1. ¿Máax beetmil tuláakal baʼax kuxaʼan?

JÉEOBAEʼ letiʼ le «kuxaʼan» Jajal Diosoʼ (Jeremías 10:10). Letiʼ beetmil xan tuláakal baʼax kuxaʼan. Le beetik u kajnáaliloʼob le kaʼanoʼ ku yaʼalikoʼob tu yoʼolal: «Teech ta beetaj tuláakal baʼaloʼob, tu yoʼolal a wóolajeʼ yanoʼob yéetel j-beetaʼaboʼob» (Apocalipsis 4:11). Le rey David xanoʼ, utiaʼal u kiʼikiʼtʼantik Jéeobaeʼ, tu kʼayaj: «Teech [...] u sayabil le kuxtaloʼ» (Salmo 36:9). Le kuxtal túunoʼ upʼéel u siibal Dios.

2. ¿Baʼaxoʼob ku tsʼáaik Dios utiaʼal u yantaltoʼon kuxtal?

² Jéeoba xan tsʼáaik baʼax kʼaʼabéettoʼon utiaʼal k-kuxtal (Beetaʼanoʼob 17:28). Letiʼ tsʼáaik le baʼaxoʼob k-jaantikoʼ, le jaʼoʼ, le iikʼoʼ yéetel le luʼum tuʼux kajaʼanoʼonoʼ (Beetaʼanoʼob 14:15-17). Le baʼaxoʼob ku tsʼáaikaʼ ku beetik k-ilik jaʼtsil le kuxtaloʼ. Baʼaleʼ utiaʼal u jach yantaltoʼon kiʼimak óolaleʼ, kʼaʼabéet k-ojéeltik yéetel k-beetik baʼax ku yaʼaliktoʼon (Isaías 48:17, 18).

3. ¿Bix tu yilij Jéeoba baʼax tu beetaj Caín?

³ Jéeobaeʼ u kʼáat ka k-eʼes tsiikil tiʼ k-kuxtal yéetel tiʼ u kuxtal u maasil. Bey u yeʼesik u tsikbalil Caín, u hijo Adán yéetel Eva. Letiʼeʼ pʼuʼuj tu contra Abel, u yíitsʼin. Jéeoba túuneʼ tu yaʼalaj tiʼ Caíneʼ wa maʼ tu jetsʼik u pʼujaʼanileʼ yaan  u beetik baʼax kʼaas. Caineʼ maʼ tu yuʼubaj tʼaaniʼ. Tu beetaj loob tiʼ Abel, «ka tu kíimsaj» (Génesis 4:3-8). Jéeoba túuneʼ tu castigartaj Caín tu yoʼolal lelaʼ (Génesis 4:9-11).

4. ¿Bix tu yeʼesil Dios tu Ley Moisés bix unaj k-ilik le kuxtaloʼ?

⁴ Óoliʼ 2,400 jaʼaboʼob tiʼ lelaʼ, Jéeobaeʼ tu tsʼáaj u leyoʼob tiʼ u kaajil Israel utiaʼal ka meyajtaʼak jeʼex utstutʼaaneʼ. Le leyoʼobaʼ kʼaj óolaʼanileʼ u Ley Moisés, tumen letiʼ kʼub tiʼ le kaajoʼ. U Ley Moiseseʼ ku yaʼalik: «Maʼ a kíimsik wíinik» (Deuteronomio 5:17). Le leyaʼ tu yeʼesaj tiʼ le israelitaʼoboʼ Dioseʼ jach jatsʼuts u yilik le kuxtal u tsʼaamaj tiʼ wíinikoʼ. Tu yeʼesaj xaneʼ tuláakal wíinikeʼ unaj u yilik jaʼtsil u kuxtal u yéet wíinikil.

5. ¿Uts wa u luʼsaʼal u kuxtal utúul chaambal maʼ síijkiʼ?

