1. Nũũ ũla woombie syĩndũ syonthe syĩ thayũ?

MWATHANI Yelemia aisye: “Yeova nĩ Ngai wa w’o; nake nĩ Ngai wĩ thayũ.” (Yelemia 10:10) Yeova Ngai nĩwe Mũmbi wa syĩndũ syonthe syĩ thayũ. Alaĩka mamwĩie: “Nĩwoombie, syĩndũ syonthe na kwondũ wa kwenda kwaku syaĩ kw’o, na ĩngĩ syoombwa.” (Ũvuan’yo 4:11) Mũsumbĩ Ndaviti amwinĩie Ngai ayasya: “Nue wĩ na mbuluti sya thayũ.” (Savuli 36:⁠9) Kwoou thayũ nĩ mũthĩnzĩo kuma kwa Ngai.

2. Ngai ekaa ata nĩ kana atwĩkalye thayũ?

² Yeova no we ũtwĩkalasya thayũ. (Meko ma Atũmwa 17:28) Nĩwe ũtũnengae lĩu, kĩw’ũ, nzeve, na nthĩ ĩĩ twĩkalaa. (Meko ma Atũmwa 14:​15-17) Yeova atwĩkaa ũu kwa nzĩa ya kũtũtonyethya tũtanĩe thayũ. Ĩndĩ nĩ kana tũũtanĩe vyũ, no nginya twĩmanyĩsye mĩao ya Ngai na kũmĩw’a.​—⁠Isaia 48:​17, 18.

3. Ngai aĩ na woni mwaũ ĩũlũ wa kũawa kwa Aveli?

³ Ngai endaa twonany’e ndaĩa kwa thayũ​​—⁠witũ na wa ala angĩ. Ĩvinda ya Atamu na Eva, mwana woo Kaini nĩweethĩiwe na ũthilĩku nũndũ wa mwana-a-inyia Aveli. Yeova nĩwamũkanisye Kaini kana ũthilĩku wake nũtonya kũtuma eka naĩ ngito. Kaini ndaaĩthukĩĩsya ũkany’o ũsu. ‘Ĩndĩ nĩwamũkĩlĩile Aveli mwana-a-inyia na amũaa.’  (Mwambĩlĩlyo 4:​3-8) Yeova nĩwamũĩvanĩisye Kaini nũndũ wa kũaa mwana-a-inyia.​—⁠Mwambĩlĩlyo 4:​9-11.

4. Nthĩnĩ wa Mĩao ya Mose, Ngai akindĩlĩĩile ata woni ũla waĩle ĩũlũ wa thayũ?

⁴ Myaka mingĩ ĩtina, Yeova nĩwanengie andũ ma Isilaeli mĩao nĩ kana ĩmatetheesye kũmũthaitha kwa nzĩa yaĩle. Nũndũ mĩao ĩsu yanenganiwe kwĩsĩla Mose, yĩtawa Mĩao ya Mose. Mwĩao ũmwe wa Mose waĩtye: “Ndũkoae.” (Kũtungĩlĩlwa Kwa Mĩao 5:17) Mwĩao ũsu woonanisye kana thayũ nĩ wa vata kwa Ngai na andũ nĩmaĩle kwona mathayũ ma andũ ala angĩ me ma vata.

5. Twaĩle kwĩthĩwa na woni mwaũ ĩũlũ wa kumya ĩvu?

⁵ Nata ĩndĩ ĩũlũ wa thayũ wa kana ke ĩvunĩ katekasyae? Kwĩanana na Mĩao ya Mose, nĩ ĩkosa kũtuma kana ke ĩvunĩ ya nyinyia kakw’a. Ĩĩ, o na thayũ wa kana kau nĩ wa vata kwa Yeova. (Kuma 21:​22, 23; Savuli 127:⁠3) Ũu nĩ kwonany’a kana kumya ĩvu nĩ ĩkosa.

