1. Helie wa lulika ovina viosi vi kasi lomuenyo?

 UPROFETO Yeremiya wa popele hati: “Yehova eye Suku yocili, haeye Suku yomuenyo.” (Yeremiya 10:10) Yehova eye ululiki wovina viosi vi kasi lomuenyo. Catiamẽla kokuaye ovangelo va popia hati: “Ove wa sovola ovina viosi. Vi kasilili ocipango cove, haico via lulikiwa laco.” (Esituluilo 4:11) Soma Daviti, vocisungo cimue a imbila Suku wa popia hati: “Ono yomuenyo yi li love.” (Osamo 36:9) Eci ci lekisa okuti omuenyo ombanjaile ya eciwa la Suku.

2. Suku wa siata oku linga nye oco a tekule omuenyo wetu?

² Yehova ka tu ihĩle lika omuenyo, pole wa siatavo oku u tekula. (Ovilinga 17:28) Eye wa tu ĩha okulia, ovava, ofela tu fuima kuenda ilu lieve oco tu kalemo. (Tanga Ovilinga 14:15-17.) Yehova wa ci lingila oku sanjuisa omuenyo wetu. Pole, oco tu sange esanju liocili komuenyo, tu sukila oku lilongisa kuenda oku pokola kovihandeleko via Suku.​—Isaya 48:17, 18.

3. Suku wa tendele ndati oku pondiwa kua Havele?

³ Suku o yongola okuti tu sumbila omuenyo wetu lowu wa vakuetu. Kosimbu Kaini omõla Adama la Heva wa temẽlele calua manjaye Havele. Yehova wa lunguile Kaini oco a liwekepo  oku kala lonyeño. Momo onyeño nda yo tuala koku linga ekandu linene. Kaini ka tavele kelungulo liaco. Noke eteke limue ‘wondumuhila manjaye Havele kuenje wo ponda.’ (Efetikilo 4:3-8) Yehova wa kangisa Kaini omo a ponda manjaye.​—Efetikilo 4:9-11.

4. Vocihandeleko ca Mose, Suku wa lekisa ndati esilivilo eye a eca komuenyo?

⁴ Eci pa pita olohulũkãi vivali lovita vikuãla kanyamo, Yehova wa eca ku va Isareli ovihandeleko nda via va kuatisa oku u vumba ciwa. Omo okuti ovihandeleko viaco via eciwile ku Mose, vieya oku tukuiwa hati Ocihandeleko ca Mose. Cimue pokati kovihandeleko viaco ca popele hati: “Ku ka ipaye.” (Esinumuĩlo 5:17) Eci ca lekisa ku va Isareli okuti, Suku eca esilivilo lialua komuenyo womanu. Kuenje ovo va sukililevo oku sumbila omuenyo wa vakuavo.

5. Tu sukila oku tenda ndati ocituwa coku pulumũla oñaña yi kasi vimo?

⁵ Oco hẽ omuenyo woñaña yina ka ya citiwile handi u kuetevo esilivilo? Ocihandeleko ca Mose ca enda loku pisa oku ponda oñaña yi kasi vimo lia inaye. Eci ci lekisa okuti, ndaño muẽle omuenyo woñaña yina ka ya citiwile handi, u kuete esilivilo kovaso a Yehova. (Tanga Etundilo 21:22, 23; Osamo 127:3.) Omo liaco, oku pulumũla locipango oñaña yi kasi vimo ekandu.

6. Momo lie tu sukilila oku yuvula oku suvuka vakuetu?

⁶ Voku sumbila omuenyo mua kongela oku yuvula oku suvuka vakuetu. Momo Embimbiliya li popia hati: “Wosi o suvuka ukuavo omondi, kuenje wa kũlĩhi okuti layimue omondi, yi kasi lomuenyo ko pui vokati kaye.”(1 Yoano 3:15) Nda tu yongola oku kuata omuenyo ko pui, tu sukila oku imũla vutima wetu esuvu liosi tu kuetele vakuetu. Momo esuvu olio lia siata oku koka ungangala pokati komanu. (1 Yoano 3:11, 12) Ciwa okuti tu lilongisa oku lisola pokati.