⁵ Dioseʼ, ¿bix u yilik u kuxtal utúul chaambal maʼ síijkiʼ? U Ley Moiseseʼ tu yaʼalaj maʼ unaj u kíimsaʼal utúul chaambal maʼ síijkiʼ. Utiaʼal Jéeoba túuneʼ u kuxtal utúul chaambal maʼ síijkeʼ láayliʼ jach jaʼtseʼ (Éxodo 21:22, 23; Salmo 127:3). Le beetik maʼ uts u luʼsaʼal u kuxtaliʼ.

6. ¿Baʼaxten maʼ unaj k-pʼektik mix máakiʼ?

⁶ Utiaʼal xan k-eʼesik tsiikil tu yoʼolal le kuxtaloʼ unaj k-uts bisikba yéetel u maasil. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Máax ku pʼektik u sukuʼuneʼ juntúul j-kimsaj wíinik, yéetel teʼexeʼ a wojeleʼexeʼ mix juntúul j-kimsaj wíinik ku páajtal u yantal kuxtal minaʼan u xuul [tiʼ]» (1 Juan 3:15). Wa k-kʼáat kuxtal minaʼan u xuuleʼ, kʼaʼabéet k-ilik maʼ k-pʼektik mix máak, tumen le pʼektajiloʼ le túulchʼintik máak u beet loob (1 Juan 3:11, 12). Le oʼolal jach kʼaʼabéet k-kanik yaabiltbaʼex.

7. ¿Baʼax vicioiloʼob kʼaskúuntik le kuxtaloʼ?

⁷ ¿Bix xan jeʼel k-eʼesik tsiikil tu yoʼolal k-kuxtaleʼ? Óoliʼ mix máak u kʼáat kíimil, baʼaleʼ yaʼab máakeʼ, chéen tumen utstuyicheʼ, ku beetik baʼaloʼob jeʼel u beetik u kíimleʼ. Yaʼab tiʼ letiʼobeʼ ku tsʼuʼutsʼkoʼob chamal wa marihuana, wa xan ku drogarkubaʼob. Le baʼaloʼobaʼ ku tsaʼaiskoʼob kʼojaʼanil yéetel yaʼab máak ku kíimsik. Le oʼolal le máaxoʼob  yaan le vicio tiʼobaʼ maʼ u yaabilmaj u kuxtaloʼobiʼ. Utiaʼal Dioseʼ le vicioʼobaʼ maʼ utstakoʼobiʼ (Romailoʼob 6:19; 12:1; 2 Corintoiloʼob 7:1). Utiaʼal k-meyajtik jeʼex utstutʼaaneʼ, unaj k-pʼatik le baʼaloʼobaʼ. Maʼ xaaneʼ jach jeʼel u talamtal k-pʼatikeʼ, baʼaleʼ Jéeobaeʼ jeʼel u yáantkoʼoneʼ. Utiaʼal Dioseʼ jach kʼambeʼen tuláakal baʼax k-beetik utiaʼal k-ilik le kuxtal bey upʼéel baʼal jach jaʼtseʼ.

8. ¿Baʼaxten jach kʼaʼabéet kanáantik k-kuxtal yéetel u kuxtal u maasil?

⁸ Wa k-eʼesik tsiikil tu yoʼolal le kuxtaloʼ, yaan k-kanáantik. Yaan k-kanáantik baʼax k-beetik yéetel maʼ ken k-beet baʼaloʼob jeʼel u beetik u yúuchultoʼon loob ka kíimkoʼoneʼ. Yaan xan k-kanáantik bix k-manejar yéetel maʼ ken k-táakpajal tiʼ deporteʼob jeʼel u beetik u yúuchul loob tiʼ máakeʼ (Salmo 11:5). Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ u kaajil Israel: «Le máax ichileʼex ku beetik [upʼéel] túumben pakʼil najeʼ, [unaj] u tsʼáaik u [pretilil] yóokʼol le najoʼ; beyoʼ bíin u kanáant maʼ u [...] kíimil mix máak tu yotoch wa yaan máax ku lúubul tu najil» (Deuteronomio 22:8). Yaʼab baʼaxoʼob k-kanik tiʼ lelaʼ. Wa ta wotoch yaan upʼéel chʼeʼen wa upʼéel sajkabeʼ maʼalob ka makej, utiaʼal maʼ u lúubul mix máak ichil ka úuchuk loob tiʼ. Wa yaan xan a coche wa a camioneʼ, ilawil wa maʼalob yanik. Kʼaʼabéet a kanáantik maʼ u yantal mix baʼal ta wotoch jeʼel u beetik u yúuchul loobeʼ yéetel mantatsʼ kʼaʼabéet a wilik wa maʼalob yanik a coche wa a camión.

