1. Nani wavanga lekwa yawonso yamoyo?

“YAVE i Nzambi aludi; oyandi i Nzambi amoyo” ukavova Yeremiya wa ngunza. (Yeremiya 10:10) Vana ntandu, Yave wa Nzambi i Mvangi a lekwa yawonso yamoyo. Ambasi kun’ezulu bavova mu kuma kia Yave vo: “I nge wasemena lekwa yawonso, muna luzolo luaku mpe i inina, yo semwa.” (Lusengomono 4:11) Muna nkunga wa kembelela Nzambi, Davidi wa Ntinu wavova vo: “E nto a moyo in’oko wina.” (Nkunga 36:9) Muna kuma kiaki, o moyo i lukau lwa Nzambi.

2. O Nzambi adieyi kevanganga muna tanina moyo eto?

² O Yave otaninanga mpe moyo eto. (Mavangu 17:28) Wakubika ntoto tuzingilanga, okutuvananga madia, maza ye fulumwinu. (Tanga Mavangu 14:15-17.) O Yave ovanganga mama mawonso mpasi vo wantu bakala ye kiese. Kansi muna kala ye zingu kiambote, tufwete longoka nsiku mia Nzambi yo lemvokela mio.—Yesaya 48:17, 18.

3. O Nzambi aweyi kabadikila lufwa lwa Abele?

³ Nzambi ozolanga vo twazitisanga moyo eto ye mia wantu akaka. Kasikil’owu, muna lumbu ya Adami yo Eva, Kaini wafungila mbunzi andi Abele makasi.  Yave wanlukisa vo makasi mandi malenda kumfila mun’esumu diampwena. Kaini waveza lulukisu lwalu. ‘Watelamena Abele wa mbunzi andi yo kumvonda.’ (Etuku 4:3-8) Yave watumba Kaini wau kavonda mbunzi andi.—Etuku 4:9-11.

4. Muna Nsiku a Mose, o Nzambi aweyi kasongela ngindu zandi mu kuma kia moyo?

⁴ Vioka 2.400 za mvu, o Yave wavana nsiku kwa Aneyisaele kimana bansadila una ufwene. Wau vo nsiku miami kwa Mose miavewa, ezak’e ntangwa miyikilwanga vo Nsiku mia Mose. Umosi muna Nsiku miomio uvovanga vo: “Kuvondi ko.” (Nsiku 5:17) Ediadi diasonganga kwa Aneyisaele vo Nzambi ozitisanga moyo a muntu. Ikuma vo, o wantu bafwete zitisanga mioyo mia wantu akaka.

5. Aweyi tufwete badikilang’o katula vumu?

⁵ Adieyi tuvova mu kuma kia moyo a mwana una muna vumu? Muna Nsiku a Mose, o vonda mwana una muna vumu kia ngudi andi diambi. Elo, o moyo a mwana una muna vumu wantalu kuna kwa Yave. (Tanga Luvaiku 21:22, 23; Nkunga 127:3.) Ediadi disonganga vo okatula vumu, diambi kikilu.

6. Ekuma ka tufwete mengenanga wantu ko?

⁶ O zitisa moyo divavanga vo twazolanga akw’eto. Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Konso on’osaula mbunzi andi, mumponda-muntu kwandi: nuzeye wo vo amimponda-wantu ke bena ya moyo a mvu ya mvu ukalanga mu yau ko.” (1 Yoane 3:15) Avo tuna ye vuvu kia moyo a mvu ya mvu, tufwete yambula menga wantu ekuma kadi o menga kufilanga mu vangu dia nsoki. (1 Yoane 3:11, 12) Diamfunu twazolaziananga.

7. Nkia mavangu makaka ke mesonganga zitu wa moyo ko?

⁷ Adieyi tuvova mu kuma kia moyo a yeto kibeni? O wantu ke bezolanga fwa ko, kansi akaka mu kuma kia nkembo besianga mioyo miau mu vonza. Wantu  ayingi benuanga fomo ye diamba mu kuma kia nsaka. Mavangu mama meyivisanga e nitu yo vonda nkutu awana bevanganga mo. O muntu osadilanga e lekwa yayi kebadikilanga moyo ko vo wavauka. Mavangu mama mambi vana meso ma Nzambi. (Tanga Roma 6:19; 12:1; 2 Korinto 7:1.) Muna sadila Nzambi una ufwene, tufwete yambula mavangu mama. Kana una vo ke diasazu ko muna yambula mavangu mama, o Yave olenda kutusadisa. Oyangalelanga e ngolo tuvanganga mu zitisa mioyo mieto nze lukau lwatuka kwa Nzambi.

