1. Akatonge diangɔ tshɛ diasɛna?

OMVUTSHI Jɛrɛmiya akate ate: ‘Lo mɛtɛ, Jehowa ekɔ Nzambi. Nde ekɔ Nzambi kasɛna.’ (Jɛrɛmiya 10:10) Ndo nto, Jehowa Nzambi kele Otungi wa diangɔ tshɛ diasɛna. Ditongami dia l’olongo diakate lo dikambo diande ɔnɛ: “Wɛ kakatonge diangɔ tshɛ, ndo oma lo lolango layɛ mbakadionge ndo mbakadiatongama.” (Ɛnyɛlɔ 4:11) Lo osambo ɔmɔtshi wakandatombola Nzambi, nkumekanga Davidɛ akate ate: “Eteko ka lumu keko lasuki la ye.” (Osambo 36:9) Mbokɛmaka hwe dia lɔsɛnɔ lekɔ woshasha w’oma le Nzambi.

2. Kakɔna kasala Nzambi dia nsukɛ nsɛnɔ yaso?

² Jehowa sukɛka ndo nsɛnɔ yaso. (Etsha 17:28) Nde mbatosha diangɔ dialɛso, ashi wanɔso, hiɛlɛlɛ yahɛngaso ndo nkɛtɛ yodjashiso. (Etsha 14:15-17) Jehowa akasale awui asɔ lo yoho yangɛnyangɛnya lɔsɛnɔ. Koko dia ndeka ngɛnangɛna la lɔsɛnɔ, sho pombaka mbeka ɛlɛmbɛ waki Nzambi ndo mbakitanyiya.​—Izaya 48:17, 18.

3. Ngande wakɔshi Nzambi woho wakadiake Kɛna Abɛlɛ?

³ Nzambi nangaka dia sho mbɔsa lɔsɛnɔ la nɛmɔ, oyadi lakiso hita kana laki anto akina. Ɛnyɛlɔ, lo nshi yaki Adama la Eva, Kɛna k’ɔnawɔ akoke Abɛlɛ wa kosɛnde nkɛlɛ k’efula. Jehowa akewola Kɛna dia nkɛlɛ kande kakakoke mbokonya lo pɛkato ka woke. Kɛna akɔnyɔla ɔhɛmwɛlɔ ɔsɔ. Nde ‘akamamɛ  Abɛlɛ w’ɔnango ko akodiake.’ (Etatelo 4:3-8) Jehowa akasha Kɛna dilanya l’ɔtɛ wakandadiake ɔnango.​—Etatelo 4:9-11.

4. Lo Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, ngande wakatɛtɛ Nzambi lo kɛnɛ kendana la yoho ya dimɛna ya mbɔsa lɔsɛnɔ?

⁴ Ɛnɔnyi nunu l’ɔkɔngɔ, Jehowa akasha ase Isariyɛlɛ ɛlɛmbɛ dia mbakimanyiya dia vɔ mbokambɛ lo yoho yetawɔnde. Lam’ele ɛlɛmbɛ ɛsɔ wakashama lo tshimbo y’omvutshi Mɔsɛ, vɔ mbelamɛka tena dimɔtshi ɔnɛ Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ. Ɔlɛmbɛ ɔmɔtshi l’atei w’Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ mbutaka ɔnɛ: “Tudiakaki.” (Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 5:17) Kɛsɔ kakɛnyaka ase Isariyɛlɛ dia Nzambi mbɔsaka lɔsɛnɔ l’onto la nɛmɔ ndo ɔnɛ anto pombaka mbɔsa lɔsɛnɔ l’anto akina la nɛmɔ.

5. Ngande wahombaso mbɔsa otondjelo wa diemi?

⁵ Ko onde ndo lɔsɛnɔ l’ɔna lahatotɔ mbele la nɛmɔ lo washo wa Nzambi? Lo ndjela Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, aki kɔlɔ ndjaka ɔna leke l’otema wa nyango. Lo mɛtɛ, kânga lɔsɛnɔ la ngasɔ lekɔ la nɛmɔ di’efula le Jehowa. (Etombelo 21:22, 23; Osambo 127:3) Kɛsɔ mɛnyaka dia otondjelo wa diemi wekɔ kɔlɔ.