9. Wa k-eʼesik tsiikil tu yoʼolal le kuxtaloʼ, ¿baʼax maʼ ken k-beet tiʼ le baʼalcheʼoboʼ?

⁹ Dioseʼ, ¿bix u yilik le kuxtal yaan tiʼ le baʼalcheʼoboʼ? Láayliʼ xan jatsʼuts u yilkeʼ. Ku chaʼik u kíimsaʼaloʼob utiaʼal jaantbil, utiaʼal u beetaʼal nookʼ wa utiaʼal maʼ u beetkoʼob loob tiʼ máak (Génesis 3:21; 9:3; Éxodo 21:28). Baʼaleʼ máax ku beetik u kʼasaʼanil tiʼobeʼ yéetel máax kíimskoʼob chéen tumen jatsʼuts u yilkeʼ, maʼ uts baʼax ku beetkiʼ. Maʼ táan u yeʼesik tsiikil tu yoʼolal le kuxtaloʼ (Proverbios 12:10).

10. Jéeobaeʼ, ¿bix úuchik u yeʼesik tiʼ yaan le kuxtal teʼ kʼiʼikʼoʼ?

¹⁰ Caíneʼ ka tsʼoʼok u kíimsik u yíitsʼneʼ, aʼalaʼab tiʼ tumen Jéeoba: «U kʼiʼikʼel a wíitsʼin le tsʼoʼok a wekik yóokʼol le luʼumoʼ, awatbil u kʼáatik ka in beet baʼax noʼojaʼan» (Génesis 4:10). Dioseʼ ka tu yaʼalaj u kʼiʼikʼel Abeleʼ, táan u tʼaan tiʼ u kuxtal Abel. Caíneʼ tu luʼsaj u kuxtal u yíitsʼin, le oʼolal unaj u castigartaʼal tu yoʼolal. U kʼiʼikʼel wa u kuxtal Abeleʼ bey ka u kʼáat óolt tiʼ Jéeoba ka u beet justiciaeʼ. Ku tsʼoʼokol xan le Búulkabal tu kʼiiniloʼob Noeoʼ, Dioseʼ tu kaʼa eʼesaj jach yaan baʼax yil le kuxtal yéetel le kʼiʼikʼoʼ. Maʼiliʼ taalak le Búulkabaloʼ, wíinikoʼobeʼ chéen xíiw yéetel u yich cheʼob ku jaantkoʼob kaʼachi. Baʼaleʼ ka tsʼoʼok le Búulkabaloʼ, Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ Noé yéetel u paalal: «Jeʼel u páajtal a jaantikeʼex tuláakal le baʼalcheʼob bey le áakʼ xíiwoʼob a kʼáateʼexeʼ». Baʼaleʼ tu yaʼalajtiʼob xan: «Yaan jumpʼéel baʼax maʼ [unaj] a jaantikeʼexiʼ: Bakʼ paʼteʼ yéetel u kʼiʼikʼel, tumen teʼ j-kʼiʼikʼ yaan le kuxtaloʼ» (Génesis 1:29; 9:3, 4). Lelaʼ ku yeʼesikeʼ utiaʼal Jéeobaeʼ le kuxtaloʼ tiʼ yaan teʼ kʼiʼikʼoʼ.

