1. Zo wa la asala ye kue so ayeke na fini?

PROPHÈTE Jérémie atene: “L’Eternel ayeke tâ Nzapa; Lo yeke Nzapa so ayeke na fini.” (Jérémie 10:10). Nga, a yeke Jéhovah la asala ye kue so ayeke na fini. Acréature so ayeke na yayu atene na ndo lo: “Mo sala ye kue giriri, na ala yeke, na A créé ala, teti bê ti Mo aye tongaso.” (Apocalypse 4:11). Tongana lo yeke sala bia ti sepela na Nzapa, Gbia David atene: “Lingu so amû fini ayeke na Mo.” (Psaume 36:10). So ti fa na e so fini ayeke mbeni matabisi so alondo na Nzapa.

2. Nzapa asala nyen ti tene e ngbâ lakue na fini?

² Jéhovah amû nga aye so asala si e ngbâ lakue na fini (Kusala 17:28). A yeke lo si asala akobe so e yeke te, ngu so e yeke nyon, pupu so e yeke hu nga sese so e yeke na ndo ni. (Diko Kusala 14:15-17.) Jéhovah asala aye so kue na mbeni lege so asala si ti duti na fini amû ngia mingi na zo. Me ti hinga nzerengo ti fini kue, a yeke nzoni e hinga andia ti Nzapa na e kpe ni.​—Esaïe 48:17, 18.

3. Nzapa abâ ti lo lani fango Abel tongana nyen?

³ Nzapa aye ti tene e bâ fini na nene ni, atâa a yeke fini ti e wala ti amba ti e. Na tapande, na ngoi ti Adam na Eve, molenge ti ala ti koli Caïn asala tâ kota ngonzo juska ti gue ti fâ ngambe ti lo Abel. Kozoni si ye so asi, Jéhovah agboto mê ti Caïn so ngonzo ti lo alingbi ti gue na lo ti sala mbeni kota siokpari. Me Caïn  amä wango so pëpe. Lo ‘londo na tele ti ita ti lo Abel, na lo fâ lo.’ (Genèse 4:3-8). Jéhovah afâ ngbanga na ndo ti Caïn teti so lo fâ ita ti lo.​—Genèse 4:9-11.

4. Na yâ Ndia ti Moïse, Nzapa afa tongana nyen so lo bâ fini tâ na nene ni mingi?

⁴ Angu mingi mingi na pekoni, Jéhovah amû na azo ti Israël andia ti mû maboko na ala ti sala na lo na mbeni lege so anzere na bê ti lo. Teti so Jéhovah amû lani andia so na lege ti prophète Moïse, a yeke hiri ni nga Ndia ti Moïse. Mbeni komandema na yâ Ndia ti Moïse ni atene: “A lingbi mo fâ zo pëpe.” (Deutéronome 5:17). Tënë so afa lani na azo ti Israël so Nzapa abâ fini na nene ni mingi, na a lingbi azo aduti nga na mara ti bango ndo ti lo so na ndo fini ti amba ti ala.

5. A lingbi e bâ tukungo ngo tongana nyen?

⁵ Ka tongana molenge ade na yâ ti mama ti lo, fini ti lo ayeke nga na nene ni? Na yâ Ndia ti Moïse, a yeke sioni mingi tongana mbeni zo asala si mbeni molenge so ade na yâ ti mama ti lo awara kuâ. Ye so afa so même fini tongaso kue ayeke na ngele mingi na lê ti Jéhovah. (Diko Exode 21:22, 23; Psaume 127:3.) So aye ti fa so tukungo ngo ayeke sioni.

6. Ngbanga ti nyen a lingbi e ke mbeni mba ti e pëpe?

⁶ Ti bâ fini na nene ni aye ti tene nga ti duti na nzoni bango ndo na ndo amba ti mo. Bible atene: “Azo kue so ake aita ti ala ayeke awafango zo, na e hinga wafango zo ayeke na fini ti lakue lakue na yâ lo pëpe.” (1 Jean 3:15). Tongana e ye fini ti lakue lakue, a lingbi e zi tâ na yâ ti bê ti e yamba kengo ndo kue so e lingbi ti duti na ni na mbage ti mbeni mba ti e, teti so mingi ti aye ti sioni so azo ayeke sala na amba ti ala ayeke to nda ni kozoni kue na kengo ndo so ala yeke na ni na bê ti ala teti azo so (1 Jean 3:11, 12). A yeke kota ye mingi ti tene e manda ti ndoye tele na popo ti e.