6. Lande na kahatahombe mpetsha wanyaso anto?

⁶ Mbɔsa lɔsɛnɔ la nɛmɔ nembetshiyaka nto menda wanyaso anto la sso di’ɔlɔlɔ. Bible mbutaka ɔnɛ: “Onto tshɛ lahetsha ɔnango ekɔ ondjakanyi, ndo nyu mbeyaka dia ndooko ondjakanyi wayokondja lɔsɛnɔ la pondjo.” (1 Joani 3:15) Naka sho nangaka ndjokondja lɔsɛnɔ la pondjo, kete sho pombaka minya lohetsho tshɛ lele la so l’otema otsha le wanyaso anto, nɛ dia lohetsho lekɔ kiɔkɔ y’awui efula wa ngala. (1 Joani 3:11, 12) Ekɔ ohomba sho mbokana ngandji.

7. Naa ditshelo dimɔtshi diasala anto diɛnya dia hawɔshi lɔsɛnɔ la nɛmɔ?

⁷ Kayotota lo kɛnɛ kendana la woho wahombaso mbɔsa lɔsɛnɔ laso hita la nɛmɔ? Mɛtɛ anto hawolange mvɔ, koko amɔtshi ndjadjaka lo wâle wa nyɔi l’ɔtɛ w’ɛngɛnɔngɛnɔ. Ɛnyɛlɔ, anto efula nɔka mfɔka, kandji kana dinɔnɔ dikina dia wolo dia ndjangɛnyangɛnya. Dinɔnɔ sɔ ndanyaka demba ndo mbala efula diɔ ndjakaka wanɛ wadinɔ. Onto lele la mbekelo ka nɔka dinɔnɔ sɔ hɔshi lɔsɛnɔ oko ekila. Ditshelo sɔ diekɔ mindo lo washo wa Nzambi. (Rɔmɔ 6:19; 12:1; 2 Kɔrɛtɔ 7:1)  Dia kambɛ Nzambi lo yoho yetawɔnde, sho pombaka ntshika ditshelo dia woho ɔsɔ. Kânga mbele mbeyaka monga wolo nsala dikambo sɔ, Jehowa koka tosha ekimanyielo keso l’ohomba. Ndo nde ngɛnangɛnaka welo wadjaso dia mbɔsa lɔsɛnɔ laso oko woshasha w’oshinga wolo w’oma le nde.

8. Lande na kahombaso sɛnaka wolo diaha ɛngɔ kaso kɛmɔtshi mbidja nsɛnɔ y’anto lo wâle?

⁸ Naka sho mbɔsaka lɔsɛnɔ la nɛmɔ, kete tayodjaka yimba nshi tshɛ diaha lidja lo wâle. Hatohombe minya lɔsɛnɔ laso yimba kana lidja lo wâle wodjadja paka l’ɔtɛ wa mboka ɔlɔ kana wa ngɛnangɛna. Hatohombe ndawɔ la dikalo, mututu kana la mutuka lo yoho ya kɔlɔ ndo sho pombaka mbewɔ tɔkɛnyɔ ta ngala kana ta wâle. (Osambo 11:5) Ɔlɛmbɛ wakasha Nzambi ase Isariyɛlɛ w’edjedja wakataka ɔnɛ: “Lam’ayuyuhika luudu l’uyuyu [la nsambe k’ebamubamu], kudingi lukumbu l’utshimba w’ote alo, dia nshimba etshulwelu ka dikila lam’ayuyanga untu omotshi nko oma loko.” (Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 22:8) Lo ndjela tɔndɔ diele lo ɔlɛmbɛ ɔsɔ, paka wɛ sɛnaka wolo dia diangɔ dia lo luudu layɛ, ɛnyɛlɔ oko kibandola monga dimɛna diaha onto ɔmɔtshi ndjotakana, ndjɔkɔ kana ndjohomɔ. Naka wɛ ekɔ la mutuka, yashikikɛ dia wɛ koka nkɛndjakɛndja aha la wâle ɔmɔtshi ntomba. Tɛnake luudu kana mutuka ayɛ wonga wâle le yɛ kana le anto akina.

