1. Owaṋi ngwa mema oviṋa avihe mbi nomuinyo?

OMUPROFETE Jeremia wa tjere: “Muhona, oOve Ndjambi watjiri, oOve Ndjambi omunamuinyo.” (Jeremia 10:10) Nu wina Jehova Mukuru ongu ri Omuute waavihe mbi nomuinyo. Oviutwa vyombepo vya tjere nai ku ye: “Ove wa uta oviṋa avihe; novyo avihe vya utwa navi pewa omuinyo i ombango yoye.” (Omavandururiro 4:11) Ombara David ya imburire okutanga Mukuru nai tja: “OOve oruharwi rwomuinyo.” (Epsalme 36:9) Okutja, omuinyo otjiyandjewa okuza ku Mukuru.

2. Ovikeṋa Mukuru mbye tjita okuṱakamisa omiinyo vyetu?

² Jehova wina u ṱakamisa omiinyo vyetu. (Oviungura 17:28) Eye u tu pa ovikurya okurya, omeva okunwa, nehi okutura mo. (Oviungura 14:15-17) Ihi Jehova we tji tjita momuano wokutja tu yorokere omuinyo. Nungwari kokutja tu kare nonyuṋe mehupo, eṱe matu sokurihonga omatwako waMukuru natu ye ṱakamisa.—Jesaja 48:17, 18.

3. Jehova wa muna ko vi indu Kain tja zepa Abel?

³ Mukuru u vanga kutja tu yandje ondjozikiro komuinyo wetu oveni na imbwi wovandu varwe. Okutara kotjihorera tjimwe, momayuva wooAdam na Eva, omuatje wawo Kain wa pindikira omuangu we Abel tjinene. Jehova wa rakiza Kain kutja omazenge we mape ya aye tjiti kutja ma tjite ouvi ounene. Kain ka puratenene komarakiza ngo. Eye wa tona ‘omuangu we Abel  na zepa’. (Genesis 4:3-8) Jehova wa vera Kain mena rokutja wa zepa omuangu we.—Genesis 4:9-11.

4. MOmatwako waMoses, Mukuru wa kahurura vi oumune mbu matu sokukara nawo ohunga nomuinyo?

⁴ Ozombura ape 2 400 kombunda yanao, Jehova wa yandja omatwako kOvaisrael kokutja ye ve vatere okumukarera momuano mbwe yakura. Mena rokutja Jehova wa yandja omatwako nga okupitira momuprofete Moses, oyo ye isanewa Omatwako waMoses. Rimwe romatwako nga ri tja: “Ko nakuzepa ko.” (Deuteronomium 5:17) Ihi tja raisira Ovaisrael kutja Mukuru u vara omuinyo womundu otjotjiṋa otjihuze nokutja ovandu va sokuvara omiinyo vyovandu varwe nao.

5. Eṱe matu sokukara noumune uṋe ohunga nokuipareka?

⁵ Omuinyo wokanatje ku ke hiya pandukwa Jehova u u vara vi? Otja kOmatwako waMoses, omundu tja hihamisa omukazendu otjingundi nga tja pandjarisa ezumo tja ri otjiṋa otjivi. Ii, nandarire omuinyo wokanatje ku ke hiya pandukwa omunanḓengu ku Jehova. (Eksodus 21:22, 23; Epsalme 127:3) Ihi matji raisa kutja okuipareka otjiṋa otjivi.

6. Ongwaye tji tu ha sokutonda ovakwetu?

⁶ Okuyozika omuinyo wina ku heya kutja tu sokukara noumune ouwa ohunga novakwetu. Ombeibela mai tja: “Ingwi ngu ma tondo omukwao eye omuzepe, nu mamu tjiwa kutja omuzepe auhe ngamwa kamaa rumata omuinyo waaruhe.” (1 Johanes 3:15) Tji matu vanga omuinyo waaruhe, tu sokuisamo ngamwa onyengo momitima vyetu orondu onyengo ondji eta ovitjitwa vyotjitandi. (1 Johanes 3:11, 12) Eṱe matu sokurihonga okusuverasana.

