1. ¿Chumngechi ayüwküleafuy tami pu che?

CHAW JEWBA ayükey tami pu che ñi ayüwküleal. Feymu Ngünechen ñi Dungu, Biblia elukefi kümeke ngülam kom pu reñmawen, ka feypi chem ñi chumal engün. Feymu inayefile Jewba ñi kümeke ngülam, küme amulerpuay ñi mongen. Feymu lle Jesus feypi: “Doy küme sakinngeay tüfeychi pu che engün tati allkütukelu Ngünechen ñi dungu, ka tati müngeltukelu [inayekefilu]” (Luka 11:28).

2. Taiñ pu che ñi ayüwküleal, ¿chem müley taiñ kimtukunieal?

² Taiñ pu che ñi ayüwküleal, müley taiñ kimtukual tüfa: Jewba dewmay ti reñmawen. Feymu Jesus feypi Ngünechen taiñ “Chaw” ngen (Matew 6:9). Taiñ Wenu Chaw Ngünechen küme kimniey tati reñmawen chem ñi duamnieel ñi ayüwküleal, kidu dewmafilu am tati reñmawen. Chumngechi feypiley tati Biblia, Chaw Ngünechen ¿chem ayüniey ñi femal kiduke engün?

3. Elkünungelu ti wünen reñmawen, ¿chem feypi ta Biblia ka chumngechi kimiyiñ ñi rüfngen tüfa?

³ Chaw Ngünechen Jewba dewmafi ta Adan engu Eva, ka kiñewkünufi ñi niewal engu. Ka elufi kiñe küme mülewe, tutelkalechi  lof Eden pingelu, ka werküfi ñi nieal fentren yall. Fey feypifi: “Nieaymu rume fentren püñeñ. Apolfimün ta mapu” (Génesis 1:26-28; 2:18, 21-24). Feymu tüfachi nütram kiñe epew müten feyngelay. Jesus pengeli ñi rüfngen ti nütram mülelu Génesis mu, chumngechi elkünungey ti wünen reñmawen (Matew 19:4, 5). Fachantü niekeiñ fentren wedake dungu ka tati mongen trürümfal-lay chumngechi Chaw Ngünechen ayüniefuy ellaka mu, welu felefule rume, tati reñmawen ayüwküleafuy. ¿Chumngechifel chi tüfa?

4. a) ¿Chumngechi kellukonafuiñ taiñ pu che ñi ayüwküleal? b)Taiñ pu che ñi ayüwküleal, ¿chumngelu (chemu) falin-ngey ngüneduamafiel Jesus ñi mongen?

⁴ Taiñ pu che ñi ayüwküleal, kom kelluafuiñ. Feymu müley taiñ inayentuafiel ta Ngünechen, ka welukentu taiñ piwkeyewal (Efesio 5:1, 2). Welu, ¿chumngechi inayentuafuiñ ta Ngünechen pekenofilu rume iñchiñ? Fey Ngünechen werküfilu am tañi kiñen Fotüm Mapu mew, kidu mu kimafuiñ chumngen ta Jewba (Juan 1:14, 18). Jesukristo mülepalu Mapu mu, küme inayentufi tañi Wenu Chaw, feymu allkütukefiliyiñ ta Jesus, trürümfalngey ñi allkütufiel ta Jewba (Juan 14:9). Feymu ngüneduamfiliyiñ ta Jesus ñi piwkeyen ka inaliyiñ ñi femün, kom kelluafuiñ taiñ pu che ñi ayüwküleal.

5, 6. a) Jesus ñi dapifiel pu trawünche, ¿chem inayentufal elkünuy kom pu füta mu? b)Taiñ wiñoduamaetew ta Chaw Ngünechen, ¿chem müley taiñ femal?

⁵ Biblia feypi ti wentru müley ñi dapiafiel tañi domo, chumngechi Jesus dapifi tañi pu inanieetew. Ngüneduamnge tüfachi werkün dungu Biblia mu mülelu: ‘Eymün pu wentru piwkeyemün tamün domo, chumngechi ta Kristo piwkeyefi tañi trokiñche ka chalintukuwi ñi mongen kidu engün mew. [...] Chumngechi ta kiñe wentru piwkeyeniey kidu ñi kuerpu, ka femngechi feley ñi piwkenieael kidu ñi domo. Fey ti piwkeyelu kidu ñi domo, kidutu ta piwkeyewkay reke. Fey iney no rume am üdekenolu kidu ñi kuerpu, welu may ta ileltukefi ka poyekefi, chumngechi ta Kristo femkefi tañi trokiñche’ (Efesio 5:23, 25-29).

