sinsinyẹn mẹ. Kaini ma  dotoaina avase lọ gba. E ‘linú Abẹli nọvisunnu etọn bo hù i.’ (Gẹnẹsisi 4:3-8) Jehovah sayana Kaini na e hù nọvisunnu etọn wutu.—Gẹnẹsisi 4:9-11.

4. To Osẹ́n Mose tọn mẹ, nawẹ Jiwheyẹwhe zinnudo nukun he mí dona yí do pọ́n ogbẹ̀ ji gbọn?

⁴ Hugan owhe fọtọ́n donu awe godo, Jehovah na osẹ́n akọta Islaeli tọn nado gọalọna yé na yé nido sẹ̀n ẹn to aliho he ewọ kẹalọyi mẹ. Osẹ́n ehelẹ nọ yin yiylọ to whedelẹnu dọ Osẹ́n Mose tọn, na gbọn yẹwhegán Mose gblamẹ wẹ yé yin nina akọta lọ wutu. Osẹ́n Mose tọn dọ to apadewhe dọmọ: “Hiẹ ma na hùmẹ.” (Deutelonomi 5:17) Ehe dohia Islaelivi lẹ dọ Jiwheyẹwhe yọ́n pinpẹ̀n ogbẹ̀ gbẹtọ tọn podọ gbẹtọvi lẹ dona yí nukun nuhọakuẹ tọn do pọ́n ogbẹ̀ mẹdevo lẹ tọn.

5. Nukun tẹwẹ mí dona yí do pọ́n hòdide?

⁵ Etẹwẹ dogbọn ogbẹ̀ ovi he ma ko yin jiji de tọn dali? Sọgbe hẹ Osẹ́n Mose tọn, e ma sọgbe nado hù ovi he to adọ̀ onọ̀ etọn tọn mẹ. Na nugbo tọn, ogbẹ̀ ovi he ma ko yin jiji de tọn yin nuhọakuẹ na Jehovah. (Eksọdusi 21:22, 23; Psalm 127:3) Ehe zẹẹmẹdo dọ hòdide ma sọgbe.

6. Naegbọn mí ma dona gbẹwanna gbẹtọ hatọ mítọn?

⁶ Sisi tintindo na ogbẹ̀ bẹ pọndohlan he sọgbe tintindo gando gbẹtọ hatọ lẹ go hẹn. Biblu dọmọ: “Mẹdepope he gbẹwanna mẹmẹsunnu etọn mẹhutọ de wẹ; mì sọ yọnẹn dọ ogbẹ̀ madopodo ma na nọhẹ mẹhutọ gba.” (1 Johanu 3:15) Eyin mí jlo ogbẹ̀ madopodo, mí dona de wangbẹna he mí tindo to ahun mẹ na gbẹtọ hatọ mítọn lẹ sẹ̀ mlẹnmlẹn, na wangbẹna wẹ nọ hẹn suhugan danuwiwa lẹ tọn wá. (1 Johanu 3:11, 12) Onú titengbe wẹ e yin dọ mí ni plọn nado yiwanna mínọzo.

7. Donù walọyizan delẹ go he nọ do sisi matindo na ogbẹ̀ hia?

⁷ Etẹwẹ dogbọn sisi tintindo na ogbẹ̀ mídetiti tọn dali? To paa mẹ, gbẹtọ ma nọ jlo nado kú, ṣigba na gbẹdudu wutu mẹdelẹ nọ ze ogbẹ̀ yede tọn do owù mẹ. Di apajlẹ, mẹsusu nọ nù taba, amà, kavi zan amasin adínọ lẹ na yé jlo na deayidai wutu. Nuyizan mọnkọtọn lẹ nọ gbleawuna agbasa bo nọ saba hù nùnùtọ lọ lẹ. Mẹhe nọ yí onú mọnkọtọn lẹ zan ma nọ pọ́n ogbẹ̀ hlan taidi onú wiwe gba. To nukun Jiwheyẹwhe  tọn mẹ, onú mawé wẹ walọyizan enẹlẹ yin. (Lomunu lẹ 6:19; 12:1; 2 Kọlintinu lẹ 7:1) Mí dona nọla na onú mọnkọtọn lẹ, eyin Jiwheyẹwhe na kẹalọyi sinsẹ̀n-bibasi mítọn. Dile etlẹ yindọ mọwiwà sọgan vẹawu taun, Jehovah sọgan na mí alọgọ he mí tindo nuhudo etọn. Podọ ewọ nọ yọ́n pinpẹn vivẹnu he mí to dido nado pọ́n ogbẹ̀ mítọn hlan di nunina họakuẹ de sọn ewọ dè tọn.