9. Naka sho mbɔsaka lɔsɛnɔ la nɛmɔ, ngande wahombaso nsɛna la waa nyama?

⁹ Kayotota dikambo dia lɔsɛnɔ la waa nyama? Ndo lɔ lekɔ ekila le Otungi. Nzambi aketawɔ di’anto ndjakaka nyama dia nkondja onatshi wa ndɛ, ahɔndɔ wa ndɔta kana dia nkokɛ anto oma lo wâle. (Etatelo 3:21; 9:3; Etombelo 21:28) Koko, ndjaka nyama odiakadiaka kana l’ɔtɛ wa tɔkɛnyɔ ekɔ kɔlɔ ndo dui sɔ mɛnyaka dia hatɔshi ekila ka lɔsɛnɔ la nɛmɔ.​—Tokedi 12:10.

10. Ngande wakɛnya Nzambi dia diɔtɔnganelo diekɔ lam’asa lɔsɛnɔ la dikila?

¹⁰ L’ɔkɔngɔ wa Kɛna ndjaka Abɛlɛ w’ɔnango, Jehowa akawotɛ  ate: “Delu dia dikila dia onanyo diambukuma pulu ndu le mi.” (Etatelo 4:10) Etena kakatɛkɛta Nzambi dia dikila diaki Abɛlɛ, nde aki lo ntɛkɛta dia lɔsɛnɔ laki Abɛlɛ. Kɛna akashishɛ Abɛlɛ lɔsɛnɔ lande, diakɔ diakandahombe mɛtɛ nongola dilanya. Aki oko dikila kana lɔsɛnɔ laki Abɛlɛ laki lo ndela dia Jehowa lisɔmbɔya. Diɔtɔnganelo diele lam’asa lɔsɛnɔ la dikila diakɛnyama nto l’ɔkɔngɔ wa Mvula k’elola ka lo nshi ya Nɔa. La ntondo ka Mvula k’elola, anto wakalɛka paka elowa, akatshikatshi, ntɔngɔ la edika. L’ɔkɔngɔ wa Mvula k’elola, Jehowa akatɛ Nɔa l’anande ate: “Dikendakenda tshe dieli la lumu diayuyala mbu ya nde yanyu. Dimi lambunyushadio uku akamanyusha tumbatumba tshe.” Koko Nzambi akadje ɔlɛmbɛ ɔnɛ ate: “Dikambu otoi, ku tanyuyilekaki esenyu [kana la lɔsɛnɔ], ndu lam’ekiyo la dikila.” (Etatelo 1:29; 9:3, 4) Mbokɛmaka hwe dia Jehowa mɛnyaka diɔtɔnganelo di’efula diele lam’asa lɔsɛnɔ la dikila dia etongami.

11. Okambelo akɔna wa la dikila wakashimbe Nzambi ntatɛ oma lo nshi ya Nɔa?

¹¹ Sho mɛnyaka dia sho mbɔsaka dikila la nɛmɔ etena katonaso dia dilɛ. Lo Ɛlɛmbɛ wakasha Jehowa ase Isariyɛlɛ, nde akadjanga ate: “Ndu pami tshe . . . layutudiaka nyama kana fudu katuwolekaka, ndi kasedia dikila, ku ndi dife kete. . . . Diako mbatelami ase Isariyele nti: Tanyolekaki dikila dia etungatunga tshe.” (Akambo w’ase Lɛwi 17:13, 14) Didjango diaki Nzambi diaha ndɛ dikila dia nyama diakandadjangɛ Nɔa yɛdikɔ y’ɛnɔnyi oko 800 la ntondo diakahombe ndjelama polo l’etena kɛsɔ. Kanyi yaki Jehowa yaki hwe: Ekambi ande wakakokaka ndɛ emunyi wa nyama koko aha dikila. Vɔ wakahombaka mbitshola dikila la nkɛtɛ, dia mɛnya ɔnɛ wambokaloya lɔsɛnɔ la etongami kakɔ le Nzambi.

12. Didjango diakɔna diendana la dikila diakashama oma le nyuma k’ekila lo ntambe ka ntondo dieke ohomba polo ɛlɔ kɛnɛ?

¹² Ndo Akristo mbahomba nkitanyiya didjango sɔ. Apɔstɔlɔ la apami akina wakalɔmbɔlaka ambeki waki Yeso wa lo ntambe ka ntondo wakasangana kâmɛ dia nsɔna wadjango wakahombaka ase etshumanelo tshɛ k’Akristo nkitanyiya.  Yɛdikɔ yakawɔshi yɔ nyɛ: “Nyuma k’ekila ndo shoamɛ tambɛna dia bu ohomba nyahatanyɛ wotsho laadiko di’akambo w’ohomba anɛ: Nyɔsɛkɛ diangɔ diakawalambola dikishi, dikila, nyama y’esena [yele dikila hadiotumbi oma l’emunyi ayɔ] ndo monanyi.” (Etsha 15:28, 29; 21:25) Ɔnkɔnɛ, sho pombaka ‘ntetemala nsɛka dikila.’ Lo washo wa Nzambi, sho pombaka nsɛka dikila woho wewɔso ɔtɛmwɛlɔ wa dikishi ndo awui wa mindo wa dieyanelo.