6. Nĩkĩ tũyaĩle kũmena andũ ala angĩ?

⁶ Kwĩthĩwa na ndaĩa kwa thayũ kũlikasya kwĩthĩwa na woni waĩle ĩũlũ wa andũ ala angĩ. Mbivilia yaasya: “O mũndũ ũla ũmenaa mwana-a-ĩthe nĩ mũaani: nenyu nĩmwĩsĩ kana vaĩ mũaani wĩ na thayũ ũtathela ũtwĩe nthĩnĩ wake.” (1 Yoana 3:15) Ethĩwa nĩtũkwenda thayũ ũtathela, no nginya tũvetange kĩmena ngoonĩ yitũ nũndũ nĩkyo kĩetae maũndũ ta ũũani. (1 Yoana 3:​11, 12) No nginya twĩmanyĩsye kwendana.

7. Nĩ imanyĩo syĩva itonanasya ndaĩa kwa thayũ?

⁷ Ithyĩ tũtonya kwonany’a ndaĩa kwa thayũ witũ ene ata? Andũ mayendete kũkw’a ĩndĩ angĩ nĩmeyĩeteae mĩisyo ĩtonya kũmoaa no ũndũ wa kwenda kwĩtanĩthya. Kwa ngelekany’o, amwe nĩ manyusaa mbakĩ na sikala na vangi, kana makatanyuka mĩlaa, metanĩthye. Syĩndũ isu nĩsiũmĩasya mwĩĩ na mavinda angĩ ikoaa ala maitũmĩaa. Ũla  wĩ na kĩmanyĩo kya kũtũmĩa syĩndũ isu ndonaa thayũ ta mũtheu. Imanyĩo isu ti ntheu methonĩ ma Ngai. (Alomi 6:19; 12:1; 2 Akolintho 7:⁠1) Nĩ kana tũmũthaithe Ngai ũndũ vaĩle, no nginya tũtie imanyĩo ta isu. O na kau kũitia nũtonya kwĩthĩwa ne ũndũ wĩ vinya, Ngai nũtonya kũũtetheesya. Na nĩwendeeaw’a nĩkwona tũitata na vinya kũwona thayũ ta muthĩnzĩo wa vata kuma kwake.

8. Nĩkĩ twaĩle kũsũanĩaa ũndũ tũtonya kwĩsũvĩana na mĩisyo?

⁸ Ethĩwa twĩna ndaĩa kwa thayũ, tũkasũanĩaa ũndũ tũtonya kwĩsũvĩana na mĩisyo. Tũikelekeelasya kana kwĩlikya mĩisyonĩ no ũndũ wa kwĩtanĩthya. Ethĩwa twĩna ngalĩ kana kĩsululu nĩtwaĩle kũkĩtwaa nesa, na nĩtwaĩle kwĩvathana na mathaũ matonya kũtũlikya mũisyonĩ. (Savuli 11:⁠5) Mwĩao wa Ngai ũla wanengetwe Isilaeli waĩtye: “Waaka nyũmba nzaũ, nĩvo ĩndĩ akĩĩa wiio ũengonĩ wa kĩala kyayo, nĩ kana ndũkaete nthakame ĩũlũ wa nyũmba yaku, ethĩwa mũndũ akavalũka kuma vo.” (Kũtungĩlĩlwa Kwa Mĩao 22:⁠8) Kwosana na mwolooto wa mwĩao ũsu, ethĩwa nĩtwenza ĩima, nĩtwaĩle kũyĩvw’ĩka nesa ũndũ mũndũ ũtatulw’a kana akatiũũka akavalũka nthĩnĩ. Ethĩwa wĩna ngalĩ kana kĩsululu waĩle kũsyĩkalya ũndũ itatonya kũũmĩsya mũndũ atwaĩte. Ndũkaeke syĩndũ isu syĩthĩwe itonya kũete mũisyo.

9. Kũnenga thayũ ndaĩa kũtumaa tũtekana na nyamũ ata?

⁹ Naw’o thayũ wa nyamũ nata? O naw’o nĩ mũtheu methonĩ ma Mũmbi. Ngai nĩwĩtĩkĩlĩtye kũaa nyamũ kwondũ wa lĩu na ngũa kana kwĩsiiĩa mĩisyo. (Mwambĩlĩlyo 3:21; 9:3; Kuma 21:28) Ĩndĩ nĩ ĩkosa kũthĩny’a nyamũ kana kũsyũaa vate kĩtumi. Ũu wonanasya kũlea kũnenga ndaĩa ũtheu wa thayũ.​​—⁠Nthimo 12:⁠10.

