Inda koshikalimo

Inda koshikalimo

 ETUKULWA 13

Etaleko lopakalunga li na sha nomwenyo

Etaleko lopakalunga li na sha nomwenyo
  • Kalunga oha tale ko ngahelipi omwenyo?

  • Kalunga oha tale ko ngahelipi okulikufa edimo?

  • Ohatu ulike ngahelipi kutya otwa fimaneka omwenyo?

1. Olyelye a shita oinima aishe i na omwenyo?

OMUPROFETI Jeremia okwa ti: “[Jehova, NW] Oye Kalunga kashili, Oye Kalunga omunamwenyo.” (Jeremia 10:10) Natango, Jehova Kalunga oye Omushiti woinima aishe i na omwenyo. Oishitwa yomeulu oya ti kuye: “Ove wa shita oinima aishe, ndele kehalo loye i li po noya shitwa.” (Ehololo 4:11) Ohamba David oya popya meimbilo layo lokuhambelela Kalunga, ya ti: “Muove, omo omu nofifiya yomwenyo.” (Epsalme 36:10) Onghee hano, omwenyo oo oshali ya dja kuKalunga.

2. Kalunga oha ningi shike opo e tu kaleke nomwenyo?

2 Jehova ohe tu kaleke yo nomwenyo. (Oilonga 17:28) Ohe tu pe oikulya oyo hatu li, omeva oo hatu nu, omhepo oyo hatu fudile mo nokwe tu pa yo edu olo tu li kulo. (Oilonga 14:15-17) Jehova okwa ninga oinima oyo monghedi oyo tai tu dulifa tu hafele onghalamwenyo. Ndele opo tu hafele onghalamwenyo pauyadi, otwa pumbwa okulihonga eemhango daKalunga nokudulika kudo. — Jesaja 48:17, 18.

FIMANEKA OMWENYO

3. Kalunga okwa li a tala ko ngahelipi okudipawa kwaAbel?

3 Kalunga okwa hala tu kale twa fimaneka omwenyo — oo wetu nosho yo wavamwe. Pashihopaenenwa, nale, pefimbo laAdam naEva, omonamati wavo Kain okwa li a handukila neenghono ondenge yaye Abel. Jehova okwa li a londwela Kain  kutya ehandu laye otali dulu oku mu twala menyono la kwata moiti. Kain okwa li e lipwililikila elondwelo olo. Onghee okwa “nukila Abel ndee te mu dipaa.” (Genesis 4:3-8) Jehova okwa li a handukila Kain eshi a dipaa omumwaxe. — Genesis 4:9-11.

4. MOmhango yaMoses, Kalunga okwa divilika ngahelipi etaleko la yuka li na sha nomwenyo?

4 Omido omayovi konima yaasho, Jehova okwa pele oshiwana shaIsrael eemhango di shi kwafele opo shi mu longele pahalo laye. Ndele molwaashi eemhango odo oda li da yandjwa okupitila momuprofeti Moses, omafimbo amwe ohadi ifanwa Omhango yaMoses. Oshipango shimwe shomOmhango yaMoses osha ti: “Ino dipaa.” (Deuteronomion 5:17) Osho okwa li sha ulikila Ovaisrael kutya Kalunga oha tale ko omwenyo womunhu u na ongushu nonokutya ovanhu ove na okutala ko eemwenyo davakwao di na ongushu.

5. Otu na okutala ko ngahelipi okulikufa edimo?

5 Ongahelipi shi na sha nomwenyo wokaana inaka dalwa? PaMhango yaMoses, okweetifa efyo lokaana oko ke li moshidalelo shaina osha li sha puka. Heeno, nomwenyo wa tya ngaho ou na ondilo kuJehova. (Exodus 21:22, 23; Epsalme 127:3) Osho osha hala okutya okulikufa edimo osha puka.

6. Omolwashike tu he na okukala tu tonde ovanhu vakwetu?

6 Okukala hatu fimaneke omwenyo osha kwatela mo okukala netaleko la yuka shi na sha novanhu vakwetu. Ombibeli otai ti: “Keshe ou ta tondo omumwaxe oye omudipai; ndele mu shi shii, kape nomudipai e nomwenyo waalushe tau kala muye.” (1 Johannes 3:15) Ngeenge otwa hala omwenyo waalushe, otwa pumbwa okukufa mo filufilu momitima detu outondwe keshe wokutonda ovanhu vakwetu, molwaashi outondwe oo ohau etifa luhapu elongifo leenghono. (1 Johannes 3:11, 12) Osha fimanenena okulihonga okukala tu holafane.