7. Ovitjitwa viṋe tjiva mbi raisa kutja ovandu kave vara omuinyo otjotjiṋa otjiyapuke?

⁷ Eṱe matu sokukara noumune uṋe ohunga nomuinyo wetu oveni? Kape nomundu ngu vanga okukoka, posi yokutja tjiva ve twa omiinyo vyawo moumba mena rokuvanga okutjaterwa uriri. Okutara kotjihorera, ovengi ve pepa omakaya, tjiva ve ungurisa oseni, poo omangeha novipurukise vyarwe. Oviṋa otja imbyo vi zunḓa orutu rwomundu nu potuingi vi zepa imba mbe vi ungurisa. Omundu ngu ungurisa  oviṋa mbi, ka vara omuinyo kutja otjiṋa otjiyapuke. Ovitjitwa mbi kavikohoke ku Mukuru. (Ovaroma 6:19; 12:1; 2 Ovakorinte 7:1) Indu tji matu vanga okuyakurwa i Mukuru, okutja katu sokuungurisa oviṋa mbi. Nandarire kutja ma rire ouzeu okupoka ku vyo, Jehova ma yenene okutupa omasa. Neye u tjaterwa indu tji matu kondjo nomasa okutjinda omuinyo otjotjiyandjewa otjihuze okuza ku ye.

8. Ongwaye tji matu sokuripurira kounahepero wokukengeza komaumba?

⁸ Indu tji tu vara omuinyo otjotjiṋa otjihuze, matu sokuritjuurura komaumba. Okutja katu sokukara ovehinakunatja poo okuritwa oveni moumba mena renyenyo poo ehore. Katu sokuhinga otjihauto navi nga tji matji tu etere oumba, nu wina katu sokukara norupa momanyando omanautwe poo omanaumba. (Epsalme 11:5) Omatwako waMukuru kOvaisrael varukuru ya tja nai: “Tji mo tungu ondjuwo ombe, o zembi okutwa ko otjiriṱiziro komututu, kutja o ha tura ondjo, tji pe nomundu ngwa wire pehi.” (Deuteronomium 22:8) Okuisira kongurameno ndji ri metwako ndo, ove u sokutjinda oviṋa tjimuna ozondondo zondjuwo yoye mongaro ombwa kutja omundu a ha heza ku zo na hihamwa tjinene. Indu tji u na otjihauto tjoye omuini, kondja kutja tji kare mongaro ndji hi nakukuetera oumba. Tjita kutja otjihauto poo ondjuwo yoye, avi ha rire ovinaumba kove omuini poo ku varwe.

9. Indu tji tu vara omuinyo otjotjiṋa otjiyapuke, matu sokukara noumune uṋe ohunga novipuka?

⁹ Mukuru u tara ko vi komuinyo wotjipuka? Owo wina otjiṋa otjihuze kOmuute. Mukuru u yandjera ovipuka okuzepewa indu tji matu ri nokuungura po ozombanda poo okuritjevera koumba. (Genesis 3:21; 9:3; Eksodus 21:28) Nungwari ouposyo okutjinda ovipuka noutwe poo okuvizepa uriri nu matji raisa kutja katu vara omuinyo otjotjiṋa otjiyapuke.—Omiano 12:10.

10. Mukuru wa raisa vi kutja omuinyo nombinḓu oviṋa vimwe?

¹⁰ Indu Kain tja za nokuzepa omuangu we Abel, Jehova wa raera Kain a tja: “Ombinḓu yomuangu woye mai uru ku Ami  okuza mehi.” (Genesis 4:10) Indu Mukuru tjaa hungire ohunga nombinḓu yaAbel, eye aa hee omuinyo waAbel. Kain wa toora omuinyo waAbel, neye aa sokupewa omberero. Mape hee kutja ombinḓu yaAbel, poo omuinyo we, aau uru ku Jehova kutja a vere Kain. Kombunda yOmupupo womayuva waNoa, pa raisiwa rukwao kutja omuinyo nombinḓu oviṋa vimwe. Komurungu wOmupupo ovandu aave ri, ovihape novikunwa, novikokotwa nozosukwa porwavyo. Kombunda yOmupupo, Jehova wa raera Noa novazandu ve na tja: “Avihe, mbi nyinganyinga, na imbi mbi nomuinyo mavi rire oviparure vyeṋu; otja tji mbe mu pa ovihape, opunga ame mu pe avihe mbi wina.” Posi yokutja, Mukuru we ve tjaera kotjiṋa tjimwe: “Otjiṋa tji mu hi nokusokurya onyama, ndji nomuinyo, okutja ndji nombinḓu.” (Genesis 1:29; 9:3, 4) Oukahu kutja Jehova u vara omuinyo nombinḓu yotjipuka otjoviṋa vimwe.