 ⁶ Chumngechi Jesus piwkeyefi tañi trawünche ñi inanieetew, ka femngechi tati pu füta müley ñi inayentual. Jesus “kom piwke mew piwkeyefi ka rumel ñi piwkeyenieafiel” tañi pu inanieetew kulpanchengelu rume, feymu chalintukuwi ñi mongen fey engün mu (Juan 13:1; 15:13). Feymu lle, tati pu wentru kurengelu feypingekey ñi femal tüfa ‘piwkeyemün tamün domo, ka weda dungukelayafimün’ (Kolosense 3:19). Kiñeke rupa, ti domo newe küme rakiduamkülenole, fey ¿chem kelluafeyew tati füta ñi inayal tüfachi werkün dungu? Müley ñi tukulpayal kidu ñi welulkaken ka müley ñi femal kiñe dungu tañi wiñoduamaetew ta Jewba. ¿Chem am ta tüfa? Wüne müley ñi wiñoduamtuafiel kom tati che ñi wedalkaetew, ka tañi domo. Tati domo ka müley ñi femal tüfa (papeltunge Matew 6:12, 14, 15). Feymu lle feypingekey kiñe ayüwkülechi kurewen, tüfa ta epu che wiñoduamuwkelu.

7. ¿Chem kimtukuniefuy Jesus tañi pu inanieetew mu ka chumngelu tüfa kellukefi pu füta?

⁷ Pu füta müley ñi ngüneduamal tüfa, Jesus rumel fürenefi tañi pu disipulo. Fey kimtukuniefuy tañi pu disipulo kom dungu pepil-layngün ka chem ñi duamnieel engün. Feymu rakiduamnge tüfa, kansatulelu tañi pu disipulo Jesus feypieyew: “Küpamün. Amuiñ iñchiñ kisu taiñ pichi kansatuael wichu püntütripalechi lelfün mew” (Marku 6:30-32). Ka femngechi tati domo duamniey ñi füreneaetew tañi füta. Feymu Biblia feypi tati domo “kiñe yafüngenochi copa reke feley”, feymu werküngey pu füta ñi “yamnieafiel”. ¿Chumngelu am? Fey mür “fürenengeayngu [afnoachi] mongen mu” (1 Pedro 3:7, TNM). Feymu pu wentru ka domo ñi püntütripanon Chaw Ngünechen mu, tüfa doy falintufali Jewba ñi adkiñ mu, feymu may pu füta müley ñi tukulpanieal tüfa (Salmo 101:6).

8. a) Kiñe wentru ‘piwkeyelu kidu ñi domo, kidutu ta piwkeyewkay reke’, ¿chumngelu feypiafuiñ tüfa? b)Ti füta ka ti domo “kiñengetuyngu müten”, ¿chem am ta tüfa?

⁸ Biblia feypi ti wentru ‘piwkeyelu kidu ñi domo, kidutu ta piwkeyewkay reke’. ¿Chumngelu? Jesus feypi: ‘ta epu che reke felewetulay engu. Kiñengetuyngu müten’ (Matew 19:6). Pu kurewen-ngen müten müley ñi kudumuwal (Proverbios 5:15-21;  Ebrew 13:4). Feymu epuñpüle müley ñi ngüneduamal chem ñi duamnieel tañi kompañ (1 Korintio 7:3-5). Ngüneduamfali ñi tukulpayal tüfachi ngülam: ‘Iney no rume am üdekenolu kidu ñi kuerpu, welu may ta ileltukefi ka poyekefi’. Feymu ti füta chumngechi kidutu piwkeyeniewi, ka femngechi müley ñi piwkeyeafiel tañi domo, ka müley ñi tukulpayal ta Jesukristo, kidu tañi longkolelu ñi ramtukadunguaetew (Efesio 5:29; 1 Korintio 11:3).

9. ¿Chem chumngen nielu Jesus pengeli Filipense 1:8? Ka, ¿chumngelu pu füta müley ñi inayentuafiel tüfa?

⁹ Ti apostol Pablo feypi: ‘Jesucristo ñi nieel küme piwkeyen’ (Filipense 1:8). Jesus ñi piwkeyen ayüwülfi tati pu che. Ka pu domo ñi inanieetew ta Jesus, ayüwingün Jesus ñi fürenenieetew (Juan 20:1, 11-13, 16). Ka femngechi pu domo fütangelu duamnieyngün tañi füta ñi piwkeyeetew ka füreneetew.