7. Eenghedi dimwe dilipi odo tadi ulike kutya omunhu ina fimaneka omwenyo?

7 Ongahelipi shi na sha nokufimaneka omwenyo wetu vene? Ovanhu paushitwe ihava kala va hala okufya, ndele vamwe ohava tula eemwenyo davo moshiponga omolwokulihafifa. Pashihopaenenwa, vahapu ohava shili omakaya, epangwe ile  hava nu oingangamifi omolwokulihafifa. Oinima ya tya ngaho ohai yahameke olutu, naluhapu ohai dipaa ovo have i longifa. Omunhu oo ha longifa oinima ya tya ngaho iha tale ko omwenyo u li uyapuki. Okulongifa oinima ya tya ngaho inaku koshoka momesho aKalunga. (Ovaroma 6:19; 12:1; 2 Ovakorinto 7:1) Opo tu longele Kalunga pahalo laye, otu na okweefa po eenghedi da tya ngaho. Nonande okuninga ngaho otashi dulika ku kale kudjuu, Jehova ota dulu oku tu pa ekwafo olo twa pumbwa. Okwa lenga yo eenghendabala odo hatu ningi di na sha nokutala ko omwenyo wetu u li oshali i na ondilo oyo ya dja kuye.

8. Omolwashike tu na okukala alushe tu na ko nasha neameno?

8 Ngeenge otwa fimaneka omwenyo, ohatu ka kala alushe tu na ko nasha neameno. Itatu ka kala tu he na ko nasha noitatu ka tula eemwenyo detu moshiponga omolwokulihafifa. Ohatu ka henuka okushinga oihauto nouhasha, elongifo leenghono ile omaudano oo a nyika oshiponga. (Epsalme 11:5, NW) Omhango yaKalunga oyo kwa li a pa Israel shonale oya ti: “Ove ngenge ho tungu ongulu ipe [i na onduda ya lalakana], u nokutunga konduda yayo oshikelelifongubu [ile ekuma lixupi], opo u ha kwatifile ongulu yoye etimba lohonde, umwe ngenge ta u ko.” (Deuteronomion 22:8) Metwokumwe nefinamhango olo li li momhango oyo, kaleka oinima monghalo iwa meumbo loye, ngaashi eetalapa, opo ovanhu va ha punduke ile va we ko ndele tava yahamekwa neenghono. Ngeenge ou na ohauto, shilipaleka kutya oi li monghalo iwa nokushinga. Ino efa eumbo loye ile ohauto yoye i kale ya nyika oshiponga kwoove ile kuvamwe.

9. Ngeenge otwa fimaneka omwenyo, ohatu ka ungaunga ngahelipi noinamwenyo?

9 Ongahelipi shi na sha nomwenyo woinamwenyo? Nao ouyapuki kOmushiti. Kalunga okwa pitika ovanhu va dipae oinamwenyo opo va mone oikulya noikutu ile ve liamene koiponga. (Genesis 3:21; 9:3; Exodus 21:28) Ndelenee okuninga oinamwenyo onyanya ile oku i dipaa ashike omolwomalihafifo osha puka notashi ulike filufilu odino yokudina ouyapuki womwenyo. — Omayeletumbulo 12:10.

 FIMANEKA OHONDE

10. Kalunga okwa ulika ngahelipi kutya ope na ekwatafano pokati komwenyo nohonde?

10 Konima eshi Kain a dipaa omumwaxe Abel, Jehova okwa li e mu lombwela a ti: “Ondaka yohonde yondenge yoye tai kuwile nge onghuwo medu.” (Genesis 4:10) Eshi Kalunga a li a popya shi na sha nohonde yaAbel, okwa li ta popi shi na sha nomwenyo waAbel. Kain okwa kufa mo omwenyo waAbel, nokungaha Kain okwa li e na okuhandukilwa. Osha li sha fa ohonde ile omwenyo waAbel tau pula u ningilwe ouyuki kuJehova. Ekwatafano lomwenyo nohonde ola li yo la ulikwa konima yEyelu lopefimbo laNoa. Fimbo Eyelu la li inali uya, ovanhu ova li ashike hava li oiimati, oikwambidi, oilya nosho yo omaxuku. Konima yEyelu, Jehova okwa li a lombwela Noa nosho yo ovanamati vaye, a ti: “Aishe ei tai linyenge i nomwenyo nai ninge eendya deni. Nosho yo oimeno aishe italala Ame ohandi i yandje aishe kunye.” Ndele Kalunga okwa li a tula po engabeko eli tali ti: “Ashike ombelela i nomwenyo nokutya, i nohonde, inamu i lya.” (Genesis 1:29; 9:3, 4) Osha yela kutya Jehova okwa kwatakanifa filufilu omwenyo nohonde yoishitwa.