7. Ovina vipi okuti ka vi lekisa esumbilo komuenyo?

⁷ Anga hẽ tu sukilavo oku sumbila omuenyo wetu muẽle?  Ndomo ca siata, omanu ka va yongola oku fa. Pole, valua okuti va kapa omuenyo wavo kohele poku sandiliya ayele. Valua va sipa akaya ale epangue. Vakuavo va nyua olombunje ale va li toma ovihemba vina vi tapiyasa olondunge. Ovina viaco vi nyõla etimba. Kuenda via siata oku ponda omanu valua. Omunu wosi wa siata oku litumbika kovina viaco, omuenyo ka u tendele okuti u kola. Ovina viaco via vĩha kovaso a Suku. (Tanga Va Roma 6:19; 12:1; 2 Va Korindo 7:1.) Oco tu vumbe ciwa Suku, tu sukila oku siapo ovina viaco. Ndaño okuti oku ci linga ka ca lelukile, Yehova oka tu kuatisa. Kuenda eye o sanjukila calua alikolisilo etu voku tenda omuenyo ndombanjaile yi kola tua tambula kokuaye.

8. Momo lie tu sukilila oku kuata utate otembo yosi?

⁸ Nda tua sumbila omuenyo, otembo yosi tuka kapelako oku u teyuila. Tuka kuata utate kuenda ka tuka kapa omuenyo wetu kohele ocipango ale layele. Tuka yuvula oku endisa lãvi. Kuenda tuka yuvulavo olomapalo vina vi lemẽha lavina vi kapa omuenyo wetu kohele. (Osamo 11:5) Vocihandeleko Suku a ecele ku va Isareli mua kongelele eci ca linga hati: “Eci o tunga onjo yokaliye, kolusoka luaco o ñualisako okacimbaka, sanga o vetisa onjo yove eko liosonde nda umue o kupukako.” (Esinumuĩlo 22:8) Ndomo ca lekisiwa vocihandeleko eci, tu sukila oku semulũla ciwa olosikata vionjo yetu, oco okuti lomue o kupukako noke o lilemẽha. Nda o kuete ekãlu, osimbu handi kua fetikile oku liendisa, kũlĩhisa ciwa okuti ka mua kambele lacimue ci kapa kohele omuenyo wove muẽle lowu wa vakuẽle. Ku ka ecelele okuti onjo yove ale ekãlu liove li kapa kohele omuenyo womanu.

9. Nda tua sumbila omuenyo, tuka tata ndati ovinyama?

⁹ Anga hẽ omuenyo wovinyama u kuetevo esilivilo? Omuenyo wovinyama u kola kovaso a Suku. Suku ecelela okuti omanu va ponda ovinyama oco vopeko ositu locipa coku tunga uwalo. Ecelelavo oku ponda ocinyama cina okuti ca tema kuenje ci kapa omuenyo womanu kohele. (Efetikilo 3:21; 9:3; Etundilo 21:28) Pole, oku kangisa ovinyama ale  oku vi ponda ño ocipango, ekandu kuenda ka ci lekisa esumbilo koku kola kuomuenyo.​—Olosapo 12:10.

10. Suku wa lekisa ndati okuti omuenyo losonde kokuaye cimuamue?

¹⁰ Eci Kaini a ponda manjaye Havele, Yehova wo sapuila hati: “Ondaka yosonde ya manjove yi kasi posi ya mbilikiya.” (Efetikilo 4:10) Suku poku tukula osonde ya Havele, wa kala loku tukula omuenyo wa Havele. Kaini wopa omuenyo wa Havele, kuenje ca sukilile okuti o kangisiwa. Ca kala ndu okuti osonde ya Havele, ale omuenyo waye, wa kala loku pinga ku Yehova efetuluinyo. Elitokeko li kasi pokati komuenyo losonde lia lekisiwavo noke Yetande lia pita koloneke via Noha. Eci handi Etande ka lieyile, omanu va lialia lika apako, lombelela yamẽla, lolomema kuenda olonendo. Pole, noke eci Etande lia pita ale, Yehova wa sapuila Noha lomãla vaye hati: “Cosi ci kasi lomuenyo ci ñuala ñuala ci linga okulia kuene; ndeci ndo wihili ale ovikũla vi talala haico cilo ndo wihi cosi.” Pole, Suku wa va kapelele ongave hati: “Puãi ositu yi kuete omuenyo wayo okuti osonde ka ci tava oku yi lia.” (Efetikilo 1:29; 9:3, 4) Eci ci lekisa okuti omuenyo losonde cimuamue kovaso a Yehova.