10. Ngai onanĩtye ata kana thayũ na nthakame nikonanĩtye?

¹⁰ Ĩtina wa Kaini kũaa Aveli mwana-a-inyia, Yeova amwĩie:  “Wasya wa nthakame ya mwana-a-mwenyu nũĩngaĩla kuma nthĩ.” (Mwambĩlĩlyo 4:10) Yĩla Ngai waneenie ĩũlũ wa nthakame ya Aveli, aneenaa ĩũlũ wa thayũ wa Aveli. Kaini aĩ amũaĩte Aveli, nayu Kaini nĩwaaĩle kũĩvanĩw’a. No ta kwasya nthakame, kana thayũ wa Aveli, waĩĩaa Yeova nĩ kana asile sila wa katĩ. Ũndũ thayũ na nthakame ikonanĩtye nĩwoonaniw’e ĩngĩ ĩtina wa kĩla Kĩw’ũ Kingĩ kya ĩvinda ya Noa. Mbee wa Kĩw’ũ kĩu andũ maĩsaa matũnda, nyũnyi, na malĩu mũthemba wa mbemba. Ĩtina wa kĩw’ũ kĩu Yeova eeie Noa na ana make: “Kĩla kĩndũ kĩendaa kĩ thayũ kĩkeethĩwa lĩu kwenyu; o ta nyũnyi nziũ nĩnĩmũnengete syonthe.” Ĩndĩ Yeova amanenga mwĩao ũũ: “Nyama ĩ na thayũ wayo, nĩw’o nthakame yayo, mũtikaye.” (Mwambĩlĩlyo 1:29; 9:​3, 4) Kwoou nĩtũkwona kana Yeova onaa thakame na thayũ o ũndũ ũmwe.

11. Ngai aumisye mwĩao mwaũ ĩũlũ wa nthakame kuma ĩvinda ya Noa?

¹¹ Twoananasya ndaĩa kwa nthakame kwa kũlea kũmĩya. Mĩao ĩla Yeova wanengie Isilaeli ameyĩaĩie amea: “Na mũndũ o na wĩva ũla wĩũaa nyamũ o na yĩva akĩsyĩma kana nyũnyi o na yĩva ĩla ĩtonya kũĩwa; aketa nthakame yayo, na kũmĩvw’ĩka na mũthanga. Nameie ana ma Isilaeli:, ‘Mũtikaye nthakame ya nyama o na yĩva yonthe.’ ” (Alivai 17:​13, 14) Mwĩao wa Ngai ĩũlũ wa kũlea kũya nthakame ũla waĩ wanengiwe Noa myaka 800 mbee, waĩ o kw’o. Woni wa Yeova nĩweesĩkĩe nesa kana athaithi Make maĩ matonya kũya nyama ĩndĩ mayaĩle kũya nthakame. Maĩle kwĩta nthakame nthĩ, na kwa kwĩka ũu maimũtũngĩa Ngai thayũ.

12. Nĩ mwĩao wĩva ĩũlũ wa nthakame wanenganiwe kwĩsĩla veva mũtheu ĩtina wa Yesũ ambata ĩtunĩ, ũla nĩtwaĩle kũũatĩĩa ũmũnthĩ?

¹² Mwĩao o ũsu now’o ũnengetwe Aklĩsto. Atũmwa na atumĩa ala maĩ ũtongoinĩ ĩvinda ya amanyĩw’a ma Yesũ, ĩtina wa Yesũ ambata ĩtunĩ, nĩmoombanie matw’e mĩao  ĩla yaĩle kũatĩĩwa nĩ Aklĩsto onthe. Nĩmaumisye ũtwi ũũ: “Veva mũtheu o vamwe naitũ, nĩtwonie nĩ ũseo tũikamwaĩkye mũio mũnenange kwĩ maũndũ ala me vata, namo nĩmo aa: mwĩvetane na syĩndũ ila ithembeetwe ngai sya mĩvw’anano, na nthakame, na syĩndũ ila sitĩtwe na ũlaalai.” (Meko ma Atũmwa 15:​28, 29; 21:​25, NW) Kwoou no nginya ‘twĩvetane na nthakame.’ Methonĩ ma Ngai naĩ ya kũya, kũnyw’a, kana kwĩkĩwa nthakame, no ũndũ ũmwe na naĩ ta ũthaithi wa mĩvw’anano kana ũlaalai.

