1. Бүгү амылыг чүвени кым чаяаганыл?

 ИЕГОВА — «Дириг Бурган» деп, Иеремия медээчи чугаалаан (Иеремия 10:10). Оон артык, Иегова — бүгү амылыг чүвениң Чаяакчызы. «Сен бүгү чүвени чаяаган сен, ынчангаш бүгү чүве Сээң күзел-сорууңга чүүлдештир чаяаттынган база амыдырап турар» — деп, дээрде көзүлбес мага-боттуг чаяалгалар ону алгап-мактап турар (Ажыдыышкын 4:11). А Давид хаан: «Амыдыралды хайырлаар суг бажы Сенден агып үнер болгай» — деп Бурганны мактап, ырлап турган (Ырлар 35:10). Шынап-ла, амы-тын — Бурганның белээ-дир.

2. Бурган бистиң амы-тынывысты канчаар деткип турар?

² Иегова бисти чүгле чаяаган эвес, а харын-даа бистиң амы-тынывысты деткип турар (Ажыл-чорудулга 17:28). Ол биске аъш-чемни болгаш сугну берген, ол ышкаш чурттап турар черивисти, тынып турар агаарывысты чаяаган (Ажыл-чорудулга 14:15—17). Чуртталгавыс бистиң сеткиливиске тааланчыг болзун дээш, Иегова сагыш човаан. Ынчалза-даа бир эвес Бурганның хоойлуларын өөренип, оларны чуртталгавыска сагыыр болзувусса, ынчан ёзулуг аас-кежикти чедип ап болур бис (Исаия 48:17, 18).

3. Каин Авельди өлүрүп каарга, Бурганның хамаарылгазы кандыг болган?

³ Бодувустуң болгаш өске улустуң амы-тынын бедик үнелээривисти  Бурган күзеп турар. Адам биле Еваның оглу Каин бир катап бодунуң Авель деп дуңмазынга аажок хорадай берген. Кылык аар бачытка чедирип болур деп, Иегова Каинге сагындырган. Ынчалзажок Каин ол сагындырыгны кичээнгейге албаан. Ол Авельче халдай бергеш, ону өлүрүп каан (Эге дөс 4:3—8). Иегова Каинни өлүрүүшкүн дээш шииткен (Эге дөс 4:9—11).

4. Белек кылдыр берген амы-тынга шын хамаарылганы Моисейниң хоойлузунда канчаар онзалап демдеглээн-дир?

⁴ Муң-муң чылдар эрткен соонда, Иегова Израиль чонга Бурганга канчаар бараалгаарын айыткан хоойлуларны берген. Ол хоойлуларны Моисей медээчини таварыштыр дамчыткан, ынчангаш чамдыкта оларны Моисейниң хоойлузу дээр. Моисейниң хоойлузунуң айтыышкыннарының бирээзинде мынча дээн: «Кижи өлүрбе» (Хоойлу 5:17). Бурган кижиниң амы-тынын бедик үнелеп турар, ынчангаш кижилер база ону үнелээр ужурлуг деп, ол айтыышкын херечилеп турар.

5. Уруг дүжүртүрүнге кандыг хамаарылгалыг болур ужурлуг бис?

⁵ Төрүттүнмээн төлдүң амы-тынынга кандыг хамаарылгалыг болур ужурлуг бис? Моисейниң хоойлузунда: «Чокшуп-кыржып турган улус иштиг-сааттыг херээжен кижини теп-шанчыптарга, ол херээжен уруун элекке божупкан, ынчалза-даа аңаа хора чедирбээн болза, буруулуг кижи демги херээженниң ашааның онааган торгаалын шииткекчилер көрүп турда төлээр ужурлуг. Бир эвес аңаа хора чедирген болза: амы-тын дээш — амы-тын алыр» — деп чугаалаан (Хосталыышкын 21:22, 23). Моисейниң хоойлузу-биле алырга, иезиниң иштинде турар төлдүң амы-тынын үзери хоруглуг турган. Ол чаа-ла тывылган амы-тын безин Иегованың караанга үнелиг бооп турар (Ырлар 126:3). Ынчангаш уруг дүжүртүрү — туруп болбас чорук-тур.

6. Чүге чанында кижини көөр хөңнү чок болуру шын эвес?

⁶ Амы-тынга хүндүткелче долгандыр кижилерге шын хамаарылга база кирип турар. Библияда: «Бодунуң эжин көөр хөңнү чок кижи бүрүзү — өлүрүкчү-дүр, а кандыг-даа өлүрүкчү мөңге амыдыралдыг болбас дээрзин билир-ле болгай силер» — деп чугаалаан (1 Иоанның 3:15). Мөңге чурттаар деп бодаар болзувусса, бодувустуң чүрээвистен көөр хөөн чок чоруктуң бичии-даа илерээшкиннерин узуткаары чугула, чүге дээрге көөр хөөн чок чорук күчүлелге чедирип болур (1 Иоанның 3:11, 12). Чанында кижиге ынак боорунга өөренири чугула.

