Tolokeleni

Tolokeleni muye pa filukusangwamo

ICAPITALA 13

Cindikeni Umweo Koti Nifyefyo BaLesa Baucindikile

Cindikeni Umweo Koti Nifyefyo BaLesa Baucindikile
  • Kani baLesa balaubona shani umweo?

  • Kani baLesa balabona shani ukupulumushe’pafu?

  • Tulalanga shani ati tulicindikile umweo?

1. Kani abalengeshi ba fya mweo fyonse nibani?

UWAKUSHIMIKA Jelemiya alilabile ati: ‘BaYehova (baYawe) ni baLesa abenenene; bo ni baLesa ba mweo.’ (Jelemiya 10:10) Nakabili, baYehova Lesa Balengeshi ba fya mweo fyonse lukoso. Ubulengeshi bwa mupashi kwiulu bulalabila pali bo ati: “Mwalileŋgele ifintu fyonse, kabili koti kufwaya kwenu epo fili, fyalileŋgelwe.” (Ukufisulula 4:11) Mu lwimbo lwa kulemya baLesa, Imfumu Dafidi kailabila ati: “Akantupuntupu kamweo kali kuli mwebo.” (Amasamo 36:9) Kanshi, umweo ni mpese iya kufuma kuli baLesa.

2. Kani baLesa balacita shani pa kulama imyeo yesu?

2 BaYehova nakabili e balama imyeo yesu. (Ifyacitilwe 17:28) Ebatupeela ifyakulya tulya, amenda tunwa, kabesha tupeema, ne calo twikalapo. (Pendeni Ifyacitilwe 14:15-17) BaYehova balitupeele’fi pakuti tulukusangalala mu myeo yesu. Pano, pakweba ati tulukusangalala makosa, tulyelelwe ukusambilila amafunde abaLesa ne kualama.—Yisaya 48:17, 18.

UKUCINDIKA UMWEO

3. Kani baLesa balicibwene shani ili Kaini aipeye Ebeli umukwabo?

3 BaLesa balafwaya fwebo ukucindiko’mweo wesu ne wa bantu bambi. Ku cakubwenako, akale mu mpindi yakwe Adama na Efa, umwana wabo Kaini kaafiitilwa makosa Ebeli umwanice wakwe. BaYehova balimucenjeshe Kaini ukweba ati ukufiitwa kwakwe koti kwamulengesha ukucita ukubifya ukukulu. Kaini alipufishe uko kucenjesha. Kaini ‘alimwimine Ebeli umukwabo, ne kumwipaya.’ (Ifyakutaŋga 4:3-8) BaYehova balimupanikile Kaini pakuti pa kwipaya umukwabo.—Ifyakutaŋga 4:9-11.

4. Mu Mafunde akwe Mose, baLesa balilabilepo shani pa kucindiko’mweo?

4 Ili papitile imyaka ukucila pali 2,400, baYehova balipeele abaIsilaeli amafunde aakubofwako ukubapyungila koti kufwaya kwabo. Pakuti aalipeelwe ukupitila mu wakushimika Mose, impindi shimbi balaeta ati Amafunde akwe Mose. Ifunde limbi pa mafunde akwe Mose lilatubuula ati: “Tekwipayo’muntu, koku.” (Ndutelonomi 5:17) Ici calukubuula abaIsilaeli ukweba ati baLesa balicindamikile umweo kabili bopele nabo balyelelwe ukucindika umweo wa bantu bambi.

5. Kani tulyelelwe ukubona shani ukupulumushe’pafu?

5 Nga pano umweo wa mwana uutangafyalwa ulabonwa shani? Koti Mafunde akwe Mose, ukwipaya umwana uuli mwi pafu lya banyina cali cibipile. Fya cine, ne mweo wa mwana uutangafyalwa ucindeme kuli baYehova. (Pendeni Ifyakufuma 21:22, 23; Amasamo 127:3) Ici cilukwalula ukweba ati ukupulumushe’pafu kubipile.