11. Mukuru wa tjaera omaungurisiro yeṋe wombinḓu okuza koruveze rwaNoa?

¹¹ Eṱe matu yenene okuvara ombinḓu otjotjiṋa otjiyapuke indu tji tu hi nakuirya. MOmatwako Jehova nga yandja kOvaisrael, eye we ve rakiza kutja: “Ngamwa auhe . . . ngu ma kambura otjipuka tjokuti poo onḓera mbya pu pokuriwa, nga zizisire ombinḓu yatjo pehi, ne i sire nehi. . . . Ami opu mba za okutja nai kOvaisrael: ‘Amu ri ko ombinḓu yangamwa onyama.’” (Levitikus 17:13, 14) Erakiza raMukuru ku Noa rokutja a ri ombinḓu, nda yandjerwe rutenga ozombura 800 komurungu wanao, ngunda aari ungura. Okutja oumune waJehova wa ri oukahu kutja ovakarere ve aave yenene okurya onyama yotjipuka, nungwari kaave sokurya ombinḓu. Owo aave sokutirahira ombinḓu mehi, aayo mave yarura omuinyo wotjipuka ku Mukuru.

12. Erakiza riṋe ohunga nombinḓu nda yandjwa i ombepo ondjapuke meserewondo etenga nu ndi ungura ngamba?

¹² Ovakriste wina va pewa etwako tjingero. Ovaapostele novarumendu varwe mba ri ovanane mokati kovakongorere vaJesus meserewondo etenga, va woronganene okutya kutja omatwako yeṋe ngu maye sokuṱakamisiwa i avehe mombongo yOvakriste.  Owo ve ya konḓuvasaneno ndji: “Ombepo Ondjapuke na eṱe twa zuvasana kutja atu ha twa ko omutenge warwe posi yomazikamisiro omananḓengu nga: Amu ri ko ovikurya mbya punguhirwa oomukuru vovisenginina; amu ri ko ombinḓu; amu ri ko otjipuka tjitja siniwa [okusyamo ombinḓu monyama]; neṋe oveni amu nanukire ko oruvakiro.” (Oviungura 15:28, 29; 21:25) Okutja eṱe ‘katu sokurya ombinḓu.’ Koumune waMukuru, okuritjaera kombinḓu otjiṋa otjinanḓengu tjimuna okuritjaera koruvakiro na kovisenginina.

13. Sasaneka kutja ongwaye etwako rokuritjaera kombinḓu tji mari kamburire mo omapakerero nomayandjero wombinḓu?

¹³ Etwako rokuritjaera kombinḓu mari kamburire mo okupakerwa nokuyandja ombinḓu? Ii. Okusasaneka, ngatu tje onganga ye ku raere kutja o nu otjikariha. Mape ya o tja ko nakunwa otjikariha, okuzambo o yandjere kutja tji endwe momisepa vyorutu rwoye? Nokaparukaze! Momuano otjingewo, okuritjaera kombinḓu maku hee kutja katu sokuipakera motutu twetu momuano ngamwa auhe. Okutja etwako ndi tu tjaera kombinḓu ri heya kutja katu sokuyandjera omundu ngamwa okupakera ombinḓu motutu twetu.

14, 15. Ozonganga tji za tja Omukriste ma sokupakerwa ombinḓu, eye ma tjiti vi nu omena raye?

¹⁴ Indu tji pe nOmukriste ngwa hihamwa tjinene poo ngu ma sokutaurwa, nu ozonganga aze mu raere kutja ma sokupakerwa ombinḓu poo tjarwe ma koka, eye ma tjiti vi? Otjingaperi kutja kape nOmukriste ngu vanga okukoka. Mongondjero yokuyama otjiyandjewa otjihuze tjomuinyo hi tja pewa i Mukuru, eye mape ya a yakura omihingo vyarwe vyomapangero mbi ha ungurisa ombinḓu. Okutja eye ma paha omapangero otjaingo tji ye ri po na yarwe wina moruveze rwokuungurisa ombinḓu.

¹⁵ Omukriste mape ya a teya ozoveta zaMukuru mena rokuvanga okuhupa orure kaṱiṱi mouye mbwi po? Jesus wa tjere: “Orondu ingwi ngu ma vanga okuhupisa omuinyo we omuini me u pandjarisa; nungwari ngu ma pandjarisire Ami omuinyo we, eye me u hupisa.” (Mateus 16:25) Eṱe katu vanga okukoka. Nungwari tji twa teya oveta yaMukuru mena rokukondja  okuyama omuinyo mbu tu nawo nai, mape ya atu hiti moumba wokupandjara omuinyo waaruhe. Okutja ma rire ounongo okukara nongamburiro mousemba wozoveta zaMukuru, natu kara nongamburiro okuura kutja tji twa ṱu i otjiṋa kangamwa, Omuyandje wOmuinyo wetu me tu zemburuka oruveze rwombendukiro ne tu pe otjiyandjewa otjihuze tjomuinyo rukwao.—Johanes 5:28, 29; Ovaheberi 11:6.