7. Амы-тынга хүндүткел чогун кандыг чаңчылдар көргүзүп турар?

 ⁷ Бодунуң амы-тынынга хүндүткел чүүден көстүп турар? Кижилер чогум өлүксевес, ынчалза-даа чамдык кижилер таалал сүрер дээш, бодунуң амы-тынын айыылга чедирип турар. Чижээ, олар таакпы азы чашпан тыртып, база наркотиктиг бүдүмелдерни ажыглап турар. Ындыг бүдүмелдер кадыкшылга хоралыг болгаш өлүмге чедирип турары ховар эвес. Ол бүдүмелдерни ажыглап чаңчыккан кижилер амы-тынны үнелевейн турар. Бурганның караанга ындыг чаңчылдар арыг эвес деп санаттынар (Римчилерге 6:19; 12:1; 2 Коринфичилерге 7:1). Бурганга таарымчалыг болур дизе, ол бүгүден адырлып алыр болзувусса эки. Ону чедип алыры белен эвес болур, ынчалзажок Иегова бисти деткип, биске күштү бээр. Амы-тынга үнелиг белекке дег, хамаарылгалыг болур дээш кызып турарывысты ол аажок үнелеп турар.

8. Кичээниишкинниң хемчеглерин чүге утпас болза эки?

⁸ Бир эвес амы-тынны үнелеп турар болзувусса, кичээниишкинниң хемчеглерин сагыырын кызар бис. Хөглээшкин дээш азы айыылдың чидиин билиптер дээш, амы-тынывысты айыылга таварыштырып, бодамча чок болурун күзевес бис. Машинаны оваарымча чок мунарындан, ол ышкаш каржы болгаш айыылдыг спорттуң хевирлеринден ойталаар бис (Ырлар 10:5). Израильчилерге берген хоойлуда: «[Калбак крышалыг] чаа бажың тудуп тургаш, бажың кырында сери кыдыынга камгалал чаактардан кылып каг, ынчан кандыг-бир кижи оон аңдарлы бээр болза, сээң бажыңыңга кижи өлгени дээш буруудавас сен» — деп чугаалаан (Хоойлу 22:8). Ол дүрүмнү сагыыр дээш, бажыңыңны база ооң чадаларын бир-ле кижи билбейн тептине бергеш, аңдарлы бербес кылдыр, эки байдалга тударын кызыт. Машиналыг болзуңза, аңаа чорууру айыыл чок болурун сагыш чова. Бажыңың азы машинаң бодуңга азы өске улуска айыылдыг болурун болдурба.

9. Амы-тынга хүндүткел дириг амытаннарга хамаарылгадан канчаар көстүп турар?

⁹ Дириг амытаннарның амы-тынынга кандыг хамаарылгалыг болур бис? Оларның амы-тыны Чаяакчының караанда база үнелиг. Бурган дириг амытаннарны аъш-чем азы идик-хеп дээш, чок болза кижиге айыыл чедирип турар болза, өлүрерин  чөпшээреп турар (Эге дөс 3:21; 9:3; Хосталыышкын 21:28). Дириг амытаннарга каржы хамаарылгалыг бооп, азы хөг бодап оларны өлүрери чөпшээреттинмес. Ол болза амы-тынның ыдыктыынга шуут хүндүткел чогун көргүзүп турар (Чугаалар 12:10).

10. Амы-тын биле хан кайызы-даа ыдыктыг деп, Бурган канчаар көргүскен?

¹⁰ Каин Авельди өлүрүп каарга, Иегова аңаа чугаалаан: «Сээң дуңмаңның черде төктүп калган ханы Мени кый деп тур» (Эге дөс 4:10). Авельдиң ханы ооң амы-тынын илередип турар. Каин Авельдиң амы-тынын үскен, ынчангаш шииткел алыр ужурлуг турган. Авельдиң ханы, азы ооң амы-тыны, чеченчидип чугаалаарга, Иегованы кыйгырып, чөптүг чорук негеп турган. Нойнуң үезинде, Суг халавының соонда, хан амы-тын-биле сырый харылзаалыг деп, база катап көскү апарган. Суг халавының мурнунда кижилер чүгле чимистер, ногаа аймаа, тараа болгаш тооруктар чип турган. А Суг халавының соонда, Иегова Нойга болгаш ооң оолдарынга: «Мооң мурнунда силерге ногаан үнүштерни берип турганым ышкаш, бүгү дириг амытаннарны Мен силерге чем кылдыр берип тур мен» — деп чугаалаан. Ынчалзажок Иегова сагындырган: «Ханныг эът чивеңер; хан дээрге дириг чүвениң амызы-дыр» (Эге дөс 1:29; 9:3, 4). Ынчаарга Иеговага амы-тын биле хан кайызы-даа ыдыктыг деп көскү-дүр.

