Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO 13

Ikubulanga Mbwabulanga Leza Buumi

Ikubulanga Mbwabulanga Leza Buumi
  • Ino Leza ububona buti buumi?

  • Ino Leza ukubona buti kugusya da?

  • Mbuti mbotutondezya kuti tulabulemeka buumi?

1. Ino nguni wakalenga zintu zipona zyoonse?

IMUSINSIMI Jeremiya wakaamba kuti: “Jehova ngu-Leza wakasimpe, Leza muumi.” (Jeremiya 10:10) Kuyungizya waawo, Jehova Leza Mmulengi wazintu zyoonse zipona. Izilenge zyakujulu zyakaambila Leza kuti: “Nduwe wakalenga zintu zyoonse, nkaambo kabukanze bwako nkizibeda, ankizyakalengelwa.” (Ciyubunuzyo 4:11) Naakali kutembaula Leza munyimbo, Mwami Davida wakati: “Mulinduwe mokabede kasensa kabuumi.” (Intembauzyo 36:9) Aboobo buumi ncipego cakazwa kuli Leza.

2. Ino ncinzi Leza ncacita kutegwa katupona?

2 Alimwi Jehova nguutupa kuti katupona. (Incito 17:28) Nguutwaabila cakulya ncotulya, imeenda ngotunywa, imuya ngotuyoya alimwi anyika mpotukkala. (Amubale Incito 14:15-17) Jehova wacita zyoonse eezyi munzila iipa kuti buumi kabuli bwalukkomano. Pele ikutegwa buumi kabuli bwalukkomano ncobeni, tweelede kwiiya milawo ya Leza alimwi akwiitobela.—Isaya 48:17, 18.

IKUTONDEZYA KUTI TULABULEMEKA BUUMI

3. Ino Leza wakakubona buti kujaigwa kwa Abelo?

3 Leza uyanda kuti tubulemeke buumi bwesu alimwi abwabantuma. Mucikozyanyo, musyule kuciindi caba Adamu a Eva, imwanaabo musankwa Kaini wakanyema kapati akaambo kamunyina Abelo. Jehova wakamucenjezya Kaini kuti bukali bwakwe bwakali kukonzya kumusololela kucibi cipati. Kaini tanaakakutobela kucenjezya ooko. “Wakanyampukila Abelo munyina, wamujaya.” (Matalikilo 4:3-8) Jehova wakamusubula Kaini akaambo kakuti wakajaya munyina.—Matalikilo 4:9-11.

4. Mbuti Leza mbwaakakankaizya mbobweelede kubonwa buumi mu Mulawo wa Musa?

4 Kwiinde myaka iitandila ku 2,400, Jehova wakapa bantu bamu Israyeli milawo yakubagwasya kumubelekela munzila njakkomanina. Akaambo kakuti milawo eeyi yakapegwa kwiinda mumusinsimi Musa, zimwi ziindi yiitwa kuti Mmulawo wa Musa. Umwi mu Mulawo wa Musa waamba kuti: “Utajayi.” (Deuteronomo 5:17) Ooyu mulawo wakazyibya bana Israyeli kuti Leza ulabulemeka buumi bwamuntu akuti abalo bantu beelede kulemeka maumi aabantunyina.

5. Ino kugusya da tweelede kukubona buti?

5 Ino mbuti kujatikizya buumi bwamwana uutanazyalwa? Ikweendelana a Mulawo wa Musa, ikujazya mwana uucili mwida lyabanyina tiicakaluzi pe. Inzya, nobuba buumi bwamwana uutanazyalwa bulayandika kapati kuli Jehova. (Amubale Kulonga 21:22, 23; Intembauzyo 127:3) Eeci caamba kuti kugusya da takuluzi pe.

6. Nkaambo nzi ncotuteelede kusulaika bantuma?

6 Ikulemeka buumi kubikkilizya kubabona munzila yeelede bantuma. Ibbaibbele lyaamba kuti: “Kufumbwa muntu uusula mweenzinyina, mujayi, alimwi mulizi kuti taakwe mujayi uujisi buumi butamani mulinguwe.” (1 Johane 3:15) Ikuti katuyanda kuba abuumi butamani, tweelede kulugusya cakumaninina mumyoyo yesu lusulo luli loonse ndotujisi kubeenzuma, nkaambo kusulaika nentalisyo yabulwani bunji. (1 Johane 3:11, 12) Cilayandika kapati kuti twiiye kuyandana.