10. Jesus, ¿chem küme inayentufal elelfi tati pu domo fütangelu?

¹⁰ Tati reñmawen ñi kümelkaleal, ti füta duamniey ñi longkoleal. Kafey Jesus tañi Chaw ngünenieeyew. “Ngünechen longkoley ta Cristo mew”, ka femngechi “kiñe wentru kay longkoley kisu ñi kure mew” (1 Korintio 11:3). Jesus ayüniekey ñi ngünenieetew, Jewba ñi Longkolen kidu mu. Fey llemay kom iñchiñ nielu am kiñe longko taiñ ngünenieetew, feymu Jesus elkünueiñmew kiñe küme inayentufal.

11. Tati domo fütangelu, ¿chem küme femün müley ñi pengelafiel tañi füta ka chum tripayay ñi femün?

¹¹ Tati kulpan dungu mu, pu füta welulkakeyngün, fey fill rupa mu newe küme adümkelay ñi longkolen. ¿Chumafuy ti domo rupale tüfachi dungu? Ngelay ñi illamkayafiel tañi füta ka nüñmayafiel ñi longkolen mu. Ti domo müley ñi tukulpayal ta Chaw Ngünechen rume falintuniefi pu tüngduamngechi domo ka ñom piwkengelu (1 Pedro 3:4). Fey niele tüfachi küme femün wedake dungu mu rupale rume, doy küdawngelayay tañi füta ñi ngünenieaetew. Feymu Biblia feypi: ‘Ti domo kay yamniepe tañi füta itrokom dungu mew’ (Efesio 5:33). Welu, ti füta ¿inanienole tañi domo ñi feyentun? Biblia ngülamtukefi ti domo  fütangelu: ‘Eymün, pu domo, yamnieafimün tamün füta, femngechi tati pu füta feyentulenolu tati werken dungu mew fey ñi ngüneduamael ka ñi feyentuael engün. Fey chem duamtulayay rume tañi nütramkalngeael, eymün tamün inanien mew kümeke dungu, ngüneduamle engün eymün tamün femken kümeke dungu ka tamün yamniefiel ta itrokom mew’ (1 Pedro 3:1, 2).

12. Yamüwün mu ti domo nütramkafile tañi füta ñi feypin, ¿chumngelu weda dungungenon tüfa?

¹² Kiñeke mu, ti domo kiñewkülekelay tañi füta ñi rakiduam engu, kristianongele ka femngenole rume. Welu tüngün mu nütramkafile, femngechi yamnieafi tañi füta. Kiñeke mu ti füta kümeafuy ñi inayal tañi domo ñi feypin, fey allkütufile ñi dungun, kom tañi pu che kümelkaleayngün. Biblia feypi Sara nütramkafilu tañi füta, Abraam, chumngechi norümal kiñe weda dungu ñi rupameken tañi ruka mew. Abraam ayülafuy Sara ñi feypin, welu Ngünechen feypifi: “Femaymi itrokom tami feypietew ta Sara” (papeltunge Génesis 21:9-12). Welu ti füta dullile kiñe dungu chaftukenolu Ngünechen ñi ley dungu, ti domo eluwkey ñi ngünenieetew tañi füta, ka kelluntukufi (Hecho 5:29; Efesio 5:24).

13. a) Biblia mu Tito 2:4, 5, ¿chem yafültukufi ñi femal tati domo fütangelu? b)¿Chem pi ta Biblia püntüwün ka wüdawün mu?

¹³ Ti domo ñi küdaw falintufali ñi küme dapiafiel ti reñmawen. Rakiduamnge Biblia ñi feypifiel tati domo fütangelu “tañi piwkeyeael engün ñi füta ka ñi dapiafiel ñi pu püñeñ, ñi küme ngüneduamchengeael engün, ñi lif mongenngeael, ñi küme dapinieael ñi ruka, küme piwkengeael ka ñi ngünenieaetew kisu ñi füta” (Tito 2:4, 5). Tati domo fütangelu ka ñukengelu lloway tañi pu che mu ñi piwkeyewün ka yamüwün (papeltunge Proverbios 31:10, 28). Welu kom pu kurewen-ngen kulpanchengeyngün. Feymu lle fütra yafkawün mu, kiñeke rupa püntüafuyngu ka wüdayafuyngu. Ngünechen ñi dungu eluñmakey kiñeke rupa müten ñi püntüwal engu. Welu iney no rume illamkakelayafi tüfachi dungu, Biblia ngülamtukey: ‘Fey ti domo ñi wüdanoael tañi füta. [...] Ka femngechi müten, tati füta ngelay tañi wüdayafiel kidu tañi domo’ (1 Korintio 7:10, 11).  Kafey tati füta kam domo kulpale podngechi dungu mu, femngechi müten Biblia eluñmakefi ñi wüdayal engu (Matew 19:9).

