Llapan kanqanman ëwari

Qallananchö tïtulukunaman ëwë

CAPÍTULO 13

Kawëta rikë Dios rikanqannö

Kawëta rikë Dios rikanqannö
  • ¿Imanötaq Dios rikan kawëta?

  • ¿Imataq nin Dios manaraq yureq wambrata wanutsiyanqampita?

  • ¿Imanötaq noqantsik rikätsikushun kawëta respetanqantsikta?

1. ¿Pitaq kamarqan llapan kawëyoqta?

“JEHOVAQA rasumpëpa Diosmi, pëqa kawëkaq Diosmi”, nerqanmi profeta Jeremías (Jeremías 10:10.) Hinamampis, Pëllam rurashqa llapan kawaqkunata. Tsëmi ciëlochö angelkuna niyarqan: “Imecatapis qammi camashqanqui. Cawenincuna qoshqa captiquim, llapanpis cawecayan”, nishpa (Apocalipsis 4:11). Hina rey Davidpis Jehová Diosta alabar kënömi cantarqan: “Qamchömi këkan kawëqa”, nishpa (Salmo 36:9). Tsëmi kawëqa Jehová Diospa qarënin.

2. ¿Imakunatataq Dios ruramun kawëkanantsikpaq?

2 Hinamampis, Jehová Diosmi kawatsimantsik (Hechos 17:28). Pëmi qomantsik mikonqantsik mikïta, uponqantsik yakuta, shütanqantsik vientota y täranqantsik Patsatapis (leyi Hechos 14:15-17). Y kë llapantaqa ruramun kushishqa kawanapaqmi. Tsënö kaptimpis, rasumpëpa llapan kawënintsikchö kushikïta tarinapaqqa, Diospa leyninkunatam musyanantsik y wiyakunantsik (Isaías 48:17, 18).

RESPETASHUN KAWËTA

3. ¿Imanötaq Jehová Dios rikarqan Caín, Abelta wanutsenqanta?

3 Kawënintsikta y hukpatapis respetanantsiktam Diosqa munan. Rikärishun; Adanwan Evapa punta wambrankuna Cainmi, pasëpa piñakurkorqan qepan kaq wawqin Abelwan. Jehová Diosqa alleqmi willarqan tsë shonqunchö wawqinta chikir piñakïnenqa hutsa rurëman apananta, pero Cainqa manam wiyakorqantsu. ‘Wawqinta maqarmi wanuratserqan.’ (Génesis 4:3-8.) Y kë Bibliachö willakïqa nimantsik, wawqinta wanutsenqampita Cainta Jehová Dios castiganqantam (Génesis 4:9-11).

4. Ley mosaica nishqanchö, ¿imanötaq Jehová rikätsikorqan, kawëta imanö rikänapaqpis?

4 Waranqa watakuna pasariptinnam, Jehová Dios israelitakunata leyninta qorqan Pë munanqannö serviyänampaq. Y Moiseswanmi kë leyninkunata willatserqan, tsëmi kë leykunataqa Ley mosaica nishpa reqiyan. Y tsë Leykunachömi: “Manam wanutsikunëkitsu”, nishpa mandamiento karqan (Deuteronomio 5:17). Y kë ley nenqanmi rikätserqan israelitakunata, Jehová Diospaq, kawë alläpa valoryoq kanqanta, y tsënölla nuna mayinkunapa kawëninkunatapis valorayänampaq.

5. ¿Imanötaq manaraq yureq wambra wanutsita rikashwan?

5 ¿Y imanötaq Jehová Dios rikan mamampa pachanchö winëkaq wambrata? Ley mosaica nishqanchöqa willakorqan, tsë wambrata mana wanutsiyänampaqmi. Tsënömi Jehová Diospaqqa manaraq yureq wambrapa kawënimpis alläpa valoryoq (leyi Éxodo 21:22, 23; Salmo 127:3). Tsëmi, manaraq yureq wambrata ardepa wanutsipis alläpa hutsa.

6. ¿Imanirtaq nuna mayintsikta chikinantsiktsu?

6 Kawëta alleq respetanapaqqa, nuna mayintsiktapis shumaqmi rikänantsik. Tsëmi Bibliaqa nimantsik: “Meyqanpis wawqin chikeqqa wanutsikoqmi; i musyayankim ni pï wanutsikoq manam katsintsu wiñey kaweyta kikinchow”, nishpa (1 Juan 3:15QKW). Y mana wanushpa kawanapaqqa, chipyëpam horqanantsik shonquntsikpita nuna mayintsik chikita, tsëpitam shamun imëka mana alli rurëkunapis (1 Juan 3:11, 12). Tsëmi alläpa preciso kuyanakïta yachakï.