6. Mba nindo tatwelelwe ukuba ne bupate ku babyesu?

6 Kani tulicindikile umweo tatukabapo ne bupate ku babyesu. Baibolo ilalabila ati: “Abantu bonse ufitilwo’mukwabo ewakwipayo’muntu; kabili muliisi ati abakwipaya’bantu bonse neli umo tabakwete umweo uwamuyayaya ukwikala muli bo.” (1 Yoane 3:15) Kani tulukufwaya umweo wa muyayaya, tulyelelwe ukuleka ukuba ne bupate ku babyesu, pakuti ubupate e bulengesha ulukansa lonse. (1 Yoane 3:11, 12) Cicindeme ukusambilila ifya kuba ne butemwe ku babyesu.

7. Findo fimo fimo ifilanga ati umo tacindikilepo umweo?

7 Mbo’kulanga ati tulicindikilo’mweo wesu kulicindeme shani? Abantu tabafwayapo ukufwa, pano ifintu fimbi ifibacita filalenga bafwa. Ku cakubwenako, abengi balapeepa fwaka, ulubangula, neli ukupyungisha imiyanda pakweba ati basangalale. Ifyakube’fi filasomesho’mubili kabili filepaya ne bafipyungisha. Umuntu kani ali ne misango ya kupyungishe’fi ninshi tacindikilepo umweo. Pakuti yopele’yi misango taiswetelele mu menso abaLesa. (AbaLoma 6:19; 12:1; 2 AbaKolinto 7:1) Pa kupyungila baLesa koti kufwaya kwabo, tulyelelwe ukuleka imibelo iibipile. Nangaba’ti ukuleka ukucita fyopele’fyo kulikateshe, baYehova bangatofwako mopelo’mo tulukufwaya ukutofwako. Kabili balatota pali fyefyo tubikako akalango pa kulukulama umweo uuli ni mpese iya kufuma kuli bo.

8. Mba nindo twelelwe ukubikilako akalango kuli fyefyo ifingaleta ifyakukatasha?

8 Kani tulicindikile umweo, tukalukwanuka ne fintu ifingaleta ukukatasha ku mweo wesu. Tatwakulukubapo ne kapuwo kabili tatukalukucitapo ifintu ifingasomesha umweo pakuti tulyumfwishe bwino fwebene ku mutima. Tulyelelwe ukwensha bwino incinga neli motoka kabili tatwelelwepo ukwangala ifyakwangala ifibipile. (Amasamo 11:5) Ifunde lya baLesa ku baIsilaeli ba kale lyalilabile ati: “Pakuliibacila iŋanda yabukumo, ukacite icakucicila pamutenje [uubwandalele], wikesa mukuletela paŋanda yobe umulandu wamilopa, kani umbi umuntu apone-po.” (Ndutelonomi 22:8) Koti ni fyefyo ifyakwikalika fya lyelyo ifunde, tulyelelwe ukulukulama bwino apakutanakila pa kwingila mu ŋanda pakuti umuntu neli umo talifyutwile, neli ukupona, ne kulisomesha ukwakuti. Kani mulikwete motoka neli incinga, boneni ukweba ati ilungeme tekuti imuletelenipo amakatasho. Tekweshapo ukuleka iŋanda, motoka neli incinga yenu ukuleta ifyakukatasha kuli mwebo neli kuli bambi.

9. Kani tulicindikile umweo, twakulukulama shani inama?

9 Ngo mweo wa nama tulyelelwe ukuubona shani? Nao ucindeme mu menso Abalengeshi besu. BaLesa balitupele amakosa akwipaya inama kani tulukufwaya ukulya, ne kupangilako ifyakufwala neli kani shilukuleta amakatasho ku bantu. (Ifyakutaŋga 3:21; 9:3; Ifyakufuma 21:28) Nangabe’fyo, ukubule’nkumbu ku nama neli ukushipaya apakubulo’mulandu uwinenene kupuulaishe’funde iliswetelele pa mweo.—Ifisimpi 12:10.