11. Dioseʼ, ¿baʼax tu yaʼalaj tiʼ Noé yoʼolal le kʼiʼikʼ, le xan tu yaʼalaj tiʼ le israelitaʼoboʼ?

¹¹ Utiaʼal k-eʼesik tsiikil tu yoʼolal le kʼiʼikʼoʼ maʼ unaj k-jaantikiʼ. Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ le israelitaʼoboʼ: «Jeʼel máax [...] ka u tsʼon juntúul baʼalcheʼ wa juntúul chʼíichʼ janalbeʼeneʼ, unaj u wekik u kʼiʼikʼel le baʼax tu tsʼonajoʼ, ka u muk yéetel luʼum, [...] maʼ a jaantikeʼex kʼiʼikʼ» (Levítico 17:13, 14). Lelaʼ ku yeʼesikeʼ le baʼax tu yaʼalaj Jéeoba tiʼ Noé ochocientos jaʼaboʼob paachiloʼ, le xan ku kʼáatik tiʼ le israelitaʼoboʼ. Utiaʼal Jéeoba túuneʼ jeʼel u páajtal u jaantaʼal u bakʼel le baʼalcheʼoboʼ, baʼaleʼ maʼ unaj u jaantaʼal u kʼiʼikʼeliʼ. Unaj u weʼekel luʼum; lelaʼ bey ka suʼutuk tiʼ Dios u kuxtal le baʼalcheʼoʼ.

12. Tu kʼiinil le apostoloʼoboʼ, yáanal u nuʼuktaj le kiliʼich pixanoʼ, ¿baʼax aʼalaʼab yoʼolal le kʼiʼikʼ, láayliʼ xan unaj k-tsʼoʼokbesikeʼ?

¹² Tiʼ toʼon xaneʼ tsʼoʼok u yaʼalaʼal maʼ unaj k-jaantik kʼiʼikʼiʼ.  Tu kʼiinil le apostoloʼoboʼ, letiʼob yéetel u nojochiloʼob ichil u disipuloʼob Cristo teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ, tu muchʼubaʼob utiaʼal u yilkoʼob baʼaxoʼob maʼ unaj u beetik le máaxoʼob kʼamik Cristooʼ. Lelaʼ letiʼe baʼax tu chʼaʼatʼantoʼob yáanal u nuʼuktaj le kiliʼich pixan wa espíritu santooʼ: «Maʼ jaantikeʼex u bakʼel baʼalcheʼob kíimsaʼanoʼob tu táan meentbil [diosoʼob,] bey xan maʼ a jaantikeʼex kʼiʼikʼ, mix u bakʼel baʼalcheʼob kup iikʼil kíimikoʼob, yéetel maʼ a nup kʼebaneʼex» (Beetaʼanoʼob 15:28, 29; 21:25). Lelaʼ ku yeʼesik maʼ unaj k-jaantik kʼiʼikʼiʼ. Utiaʼal Dioseʼ, jeʼex maʼ unaj u meyajtoʼon imagenoʼob yéetel maʼ unaj k-lúubul tiʼ baʼaloʼob kʼaastak wa subtsiltakeʼ, bey xan maʼ unaj k-jaantik kʼiʼikʼiʼ.

13. ¿Bix jeʼel k-naʼatik ichil u leyil maʼ u jaantaʼal kʼiʼikʼeʼ táakaʼan xan maʼ u kʼamik máak ka tsʼaʼabak kʼiʼikʼ tiʼ?

¹³ Ich u leyil maʼ u jaantaʼal kʼiʼikʼeʼ, ¿táakaʼan wa xan maʼ u tsʼaʼabal kʼiʼikʼ tiʼ máak? Táakaʼan. Utiaʼal a naʼatikeʼ, koʼox ketik. Wa utúul doctor ku yaʼaliktech maʼ wukʼik aguardienteiʼ, ¿u kʼáat wa u yaʼal jeʼel u páajtal a inyectartik ta venaileʼ? ¿Máasaʼ maʼatech? Ichil xan u leyil maʼ u jaantaʼal kʼiʼikʼeʼ táakaʼan xan maʼ u yoksik máak kʼiʼikʼ tu wíinklil, kex maʼ jaantbil ka u beetiʼ. Le oʼolaleʼ utiaʼal k-beetik baʼax ku yaʼalik le leyaʼ maʼ unaj k-kʼamik ka tsʼaʼabaktoʼon kʼiʼikʼiʼ.