7. Fa ambeni ye so na salango ni zo afa so lo bâ fini na nene ni pëpe.

⁷ Fadeso, tongana a ndu fini ti e mveni, e yeke bâ ni tongana nyen? Ti tâ tënë ni, azo aye ti kui pëpe. Ye oko, ambeni zo ayeke sala ngia na fini ti ala. Na tapande, azo mingi ayeke nyon manga, colle wala ambeni mbangi nde ti mû maboko na ala ti bâ  tele ti ala nzoni. Mara ti aye tongaso ayeke sala sioni na tele ti zo na fani mingi a yeke fâ azo so ayeke nyon ni. Tongana mbeni zo atï na tele ti aye so ti nyon ni lakue, a fa so lo bâ fini na nene ni oko pëpe. Asalango ye tongaso ayeke sioni mingi na lê ti Nzapa. (Diko aRomain 6:19; 12:1; 2 aCorinthien 7:1.) Ti tene Nzapa ayeda na kusala so e sala na lo, a lingbi e dö lege ti aye so kue e zia. Atâa so a yeke peut-être kete ye pëpe ti ke aye so, Jéhovah alingbi ti mû na e ye so e yeke na bezoin ni. Nga, bê ti lo anzere na angangu so e yeke sala ti bata fini ti e tongana mbeni matabisi ti ngele mingi so alondo na lo.

8. Ngbanga ti nyen a lingbi e bâ nzoni si aye so e yeke na ni aga na kpale pëpe na e nga na ambeni zo?

⁸ Tongana e bâ fini na nene ni, e yeke bâ lakue nene ti bâ si aye so e yeke na ni aga na kpale pëpe na e wala na ambeni zo. Tongaso, e yeke sala ye gi kirikiri tongaso pëpe sân ti gbu li na ndo ti ye so e yeke sala, nga e yeke sala ngia na fini ti e pëpe gi ngbanga ti wara nzerengo tele na peko ti mbeni ye. E yeke mû ande kutukutu wala moto ti kpe na ni kirikiri pëpe, wala e yeke bi tele ti e pëpe na yâ ti angia ti ngangu tongana boxe wala karaté so alingbi ti sala sioni na tele ti zo (Psaume 11:5). Ndia so Nzapa amû giriri na Israël atene: “Tongana mo sala fini da [so li ni ayeke gi kpangbala], a lingbi mo kanga tele ti ndoda na gbagba si zo atï na sese pëpe, na ngbanga ti mênë aga na lege ti da ti mo pëpe.” (Deutéronome 22:8). Ti sala ye alingbi na ndia ti Bible so, a yeke ti mo ti bâ ndo nzoni na ndo ti ambeni ye, na tapande dû ti kabine ti mo si a kungbi na mbeni zo pëpe, nga dungu ti mo si zo atï dä pëpe. Nga, tongana mo yeke na mbeni kutukutu wala moto, bâ si mbeni ye amanke na tele ni pëpe tongaso si kpengo na ni aga na kpale na mo pëpe. Zia pëpe si da ti mo wala kutukutu ti mo aga na kpale na mo wala na ambeni zo.

9. Tongana e bâ fini na nene ni, e yeke sala tongana nyen na anyama?

⁹ Ka tongana a yeke fini ti mbeni nyama, e yeke tene nyen? Fini ti anyama nga kue ayeke na ngele mingi na lê ti Nzapa so asala ala. Nzapa amû yanga na azo ti fâ anyama ti sala na kobe na bongo wala ti tene anyama ni asala sioni pëpe na ambeni zo  (Genèse 3:21; 9:3; Exode 21:28). Ye oko, ti sala sana na anyama wala ti sala ngia ti fango ala ayeke sioni na a fa so e bâ fini na nene ni pëpe.​—aProverbe 12:10.

10. Nzapa afa kamba so ayeke na popo ti fini na mênë tongana nyen?

¹⁰ Na pekoni so Caïn afâ ita ti lo Abel, Jéhovah atene na Caïn: “Yanga ti mênë ti ita ti mo atoto na Mbi na sese.” (Genèse 4:10). Tongana Nzapa asala tënë ti mênë ti Abel ge, lo ye ti sala tënë ti fini ti Abel. Caïn alungula fini ti Abel, na fadeso ngbanga ayeke na li ti Caïn. Ye ni ayeke mo bâ mo tene mênë ti Abel la ayeke toto na Jéhovah ti hunda lo ti fâ ngbanga ti mbilimbili na ndo ye so asi. Na peko ti Kota Moa so asi na ngoi ti Noé, a kiri a fa kamba so ayeke na popo ti fini na mênë. Kozoni na Kota Moa, azo ayeke te gi alê ti keke, akugbe ti kasa na alê ti kobe. Me na peko ti Kota Moa ni, Jéhovah atene na Noé nga na amolenge ti lo: “Fade anyama kue so atambela, na ala yeke na fini, ayeke kobe teti i, legeoko tongana Mbi mû kugbe kasa na i giriri.” Me lo lu nga ndia so: “Nyama so mênë ni ade dä, i te pëpe, teti mênë ayeke fini ni.” (Genèse 1:29; 9:3, 4). A yeke polele so ti Jéhovah, kota kamba ayeke na popo ti fini na mênë.