13. Sha ɛnyɛlɔ kɛnya dia didjango dia nsɛka dikila mendanaka ndo la wodjelo wa dikila.

¹³ Onde didjango dia nsɛka dikila mendanaka ndo la wodjelo wa dikila? Eelo. Ɛnyɛlɔ, tɔshi dia dɔkɔtɛlɛ akakoshimbe dia wɛ nnɔ wanu. Onde dui sɔ mɛnyaka dia wɛ hahombe nnɔ wanu l’onyɔ, koko wɛ koka mbika wanu lo eshisha ayɛ? Kema! Woho akɔ wâmɛ mbele, nsɛka dikila kɛdikɛdi ntona dia diɔtshiya lo alemba aso lo yoho tshɛ. Ɔnkɔnɛ, didjango dia nsɛka dikila mɛnyaka dia hatohombe mbetawɔ dia kânga onto ɔtɔi todja dikila oma lo eshisha aso.

14, 15. Naka adɔkɔtɛlɛ wambotɛ Okristo dia nde pombaka mbidja dikila, ahombande nsala ndo lande na?

¹⁴ Kayotota naka Okristo ɔmɔtshi akahomwe wolo kana pombaka nsala epaso ɔmɔtshi wa wolo? Tɔshi dia adɔkɔtɛlɛ wambota dia pombaka mbodja dikila ndo naka nde ntona, kete nde ayovɔ. Mɛtɛ, Okristo ɔsɔ halange mvɔ. Diakɔ diele, nde salaka la wolo dia nkokɛ woshasha wa lɔsɛnɔ w’oshinga wolo w’oma le Nzambi lo mbetawɔ weho ekina w’osakelo wahawakambe la dikila. Nde ayoyanga esakelo wa woho ɔsɔ naka wekɔ ndo ayetawɔ weho ekina w’ekanga wakaloya dikila.

¹⁵ Onde Okristo koka nsekola ɔlɛmbɛ waki Nzambi wendana la dikila paka dia nde ntshikala la lɔsɛnɔ lo tshanda mɔtshi tsho lo andja ɔnɛ? Yeso akate ate: “Onto tshɛ lalanga nkokɛ lɔsɛnɔ lande ayolishisha. Koko onto tshɛ lashisha lɔsɛnɔ lande l’ɔtɛ ami, ayolikondja.” (Mateo 16:25) Sho hatolange mvɔ. Koko, naka sho mpemba nkokɛ lɔsɛnɔ laso la kakianɛ lo nsekola ɔlɛmbɛ waki Nzambi wendana la dikila, kete tayoyadja  lo wâle wa nshisha lɔsɛnɔ la pondjo. Lâsɔ, ekɔ dui dia lomba dia sho ndjela ɔlɛmbɛ wosembwe waki Nzambi ɔsɔ, tele la eshikikelo tshɛ ɔnɛ, naka tayovɔ oyadi l’ɔkɔkɔ akɔna tshɛ, Kiɔkɔ ya lɔsɛnɔ laso ayoyotohɔ ndo ayoyotolola dia tosha woshasha w’oshinga wolo wa lɔsɛnɔ.​—Joani 5:28, 29; Hɛbɛru 11:6.

16. Kakɔna kamboyashikikɛ ekambi waki Nzambi la wolo tshɛ lo kɛnɛ kendana la dikila?

¹⁶ Ɛlɔ kɛnɛ, ekambi wa kɔlamelo waki Nzambi wamboyashikikɛ la wolo tshɛ dia nɛmiya ɔlɛmbɛ ande wendana la dikila. Vɔ hawole woho tshɛ wa dikila ndo hawetawɔ dikila oyadi l’ɔtɛ wa woho w’osakelo tshɛ. * Vɔ wekɔ l’eshikikelo dia Otungi wa dikila mbeyaka kɛnɛ koleki ɔlɔlɔ le wɔ. Onde wɛ mbetawɔka dikambo sɔ?