11. Нойнуң үезинден тура ханга хамаарыштыр чүү хоруглуг бооп турар?

¹¹ Ханны чемге ажыглавас болзувусса, аңаа хүндүткелди көргүзүп турар боор бис. Израильчилерге берген Хоойлуда мынча дээн: «Чиирин хоруваан черлик аң азы куш тудуп алза, ханын черже аксып каапкаш, довурак-биле хөөп каар ужурлуг... Ынчангаш израиль чонга: «Кандыг-даа эъттиң ханын чивеңер» — деп чугаалаан мен» (Левит 17:13, 14). Дириг амытаннарның ханын чивес деп, 800 чыл бурунгаар Нойга берген айтыышкын мынчага дээр күштүг арткан. Иегованың көрүжү тодаргай: ооң бараалгакчылары дириг амытаннарның эъдин чип болур, ынчалза-даа ханны чемге ажыглап болбас. Чаяалгаларының амы-тынын Бурганга эгидер дээш, ханны черже төгери эргежок чугула.

12. Ханга хамаарыштыр I-ги векте ыдыктыг сүлдениң дузазы-биле берген кандыг айтыышкын бистиң үевисте күштүг хевээрил?

 ¹² Ындыг дужаал христианнарга база хамааржыр. Бистиң эраның I-ги векте элчиннер биле удуртур хүлээлгелиг өске быжыккан эр улус, христиан хуралга кандыг айтыышкыннарны сагыыр ужурлуун шиитпирлээр дээш, чыглып келгеннер. Олар шак мындыг түңнелге келген: «Ыдыктыг Сүлде болгаш бис дараазында айытканывыс эргежок чугула чүүлдерден өске чүнү-даа сагыырын силерден негевес деп шиитпирледивис: хандан, бооп өлүрген дириг амытаннар эъдинден [ханы сиңип калган эът], дүрзү-бурганнарга өргээн аъш-чем чииринден база самыыраарындан ойталаңар» (Ажыл-чорудулга 15:28, 29; 21:25). Христианнар хандан ойталаар ужурлуг деп көскү-дүр. Ол айтыышкын Бурганның караанга дүрзү-бурганнарга чүдүүрүнден болгаш самыыраарындан ойталаары дег чугула турган.

13. Хандан ойталаар айтыышкын хан куттурарынга база хамаарылгалыг деп, тайылбырлап көрем.

¹³ Хандан ойталаар деп айтыышкын, ону мага-ботче куттурары хоруглуг дээни ол бе? Ийе. Бир чижекти көрээлем. Сеңээ эмчи арагадан ойталаарын сүмелээн дижик. Ол дээрге араганы ижип болбас болза, дамырже сыкыртып болур дээни ол бе? Чок, болбайн канчаар! Ынчап кээрге, «хандан ойталаар» деп айтыышкын, ханны канчаар-даа ажыглаарындан ойталаары дээн уткалыг. Бо айтыышкынны сагып тургаш, христиан кижи бодунга хан куттурарын чөпшээревес.

14, 15. Бир эвес эмчилер хан куттурар кылдыр албадаар болза, христиан кижи канчаарыл? База чүге?

¹⁴ Бир эвес христиан кижиниң байдалы берге болза, азы нарын кезиишкин эртер апарза, канчаарыл? Эмчилер, хан куттурбас болза, аарыг кижи өлүп каар дээн дижик. Христиан кижи өлүксевес болгай. Ынчангаш Бурганның үнелиг белээн — амы-тынын кадагалап алыр дээш, ханны шын эвес ажыглаарын болдурбайн, эмнээшкинниң өске аргаларынга ол чөпшээрежир. Христиан кижи хан куттурбайн, өске аргаларны тып ап, шынарлыг, таарымчалыг эмнээшкинни шилип алыр.