8. Naegbọn hihọ́ mítọn dona nọ duahunmẹna mí?

⁸ Eyin mí tindo sisi na ogbẹ̀, hihọ́ mítọn dona nọ duahunmẹna mí to whepoponu. Mí ma na yin vọdonanutọ podọ mí ma na nọ ze ogbẹ̀ mítọn do owù mẹ na gbẹdudu kavi awuvivi wutu poun gba. Mí na nọ nọ̀ aṣeji to ohún kavi zokẹkẹ kùnkùn whenu bo nasọ nọ dapana aihundida danuwiwa kavi owù tọn lẹ. (Psalm 11:5) Osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn na Islaeli hohowhenu tọn dọmọ: “Whenuena hiẹ do ohọ̀ yọyọ de [he tindo họta flala], whenẹnu hiẹ na basi oglọn de na họta towe, dọ hiẹ hẹn ohùn wá ohọ̀ towe ji eyin mẹde flẹ́ sọn finẹ yì blo.” (Deutelonomi 22:8) To kọndopọmẹ hẹ nunọwhinnusẹ́n he yin didohia to osẹ́n enẹ mẹ, nọ hẹn pèkán he to owhé towe gbè lẹ do ninọmẹ dagbe mẹ na mẹde nikaa klẹnafọ, jai, bo gbleawu. Eyin a tindo mọto kavi zokẹkẹ, mọdọ nuhe sọgan hẹn owù wá lẹpo yin nukunpedego ganji. Ma dike owhé kavi mọto towe ni yin owù na we kavi na mẹdevo lẹ blo.

9. Eyin mí tindo sisi na ogbẹ̀, nawẹ mí na nọ yinuwa hẹ kanlin lẹ gbọn?

⁹ Etẹwẹ dogbọn ogbẹ̀ kanlin tọn dali? Enẹ lọsu yin onú wiwe to nukun Mẹdatọ lọ tọn mẹ ga. Jiwheyẹwhe yigbena kanlin lẹ hùhù nado wleawuna núdùdù po avọ̀ po kavi nado whlá gbẹtọ lẹ sọn owù mẹ. (Gẹnẹsisi 3:21; 9:3; Eksọdusi 21:28) Ṣigba, kanyinylan do kanlin lẹ go kavi kanlin lẹ hùhù do daihun ma sọgbe podọ e nọ do sisi matindo na wiwe-yinyin ogbẹ̀ tọn hia.—Howhinwhẹn lẹ 12:10.

10. Nawẹ Jiwheyẹwhe dohia dọ kanṣiṣa tin to ogbẹ̀ po ohùn po ṣẹnṣẹn gbọn?

¹⁰ To whenuena Kaini hù nọvisunnu etọn Abẹli, Jehovah  dọna Kaini dọmọ: “Ogbè ohùn nọvisunnu towe tọn tọn dawhá hlan mi sọn aigba dè.” (Gẹnẹsisi 4:10) Ogbẹ̀ Abẹli tọn wẹ Jiwheyẹwhe to alọdlẹndo to whenuena e dọho gando ohùn Abẹli tọn go. Kaini ko yí ogbẹ̀ Abẹli tọn, podọ todin Kaini dona yin yasana. E taidi dọ ohùn kavi ogbẹ̀ Abẹli tọn to awhádo hlan Jehovah na whẹdida dodo wẹ nkọ. Kanṣiṣa he tin to ogbẹ̀ po ohùn po ṣẹnṣẹn sọ yin didohia whladopo dogọ to Singigọ azán Noa gbè tọn godo. Jẹnukọnna Singigọ, atin-sinsẹ́n, omá, po okún lẹ po wẹ gbẹtọ lẹ nọ dù. To Singigọ lọ godo, Jehovah degbena Noa po visunnu etọn lẹ po dọmọ: “Onú he nọ lìn he to ogbẹ̀ lẹpo na yin núdùdù na mì; di omá omú wẹ yẹn yí onú lẹpo na mì.” Ṣigba, Jiwheyẹwhe dosẹ́n na yé dọmọ: “Olàn po ogbẹ̀ etọn po, yèdọ ohùn etọn, wẹ mì ma na dù.” (Gẹnẹsisi 1:29; 9:3, 4) E họnwun dọ, Jehovah do kanṣiṣa pẹkipẹki he tin to ogbẹ̀ po ohùn nudida de tọn po ṣẹnṣẹn hia hezeheze.