16. Ovakarere vaMukuru va kurama pokutja mave tjiti vi ohunga nombinḓu?

¹⁶ Ndino ovakarere vaMukuru ovaṱakame va kurama pokutja mave kongorere etwako re ohunga nombinḓu. Owo kamaave i ri momuano kangamwa. Nu wina kamaave pakerwa ombinḓu mena rouveruke. * Owo ve kambura kutja Mukuru ngu ri Omuute wombinḓu ongu tjiwa nawa imbi mbi ri ovisemba ku wo. Ove u nongamburiro ndjo?

17. Mu Israel otjikuru, omaungurisiro yeṋe ayeerike wombinḓu Jehova Mukuru ngaa yakura?

¹⁷ Omatwako waMoses ya raisa kutja pe nomuano umwe uriri omusemba wokuungurisa ombinḓu. Ohunga nomerikotameno Jehova ngaa undjire ko kOvaisrael varukuru, eye wa yandja omarakiza nga: “Omuinyo worutu u ri mombinḓu. Indji ombinḓu Ami mbe i yandja ku eṋe mu tjitire na yo omiinyo vyeṋu ohanganisiro kotjipunguhiro, ombinḓu tjinga ai ungura  ohanganisiro mena romuinyo mbu ri mu yo.” (Levitikus 17:11) Indu Ovaisrael tji va katuka, owo aave yenene okuisirwa ozondjo zawo indu tji va punguha otjinamuinyo okuzambo ave twa ombinḓu yatjo kotjipunguhiro tjondanda yomaturiro, nu ozombura zokombunda ya ri kotjipunguhiro tjondembeli yaMukuru. Omuano umwe nomusemba wokuungurisa ombinḓu wa ri mozombunguhiro otja inḓo.

18. Mombinḓu yaJesus ndja tirahirwa eṱe matu kamuna mo ouwa nozondaya zeṋe?

¹⁸ Ovakriste vatjiri kave ri kehi yOmatwako waMoses rukwao, nu mena ranao owo kave punguha ovinamuinyo nokutwa ombinḓu yavyo kotjipunguhiro. (Ovaheberi 10:1) Posi yokutja omaungurisiro wombinḓu kotjipunguhiro momayuva wOvaisrael ovakuru aai urike kombunguhiro onanḓengu, yaJesus Kristus, Omuna waMukuru. Otja tji twe rihonga mEkondwa 5 rembo ndi, Jesus wa ṱira eṱe indu tja yandjera ombinḓu ye i tike  otjombunguhiro. Okuzambo eye wa ronda keyuru na kayandja onḓengu yombinḓu ye ndja tirahiwa, ku Mukuru. (Ovaheberi 9:11, 12) Ihi tja tjita kutja tu isirwe omauvi wetu nu tje tu patururira ondjira yokumuna omuinyo waaruhe. (Mateus 20:28; Johanes 3:16) Tjiri omaungurisiro wombinḓu ngo omananḓengu tjinene! (1 Petrus 1:18, 19) Omuano auyerike mbu matu yenene okumunina mo ondjamo, eendu tji tu nongamburiro mombinḓu yaJesus ndja tirahirwa eṱe.

19. Matu sokutjita vi kutja atu ha ‘kara nomerizirira’ nomiinyo vyovandu?

¹⁹ Eṱe tjiri matu sokukara nondangu ku Jehova Mukuru kotjiyandjewa otjiwa tjomuinyo! Nu ihi matji sokutuhinga okuraera varwe ohunga nomuano wokumuna omuinyo waaruhe mbu zikamena kongamburiro mombunguhiro yaJesus. Tji twa kara nongendo nomiinyo vyovandu tjimuna Mukuru, otjo matji tu hingi okuraera varwe ohunga nomuinyo waaruhe. (Esekiel 3:17-21) Indu eṱe tji twa ungura otjiungura tjetu hi noupatje, matu yenene okuhungira otja omuapostele Paulus ngwa tjere: “Ami hi nakukara ko nomerizirira, tjinga ambi hi na indu mba horekere okumuraera ombango aihe yaNdjambi.” (Oviungura 20:26, 27) Tji twa raere ovandu ohunga na Mukuru nozondando ze, omuano omuwa tjinene wokuraisa kutja tu vara omuinyo nombinḓu otjoviṋa ovinanḓengu tjinene.