14. ¿Chumi Jesus pu pichikeche mu, ka chem duamnieyngün tañi pu chaw mew?

¹⁴ Jesus elelfi kiñe küme inayentufal tati pu chaw ñi küme dapiafiel tañi pu yall. Kiñeke che katrütufilu ti pu pichikeche ñi fülkonal ta Jesus mu, fey kidu feypieyew: “Elufimün tati pichikeche ñi küpayael engün iñche mew. Katrütukefilmün”. Fey wüla Biblia feypi: “Fey fülümtukupafi ñi lipang mew ti pichikeche, fey fampuwülelfi ñi kuwü ta kisu, fey ngillatuñmafi” (Marku 10:13-16). Feymu Jesus mülenagkefuy tati pu pichikeche engün, eymi femngechi müley tami femal tami pu yall engün, ¿feley? Tati pu pichikeche duamnieyngün tami elantüal ñi nütramkayafiel, feymu doy falin-ngey tami kimeltuafiel, femngechi Jewba werküfi tati pu chaw (papeltunge Deuteronomio 6:4-9).

15. Tati pu chaw, ¿chem müley ñi femal ñi kuñiwtukuafiel tañi pu yall?

¹⁵ Doy wedalkalechi Mapu mu müleiñ, feymu may tati pu yall duamnieyngün tañi pu chaw ñi kuñiwtukuaetew feychi wedake che küpa wedalkakefilu. Kiñe dungu, tati che nüntukakelu pu  pichikeche. Jesus ingkakefi tañi pu disipulo, ka üytukefi “sakin pu yall”. Kafey nüngelu ta Jesus, petu ñi langümngenon, fey feypifi tati pu che: “Fey iñche kintumupeli, elufimün ñi amutuael ti pu che iñche ñi kompañkiyawületew” (Juan 13:33, TNM; 18:7-9). Feymu chawngelmi kam ñukengelmi, llüwatulenge chem weda dungu mu tati Weküfü ñi wedalkayafiel tami pu pichikeche. Kafey ngüfetukeafimi ti kuñiwün dungu ñi mülen (1 Pedro 5:8). * Fantepu mu, müley fill weda dungu ñi aneltumekefiel pu pichikeche ñi küme felen, ñi weniwen Chaw Ngünechen mu ka tañi lif mongen mu.

16. Chumngechi Jesus ngülamtufi tañi pu disipulo, ¿chem kimeltukeeyew tati pu chaw?

 ¹⁶ Feychi pun Jesus petu ñi langümngenon, tañi disipulo yafkawingün ta iney doy küme chengen. Jesus lladküfemlay, welu may kidu ñi feypin ka tañi femün ngülamtufi engün piwkeyen mu (Luka 22:24-27; Juan 13:3-8). Nielmi yall ka ngülamtufilmi, ¿chumngechi inayentuafuymi ta Jesus? Fey llemay, fey engün duamniey tami ngülamtuafiel, welu “fente puwle ñi duamniel” müten ka turpu weda lladkütukelayafimi. Feymu rakiduamnge petu tami dungunon, femngechi tami dungun allfülkalayafuy “kiñe wayki ñi allfün reke” (Jeremías 30:11; Proverbios 12:18). Feymu norümafimi tami pu pichikeche ñi kimtukual tüfachi ngülam ñi kümelkayaetew engün (Efesio 6:4; Ebrew 12:9-11).

17. ¿Chumngelu Jesus elelfi kiñe küme inayentufal tati pu yall?

¹⁷ Tati pu yall, ¿kimürpuafuyngün Jesus ñi femün mu? Fey llemay. Jesus ñi femün pengeli tati pu yall müley ñi allkütuafiel tañi chaw ka ñuke ñi feypin. Jesus feypi: “Iñche feypiken Chaw ñi kimeletewchi dungu müten [...], fey iñche am rumel femkelu kisu ñi ayükeelchi dungu” (Juan 8:28, 29). Jesus allkütufi tañi Wenu Chaw, ka Biblia werküfi tati pu yall ñi allkütuafiel tañi pu chaw ñi feypin (papeltunge Efesio 6:1-3). Jesus kulpakenochi pichi wentrungelu rume, fey allkütufi Jose ka Maria ñi feypin, kulpanchengelu rume engu. Femngechi Jesus kelluntukufi kom tañi pu che ñi ayüwküleal (Luka 2:4, 5, 51, 52).