17. Lo Isariyɛlɛ wa lo nshi y’edjedja, naa okambelo ɔtɔi wa la dikila waketawɔmaka le Jehowa Nzambi?

¹⁷ Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ wakatɛtɛ lo woho ɔtɔi w’okambelo wa la dikila wele dimɛna. Lo kɛnɛ kendana la yoho yakahombaka ase Isariyɛlɛ wa lo nshi y’edjedja mbɔtɛmɔla, Jehowa akadjanga ate: “Lumu la dimba leko lu dikila. Dimi lakanyushalo l’ediakelu dia ntungela [“anima,” NW] anyu ekesanelu, ne dia dio dieli dikila diatutungaka ekesanelu dikambu dia lumu.” (Akambo w’ase Lɛwi 17:11) Etena kakasalaka ase Isariyɛlɛ pɛkato,  vɔ wakakokaka nkondja edimanyielo lo nambola nyama ko mɔnga dikila diatɔ lo dihole di’elambwelo diaki ntondo lo tabɛrnakɛlɛ ko l’ɔkɔngɔ diɔ ndjonga lo tɛmpɛlɔ kaki Nzambi. Elambo ɛsɔ mbaki woho ɔtɔi w’okambelo wa la dikila waki dimɛna.

18. Wahɔ ndo ɛtshɔkɔ akɔna wakokaso nkondja oma lo dikila diakatshola Yeso?

¹⁸ Lam’ele Akristo wa mɛtɛ kema l’ɛse k’Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, vɔ hawolambola elambo wa nyama kana mɔnga dikila dia waa nyama lo dihole di’elambwelo. (Hɛbɛru 10:1) Koko, woho wakawakambaka la dikila lo dihole di’elambwelo lo Isariyɛlɛ wa lo nshi y’edjedja aki didjidji dia olambo w’oshinga wolo, mbuta ate, olambo waki Yeso Kristo, Ɔna Nzambi. Oko wakateke lo tshapita 5 ya dibuku nɛ, Yeso akakimɔ lɔsɛnɔ lande l’onto dikambo diaso lo mbetawɔ dia dikila diande tshulɔma oko olambo. Oma lâsɔ, nde akadɛ l’olongo ndo akatosha  Nzambi nɛmɔ dia dikila diande diakatshulɔma mbala ɔtɔi lo pondjo. (Hɛbɛru 9:11, 12) Diɛsɛ l’olambo ɔsɔ mbakondjaso edimanyielo ka pɛkato yaso ndo mbeso la elongamelo ka nkondja lɔsɛnɔ la pondjo. (Mateo 20:28; Joani 3:16) Okambelo ɔsɔ wa lânde wa la dikila waki mɛtɛ ohomba efula! (1 Petero 1:18, 19) Dia sho shimbamɛ, paka sho monga la mbetawɔ lo dikila diakatshola Yeso.

19. Ahombaso nsala diaha sho monga la “onongo wa dikila di’onto kaanga ɔtɔi”?

¹⁹ Sho pombaka monga la lowando l’efula le Jehowa Nzambi lo woshasha ɔsɔ wa lɔsɛnɔ wakandatosha la ngandji tshɛ! Onde dikambo sɔ hatotshutshuya dia mbewoya anto akina diaaso diele la wɔ dia nkondja lɔsɛnɔ la pondjo lo monga la mbetawɔ l’olambo waki Yeso? Woho wayakiyanyaso efula dikambo dia nsɛnɔ y’asekaso ayototshutshuya dia nsala dikambo sɔ la waasaso ndo la ohetoheto w’efula. (Ɛzɛkiyɛlɛ 3:17-21) Naka sho nkotsha ɔkɛndɛ ɔsɔ la etete tshɛ, kete tayonga la akoka wa mbuta oko wakate ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ ate: “Dimi keema la onongo wa dikila di’onto kaanga ɔtɔi, nɛ dia dimi kotshika nyotɛ akambo tshɛ wendana la lolango la Nzambi.” (Etsha 20:26, 27) Mbewoya anto awui wendana la Nzambi ndo la asangwelo ande ekɔ yoho ya dimɛna ya mɛnya dia sho mbɔsaka lɔsɛnɔ ndo dikila la nɛmɔ efula.