13. Onany’a ngelekany’o ya nĩkĩ mwĩao wa kwĩvetana na nthakame nũvatanĩte o na kwĩkĩwa nthakame mĩkivanĩ.

¹³ Mwĩao wa kwĩvetana na nthakame nũkonetye kwĩkĩwa nthakame? Ĩĩ. Twasye kwa ngelekany’o ndakĩtalĩ akwĩa ndũkanyw’e ũkĩ. Ũu nĩ kwasya ndũkanyw’e na kanyw’a ĩndĩ no wĩkĩĩlwe ũkĩ na singano mĩkivanĩ? Vaitonyeka! Kwĩvetana na nthakame nĩ kũlea kũmĩkĩa mĩĩnĩ yitũ kwa nzĩa o na yĩva. Kwooũ mwĩao wa kwĩvetana na nthakame wonanasya kana tũyaĩle kwĩtĩkĩlya mũndũ atwĩkĩe nthakame mĩkivanĩ.

14, 15. Ndakĩtalĩ ikasya kana Mũklĩsto mũwau nĩwaĩle kwĩkĩwa nthakame, we atonya kwĩka ata, na nĩkĩ?

¹⁴ Nata ĩndĩ ethĩwa Mũklĩsto nĩwaũmĩa mũno kana ena ũwau ũtuma athĩnzwa? Twasye ndakĩtalĩ asya aĩle kwĩkĩwa nthakame na alea nũkũkw’a. Mũklĩsto ndenda kũkw’a. Ĩndĩ kwondũ wa kũsũvĩa thayũ nũndũ nĩ mũthĩnzĩo wa vata kuma kwa Ngai, Mũklĩsto ũsu no etĩkĩle ũiiti wa mũthemba ũngĩ ũtakonetye kwĩkĩwa nthakame. No ende kũiitwa kwa kũtũmĩa syĩndũ ingĩ eka kwĩkĩwa nthakame mĩkivanĩ.

¹⁵ Mũklĩsto nũtonya kũtũla mwĩao wa Ngai nĩ kana ekale thayũ kavinda kaasanga nthĩ ĩno? Yesũ aisye: “Nũndũ o ũla ũnũkwenda kũvĩtya thayũ wake akawasya: na o ũla  ũkawasya thayũ wake kwondũ wakwa akawona ĩngĩ.” (Mathayo 16:25) Tũyenda kũkw’a. Ĩndĩ tũkatũla mĩao ya Ngai nĩ kenda tũsũvĩe thayũ witũ, twĩthĩwa tũilika mũisyonĩ wa kwasya thayũ ũtathela. Kwoou nĩ ũndũ wa ũĩ kũĩkĩĩa mĩao ya Ngai na kwĩthĩwa na wĩkwatyo mũlũmu kana o na twakw’a Mũnengani wa Thayũ akatũlilikana ũthayũũkyonĩ na aitũtũngĩa mũthĩnzĩo witũ wa vata, naw’o nĩ thayũ.​—⁠Yoana 5:​28, 29; Aevelania 11:⁠6.

16. Athaithi ma Ngai matw’ĩte ata kwa ũlũmu ĩũlũ wa nthakame?

¹⁶ Athaithi aĩkĩĩku ma Ngai ũmũnthĩ nĩmatw’ĩte kwa ũlũmu kũatĩĩa mwolooto wake ĩũlũ wa nthakame. Maimĩya kwa nzĩa o na yĩva. O na mayĩtĩkĩla kwĩkĩwa nthakame ta nzĩa ya ũiiti. * Nĩmesĩ nesa kana Mũmbi wa nthakame nĩwĩsĩ ũndũ ũla ũtonya kũmeka nesa. We nũĩkĩĩaa kana nĩwĩsĩ ũu?