11. Tunde koloneke via Noha Suku wa yonguile okuti osonde yi lingiwa ndati?

¹¹ Tu lekisa okuti osonde tua yi sumbila poku yuvula oku yi lia. Vocihandeleko Yehova a ecele ku va Isareli, eye wa va handelekele hati: “Omunu wosi . . . poku yeva o kuata ocinyama vonjevo pamue onjila, evi vi tava oku liwa, osonde yaco o yi pesela kuenje o yi lembika leve. Oco nda popela la va Isareli siti, Ko ka li osonde yetimba, nda lie nda lie, momo omuenyo watimba osi osonde yao.” (Ovisila 17:13, 14) Eci ci lekisa okuti ocihandeleko Suku a ecele ku Noha catiamẽla koku yuvula oku lia osonde, lopo handi ca kala lesilivilo. Ocisimĩlo ca Yehova ca kala okuti, omanu vaye va lia ositu yovinyama. Pole, osonde yaco ka ci tava oku yi lia. Ovo va sukilile  oku yi pesila posi kuenda oku lembikako leve. Poku ci linga, ovo va lekisa okuti omuenyo u sesamẽla oku tiukila ku Suku wa wecele.

12. Ocihandeleko cipi ca eciwile kosimbu catiamẽla kosonde okuti ci kapiwako toke koloneke vilo?

¹² Ocihandeleko caco citiamisiwilavo Kakristão. Ovapostolo kuenda alume vakuavo va kala olosungu pokati kolondonge via Yesu, va liongoluile oco va tepise ocihandeleko ci sukila oku kuamiwa la vosi vekongelo Liakristão. Ovo va pitila kocisimĩlo cokuti: “Espiritu Sandu letu, tua tava okuti ka tu vu tuika ocilemo cimue. Tuo kisiki ño vimue okuti, vu vuyula ovina via lumbiwa koviteka, kuenda osonde, lovina via lekiwa ekõle [okuti ka via tundisiwile osonde], kuenda oku pekelisa.” (Ovilinga 15:28, 29; 21:25) Eci ci lekisa okuti koloneke vilo, tu sukilavo oku ‘yuvula osonde.’ Kovaso a Suku, eci ci kuete esilivilo liocili. Momo ci sokisiwa loku yuvula oku fendela oviteka kuenda oku yuvula ukahonga.

13. Lombolola esunga lieci vocihandeleko coku yuvula osonde mua kongelela oku yuvula oku kapiwa osonde vasipa.

¹³ Anga hẽ vocihandeleko catiamẽla koku yuvula osonde mua kongelavo oku yuvula oku kapiwa osonde vasipa? Oco muẽle. Sokolola okuti ndotolo wa ku sapuila hati o sukila oku liwekapo oku nyua evi vi koluisa. Eci hẽ ci lomboloka okuti ku vi nyuila komẽla, pole ci tava okuti o viñisila vasipa? Ocili okuti hacoko. Cimuamue haico catiamẽla koku yuvula osonde. Voku yuvula osonde mua kongela oku likala oku yi iñisa vetimba lietu. Ci kale oku yi lia ale oku yiñisila vasipa.

14, 15. Nda ndotolo wa sapuila Ukristão okuti te wa tambula osonde, eye o sukila oku linga nye? Kuenda momo lie?

¹⁴ Oco hẽ nye ci lingiwa nda Ukristão wa lemẽhiwa calua ale o sukila oku pelaliwa lonjanga? Pamue ndotolo o popia okuti nda ka kapiwile osonde vasipa o fa. Ocili okuti Ukristão ka yongola oku fa. Kelikolisilo lioku popela omuenyo Suku a tu ĩha, eye o tava oku sakuiwa lovihemba vina okuti ka mu kongela osonde, pole, vi vokiyavo osonde vetimba.