18. ¿Chumngelu Jesus allkütufi tañi Wenu Chaw? Ka tati pu yall allkütufilu tañi chaw, ¿iney engün ayüwülkefi?

¹⁸ ¿Chumngechi tati pu yall inayentuafuy ta Jesus ka ayüwülafuy tañi pu chaw? Wüne müley ñi allkütuafiel ñi pu chaw ñi feypin, küdawngefule rume kiñeke mu, Chaw Ngünechen ayükey pu yall ñi femal tüfa (Proverbios 1:8; 6:20). Jesus doy wedake dungu ñi rupan rume, fey allkütukefi tañi Wenu Chaw ñi feypin. Chaw Ngünechen werküfi ta Jesus ñi femal kiñe küdawngechi dungu, Jesus feypieyew: “Chaw, pifulmi kay, montulafen tüfachi fütra kutrankawün mew”. Jesus feypifi ñi Chaw  tañi montulaetew, welu Jesus femi Chaw Ngünechen ñi ayükeelchi dungu, fey kimtukunielu am tañi Chaw ñi kimnien chem dungu tañi kümelkaetew (Luka 22:42). Feymu tati pu yall allkütukefilu tañi pu chaw, ayüwülkefi engu ka tañi Wenu Chaw, Jewba (Proverbios 23:22-25). *

19. a) Ti Weküfü, ¿chumngechi kintukaduamkefi pu wechekeche ñi femal wedake dungu? b)Pu yall, ¿chumngechi ñi weda femün wedalkayafuy tañi pu chaw?

¹⁹ Ti Weküfü kintukaduamfi ta Jesus, feymew ka femngechi kintukaduamkefi tati pu wechekeche ñi femal wedake dungu (Matew 4:1-10). Rakiduamnge tüfa mew, Satana kimi ñi küdawngen pu wechekeche ñi chaftuafiel tañi pu kompañ ñi dikümtukun. Feymu pu wechekeche müley ñi famentuafiel tati wedake kompañ (1 Korintio 15:33). Kafey Dina ñi nütram, Jakob ñi ñawe, weniyefi tati pu che poyekenolu ta Jewba, feymu tüfa konpuy fentren wedake dungu mu (Génesis 34:1, 2). Feymu eymi weche, kiñe tami pu che kulpale podngechi dungu mu, ¿rakiduamkepeymi may tami pu che ñi kutrankawün mu? (Proverbios 17:21, 25.)

20. ¿Chem müley ñi femal kake kiduke tami pu che ñi ayüwküleal?

²⁰ Rupale wedake dungu tami pu che, welu inaniele Biblia ñi ngülam, doy küdawngelayay ñi küme chaftuafiel tüfa. Fey ñi allkütufiel tüfachi kümeke ngülam müten ayüwküleay taiñ pu che. Feymu llemay, pu füta piwkeyeafimün tamün domo ka füreneafimün, chumngechi Jesus femkefuy tañi trawünche mu. Pu domo fütangelu, eluwnge tami ngünenieetew tami füta ka inayentuafimün tati domo nütramkangelu ti lifru Proverbios 31:10-31. Pu chaw kimeltuafimün tamün pu yall (Proverbios 22:6). Pu ngenruka, “feley ñi kim ngünenieael ñi reñmache” (1 Timotew 3:4, 5; 5:8). Af mew, pu yall allkütukeafimün tamün pu chaw ñi feypin (Kolosense 3:20). Kom tami pu che kulpanchengey, ka welulkakeyngün. Feymu llemay ta ñom piwke mu, “füreneen wiñoduamtuen” pikeaiñ.

21. ¿Chem mongen nieaiñ küpalechi antü mu, ka chumngechi fachantü nieafuiñ kiñe ayüwün-ngechi reñmawen?

²¹ Rüfkünu may, Biblia mu müley fentren falin-ngechi ngülam tati pu reñmawen mu. Kafey Biblia feypi Chaw Ngünechen ñi we Mapu ka ti küme mülewe, apoleay Jewba tañi ayüwkülechi pu che (Apokalipsi 21:3, 4). ¡Afmatufali tati küme mongen ñi küpan! Welu fachantü inanieliyiñ Chaw Ngünechen ñi kümeke ngülam Biblia mu ñi elkünuel, ayüwün-ngechi reñmawen nieafuiñ.