UKUCINDIKA IMILOPA

10. BaYehova balilangile shani ati pali ubulunda pa mweo ne milopa?

10 Ili Kaini aipeye umukwabo Ebeli, baYehova balibuulile Kaini ati: “Isiwi lyamilopa yamukwanu lilukundilila mumusili.” (Ifyakutaŋga 4:10) Ili baLesa balabile pa milopa yakwe Ebeli, balukulabila pa mweo wakwe Ebeli. Kaini alipeye umweo wakwe Ebeli, pano Kaini alyelelwe ukupanikwa pali woyo mulandu. Cali koti imilopa, neli umweo wakwe Ebeli, walukulila umusowa kuli baYehova ati bacite icilungeme. Ubulunda bwa pa mweo ne milopa nakabili bwalibwenekele panuma ya Bulobe bwa mu mpindi yakwe Noa. Ili Ubulobe tabungesa, abantunshi baalukulya fyenke’fisepo, imbeu, insangu ne filimwa fimbi lukoso. Panuma ya Bulobe, baYehova balibuulile Noa ne bana bakwe ati: “Ifintu fyonse ifyenda ifyamweo fikalukuli fyakulya fyenu; koti nimbeu isilukumena namupeleni fyonse.” Kabili baLesa balipeele ifunde lya kucicila limbi ati: “Sombi iminefu iili nemweo waiyo, emilopa yaiyo, tesi mukailye-po.” (Ifyakutaŋga 1:29; 9:3, 4) Mu kubonekesha, baYehova balalangisha bwino bwino ifi pali ubulunda pa mweo ne milopa ya cintu icilengelwe.

11. Ukutatikila lukoso ku mpindi yakwe Noa, cindo baLesa bakenye abantu pa lwa kupyungishe’milopa?

11 Tungalangisha ati tulicindikile imilopa kani tatulukuilyapo. Mu mafunde baYehova bapeele abaIsilaeli, balikomekele ati: “Lomba abantu bonse lukoso . . . ukalonda nekwikate’nama neli cuni iciliwa, aketulule’milopa yaciko aishike nefukutu. . . . Pakuti pali fyefyo nalilabile kubaIsilaeli, ati: Tesi mukalye-po imilopa yamikoka yonse yaminefu.” (IfyabaLefai 17:13, 14) Ifunde lya baLesa ilya kweba ati mwilukulyapo imilopa ya nama, ilyatangilwe ukupeelwa kuli Noa lyalukupyunga na panuma ya myaka 800. Ifi baYehova balukubona imilopa fyalibwenekele: Abapyungishi babo bangalye’nama pano tekwesha ukulye’milopa. Baali ne kupokomwena imilopa panshi, mulifye’fyo uku kwali kubweleshamo umweo wa cilengelwe kuli baLesa.

12. Nicisa cakukomeka capeelwe ukupitila mu mupashi uswetelele ku baKlistu ba kutanga kabili ceco icipyunga na bubuno bukumo?

12 Ukukomeka kuntu kumo e kuli na ku baKlistu. Intangishi ne balalume bambi abalukutungulula mu kulukulonda baYesu mu mpindi ya basambile balikumene pamo ku kupiniko’mulandu woyo bonse aba mu makelesha abuKlistu baelelwe ukulonda. Mukupelako kabalabila ati: “Pakuti Umupasi Uswetelele nafwebo twalukulaŋguluka ati tekwelelwa ukumutwikeni icipinto icakucila napafintu ifi ifyelelwe; ati muleke ifintu fyamilambu iyakufibumbwabumbwa, nemilopa, nefinani ififwile pakufipoto’mukosi, nebucencemesi.” (Ifyacitilwe 15:28, 29; 21:25) Kanshi tulyelelwe ukutalamukako ku milopa. Mu menso abaLesa, ukucite’fyo kucindeme koti ni fyenka filya cicindeme ukutalamukako ku fibumbwabumbwa ne bucencemeshi.