11. Yíyí ohùn zan to aliho tẹ mẹ wẹ Jiwheyẹwhe ko jẹagọdo sọn azán Noa tọn gbè gbọ́n?

¹¹ Gbigbẹ́ ohùn dùdù nọ dohia dọ mí tindo sisi na ẹn. Jehovah degbè to Osẹ́n he e na Islaelivi lẹ mẹ dọmọ: “Mẹdepope e yin . . . he wle to gbeyinyan mẹ kanlin depope kavi ohẹ he sọgan yin dùdù; ewọ na kọ̀n ohùn etọn yìngbe, bo yí kọ́gudu do ṣinyọ́n ẹn. . . . Yẹn dọhlan ovi Islaeli tọn lẹ lọ dọ, mì ma na dù ohùn hunkọ olàn tọn depope gba.” (Levitiku 17:13, 14) Gbedide Jiwheyẹwhe tọn he gbẹ́ ohùn kanlin tọn dùdù, heyin nina Noa owhe 800 jẹnukọn, gbẹsọ hẹnai taun. Linlẹn Jehovah tọn họnwun: Devizọnwatọ etọn lẹ sọgan dù olàn kanlin tọn ṣigba ma dona dù ohùn lọ gba. Yé dona nọ kọ̀n ohùn lọ do kọmẹ—to hogbe devo mẹ, nado gọ̀ ogbẹ̀ nudida lọ tọn jo na Jiwheyẹwhe.

12. Gbedide he gando ohùn go tẹwẹ yin nina gbọn gbigbọ wiwe dali to owhe kanweko tintan whenu bo gbẹsọ yọn-na-yizan to egbehe?

¹² Klistiani lẹ lọsu tin to gbedide ehe nkọtọn glọ. Apọsteli lẹ po sunnu devo lẹ he yin anadenanutọ po to hodotọ Jesu tọn lẹ ṣẹnṣẹn to owhe kanweko tintan mẹ pli dopọ nado basi nudide gbedide he mẹhe to awukọndopọ hẹ agun Klistiani tọn  lẹpo dona setonuna lẹ tọn. Tadona he kọ̀n yé wá die: “E sọ yọ́n to nukun [gbigbọ wiwe] tọn mẹ, podọ to nukun mítọn mẹ ga, ma nado do agbàn he klohugan do mì ji, hú nuhe yè ma sọgan nọma wà helẹ; dọ mì ni joagọ sọn olàn he yè do sanvọ́ hlan boṣiọ kọ̀n, podọ sọn ohùn kọ̀n, sọn nuslokọnahù [olàn he yè ma gbògbèna] kọ̀n, podọ sọn galilọ kọ̀n.” (Owalọ lẹ 15:28, 29; 21:25) Enẹwutu mí dona ‘joagọ sọn ohùn kọ̀n.’ To nukun Jiwheyẹwhe tọn mẹ, mọwiwà yin onú titengbe kẹdẹdile didapana boṣiọ-sinsẹ̀n po fẹnnuwiwa po yin do.