7. ¿Ima viciokunataq kawëta mana respetanqantsikta rikätsikun?

7 ¿Y imanötaq kawënintsiktaqa rikashwan? Wanïtaqa manam llapampis munayantsu, pero wakinqa kushikuyänanrëkurmi peligroman churayan kawëninkunata. Drögawan, cigärrowan y cocawampis malograyanmi cuerponkunata y wakinnäqa wanuyanmi. Kënöpa cuerponkunata malograq nunakunaqa manam kuyayantsu kawëninkunata. Kë viciokunaqa rakcha y mana allim kayan Diosnintsikpa nawimpaq (leyi Romanos 6:19; 12:1; 2 Corintios 7:1). Pë munanqannö servinapaqqa haqinantsikmi kë viciokunata. Itsapis kë haqiqa faciltsu kanman. Pero Jehová Diosqa yanapamënintsikta puëdenmi y Pëqa këkunata haqinapaq y kawënintsikta huk qarëtanö rikänapaq llapan rurëkanqantsiktaqa alläpa valoryoqtam rikan.

8. ¿Imanirtaq imëpis kawënintsikta cuidanantsik?

8 Kawëta respetarqa imëpis cuidakushunmi. Y manam ardëpaqa kushikunarëkurlla peligroman churashuntsu. Manam cärrotapis llutaqa manejashuntsu ni malogranakïpa pukllakunamampis ëwashwantsu (Salmo 11:5). Unë Israelitakunata Jehová leynin qonqanchömi nerqan: “Huk mushoq wayita rurarqa wayikipa tëchonchö hiruroq perqata ruranki [...] mana ishkiyämunampaq tsënöpa mana culpayoq kanëkipaq”, nishpa (Deuteronomio 22:8). Tsë leyqa, noqantsik imata ruranapaqpis alleqmi yachatsimantsik. Tsëmi, wayiki escalërayoq kaptenqa altsanëkim seguro kanampaq, tsënöpa ishkir mana malograkuyänampaq. Cärroyoq karqa alli rikekurmi puritsinëki. Ama permititsu wayiki o cärriki qampaq y wakimpaq huk peligro kananta.

9. Kawëta respetarnenqa, ¿imanöraq animalkunata rikashwan?

9 ¿Imanötaq Jehová rikan animalkunapa kawëninta? Alläpa valoryoqtam rikan. Pëqa wanutsinata permitin: Mikunapaq, vestikunapaq, y imëka peligrokunapitapis tsapäkunapaq kaptinllam (Génesis 3:21; 9:3; Éxodo 21:28). Pero kushikunanllapaq hipatseq y wanutseqqa manam allitatsu rurëkan, y mana väleqtanömi kawëta rikëkan (Proverbios 12:10).

YAWARTA RESPËTOWAN RIKÄSHUN

10. ¿Imanötaq Jehová Dios rikätsikorqan kawë yawarchö këkanqanta?

10 Caín, Abelta wanuratsiptinmi Jehová nerqan: “Wawqikipa yawarninmi patsapita noqaman qayakëkämun” nishpa (Génesis 4:10). Wawqikipa yawarnin nerqa, Jehová Diosqa parlëkarqan Abelpa kawënimpaqmi. Cainqa castigotam chaskinan karqan wawqinta wanutsenqampita. Tsë Abelpa yawarnin o kawëninqa, Jehová Diosman justiciata mañakur qayakoqnömi karqan. Kawë yawarchö këkanqanqa más alleq rikakurerqan Diluvio pasariptinmi. Manaraq Diluvio kaptenqa nunakuna mikuyaq frutakunata, verdürakunata, granokunata, y tsaki mikïkunallatam. Pero Diluvio pasariptinnam Noëta y wambrankunata Jehová nerqan: “Llapan kawëyoq animalkunam mikunëkipaq kanqa”. Tsëta nirirnam yapë kënö nirerqan: “Ëtsanllatam mikuyänëki, —yawarnintaqa— manam mikuyänëkitsu” nishpa (Génesis 1:29; 9:3, 4). Clarom këkan Jehová Diospaqqa yawarchö kawë këkanqan.