Umulaye kani akubuula ati uleke ifyakunwa ifikolesha, kani cingaba lukoso bwino ukumulaseni inshingano emo ifyakunwa filukupitila?

13. Buulishisheni umulandu icakukomeka ca kutalamukako ku milopa cisankenemo ne ca kubikwamo imilopa?

13 Kani icakukomeka cakutalamuka ku milopa cilisankenemo ne ca kubikwamo imilopa mu mubili? Inya. Ku cakubwenako: Mba abalaye kani bakubuula ati ulyelelwe ukutalamuka ku fyakunwa ifikolesha. Kani ico cilukwalula ukweba ati tamwelelwepo ukunwa ifyakunwa ifikolesha sombi mungalilasa inshingano umuli ifyo ifyakunwa mu nshinga shenu emo fyapita? Koku, tekuti mucitepo ifyo. Koti ni fyefyo, ukutalamuka ku milopa kulaalula ukweba ati imilopa tayelelwepo ukwingila mu mubili wesu mu nshila iili yonse. Icakukomeka ca kutalamuka ku milopa cilalula ukweba ati tatwelelwe ukusuminisha uuli onse ukubike’milopa mu nshinga shesu.

14, 15. Kani abalaye balabila ati umuKlistu alyelelwe ukubikwamo umulopa, mba nifindo angacita, kabili nindo angacitile’fyo?

14 Pano cingaba shani kani umuKlistu alipaya icilonda neli alukufwaikwa ukukopolwa icilonda? Mbo’mulaye kani alabila ati alukufwa kani tabamubikilemo imilopa. Fya cine, umuKlistu tekuti afwayepo ukufwa. Pakuti pa kufwaisha makosa ukulama impese ya mweo baLesa batupeele, angasumina inshila imbi iyakucitilwamo iitailipo ya kubikwamo’mulopa mu mubili. Pakuti pali fye’fyo, angepushapo inshila shimbi ishingasangwa kabili koti asalapo inshila shimbi ishingalenga imilopa ukufula mu mubili.

15 Kani umuKlistu angapulaisha ifunde lya baLesa pakuti alukufwaya ukwikalako akapindi kanini muli bubuno ubwikalo? BaYesu balilabile ati: “Abantu bonse, ulukufwayo’kupulusyo’mweo wakwe [neli ubumi], akaulufya: kabili ukaulufya umweo wakwe pakuti pali nebo uyo eukaubona.” (Matayo 16:25) Tatufwayapo ukufwa. Pano kani tulukufwaya ukupulusha umweo wesu pali bukumo pa kupulaisha ifunde lya baLesa, tukaba mwilofyo lya kulufya umweo wa muyayaya. Cilimo akalango, kanshi, ukulukutembeteele mwi funde ililungeme ilya baLesa, mu kuba ne lucetekelo lwa kweba ati nangaba twafwa, Abatupeela Umweo bakatwanuka pa kubusha abafwile ne kutupeela umweo uuli ni mpese iiwaminine.—Yoane 5:28, 29; AbaEbeya 11:6.

16. Cindo abapyungishi ba baLesa bapitilishe ukulukucita ukulosha ku milopa?

16 Ino myaka, abapyungishi ba baLesa aba bucetekelo mu kukosa balipitilishe ukulukulonda ili funde ililabila pa milopa. Tekuti balyepo imilopa mu nshila iili yonse. Neli ukusumina imilopa pakuti bapole. * Baliishi ati Abalengeshi ba milopa baliishi iciweme kuli bo. Kani mulisumiine ati baLesa baliishi?