7. Mmicito nzi imwi iitondezya kutalemeka buumi?

7 Ino mbuti kujatikizya kulemeka buumi bwesu tobeni? Kunyina muntu uuyanda kufwa, pele bamwi balibikka muntenda yalufwu akaambo kakuyandisya kulikkomanisya. Mucikozyanyo, ibanji balafweba akufwinkila tombwe naa kuuvwundika mukanwa alimwi akunyeela nseke zyalubanje antela kubelesya misamu iikola kutegwa balikondelezye. Imisamu iili boobu mmibi kumubili alimwi bunji bwaziindi ibaibelesya balafwa. Imuntu uujisi cilengwa cakubelesya misamu eeyi kunyina nabona buumi kuti bulisetekene. Imicito eeyi ilisofweede kuli Leza. (Amubale Ba-Roma 6:19; 12:1; 2 Ba-Korinto 7:1) Ikutegwa tubelekele Leza munzila iitambulika, tweelede kwiileka micito iili boobo. Nokuba kuti ikucileka inga catuyumina, Jehova ulakonzya kutupa lugwasyo ndotuyandika. Alimwi ulakukkomanina kusoleka nkotucita mukubona buumi bwesu kuti ncipego ciyandika kapati cakazwa kulinguwe.

8. Nkaambo nzi ncotweelede kubikkila maanu kukulikwabilila kuzintu zikonzya kuletela ntenda?

8 Ikuti katubulemeka buumi, lyoonse tunoobikkila maanu kutantamuka zintu zikonzya kuleta ntenda. Kunyina notuya kuba bayamba alimwi tatukaciti zintu ziletela ntenda akaambo kakuyanda kulikkomanisya naa nkaambo zilanonezya kuzicita. Tatukeenzyi mootokala cabuyamba alimwi tatukajatikizyigwi muzisobano zisumpula bulwani naa ziletela ntenda. (Intembauzyo 11:5) Imulawo Leza ngwaakapa bana Israyeli bansiku wakati: “Na wayaka iŋanda impya [iijisi ciluli cisasabede], bikila lululi citabililo [naa lubaya], kuti utaleteli iŋanda yako mulandu wabulowa na muntu waloka.” (Deuteronomo 22:8) Ikweelana anjiisyo iili mumulawo ooyu, mweelede kubona kuti zintu mbuli matantilo zili kabotu amunzi wanu kutegwa kutabi muntu uuwa, uulebwa alimwi akulicisa kapati. Ikuti kamujisi mootokala, amubone kuti kwiina mpuunyongene. Mutalekeli ŋanda yanu naa mootokala kuba cintu ciletela ntenda kulindinywe naa kuli bambi.

9. Ikuti katubulemeka buumi, ino banyama tuyoobeendelezya buti?

9 Ino mbuti kujatikizya buumi bwamunyama? Abwalo bulisetekene ku Mulengi. Leza ulazumizya kuti banyama kabajaigwa kutegwa kujanwe cakulya azyakusama naa kutegwa bantu bakwabililwe kuntenda. (Matalikilo 3:21; 9:3; Kulonga 21:28) Pele taciluzi pe ikupenzya banyama naa kubajaya kacili cintu cakulikondelezya buyo alimwi kucita boobo kutondezya kusampaula kupati kukusetekana kwabuumi.—Tusimpi 12:10.

IKUTONDEZYA KUTI TULABULEMEKA BULOWA

10. Mbuti Leza mbwaatondezya kuti buumi abulowa ziliswaangene?

10 Kaini naakajaya munyina Abelo, Jehova wakaambila Kaini kuti: “Ijwi lyabulowa bwamwanike wako lilandikwiilila kuzwa muvu.” (Matalikilo 4:10) Leza naakali kwaamba bulowa bwa Abelo, wakali kwaamba buumi bwa Abelo. Kaini wakagozya buumi bwa Abelo, aboobo lino Kaini wakeelede kusubulwa. Cakali mbuli kuti bulowa bwa Abelo naa buumi bwakali kulilila Jehova kuti acite ziluleme. Ibuumi abulowa mboziswaangene kwakatondezyegwa alimwi nolyakainda Zambangulwe lyakuciindi ca Nowa. Izambangulwe kalitanacitika, ibantu bakali kulya buyo micelo, zisyumani, nyemu alimwi amaila aayindene-indene. Nolyakainda Zambangulwe, Jehova wakaambila Nowa abana bakwe basankwa kuti: “Baumi boonse bayavula ansi bayoomubeda zilyo, mbubonya mbuli zisyu zisia-sia. Zyoonse biyo ndamupa nzizyo.” Pele Leza wakakasya boobu: “Pele tamweelede kulya nyama antoomwe abuumi bwayo, nkokuti bulowa bwayo.” (Matalikilo 1:29; 9:3, 4) Cilasalala kuti buumi abulowa bwacilenge Jehova uzibona kuti ncimwi.