17. Nzĩa o ĩmwe ĩla Yeova weetĩkĩlĩte ya kũtũmĩa nthakame ĩvinda ya Isilaeli ya tene nĩ yĩva?

¹⁷ Mĩao ya Mose nĩyoonanisye nesa nzĩa ĩla yaĩle ya kũtũmĩa nthakame. Yeova eyĩaie ũũ ĩũlũ wa ũthaithi wa Aisilaeli ma tene: “Thayũ wa mwĩĩ wĩ nthakamenĩ; na nĩnĩmũnengete yo kĩthembeonĩ yĩthĩwe ya wĩw’anĩthyo  kwondũ wa mathayũ menyu: nũndũ nthakame nĩyo yĩw’anĩthasya mũndũ.” (Alivai 17:11) Yĩla Aisilaeli meeka naĩ, maĩ matonya kumya nthembo ya nyamũ na nthakame yayo ĩyĩtĩkĩw’a kĩthembeonĩ kĩla kyaĩ ĩkalũnĩ ya Ngai nĩ kana makwate ũekeo. Nzĩa ĩla yaĩle ya kũtũmĩa nthakame yaĩ o kumya nthembo ta isu.

18. Nĩ ũtethyo na ũathimo mwaũ tũtonya kũkwata nũndũ wa kwĩthĩwa nthakame ya Yesũ nĩyetĩkiw’e?

¹⁸ Aklĩsto ma w’o maiĩ ungu wa Mĩao ya Mose. Kwoou mayumasya nthembo sya nyamũ na kwĩtĩkĩsya nthakame kĩthembeonĩ. (Aevelania 10:⁠1) Ĩndĩ kũtũmĩwa kwa nthakame kĩthembeonĩ ĩvinda ya Aisilaeli ma tene kwoonanasya nthembo ya vata ya Mwana wa Ngai, Yesũ Klĩsto, ĩla yaĩ yumw’e. O ta ũndũ tweemanyĩisye Kĩlungunĩ kya 5 ĩvukunĩ yĩĩ, Yesũ aumisye thayũ wake kwa kũeka nthakame  yake yĩtĩke nĩ kana yĩthĩwe nthembo. Na ĩndĩ ambata ĩtunĩ, na o ĩmwe tũ anengane kwa Ngai wovosyo wa nthakame yake ĩla yetĩkiw’e. (Aevelania 9:​11, 12) Ũsu watw’ĩkie mũsingi wa kũekewa naĩ sitũ na watũvingũĩa nzĩa ya kũkwata thayũ ũtathela. (Mathayo 20:28; Yoana 3:16) Kũtũmĩwa kwa nthakame kwa nzĩa ĩsu nĩ ũndũ wa vata mũno! (1 Vetelo 1:​18, 19) No kwĩthĩwa na mũkĩĩo nthakamenĩ ĩsu ya Yesũ kũtonya kũtuma tũkwata ũtangĩĩo.

19. No nginya twĩke ata nĩ kana ‘tũikakũlw’e nthakame ya mũndũ o na wĩva’?

¹⁹ Nĩtũtonya kũtũnga mũvea kwa Yeova Ngai nũndũ wa kũtũnenga thayũ! Na ũu tyo ũtume tũtavya andũ ala angĩ kana nĩmatonya kũkwata thayũ ũtathela meethĩwa na mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa nthembo ya Yesũ? Kwendeew’a nĩ andũ o ta ũndũ Ngai wendeeaw’a nĩmo kũkatuma twĩthĩwa na mea ma kwĩka ũu na kĩthito. (Esekieli 3:​17-21) Tweanĩsya ũu kwa kĩthito tũkeethĩwa tũtonya kwasya ta mũtũmwa Vaulo: “Ndikakũlw’a nyie nthakame ya mũndũ o na wĩva. Nũndũ ndyaatundua kũmũtavya inyw’ĩ ũtw’ĩo wonthe wa Ngai.” (Meko ma Atũmwa 20:​26, 27) Kũtavya andũ ĩũlũ wa Ngai na kĩeleelo kyake nĩ nzĩa nzeo ya kwonany’a twĩna ndaĩa nene kwa thayũ na nthakame.