14, 15. Wa le doctoroʼob ku yaʼalkoʼob tiʼ máax ku yuʼubik u tʼaan Dios kʼaʼabéet u kʼamik kʼiʼikʼeʼ, ¿baʼax unaj u beetik yéetel baʼaxten?

¹⁴ ¿Kux túun wa máax ku yuʼubik u tʼaan Dios uchaʼan upʼéel nojoch loob tiʼ, wa xan kʼaʼabéet u beetaʼal upʼéel nojoch xoot tiʼ? Koʼox tuklikeʼ, le doctoroʼoboʼ ku yaʼalkoʼob tiʼeʼ wa maʼ tu kʼamik kʼiʼikʼeʼ yaan u kíimil. Máax ku yuʼubik u tʼaan Dioseʼ maʼ u kʼáat kíimiliʼ. Maʼ u kʼáat u peʼert le jatsʼuts siibal u tsʼaamaj Dios tiʼoʼ. Le oʼolal jeʼel u yóotik ka tsʼaʼakak yaanal bixeʼ, baʼaleʼ maʼ yéetel kʼiʼikʼiʼ, yéetel jeʼel u yóotik ka tsʼaʼakak yéetel baʼaxoʼob ku meyaj utiaʼal maʼ u tsʼaʼabal kʼiʼikʼ tiʼ máakeʼ.

¹⁵ Máax ku yuʼubik u tʼaan Dioseʼ, ¿jeʼel wa u beetik  baʼax maʼ utstutʼaan Dios utiaʼal u yilik u chowakkúuntik upʼíit maas u kuxtaleʼ? Jesuseʼ tu yaʼalaj: «Máax u kʼáat u tok u kuxtaleʼ, bíin u sate; baʼaleʼ le máax ku satik u kuxtal tin woʼolaleʼ, bíin u toke» (Mateo 16:25). Mix utúul tiʼ toʼon u kʼáat kíimliʼ. Baʼaleʼ wa k-beetik baʼax maʼ utstutʼaan Dios utiaʼal maʼ k-kíimleʼ, maʼ xaaneʼ yaan k-peʼertik le kuxtal minaʼan u xuuloʼ. Le beetikeʼ maʼ unaj u tuʼubultoʼoneʼ, wa k-beetik baʼax ku yaʼalik Dioseʼ, u yutsileʼ k-tiaʼal. K-ojeleʼ wa k-kíimleʼ, le Máax tsʼáaik le kuxtaloʼ yaan u kʼaʼajsikoʼon ken u líiʼs le kimenoʼoboʼ yéetel yaan u kaʼa tsʼáaiktoʼon le jatsʼuts siibalaʼ (Juan 5:28, 29; Hebreob 11:6).

16. ¿Baʼax u chʼaʼatukulmaj máaxoʼob chúukaʼan u yóoloʼob tiʼ Dios?

¹⁶ Máaxoʼob chúukaʼan u yóoloʼob u meyajtoʼob Dioseʼ u chʼaʼatukulmaj u yuʼubkoʼob u tʼaan tiʼ baʼax u yaʼalmaj yoʼolal le kʼiʼikʼoʼ. Le oʼolal maʼatech u jaantkoʼob kʼiʼikʼ mix xan tu kʼaʼamkoʼob ka tsʼaʼabak tiʼob. * U yojloʼobeʼ le Máax beetmil le kʼiʼikʼoʼ u yojel baʼax maas maʼalob utiaʼaloʼob. Techeʼ, ¿bey wa xan a tuklikoʼ?