INSHILA LUKOSO IYA KUPYUNGISHISHAMO IMILOPA

17. Cisa cintu cimo lukoso balukupyungishishamo imilopa ku baIsilaeli bakale ici baLesa basuminishe?

17 Ifunde lya kwe Mose lyalilabile pa cintu cimo lukoso icakupyungishishamo imilopa. Ukulosha ku kupempela ukwalukupengelwa lukoso ku baIsilaeli ba kale, baYehova balikomekele ati: “Umweo wamunefu [neli, ubumi] nimumilopa; lomba namupeleni uyo paconto, mukulamwina pakuti pamitima yenu; pakuti milopa eilamwina pakuti pamutima.” (IfyabaLefai 17:11) Ili abaIsilaeli babifishe, balukufitulukilwa ifyakubifya kani bapeela umulambu wa nama kabili ne kubika imilopa ya yeyo nama pa conto icali mwi sema neli mukupelako icabele mwi tempuli lya baLesa. Imilopa yalyelelwe lukoso ukupyungishiwa mu kupeela imilambu koti ni yeyo.

18. Kani ukupokomoka kwa milopa ya baYesu kuliletele shani ubune ne mashuko kuli fwebo?

18 AbaKlistu bacine tabalondapo Amafunde akwe Mose kabili namulifyefyo tabapapo imilambu ya nama kabili ne kubika imilopa ya nama pa conto. (AbaEbeya 10:1) Nangabe’fyo, ukupyungisha imilopa pa conto mu myaka ya baIsilaeli kwali lukoso cinshingwa ca mulambu wa Mwana wa baLesa, baYesu Klistu. Koti ni fyefyo twasambilile mu Capitala 5 ica lilino ibuuku, baYesu balipeele umweo wabo uwa buntunshi pakuti pali fwebo ne kuleka imilopa yabo ukupokomoka ne kupeelwa umulambu. Kabili baliile kwiulu limo lukoso ku kuposo’mulambu wa muulo uwa milopa yabo kuli baLesa. (AbaEbeya 9:11, 12) Ico calilengeshe kwaba ukufitulukilwa ifyakubifya ne kwisula umulyango wa ku mweo wa muyayaya. (Matayo 20:28; Yoane 3:16) Ukupyungisha imilopa muli yeyo nshila kucindeme! (1 Petilo 1:18, 19) Kani twaba ne bucetekelo mu milopa ya baYesu iyapokomokele, eli tungapuluka.

Mba mungalanga shani ati mulicindikile umweo ne milopa?

19. Cindo twelelwe ukucita pa ‘kubula ukuba ne kebo akamilopa ya bantu bonse’?

19 Tulatota baYehova Lesa mucinenene pa kutupa lukoso impese ya mweo! Kabili kani ico tacelelwe ukutukosha fwebo pano ukupengela ukubulako bambi pa mashuko ya kukwata umweo wa muyayaya kani bacetekela mu mulambu wa baYesu? Ukulama umweo wa bantu babyesu koti ni fyopele’fyo baLesa baulama, kukatukosha fwebo ukubuulako bambi fyopele’fyo ne mutima onse kabili ne munkonsha. (Pendeni Esiceli 3:17-21) Kani twabikako makosa akalango ku kupyungo’yu mulimo, na fwebo tukalabila koti ni fyopele filya intangishi Paulu yalabile ati: “Nsikwete neli kebo akamilopa yabantu bonse. Pakuti nsinatinine-po ukumubuleni amafunde abaLesa onse.” (Ifyacitilwe 20:26, 27) Ukubuulako abantu bambi pali baLesa na fyefyo bafwaya ni nshila iiweme iyakulangilamo ukweba’ti tulacindika umweo ne milopa.

^ par. 16 Kani mulukufwaya ifyakulundako na fimbi pali fyefyo bangacita pa kubula ukumubikenimo imilopa, boneni amabula 13-17 aya Bloshuwa ya Ni Shani Fintu Umulopa Wingapususha Ubumi Bobe? iya mu Cibemba iitulishiwa na Bamboni sha baYehova.