¹⁵ Бо тургузугга чуртталгазын бичии-ле узадып алыр дээш, христиан кижи Бурганның хоойлузун хажыдар бе? «Бодунуң амы-тынын камгалап алыр дээн кижи амы-тынын  ышкынып алыр, а амы-тынын Мен дээш ышкынган кижи амы-тынын тып алыр» — деп, Иисус чугаалаан (Матфейниң 16:25). Бис өлүрүн күзевейн турар бис. Ынчалза-даа амы-тынывысты камгалап алыр дээш, Бурганның хоойлузун хажыдып турар болзувусса, мөңге чуртталганы чидирип болур бис. Иегованың хоойлуларының чөп-шынныынга чигзинмес ужурлуг бис. Кандыг-бир чылдагаан-биле өлүп каар-даа болзувусса, бистиң Чуртталгавыстың Берикчизи диргизиишкин үезинде бисти ыяап-ла сактып келгеш, үнелиг амы-тынның белээн эгидип бээр деп, бүзүрээр ужурлуг бис (Иоанның 5:28, 29; Еврейлерге 11:6).

16. Бурганның бараалгакчыларының ханны ажыглаарынга көрүжү кандыгыл?

¹⁶ Бо үеде Бурганның шынчы бараалгакчылары ханга хамаарышкан Бурганның айтыышкыннарын шиитпирлии-биле сагыыр күзелдиг. Олар ханны чемге канчаар-даа ажыглавас. Ол ышкаш олар ханны эмненир дээш ажыглавас a. Ханны Бурган чаяап каан болганда, ону канчаар ажыглаарын ол кымдан-даа артык эки билир. Ооң-биле чөпшээрежир сен бе?

17. Иегованың хоойлузунда, бурунгу Израильге ханны кандыг кара чаңгыс сорулга-биле ажыглаар турган?

¹⁷ Моисейниң хоойлузу-биле алырга, ханны чүгле кара чаңгыс сорулга-биле ажыглаар турган. Иегова бурунгу израильчилерге мындыг негелде берген: «Мага-боттуң амы-тыны — ханында болгай, ынчангаш Мен силерни  арыглаар дээш, өргүл салыр бедигээшке ханны ажыглаарын доктааткан мен, чүге дээрге шак ол хан кижини арыглап турар» (Левит 17:11). Бачыт дээш өршээлди алырда, израильчилер өргүл кылдыр дириг амытанны эккелгеш, ыдыктыг чадырга, а сөөлзүредир — Бурганның өргээзинге, өргүл салыр бедигээшти ооң ханы-биле дамдыладыр турган. Ынчаарга ханны чүгле өргүл салыр бедигээшке ажыглап болур турган.

18. Иисус Христостуң төккен ханының ачызында чүү болдунар апарган?

¹⁸ Алыс шын христианнар Моисейниң хоойлузунга чагыртпайн турар, ынчангаш дириг амытаннар өргүүрү база өргүл салыр бедигээшке хан дамдыладыры оларга херээ чок (Еврейлерге 10:1). Ынчалза-даа ханны шак ынчаар ажыглааны, Бурганның Оглу Иисус Христостуң эккээр ужурлуг үнелиг өргүлүнче айтып турган. 5-ки эгеден билип алганывыс, Иисус бодунуң ханын төгерин чөпшээреп, бис дээш бодунуң  амы-тынын берген. Ооң соонда ол дээрже баргаш, бодунуң төккен ханының үнезин Бурганга сөңнээн (Еврейлерге 9:11, 12). Ол чүүл бистиң бачыттарывысты өршээринге үндезин салгаш, мөңге чурттаар арганы мурнувуска ажыткан (Матфейниң 20:28; Иоанның 3:16). Ол хан төгүүшкүнү кайы-хире үнелиг болган деп! (1 Пётрнуң 1:18, 19). Чүгле Иисустуң төккен ханынга бүзүрелдиң ачызында камгалалды чедип ап болур бис.

19. «[Шупту кижилерниң ханындан] буруу чок» болур дээш, чүнү канчаарыл?

¹⁹ Амы-тын деп кайгамчыктыг белек дээш, Иегова Бурганга аажок өөрүп четтирип турар бис! Христостуң өргүлүнге бүзүрелдиң ачызында болдунар мөңге чурттаар идегелдиң дугайында өске улустар-биле үлежиринче ол чүүл оттурар ужурлуг эвес-тир бе? Иегованың караанга амы-тын кайы-хире үнелииниң дугайында боданыры, камгалал медээзин ылаңгыя чүткүлдүү-биле дыңнадырынче бисти оттурар (Иезекииль 3:17—21). Ол херекти кызымаа-биле кылыр болзувусса, Павел элчин дег, чугаалап болур бис: «[Шупту кижилерниң ханындан] буруум чогун бөгүн силерге медеглеп тур мен. Чүге дээрге Бурганның бүгү-ле күзел-соруун силерге коргуш чок суртаалдап келген мен» (Ажыл-чорудулга 20:26, 27). Кижилерге Бурганның дугайында болгаш ооң бодалдарының дугайында чугаалап тура, Бурганның белээ болур амы-тынны болгаш ханны бедик үнелеп турарывысты көргүзер бис.