11. Ino nkububelesya buti bulowa Leza nkwakasyide kuzwa kuciindi ca Nowa?

11 Tutondezya kuti tulabulemeka bulowa kwiinda mukutabulya. Mu Mulawo Jehova ngwaakapa bana Israyeli, wakalailila kuti: “Kufumbwa muntu . . . uuvwima akujaya munyama na muyuni uuligwa, uleelede kutila bulowa ansi akubuvumba abulongo. . . . Ncindaambila bana ba-Israyeli kuti, Mutalyi bulowa bwamulenge naba omwe.” (Levitiko 17:13, 14) Imulawo wa Leza wakutalya bulowa bwamunyama, iwakapedwe ciindi cakusaanguna kuli Nowa imyaka iitandila ku 800 musyule wakacili kubeleka. Mbwaakali kuzilanga zintu Jehova bwakalisalede: Babelesi bakwe bakali kukonzya kulya nyama yabanyama, pele ikutali bulowa. Ibulowa bakeelede kubutilila ansi, mubwini icakali kwaamba kupilusya buumi bwacilenge eeco kuli Leza.

12. Mmulawo nzi wakapegwa mubusolozi bwamuuya uusalala kujatikizya bulowa mumwaanda wamyaka wakusaanguna alimwi ooyo uucibeleka asunu?

12 Imulawo uukozyenye awooyu ulabeendelezya Banakristo. Ibaapostolo alimwi abaalumi bambi ibakali kusololela akati kabasikutobela ba Jesu mumwaanda wamyaka wakusaanguna bakaswaangana kuti bakosole makani kujatikizya milawo yakeelede kunootobelwa aboonse mumbungano ya Banakristo. Imakani bakaakosola boobu: “Kwakabotela Muuya Uusalala, aswebo, kuti tutamubikili mukuli mulemu uuinda ezi izyeelede, zyakuti mulikasye kulya izipailwa mizimo akubulowa, akulizisinwa [inyama iijisi bulowa], akumamambi.” (Incito 15:28, 29; 21:25) Aboobo tweelede kuzumanana ‘kulikasya kubulowa.’ Kuli Leza, ikulikasya kubulowa kulayandika kapati mbubwenya mbotuteelede kukomba mituni akucita bwaamu.

Ikuti dokotela wamwaambila kuti mulilesye kubukoko, sena inga kaciluzi kubwiinzya munyeleti?

13. Amupe cikozyanyo citondezya kuti mulawo wakulikasya kubulowa ulabikkilizya akulikasya kubikkwa bulowa.

13 Sena mulawo wakulikasya kubulowa ulabikkilizya akulikasya kubikkwa bulowa? Inzya. Mucikozyanyo: Atwaambe kuti dokotela wamwaambila kuti muleke kunywa bukoko. Sena eeco inga caamba kuti tamweelede buyo kunywa bukoko pele mulakonzya kubikkwa bukoko mumubili kwiinda munyeleti? Peepe! Mbubwenya buyo, ikulikasya kubulowa caamba kutabunjizyila limwi buya mumibili yesu munzila iili yoonse. Aboobo imulawo wakulikasya kubulowa waamba kuti kunyina notunga twazumizya muntu uuli woonse kutubikka bulowa kwiinda munyeleti.

14, 15. Ikuti bamadokotela baamba kuti Munakristo weelede kubikkwa bulowa, ino inga wacita nzi, alimwi ino nkaambo nzi?

14 Ino mbuti kuti Munakristo umwi walicisa kapati naa uyandika kwaandulwa cibeela cipati? Ino mbuti ikuti bamadokotela baamba kuti weelede kubikkwa bulowa buyo-buyo ulafwa? Ee, Munakristo kunyina nanga wayanda kufwa. Mukusoleka kukwabilila cipego ca Leza ciyandika kapati cabuumi, inga wazumina busilisi bumbi ibutajatikizyi kubelesya bulowa munzila iitaluzi. Aboobo inga wayanda kusilikwa kwiinda mukubelesya nzila zimbi ziliko izitajatikizyi kubikkwa bulowa.

15 Sena Munakristo inga watyola mulawo wa Leza kutegwa kacipona mubukkale oobu? Jesu wakati: “Umwi aumwi uuyanda kuliyobweda buumi bwakwe uzoobusweekelwa, pele umwi aumwi uusweekelwa buumi bwakwe nkaambo kandime uzoobujana.” (Matayo 16:25) Kunyina notuyanda kufwa pe. Pele ikuti twasoleka kubambilila buumi mbotujisi lino kwiinda mukutyola mulawo wa Leza, inga twaba muntenda yakusweekelwa buumi butamani. Aboobo ncamaanu ikusyoma kululama kwamulawo wa Leza, katusinizyide kuti, ikuti naa twafwa acimwi, Sikutupa Buumi uyootuyeeya mububuke alimwi uyootupilusizya cipego ciyandika kapati cabuumi.—Johane 5:28, 29; Ba-Hebrayo 11:6.