11. Noëpa tiempompita patsë, ¿imata mana mikuyänampaqtaq prohibishqa Jehová?

11 Yawartaqa respetashwan mana mikurninmi. Israelitakunata Leynin qonqanchömi kënö mandakorqan Jehová Dios: “Mëqan nunapis [...] huk chukaru animalta o huk pishquta mikunampaq wanutserqa, yawarnintam patsaman hichanan y allpawanmi tsapanan. Tsëmi Israelpa tsurinkunata nerqä: ‘Manam ni ima ëtsapa yawarnintapis mikunëkitsu [...]’”, nishpa (Levítico 17:13, 14). Ima animalpa yawarnintapis Noe mana mikunampaq Jehová Dios prohibenqanqa, puwaq pachak watakuna pasashqana këkaptimpis valoryoqllaran këkarqan. Jehová Dios nenqanqa alleq clärom rikakïkarqan, sirveqninkunaqa yawarninta mana mikushpa ëtsanllata mikuyänampaq. Patsamanmi hichayänan karqan yawartaqa, tsëqa Jehová Diosta tsë kawëta kutitseq cuentam karqan.

12. Apostolkunapa tiemponchö, ¿ima leytataq patsätsiyarqan, y imanirtaq kanampis allilla?

12 Noqantsiktapis huk tsënö leytam qomarqontsik. Jesus wanuriptin apostolkunapa tiemponchömi, Jesuspa qateqninkuna dirigeq apostolkuna y ancianokuna, cristianokuna wiyakuyänampaq mandamientokunata patsätsiyarqan. Y tsë reunionchömi kë acuerdoman chäyarqan: “Santu Espiritum cäyitsiyämarqon y quiquïcunam pensayarqö ‘costumbrïcunataraq cumplï’ nir, mana oblïgayänaqpaq, sinoqa mas presisu caqcunallata rurayänequipaq. Tsemi ama micuyanquitsu imajincunata qarayashqan etsacunata, ni jurcaquëpa wanushqa animalcunapa etsancunata, ni yawarnintapis ama micuyanquitsu. Ama jucwan jucwan pununacuyanquitsu”, nishpa (Hechos 15:28, 29; 21:25). Tsëmi, yawartaqa mikunantsiktsu. Diosnintsikpa nawimpaqqa këta wiyakïqa alläpa precïsom, ídolo adorëpita y lluta wätanakïpita witikoqnömi.

¿Médico ama alcoholta upïtsu nishuptikeqa, vënëkipa churakunkimantsuraq?

13. ¿Imataq yanapamantsik, yawar churakï alläpa hutsa kanqanta musyanapaq?

13 Yawarta ama mikuyëtsu nenqanqa, ¿yawar churakïtapis prohibintsuraq? Awmi, tsënömi. Këman pensakurkï, huk médico alcoholta amana upïtsu nishunkiman, pero ¿vënëkipa churakïkaptikeqa allitsuraq kanman? Manachi, upïkaq cuentachi tsëqa kanman. Tsënömi hina, yawarpita witikorqa manam vënantsikpapis churakunantsiktsu. Tsëmi tsë leyta cäsokorqa, yawarta churamänantsikta munanantsiktsu.

14, 15. Mëdicokuna huk cristianota yawarta churakï niyaptenqa, ¿imatataq ruranman y imanir?

14 Pero ¿imatataq ruranman huk cristiano qeshyarnin, o malograkushqa karnin operacionta wanar? Itsa mëdicokunaqa, yawarta mana churakorqa wanunkim niyanman. Pero huk cristianoqa manam wanïta munantsu, tsëmi Diosnintsik qaranqan kawëninta kuyar, yawarpa rantin huk hampikunata chaskikunampaq listo këkan.

15 ¿Kanan tiempo más kawëta munartsuraq Dios mandakonqanta huk cristiano cäsokunmantsu? Jesusmi kënö nerqan: “Pipis caweninllapaq yarparaq caqqa ushacanqam; peru noqarecur caweninta oqraq caqqa wiñe cawetam tarenqa”, nishpa (Mateo 16:25). Manam ni mëqantsikpis wanïtaqa munantsiktsu. Pero kanan tiempochö Diosnintsik mandakonta mana cäsokur kawënintsikta salvarqa, manam chaskishuntsu shamoq tiempochö mana wanushpa kawakïta. Tsëmi, Diosnintsikpa leyninqa noqantsikpaq alli kanqanman confiakunantsik. Y kanan tiempochö Diosnintsikpa leyninta wiyakïkar wanushqaqa, yapëmi Diosnintsik kawënintsik qomashun shamoq tiempochö (Juan 5:28, 29; Hebreus 11:6).