17. Tu úuchben kaajil Israeleʼ, ¿chéen utiaʼal baʼax tu yaʼalaj Dios unaj u meyaj le kʼiʼikʼoʼ?

¹⁷ U Ley Moiseseʼ tu yeʼesaj chéen utiaʼal baʼax unaj u meyaj le kʼiʼikʼoʼ. Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ le israelitaʼoboʼ: «Teneʼ  tsʼoʼok in tsʼáaik tiʼ teʼex [le kʼiʼikʼ] tu yóokʼol u múultunil [u kúuchil le adoracionoʼ] utiaʼal a boʼotikeʼex u [salvacionil] a kuxtaleʼex, tumen letiʼ le kʼiʼikʼ boʼotik u [salvacionil] le kuxtaloʼ» (Levítico 17:11). Wa utúul israelita ku kʼebantal kaʼacheʼ, jeʼel u páajtal u saʼasaʼal u kʼeban wa ku kʼubik tiʼ Dios utúul baʼalcheʼ yéetel wa ku weʼekel u jaats u kʼiʼikʼel le baʼalcheʼ tu altaril u kúuchil le adoracionoʼ. Le kʼiʼikʼ túunoʼ chéen unaj u meyaj utiaʼal u saʼasaʼal kʼebanoʼob.

18. ¿Baʼax utsiloʼob jeʼel u páajtal k-kʼamik úuchik u wekik u kʼiʼikʼel Jesusoʼ?

¹⁸ U disipuloʼob Cristo bejlaʼeʼ minaʼanoʼob yáanal u Ley Moisés, le beetik maʼatech u kʼubikoʼob baʼalcheʼob tiʼ Dios mix tu wekikoʼob u kʼiʼikʼel baʼalcheʼob tu táan upʼéel altar (Hebreob 10:1). Baʼaxeʼ le bix u meyaj kaʼach le kʼiʼikʼ tu yúuchben kaajil Israeloʼ chéen tu yeʼesaj baʼax ken u kʼub Jesucristo ka taal way Luʼumeʼ. Jeʼex tsʼoʼok k-kanik teʼ 5 xookoʼ, Jesuseʼ tu kʼubaj u kuxtal t-oʼolal úuchik u wekik  u kʼiʼikʼel. Ku tsʼoʼoleʼ suunaj teʼ kaʼanoʼ, ka túun tu kʼubaj tiʼ Dios u tojol u kʼiʼikʼel tu wekajoʼ (Hebreob 9:11, 12). Lelaʼ tu beetaj u béeytal u saʼasaʼal k-kʼebanoʼob yéetel tu jeʼaj u bejil le kuxtal minaʼan u xuuloʼ (Mateo 20:28; Juan 3:16). Le bix úuchik u meyaj u kʼiʼikʼeloʼ jach nojoch uts ku taasiktoʼon (1 Pedro 1:18, 19). Chéen jeʼel u páajtal k-salvartikba wa k-oksaj óoltik le u kʼiʼikʼel Jesús tu wekajoʼ.

19. Utúul cristianoeʼ, ¿baʼax unaj u beetik utiaʼal maʼ u yantal u «siʼipil tu yoʼolal u kʼiʼikʼel mix máak»?

¹⁹ ¡Jach k-tsʼáaik nib óolal wa gracias tiʼ Dios úuchik u síiktoʼon le kuxtaloʼ! Lelaʼ unaj u péekskoʼon utiaʼal k-aʼalik tiʼ le máakoʼob ka u yoks u yóoloʼob tiʼ u kʼiʼikʼel Jesusoʼ, utiaʼal ka u kʼamoʼob kuxtal minaʼan u xuul. Kʼaʼabéet xan k-ilik aʼalik tiʼ tuláakal máak, tumen jeʼex Jéeobaeʼ, toʼon xaneʼ k-ilik jatsʼutsil u kuxtal k-éet máakiloʼob (Ezequiel 3:17-21). Wa k-beetkeʼ, yaan u páajtal k-aʼalik jeʼex le apóstol Pablooʼ: «Minaʼan in siʼipil tu yoʼolal u kʼiʼikʼel mix máak, tumen maʼ tin chʼaʼaj saajkil in waʼalikteʼex tuláakal u tsolnuʼukoʼob Diosiʼ» (Hechos 20:26, 27, Nuevo Mundo). Jach beyoʼ, wa k-tsikbaltik tiʼ jeʼel máaxak u maʼalob péektsilil Jajal Dioseʼ, táan k-eʼesik tsiikil tu yoʼolal le kuxtal yéetel tu yoʼolal le kʼiʼikʼoʼ.