16. Ncinzi babelesi ba Leza ncobakanzide kucita kujatikizya makani aabulowa?

16 Sunu babelesi ba Leza basyomeka balikanzide cakumaninina ikubutobela busolozi bwakwe kujatikizya bulowa. Kunyina nobabulya munzila iili yoonse. Alimwi kunyina nobazumina kubikkwa bulowa nobasilikwa. * Balisinizyide kuti Mulengi wabulowa ulicizyi ncobeelede icibagwasya ncobeni. Sena mulasyoma kuti mulengi ulicizyi?

INZILA IILUZI ILIKKE YAKUBELESYA BULOWA

17. Mu Israyeli yansiku, ino ninzila nzi ilikke yakubelesya bulowa njaakazumizyide Jehova Leza?

17 Mulawo wa Musa wakakankaizya nzila yomwe buyo iiluzi yakubelesya bulowa. Ikujatikizya bukombi bwakali kuyandika kubana Israyeli bansiku, Jehova wakalailila kuti: “Mubulowa mobubede buumi bwanyama, alimwi mbombubo mbondimupede acipaililo kuti bumanye milandu yanu, nkaambo bulowa mbobumanya milandu.” (Levitiko 17:11) Bana Israyeli nobakabisya, bakali kukonzya kulekelelwa milandu kwiinda mukutuula munyama alimwi akubikka bulowa bumwi bwamunyama ooyo acipaililo kutente lyakubunganina naa kumbele amazuba kutempele lya Leza. Inzila iluzi ilikke yakubelesya bulowa yakali muzituuzyo eezyo.

18. Ino nimpindu nzi azilongezyo nzyotunga twajana akaambo kakutilwa kwabulowa bwa Jesu?

18 Banakristo beni-beni tabacili mubweendelezi bwa Mulawo wa Musa, aboobo tabatuuli zituuzyo zyabanyama akubikka bulowa bwabanyama acipaililo. (Ba-Hebrayo 10:1) Nokuba boobo, ikubelesyegwa kwabulowa acipaililo kuciindi ca Israyeli yansiku kwakali kwiiminina cituuzyo ciyandika kapati ca Mwana a Leza, Jesu Kristo. Mbubwenya mbotwakaiya mu Cibalo 5 cabbuku lino, Jesu wakaaba buumi bwakwe bwabuntunsi nkaambo kandiswe kwiinda mukulekela kuti bulowa bwakwe butilwe kabuli cituuzyo. Mpoonya wakapilukila kujulu alimwi wakapa Leza mpindu yabulowa bwakwe bwakatilwa ciindi comwe kukabe kutamani. (Ba-Hebrayo 9:11, 12) Eeco cakaba nentalisyo yakulekelelwa kwazibi zyesu alimwi kwakapa coolwe cakuti tube abuumi butamani. (Matayo 20:28; Johane 3:16) Elo nzila eeyi yakubelesya bulowa yali kuyandika kapati kaka! (1 Petro 1:18, 19) Lilikke notusyoma mumpindu yabulowa bwa Jesu bwakatilwa notunga twafwutuka.

Mbuti mbomunga mwatondezya kuti mulabulemeka buumi abulowa?

19. Ncinzi ncotweelede kucita ikutegwa ‘katusalala kubulowa bwabantu boonse’?

19 Tulakonzya kumulumba kapati Jehova Leza akaambo kakutupa cipego cabuumi muluyando lwakwe! Alimwi sena eeci taceelede kutukulwaizya kwaambila bambi kujatikizya coolwe cakuba abuumi butamani kwiinda mukusyoma cituuzyo ca Jesu? Ikulanganya maumi aabantuma mbuli mbwaalanganya Leza kuyootukulwaizya kucita boobo caluyandisisyo alimwi cabusungu kapati. (Amubale Ezekieli 3:17-21) Ikuti naa mukuli ooyu twaucita cabusungu, tuyookonzya kwaamba bwakaamba mwaapostolo Paulo iwakati: “Ndasalala kubulowa bwabantu boonse, nkaambo nsikasiside cintu pe, ndakamwaambila luyando loonse lwa-Leza.” (Incito 20:26, 27) Ikwaambila bantu zya Leza amakanze aakwe ninzila mbotu kapati yakutondezya kuti tulabulemeka kapati buumi abulowa.

^ munc. 16 Ikutegwa mujane makani aajatikizya misamu iinga yabelesyegwa muciindi cakubelesya bulowa, amubone apeeji 13-17 mubroshuwa lyakuti, How Can Blood Save Your Life? ilyakamwaigwa a Bakamboni ba Jehova.