13. Basi dohia nuhewutu gbedide lọ nado joagọ sọn ohùn kọ̀n bẹ dido dolanmẹnamẹ hẹn ga.

¹³ Be gbedide lọ nado joagọ sọn ohùn kọ̀n bẹ ohùn dido dolanmẹnamẹ hẹn wẹ? Mọwẹ. Di dohia: Mí ni dọ dọ doto dọna we dọ a ni nọla na ahàn sinsinyẹn. Be enẹ zẹẹmẹdo poun dọ hiẹ ma dona nù ahàn sinsinyẹn ṣigba a sọgan dike e ni yin dido do agbasakàn towe lẹ mẹ wẹ ya? Paali! Mọdopolọ, jijagọ sọn ohùn kọ̀n zẹẹmẹdo gbigbẹ́ nado yí ì do agbasa mítọn mẹ to aliho depope mẹ. Enẹwutu gbedide lọ nado joagọ sọn ohùn kọ̀n zẹẹmẹdo dọ mí ma dona dike mẹdepope ni do ohùn do agbasakàn mítọn lẹ mẹ.

14, 15. Eyin doto lẹ dọ dọ Klistiani de dona dó ohùn, nawẹ ewọ na yinuwa gbọn, podọ etẹwutu?

¹⁴ Etẹwẹ dogbọn Klistiani he gbleawu sinsinyẹn kavi pannukọn mẹzizẹ sinsinyẹn de dali? Mí ni dọ dọ, doto lẹ dọna ẹn dọ ewọ dona yí ohùn do lanmẹ eyin e ma yinmọ e na kú. Nugbo wẹ dọ, Klistiani de ma na jlo nado kú. To vivẹnudido mẹ nado hẹn nunina họakuẹ ogbẹ̀ tọn he Jiwheyẹwhe na ẹn dote, e na kẹalọyi nukunpemẹgo devo he ma bẹ ohùn ṣiṣizan hẹn lẹ. Ewọ na biọ nukunpemẹgo mọnkọtọn he tin-to-aimẹ lẹ, bo na kẹalọyi amasin voovo he nọ nọ̀ ohùn tẹnmẹ lẹ.

¹⁵ Be e sọgbe dọ Klistiani de ni tùnafọ osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn ji nado penugo bo nọgbẹ̀ dẹ̀n vude dogọ to titonu ehe mẹ ya? Jesu dọmọ: “Mẹdepope he jlo na whlẹn alindọn [kavi ogbẹ̀] etọn gán, na hẹn ẹn bú: podọ mẹdepope he na hẹn alindọn etọn bú na yẹn tọn wutu, nasọ mọ ẹn.” (Matiu 16:25) Mí ma nọ jlo okú gba. Ṣigba eyin mí tẹnpọn nado whlẹn ogbẹ̀ mí tọn dintọn gbọn osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn gbigbà dali, mí na tin to owù ogbẹ̀ madopodo hinhẹnbu tọn mẹ. To whelọnu lo, nuyọnẹnnu wẹ e na yin nado setonuna osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn, bo deji mlẹnmlẹn dọ eyin nudepope tlẹ hù mí, Ogbẹ̀-Namẹtọ mítọn na flin mí bo fọ́n mí sọnku bosọ gọ̀ nunina họakuẹ ogbẹ̀ tọn lọ na mí.—Johanu 5:28, 29; Heblu lẹ 11:6.

16. Etẹwẹ yin gbemima devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn gando ohùn go?

¹⁶ To egbehe, devizọnwatọ nugbonọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ko magbe gligli nado hodo anademẹ etọn gando ohùn go. Yé ma jlo nado dù i to aliho depope mẹ. Mọjanwẹ yé ma na kẹalọyi ohùndido na nukunpemẹgo dotowhé tọn lẹ. * Yé deji dọ Jiwheyẹwhe he dá ohùn yọ́n nuhe yin dagbe hugan na yé. Be hiẹ yise dọ e yọnẹn ya?