11. Ti londo na ngoi ti Noé, Nzapa amû yanga lani ti tene a sala nyen pëpe na mênë?

¹¹ E yeke fa so e bâ mênë na nene ni tongana e te ni pëpe. Na yâ ti Ndia so Jéhovah amû giriri na azo ti Israël, lo tene: “Tongana mbeni zo . . . agi nyama, na lo fâ mbeni nyama wala ndeke so lo lingbi te, a lingbi lo sa mênë ni na sese, na lo zia pupu-sese na ndo ni. . . . Mbi tene na amolenge ti Israël, A lingbi i te mênë ti mi oko pëpe.” (Lévitique 17:13, 14). Yanga so Nzapa amû kozo na Noé ti te mênë ti nyama pëpe angbâ lani na ngangu lakue angu 800 na pekoni. Bango ndo ti Jéhovah ayeke lani polele: awakua ti lo alingbi ti te mi ti nyama me mênë ni pëpe. A yeke ti ala ti tuku mênë ni na sese, tongana mbeni lege ti fa so ala kiri fini ti nyama ni na Nzapa.

12. Komandema wa so andu mênë so a mû ni giriri na gbe ti yingo vulu angbâ lakue na ngangu laso?

¹² Mara ti komandema tongaso ayeke nga dä teti aChrétien.  Abazengele na ambeni koli so amû li ni na popo ti akozo disciple ti Jésus abungbi tele ti mû desizion na ndo ti akomandema so a hunda na aChrétien kue ti bata. Tënë ti ala ti nda ni ayeke so: “A yeke nzoni na lê ti Yingo Vulu, na ti e nga, ti zia kota kungba na ndo i pëpe, a yeke gi ye so si a lingbi i sala: i ke ye so ala mû na sandaga na ayanda, na mênë, na anyama so a gbu go ti ala si ala kui [si mênë ni angbâ na yâ tele ti ala], na ye ti pitan.” (Kusala 15:28, 29; 21:25). Ni la, a lingbi e ngbâ ti ‘ke mênë’. Na lê ti Nzapa, batango komandema na ndo mênë ayeke kota mingi legeoko tongana batango akomandema so andu vorongo yanda na pitan.

13. Mû mbeni tapande ti fa ngbanga ti nyen komandema so a mû ti ke mênë andu nga tënë ti ziango mênë na tele ti mo.

¹³ Komandema so ahunda ti ke mênë andu nga tënë ti mungo mênë ti zia na tele ti mo? Biani, a ndu ni nga. Zia e mû gi mbeni tapande: mbeni docteur atene na mo ti nyon sämba pëpe. So aye ti tene gi so a lingbi mo nyon sämba ni pëpe na yanga, me mo lingbi ti yeda si a mû ni na yâ ti sérum ti zia na tele ti mo? Ên-ën. Tongaso nga, ti ke mênë aye ti tene ti zia ni na mbeni lege oko pëpe si a lï na yâ tele ti e. Komandema so a mû ni ti ke mênë aye ti tene so e yeke zia pëpe si mbeni zo amû mênë azia ni na tele ti e.

14, 15. Tongana ambeni docteur atene na mbeni Chrétien so a lingbi lo mû mênë, lo yeke sala tongana nyen? Ngbanga ti nyen?

¹⁴ Tongana mbeni ye asi si mbeni Chrétien awara kota kä wala a hunda ti kpe na lo hio na hôpital, a yeke sala tongana nyen? A lingbi ti si so adocteur ni atene so a lingbi a zia tâ gi mênë na tele ti lo, tongaso pëpe lo yeke kui. Biani, Chrétien aye ande pëpe ti kui. Na salango ngangu kue ti bata fini ti ngele ngangu so Nzapa amû na lo, Chrétien so ayeke yeda ande na ayorö nga na akode kue ti savango na zo so awanganga ni ayeke sala na kusala tongana ala sala kusala pëpe na mênë. Ni la, lo yeke hunda ti tene a sala tongaso na lo, na lo yeke yeda na ayorö kue so a yeke mû ni na place ti mênë ti tene a sava na lo.