11. Okulongifa ohonde kwoludi lilipi Kalunga a dilika okudja pefimbo laNoa?

11 Ohatu ulike kutya otwa fimaneka ohonde moku he i lya. MOmhango oyo Jehova a li a pa Ovaisrael, okwa li e va lombwela a ti: “Nakeshe umwe . . . ou ta kwata oshifitukuti ile odila tai liwa, ye e nokutilashi ohonde yayo noku i fufila nedu. . . . Nda lombwela ovana vaIsrael: Inamu lya ohonde yombelela.” (Leviticus 17:13, 14) Oshipango shaKalunga shokuhalya ohonde yoinamwenyo osho sha li sha yandjwa tete kuNoa omido 800 da pita, osha li tashi longo natango. Etaleko laJehova ola li la yela kutya: Ovapiya vaye ova li tava dulu okulya ombelela yoinamwenyo ndele hahonde. Ova li ve na oku i tilashi medu — nokungaha ova li tava alulile omwenyo woshishitwa kuKalunga.

12. Oshipango shilipi shi na sha nohonde sha li sha yandjwa komhepo iyapuki mefelemudo lotete notashi longo natango kunena?

12 Oshipango osho tuu osho otashi longo yo nokOvakriste. Ovayapostoli nosho yo ovalumenhu vamwe ovo va li tava  kwatele komesho mokati kovashikuli vaJesus vomefelemudo lotete ova li va ongala opo va tokole kutya Ovakriste aveshe momaongalo ova li ve na okudulika koipango ilipi. Ova li va fika pexulifodiladilo eli kutya: “Omhangela yOmhepo Iyapuki noyetu yo oyo ei mu ha twikwe nande omutengi umwe. Oyo tuu ei aike i he shii kweefiwa: Nye mu lidilike keshe eshi sha yambelwa oikalunga, nohonde nombelela ya fya oshunguungu [ombelela inai dja ohonde], nohole yoipala.” (Oilonga 15:28, 29; 21:25) Onghee hano, otu na ‘okulidilika ohonde.’ Momesho aKalunga, okuninga ngaho osha fimana naanaa ngaashi okulidilika okulongela oikalunga nosho yo oluhaelo.

Ngeenge ndokotola woye okwe ku lombwela u lidilike oikolwifa, mbela oto ke i vendelwa molutu loye?

13. Yelifa nghee oshipango shi na sha nokulidilika ohonde sha kwatela mo okuhatulwa ohonde.

13 Mbela oshipango shi na sha nokulidilika ohonde osha kwatela mo okuhatulwa ohonde? Osho. Oku shi faneka: Natu tye nee ndokotola okwe ku lombwela u lidilike oikolwifa. Mbela osho otashi ti ashike ku na okunwa oikolwifa, ndele oto dulu oku i vendela molutu loye? Hasho nandenande! Sha faafana, okulidilika ohonde otashi ti oku he i tula nandenande momalutu etu. Onghee hano, oshipango shi na sha nokulidilika ohonde otashi ti kutya itatu ka efa nande oumwe e tu tule ohonde.

14, 15. Ngeenge eendokotola otadi ti kutya Omukriste oku na okutulwa ohonde, oku na okulinyenga ngahelipi, nomolwashike?

14 Ongahelipi ngeenge Omukriste okwa mona oshiponga sha kwata moiti ile a pumbwa etando linene? Eendokotola otadi ti kutya oku na okutulwa ohonde, nongeenge hasho ota fi. Doshili, Omukriste ita ka kala a hala okufya. Mokuninga eenghendabala opo a xupife oshali yomwenyo oyo i na ondilo ya dja kuKalunga, ota ka tambula ko ouhaku umwe u lili oo inau kwatela mo elongifo lohonde. Onghee hano, ota ka konga ouhaku wa tya ngaho ngeenge otau dulu okumonika nota ka tambula ko omauhaku e lili noku lili oo inaa kwatela mo elongifo lohonde.

15 Mbela Omukriste ota ka teya omhango yaKalunga opo a kale nomwenyo natango efimbo lile monghalelo ei yoinima? Jesus okwa ti: “Ou a hala okuxupifa omwenyo waye, oye te u kanifa po, ndele ou ta kanifile nge omwenyo waye, oye ote u limonene.” (Mateus 16:25) Inatu hala okufya. Ndele ngeenge otwa  kendabala okuxupifa eemwenyo detu mokuteya omhango yaKalunga, ohatu ka kala moshiponga shokukanifa omwenyo waalushe. Onghee hano, oshi li pandunge okukala twe lineekela mouyuki womhango yaKalunga, tu na elineekelo filufilu kutya ngeenge otwa fi, kashi na nee mbudi kutya okushike, Omuyandjimwenyo wetu ote ke tu dimbuluka menyumuko noku tu alulila oshali i na ondilo yomwenyo. — Johannes 5:28, 29; Ovaheberi 11:6.