 ¹⁵ Anga hẽ ca sunguluka Ukristão oku lueya ocihandeleko ca Suku oco a kale vali komuenyo okatembo kamue voluali lulo? Yesu wa popia hati: “[Wosi] o yongola oku popela omuenyo waye [o] u pesela ño, puãi u o mesila omuenyo waye [o] u sanga [vali].” (Mateo 16:25) Etu ka tu yongola oku fa. Pole, nda tua seteka oku popela omuenyo wetu wetaili loku lueya ocihandeleko ca Suku, tuka pumba omuenyo ko pui. Omo liaco, ciwa okuti tu pokola kocihandeleko ca Suku loku kolela okuti nda tua fa, Una wa tu ĩha omuenyo, oka tu ivaluka kuenje oka tu pindula.​—Yoano 5:28, 29; Va Heveru 11:6.

16. Omanu va Suku va kakatela kolonumbi vipi viatiamẽla kosonde?

¹⁶ Koloneke vilo, vana va kasi oku vumba Suku locili, va kakatela muẽle kolonumbi viaye viatiamẽla kosonde. Ovo ka va tava oku lia osonde. Ndaño oku yi tambuila vasipa ndovihemba. a Ovo va kũlĩha okuti Ululiki wosonde wa kũlĩha eci ciwa kokuavo. Ove hẽ ku tava okuti Suku wa kũlĩha eci ciwa kokuetu okuti etu muẽle ci sule?

17. Kotembo ya va Isareli osonde ya kuata esilivilo lie?

¹⁷ Ocihandeleko ca Mose ca lekisile ciwa esilivilo liosonde.  Yehova wa handelekele va Isareli catiamẽla kefendelo hati: “Omuenyo wetimba u kasi vosonde kuenje nda yecela kokuene kutala oku likutilila layo ovimuenyo viene, omo osonde oyo yi tuvaika [akandu].” (Ovisila 17:11) Kosimbu, nda umue u Isareli wa linga ekandu, oco ekandu liaco li teteliwe, wa sukilile oku lumba ocinyama. Noke osonde yaco ya enda oku pesiwila kutala vo tavernakulu ya Suku. Eli olio lika esilivilo osonde ya kuata, okuti oku tuvika akandu.

18. Asumũlũho api tu pondola oku kuata omo liosonde ya Yesu ya tu pesiwila?

¹⁸ Akristão koloneke vilo ka va kasi vali vemehi Liocihandeleko ca Mose. Omo liaco, ka va lumbi vali ovinyama oco osonde yaco yi pesiwile kutala. (Va Heveru 10:1) Pole, oku pesila osonde kutala, kua kala ocindekaise cocilumba ca Yesu Kristu. Ndomo tua lilongisa Vocipama 5 celivulu lilo, Yesu wa eca omuenyo waye kokuetu poku tu pesila osonde  yaye ndocilumba coku tu yovola kakandu. Noke wa londa kilu. Eci a pitilako, wa eca ku Suku esilivilo liosonde yaye ya pesiwa. (Va Heveru 9:11, 12) Eci cecelela okuti akandu etu a eceliwa. Kuenda ca tu yikuila onjila yoku kuata omuenyo ko pui. (Mateo 20:28; Yoano 3:16) Omo liaco, osonde yi kuete esilivilo liocili. (1 Petulu 1:18, 19) Omunu o yovuiwa lika nda wa lekisa ekolelo kosonde ya Yesu ya pesiwa.

19. Nye tu sukila oku linga oco tu ‘yele kosonde yomanu vosi.’

¹⁹ Tu kuete esunga lialua lioku pandula Yehova Suku omo a tu ĩha omuenyo. Eci ci tu vetiyavo oku sapuilako vakuetu epuluvi ovo va kuete lioku kuata omuenyo ko pui, nda va lekisa ekolelo kocilumba ca Yesu. Omo okuti Suku wa kapako calua omuenyo womanu, ci tu vetiya oku linga upange waco lombili kuenda epandi. (Tanga Esekiele 3:17-21.) Nda tua likolisilako oku tẽlisa ocikele eci, tuka tẽla oku popia ndupostolo Paulu wa popele hati: “Nda yela osonde yomanu vosi. Nda pua eko momo sia yuvuile oku vu sapuila ocipango cosi ca Suku.” (Ovilinga 20:26, 27) Oku sapuila omanu ocipango ca Suku, oyo onjila yiwa yoku lekisa okuti tua sumbila omuenyo kuenda osonde.