17. To Islaeli hohowhenu tọn mẹ, aliho dopo gee tẹ mẹ wẹ Jehovah Jiwheyẹwhe kẹalọyi ohùn yiyizan te?

¹⁷ Osẹ́n Mose tọn zinnudo aliho dopo gee he sọgbe he mẹ ohùn sọgan yin yiyizan te ji. Gando sinsẹ̀n-bibasi he yin bibiọ to Islaelivi hohowhenu tọn lẹ si go, Jehovah degbè dọmọ: “Alindọn [kavi ogbẹ̀] olàn lọ tọn tin to ohùn lọ mẹ: yẹn ko na ẹn mì to agbà lọ ji nado basi ovẹ̀se na alindọn mìtọn lẹ:  na ohùn wẹ [nọ yin yiyizan na] ovẹ̀se.” (Levitiku 17:11) Eyin Islaelivi lẹ waylando, yé sọgan yin jijona gbọn kanlin yiyido sanvọ́ bo kọ̀n apadewhe ohùn kanlin lọ tọn do agbà he to gòhọtúntún he wá yin yiylọ to godo mẹ dọ tẹmpli Jiwheyẹwhe tọn mẹ lọ ji dali. Avọ́sinsan mọnkọtọn lẹ kẹdẹ mẹ wẹ e sọgbe nado yí ohùn zan te.

18. Alemọyi po dona tẹlẹ po wẹ mí sọgan tindo sọn ohùn sọndai Jesu tọn mẹ?

¹⁸ Klistiani nugbo lẹ ma tin to Osẹ́n Mose tọn glọ ba, podọ na enẹwutu yé ma nọ basi avọ́sinsan kanlin tọn bosọ nọ kọ̀n ohùn kanlin lẹ tọn do agbà de ji. (Heblu lẹ 10:1) Ṣigba, ohùn yiyizan to agbà ji to azán Islaeli hohowhenu tọn lẹ mẹ yin yẹhiadonu avọ́sinsan họakuẹ he yin Ovi Jiwheyẹwhe tọn, yèdọ Jesu Klisti tọn. Dile mí plọn to Weta 5tọ owe ehe tọn mẹ do, Jesu na ogbẹ̀ gbẹtọ tọn etọn do ota mítọn mẹ gbọn didike ohùn etọn ni yin sinsọndai taidi avọ́sinsan de dali. Enẹgodo e  hẹji yì olọn mẹ bo ze nuhọakuẹ ohùn etọn he yin sinsọndai tọn donukọnna Jiwheyẹwhe whladopo podọ kakadoi. (Heblu lẹ 9:11, 12) Enẹ ze dodonu lọ dai na jona ylando mítọn lẹ tọn bo hùn aliho ogbẹ̀ madopodo tọn dote na mí. (Matiu 20:28; Johanu 3:16) Lehe ohùn yiyizan to aliho mọnkọtọn mẹ ko yin onú titengbe tlala de do sọ! (1 Pita 1:18, 19) Gbọn yise didohia to ohùn sọndai Jesu tọn mẹ kẹdẹ dali wẹ mí sọgan yin whinwhlẹngán.

19. Etẹwẹ mí dona wà nado sọgan “wé sọn ohùn gbẹtọ lẹpo tọn mẹ”?

¹⁹ Mí sọgan do pinpẹn-nutọn sisosiso hia Jehovah Jiwheyẹwhe na awuwledainanu ogbẹ̀ tọn he e gbọn owanyi dali basi. Podọ be enẹ ma dona whàn mí nado lá dotẹnmẹ hundote lọ nado mọ ogbẹ̀ madopodo yí to dodonu yise tintindo to avọ́sinsan Jesu tọn mẹ na mẹdevo lẹ ya? Eyin ogbẹ̀ gbẹtọ lẹ tọn nọ duahunmẹna mí dile e nọ wà do na Jiwheyẹwhe, mí na yin whinwhàn nado lá owẹ̀n lọ na mẹdevo lẹ po zohunhun po. (Ezekiẹli 3:17-21) Eyin mí hẹn azọngban ehe di po sọwhiwhe po, mí na penugo nado dọ, dile apọsteli Paulu dọ do dọmọ: “Yẹn wé sọn ohùn gbẹtọ lẹpo tọn mẹ. Na yẹn ma gboawupo nado lá linlẹn Jiwheyẹwhe tọn hlan mì.” (Owalọ lẹ 20:26, 27) Aliho dagbe hugan nado dohia dọ mí yọ́n pinpẹn ogbẹ̀ po ohùn po tọn tlala wẹ nado dọhona gbẹtọ lẹ gando Jiwheyẹwhe po lẹndai etọn lẹ po go.