16. Ovapiya vaKalunga ova tokola toko okuninga shike shi na sha nohonde?

16 Kunena, ovapiya vaKalunga ovadiinini ova tokola toko okulandula ewiliko laye li na sha nokulidilika ohonde. Itave ke i lya nande monghedi yonhumba noitave ke i tambula yo omolwomatomheno opaunamiti. * Ove na oushili kutya Omushiti wohonde oku shii osho sha denga mbada kuvo. Mbela owe shi itavela?

ELONGIFO LOHONDE OLO ALIKE LA YUKA

17. MuIsrael shonale, elongifo alike lohonde olo la li la tambulwa ko kuJehova Kalunga olilipi?

17 Omhango yaMoses oya li ya divilika elongifo lohonde olo alike la yuka. Jehova okwa popya shi na sha nokulongelwa kwaye kOvaisrael vonale, a ti: “Omwenyo wombelela u li mohonde, ndele Ame onde i mu pa koaltari i ninge ekwatafano leemwenyo deni, shaashi ohonde tai kwatakanifa.” (Leviticus 17:11) Ngeenge Ovaisrael va li va nyona, ova  li tava dulu okudiminwa po mokuyamba oshinamwenyo shonhumba osho sha li hashi kufwa ohonde oyo imwe yomuyo kwa li hai tilwa koaltari metwali, ndele konima yefimbo oya ka kala hai tilwa koaltari motembeli yaKalunga. Elongifo alike la yuka lohonde ola li ashike li na sha nokuninga omayambo a tya ngaho.

18. Omauwa nomanangeko noupuna elipi hatu dulu okumona mohonde yaJesus ya tika?

18 Ovakriste vashili kave li koshi yOmhango yaMoses, nonghee ihava yambe omayambo oinamwenyo nokutila ohonde yoinamwenyo koaltari. (Ovaheberi 10:1) Ndelenee okulongifwa kwohonde koaltari mefimbo laIsrael shonale okwa li taku faneke eyambo li na ondilo lOmona waKalunga, Jesus Kristus. Ngaashi twe lihonga mEtukulwa eti-5 lembo eli, Jesus okwa li a yandja omwenyo waye wopanhu omolwetu mokweefa ohonde yaye i tilweshi i li eyambo. Opo nee okwa londa a ya meulu nokwa  yandja kuKalunga lumwe aluke nofiyo alushe ongushu yohonde yaye ya tika. (Ovaheberi 9:11, 12) Osho osha dika po ekanghameno lokudiminwa po omatimba etu noshe tu yeululila omhito yokumona omwenyo waalushe. (Mateus 20:28; Johannes 3:16) Okulongifa ohonde monghedi oyo inaku fimanenena tuu! (1 Petrus 1:18, 19) Okupitila ashike mokukala neitavelo mohonde yaJesus ya tika hatu dulu okuxupifwa.

Ongahelipi to dulu okuulika kutya owa fimaneka omwenyo nohonde?

19. Otu na okuninga shike opo tu kale tu ‘he na etimba nande lohonde yomunhu’?

19 Inatu hafa tuu neenghono eshi Jehova Kalunga a yandja oshali yopahole yomwenyo! Naasho mbela kashi na oku tu linyengifa tu shiivifile vamwe shi na sha nomhito yokumona omwenyo waalushe mokukala neitavelo meyambo laJesus? Okunakonasha neemwenyo davamwe ngaashi kwaJehova, otaku ke tu linyengifa tu shi ninge nehalo liwa nonouladi. (Hesekiel 3:17-21) Ngeenge ohatu wanifa po oshinakuwanifwa osho nouladi, ohatu ka dula okupopya ngaashi omuyapostoli Paulus a popya a ti: “Ame ndi he netimba nande olohonde yomunhu. Osheshi ame inandi fiya po sha, ndelenee onde mu udifila omhangela aishe yexupifo laKalunga.” (Oilonga 20:26, 27) Mokulombwela ovanhu shi na sha naKalunga nosho yo omalalakano aye oyo onghedi ya denga mbada okuulika kutya otwa fimaneka lela omwenyo nohonde.

^ okat. 16 Omolwouyelele u na sha neenghedi dopauhaku odo inadi kwatela mo okutulwa ohonde, tala epandja 13-17 loshileshomwa How Can Blood Save Your Life?, sha nyanyangidwa kEendombwedi daJehova.