¹⁵ Fade mbeni Chrétien ayeke yeda ti doro ndia ti Nzapa gi ti ngbâ na fini teti kete ngoi na yâ sese ti fadeso? Jésus atene: “Zo  so aye ti sö fini ti lo, fade lo girisa fini ti lo; na zo so agirisa fini ti lo teti Mbi, fade lo wara fini ti lo.” (Matthieu 16:25). Biani, e ye pëpe ti kui. Me tongana e tara ti sö fini ti e ti fadeso na dorongo ndia ti Nzapa, e lingbi ande ti girisa fini ti lakue lakue. Ni la, a yeke duti lege ti ndara ti dë kite pëpe so andia ti Nzapa ayeke na lege ni, na ti duti na beku kue so tongana e kui, atâa ye wa asala si e wara kuâ ni, fade Lo so amû fini na e ayeke dabe ti lo na e ande na ngoi so lo yeke zingo azo na kuâ, na fade lo yeke kiri ti mû na e matabisi ti ngele ngangu so, so ti tene fini.​—Jean 5:28, 29; aHébreu 11:6.

16. Na ndo tënë ti mênë, awakua ti Nzapa aleke tâ na bê ti ala ti sala nyen?

¹⁶ Laso, atâ wakua ti Nzapa aye ti zia ye oko pëpe ti pusu ala ti doro ndia ti Nzapa na ndo mênë. Ala yeke te ni pëpe atâa lege so a mû ni na ala ti tene ala te. Nga, ala mû mênë pëpe ti sava na kobela ti ala. * Ala hinga biani so Lo so asala mênë ahinga ye so ayeke sala nzoni mingi na ala. Mo mä na bê na ni?

17. Na ngoi ti Israël ti giriri, oko kusala so a sala na mênë na so Jéhovah Nzapa ayeda na ni ayeke so wa?

¹⁷ Ndia ti Moïse agboto lê mingi na ndo ti oko kusala so a hunda ti sala na mênë. Na ndo lege ti vorongo Nzapa so a ku na mbage ti azo ti Israël ti giriri, Jéhovah amû komandema so, lo  tene: “Fini ti mi ayeke na yâ mênë, na Mbi mû mênë na i na ndo balaga ti sala songo teti âme ti i, teti a yeke mênë so asala songo ngbanga ti fini so ayeke na yâ ni.” (Lévitique 17:11). Tongana azo ti Israël asala siokpari si ala ye ti wara pardon, ala lingbi ti mû na sandaga mbeni nyama, na a yeke tuku mbage ti mênë ni na ndo ti balaga ti tabernacle wala na pekoni na ndo balaga ti temple ti Nzapa. Oko kusala so a hunda lani ti sala na mênë ayeke gi na ngoi ti asandaga tongaso.

18. Aye ti nzoni wa e lingbi ti wara na lege ti mênë ti Jésus so a tuku?

¹⁸ Atâ Chrétien ayeke na gbe ti Ndia ti Moïse pëpe, na tongaso ala yeke mû asandaga ti anyama pëpe ti mû mênë ni ti zia na ndo ti mbeni balaga (aHébreu 10:1). Ye oko, kusala so a yeke sala lani na mênë na ngoi ti Israël ti giriri agboto lê na ndo sandaga ti kota ngele ti Molenge ti Nzapa, Jésus Christ. Tongana ti so e manda na chapitre 5, Jésus amû lani fini ti lo na ziango si a  sa mênë ti lo tongana mbeni sandaga. Na pekoni so lo kui na lo zingo, lo kiri na yayu na lo fa na Nzapa fani oko biaku ngele ti mênë ti lo so a tuku ni (aHébreu 9:11, 12). Ye so azia gunda ti pardon ti siokpari ti e na a zi lege ti fini ti lakue lakue na e (Matthieu 20:28; Jean 3:16). Lege so a sala kusala na mênë tongaso aga ye so ayeke tâ kota mingi (1 Pierre 1:18, 19). A yeke gi na lege ti mabe ti e na yâ ngele ti mênë ti Jésus so a tuku ni si e lingbi ti wara salut.

19. A lingbi e sala nyen ti tene ‘ngbanga ti mênë ti zo oko aduti na li ti e pëpe’?

¹⁹ E lingbi ti kiri singila mingi na Jéhovah Nzapa ndali ti fini so lo mû na e na yâ ndoye ti lo. A lingbi ye so apusu e ti fa na amba ti e so ala lingbi ti wara fini ti lakue lakue tongana ala fa mabe na yâ sandaga ti Jésus. Tongana e bâ fini ti amba ti e tongana ti so Nzapa abâ ni, fade a yeke pusu e ti sala ni na bê kue nga na wâ. (Diko Ezéchiel 3:17-21.) Tongana e sala kue ti yö kungba ti e so nzoni, e yeke wara lege ande ti tene tongana bazengele Paul: “Ngbanga ti mênë ti zo oko ayeke na li ti mbi pëpe, teti mbi ke pëpe ti fa na i wango-tene kue ti Nzapa.” (Kusala 20:26, 27). Ti fa na azo tënë na ndo ti Nzapa nga na aye so lo leke ti sala ayeke lege ti nzoni ahon tanga ni kue ti fa so e bâ fini na mênë na nene ni.