16. ¿Imanötaq cristianokuna rikäyan yawarta?

16 Rasumpëpa fiel cristianokunaqa, Jehová Diospa leyninta wiyakuyänampaq listom këkäyan. Tsëmi, yawartaqa mikuyantsu, ni churakuyantsu cuerponkunaman. * Hina creiyanmi, yawar Kamaqqa nunakunapaq más alli kaqta munanqanta. ¿Qampis tsënöku creinki?

¿IMALLATATAQ YAWARWAN RURAYANAN KARQAN?

17. Unë tiempo israelitakunata, ¿imallapaq yawar kanqantaraq Jehová nerqan?

17 Ley mosaicam rikätsikorqan alleq claro yawarwan imata rurayänantapis. Imanöpis israelitakuna adorayänampaq leyninkunata qormi Jehová Dios nerqan: “Ëtsapa almanqa [o kawëninqa] yawarchömi këkan, y kikïmi churarqö altarman hutsëkikunata limpiamunampaq, y yawarlla hutsata limpiaptin”, nishpa (Levítico 17:11). Israelitakuna mana allita rurarqa, hutsankunapita limpio quedayänampaqmi, huk animalta wanïkatsir sacrificäyaq y wakin yawarnintanam apayaq altarman. Tsëllapaqmi yawarqa karqan.

18. ¿Ima bendicionkunatataq chaskishun Jesucristu yawarninta ramanqampita?

18 Kanan tiempo rasumpëpa cristianokunaqa manam Ley mosaica nishqantatsu qatiyan, tsëmi animalkunata sacrificäyantsu, ni yawarninta altarman apayantsu (Hebreus 10:1). Pero israelitakuna yawarta altarman apayanqanqa rikätsikorqan Diosnintsikpa wambran Jesucristu, kawëninta sacrificänantam. Capítulo 5 nishqanchö yachakonqantsiknöpis Jesusqa kawënintam entregarqan, yawarninta ramarnin. Tsëpitanam ciëlota kutikorqa Diosta qoykorqan, huk kutilla ramanqan yawarnimpa valorninta (Hebreus 9:11, 12). Tsëwanmi apamorqan hutsantsikpita perdonta chaskinapaq, y nänita kichamorqan mana wanushpa kawakïman chänapaq (Mateo 20:28; Juan 3:16). Awmi, yawarninta tsënö ramanqanqa alläpa precïsom karqan llapantsikpaq (1 Pedru 1:18, 19). Salvakushonqa Jesucristu yawarninta ramanqanman fëta churarllam.

¿Imanöraq rikätsikushwan kawëta y yawarta respetanqantsikta?

19. ¿Imatataq ruranman huk cristiano, llapan nunapa yawarnimpita culpayoq mana kanampaq?

19 ¡Imanömi Diosnintsikta agradecikuntsik kë shumaq kawëta qoykamanqantsikpita! Kë agradecikonqantsikmi yanapamäshun nunakunata willapänapaq, Jesuspa sacrificionman fëta churarnin mana wanushpa kawakïta tariyänampaq. Y këtaqa kushishqam rurashun, y Jehová Diosnömi rikäshun nuna mayintsikpa kawënin alläpa valoryoq kanqanta (leyi Ezequiel 3:17-21). Tsë willapäkïta willakorqa, apóstol Pablunömi nishun: “Mananam culpayoqnatsu cashaq mana creyicuyanqanrecur castigashqa cacuyaptiquipis. Porqui Diosnintsic llapan nenqantam willayashqa cayaq jucllellatapis mana pantarishpa” (Hechos 20:26, 27). Tsëmi, kawëta y yawarta respetanqantsikta y kuyanqantsiktaqa rikätsikuntsik, nuna mayintsikta Diosnintsikpa alli willakïninkunata y shamoq tiempochö ruramunanta willaparnin.

^ par. 16 Yawarta mana churamänapaq juk tratamientukunapita musyëta munarqa “Opciones de calidad a la transfusión” nishqan capïtuluchö ¿Cómo puede salvarle la vida la sangre? nishqan follëtu rikäri.