8. Aweyi tufwete silanga e sungididi mu kuma kia vonza?

⁸ Avo tuzitisa moyo, tukala ye sungididi mu kuma kia vonza. Katuvanga diambu dilenda twasa mpasi ko ngatu vava sia mioyo mieto mu vonza mu kuma kia nkembo. Tuvenga mpe natina ekalu mu mpila yambi yovo sakana nsaka zisianga e zingu mu vonza. (Nkunga 11:5) O Nsiku a Nzambi kwa Aneyisaele wavovanga vo: “Ovo otunga nzo ampa, otunga mpe nkakidilwa kuna nludi aku, kwatwasw’o menga muna nzo aku, ovo muntu osotokele ko.” (Nsiku 22:8) Mun’owu wa nkanikinu wau, divavanga vo e lekwa yawonso muna nzo yakala yatoma kubikwa kimana yalembi twasa vonza kwa wantu. Kele vo kalu una diau, ofwete dio toma lunga-lunganga. Kuyambula ko vo nzo yovo kalu diaku diatwasa vonza kwa ngeye kibeni yovo kw’akaka.

9. Avo tuzitisanga moyo, aweyi tufwete badikilang’e bulu?

⁹ Adieyi tuvova mu kuma kia moyo a bulu? Wavauka mpe kuna kwa Mvangi. O Nzambi wavana nswa wa vonda bulu mu vwa madia yovo mvwatu yovo muna kuyitanina mu vonza. (Etuku 3:21; 9:3; Luvaiku 21:28) Kansi diambi mu vonda e bulu mu kuma kia nsaka yovo mu nkatu nkatu. Ediadi ke disonganga zitu wa moyo ko.—Ngana 12:10.

10. O Nzambi aweyi kesongelanga vo moyo ye menga má kimosi kwandi?

¹⁰ Kaini vava kavonda Abele wa mbunzi andi, Yave wamvovesa vo: ‘Menga ma mbunzi aku mekunkazila  muna ntoto.’ (Etuku 4:10) Muna vova vo menga ma Abele mekunkazila, o Nzambi moyo andi kayika. Kaini moyo Abele kavonda, muna kuma kiaki wafwana tumbwa. Menga ma Abele yovo moyo andi wavavanga mfundis’a Yave. E diambu dia moyo ye menga diatoma kieseswa kuna nim’a Kizalu kia lumbu ya Noa. E Kizalu una ke kiayizidi ko, wantu bundu, masa ye nkovi kaka badianga. Vava Kizalu kiavioka, Yave wavovesa Noa ye wan’andi vo: “E ma yawonso ikiyanga ina yo moyo, i madia meno.” Kansi, o Nzambi wavana nkanikinu wau: ‘O nsuni nudia kweno, kansi o moyo una vo i menga mandi ke nudie ko.’ (Etuku 1:29; 9:3, 4) Ozevo, kuna kwa Yave moyo ye menga ma konso vangwa má kimosi kwandi.

11. O Nzambi nkia nkanikinu kavana tuka muna lumbu ya Noa mu kuma kia menga?

¹¹ Tusonganga zitu muna menga muna lembi mo dia. Muna nsiku kavana kwa Aneyisaele Yave wakanikina vo: ‘Konso mwan’a Isaele . . . on’obakidi muna nkonda konso bulu yovo nuni; opongola menga kafukila mo o ntoto . . . i diau yavovesele wan’a Isaele vo, ke nudie menga ma konso mbizi ko.’ (Fuka 17:13, 14) E nkanikinu wau wa Nzambi walembi dia menga kwa Noa ntete wavewa vitila 800 za mvu. E nyindu a Yave watoma kiá: E selo yandi bafwana dia mbizi, kansi ke menga ko. Bafwete mo pongola vana ntoto. Ediadi diasonganga vo o moyo uvutwilu kwa Nzambi.

12. Nkia nkanikinu a menga wasikidiswa kwa mwand’avelela muna tandu kiantete usadilwanga mpe o unu?

¹² E nkanikinu wau uzitiswanga mpe kw’Akristu. Muna  tandu kiantete antumwa ye akuluntu vana vena alandi a Yesu bakutakana mu sikidisa nsiku mifwete sadilwa muna nkutakani ya Kikristu. Babaka e nzengo vo: “Kadi yindwilu vo wete kwa mwand’avelela y’oku kwa yeto, ke tunukùdikil’ezitu diakaka ko, mavangama kaka mama; nukenga yimenga ya teke, yo menga, ye ma yafiontoka [mbizi ya vondwa lembi vaikiswa menga], ye zumba.” (Mavangu 15:28, 29; 21:25) Tufwete ‘kuyikenga mu kuma kia menga.’ Vana meso ma Nzambi, o dia menga diau adimosi kwandi yo tá zumba ye nsambil’a teke.

13. Yika e nona kisonganga vo e nkanikinu alembi dia menga usadilwanga mpe mu diambu dia vutulwis’o menga muna nitu?

¹³ Nga nkanikinu wau ufwete sadilwa mpe mu diambu dia vutulwiswa o menga? Elo. Muna bong’e nona: Yindula vo dotolo uvovese vo wayambula nua malavu mankolwa. Nga diambote mu sadila e ntumbu mu kotesa mo mu nitu aku? Ve! Diau adimosi mpe, kuyikenga mu kuma kia menga disongele vo ke tufwete mo kotesela mu mpila yakaka ko muna nitu zeto. Muna kuma kiaki, ka tufwete yambula ko vo konso muntu kavutula o menga mu nitu zeto.

14, 15. Kele vo dotolo ovovele vo Nkristu ofwete vutulwiswa menga, aweyi kafwete vanga? Ekuma?

¹⁴ Adieyi tuvova avo Nkristu olwele mputa yampwena yovo ovavanga pasulwa? Yindula vo dotolo uvovese avo kuvutulwisa menga ko fwa ofwa. Kieleka, Nkristu ke zolanga fwa ko, kadi o moyo i lukau lwa Nzambi. Otambulwila baka nlongo miakaka ke misangwanga menga ko. Kele vo dilendakana kafwete landa luludiku lwa dotolo yo tambulwila nlongo miakaka milenda vutula menga muna nitu.

¹⁵ Nga diambote kwa Nkristu mu kulula nsiku mia Nzambi muna vuluza moyo andi mu fikolo omu nza yayi? Yesu wavova vo: “Konso on’ozolele o vuluza  moyo andi, vidisa kevidisa wo; kansi konso on’ovidisila moyo andi muna diambu diame, solola kesolola wo.” (Matai 16:25) Katuzolele fwa ko. Kansi avo tuvava vuluza moyo eto muna kulula nsiku mia Nzambi, mu vonza kia vidisa moyo a mvu ya mvu tukuyisianga. Ozevo, diangangu mu bundanga e vuvu muna nsiku miansongi mia Nzambi. Tufwete kalanga mpe ye vuvu vo avo tufwidi, o Nzambi okutusungamena yo kutuvutulwila moyo una vo i lukau lwandi lwantalu.—Yoane 5:28, 29; Ayibere 11:6.

16. Nkia nzengo bebakanga selo ya Nzambi mu kuma kia menga?

¹⁶ O unu, selo ya Nzambi yakwikizi ye sikididi kiawonso bebakanga e nzengo za lemvokela luludiku lwandi mu kuma kia menga. Ke balendi mo dia ko yovo sadila mo mu mpila yakaka. * Bena ye ziku vo Nzambi wavanga menga ozeye edi diambote mu kuma kiau. Nga okwikidi dio?

17. Muna Isaele yankulu, nkia mpila mosi kaka ya sadila menga yatondwanga kwa Yave wa Nzambi?

¹⁷ Nsiku a Mose mpila mosi kaka yambote ya sadila menga uyikanga. O Yave wakanikina Aneyisaele ankulu vo:  “O moyo muna menga i wina: yanuvanina mo van’eziku mabakanisina mioyo mieno: kadi i menga mebakanisin’o moyo.” (Fuka 17:11) Vava Aneyisaele basumukanga, diavavanga vo bavananga tukau twa bulu yo sia menga van’eziku diakala muna saba ye muna tempelo. Eyayi i mpila mosi kaka yambote yasadilwang’o menga.

18. Nkia nsendo ye nsambu tutambula muna kimenga kia Yesu?

¹⁸ Akristu akieleka ke bena mu wisa kia Nsiku a Mose ko. Muna kuma kiaki, ke bevananga yimenga ya bulu ko yovo sia menga ma bulu van’eziku. (Ayibere 10:1) Ozevo, osadila menga van’eziku muna Isaele yankulu kini kia kimenga kiantalu kia Yesu Kristu wa Mwan’a Nzambi diasonganga. Nze una twalongoka mu Kapu kia 5 kia nkanda wau, Yesu muna vana moyo andi muna wete dieto wayambula vo menga mandi mabunguka se kimenga. I bosi watomboka kun’ezulu yo vana menga mandi  se lukau kwa Nzambi. (Ayibere 9:11, 12) Ediadi diaziula e nzila muna lolokwa masumu meto kimana tuavwa moyo a mvu ya mvu. (Matai 20:28; Yoane 3:16) E mpila yayi ya sadila menga yamfunu kikilu yakala. (1 Petelo 1:18, 19) Muna kwikilanga muna menga ma Yesu kaka tulenda vuluzilwa.

19. Adieyi tufwete vanga muna songa vo ‘twavelela muna menga ma wantu awonso’?

¹⁹ Tuvutulanga mpe matondo kwa Yave wa Nzambi muna lukau lwa moyo katuvana. Ediadi difwete kutufila mu zayisanga kw’akaka vo, kwikila muna kimenga kia Yesu divananga elau dia vwa moyo a mvu ya mvu. O badikilanga moyo nze una kebadikilanga wo Yave dikutufila mu vanga wo y’etima diawonso. (Tanga Yezekele 3:17-21.) Avo tulungisa e mbebe yayi ye sungididi kiawonso, tuvova nze una kavova Paulu wa ntumwa vo: ‘Dianu inusidìdi umbangi, kiau lumbu eki, ovo mpelèle muna menga ma wantu awonso. Kadi kialembwa nkutu ko kunusamunwin’o lukanu lua Nzambi luawonso.’ (Mavangu 20:26, 27) Samunanga e nsangu za Nzambi ye makani mandi kw’akaka i mpila yambote ya songela vo tuzitisanga o moyo yo menga.