1. Jé é ne mfi asu na nda bôt é tabe mevak été?

YÉHOVA Zambe a yi na nda bôte jenan é tabe mevak été. Kalate Zambe a ve melep asu ébu’a ése ya nda bôt; a liti ésaé Zambe a yi na môt ase ya nda bôt a bo. Éyoñe môt ase a kôme bo ésaé jé aval ane metiñe me Zambe ma jô, ényiñe ya nda bôt é ne angôndô ya abeñ. Yésus a nga jô na: “Ébotan a bôt ba wô’ô mejô me Zambe a ba’ale me!”​—Luc 11:28.

2. Bia yiane taté kañese jé asu na nda bôte jangan é nyiñe mevak?

² Asu na bi bi meva’a ya ényiñe ya nda bôt, bia yiane taté kañese na Yéhôva, nyi Yésus a nga loene na “Tate Wongan”, a ne nyi a nga kôme nda bôt ése. (Matthieu 6:9) Nda bôt ése ya si é ne fo’o ve amu Esa wongane ya yôp a nga yi nalé​—nde ñhe, a kôme yem jé j’ayian asu na nda bôt é tabe mevak été. (Beéphésien 3:14, 15) Nde, jé Kalate Zambe a ye’ele mfa’a ya ésaé ébu’a ése ya nda bôt ja yiane bo?

3. Aval avé Kalate Zambe a kañete atata’a ya nda bôt, a amu jé bia yeme na jôm a jô é ne été?

³ Yéhôva a nga té Adam ba Ève, a late be ane ngale ba nnôm. Mvuse ya valé, a nga futi be abeñ étaba’a e paradis  été si va​—afup ya Éden​—a jô be na be biaé bon. Yéhôva a nga jô na: “Biaéane bon, a fôé, a yiane si nyô.” (Metata’a 1:26-28; 2:18, 21-24) Jame di é nji bo nkana, nge ébane mvet, amu Yésus a nga liti na mame kalate Metata’a a jô ma fombô atata’a ényiñe ya nda bôt me ne été. (Matthieu 19:4, 5) Ja’a na, bia tôbane minjuk mevale mese den, a na ényiñ é nji bo avale Zambe a nga sôñ, ve jame da bi tame yen amu jé nda bôt é ne ngule ya nyiñe mevak été.

4. (a) Aval avé ébu’a ése ya nda bôt é ne volô na meva’a me bo nda bôt? (b) Amu jé é ne mfi na bi yé’é yem ényiñe Yésus nge bia yi na nda bôte jangan é tabe mevak?

⁴ Ébu’a ése ya nda bôt é ne ngule ya volô abime dé asu na meva’a me bo nda bôt, nge ba vu Zambe mfa’a ya liti fulu nye’an. (Beéphésien 5:1, 2) Ve aval avé bi ne vu Zambe nge bi se ngule ya yene nye? Bi ne yé’é yem aval avé Yéhôva a bo mam amu a nga lôme ntôle Mone wé ya yôp na ô zu si va. (Jean 1:14, 18) Éyoñ Mon ate a mbe si, Yésus Krist a nga liti mefulu me Ésa wé aval é ne na, e yene mam Yésus a mbe a bo’o, a wô’ô ane a kobô, a mbe fo’o ve ane ô ne a Yéhôva émien, ô wô’ô fe ane a kobô. (Jean 14:9) Ajô te, nge bia yé’é yem nye’ane Yésus a nga liti, a jeñe na bi tôñ bibo’a mebo bié, môt ase ya be bia a ne bo na ényiñe ya nda bôt é tabe mevak.

5, 6. (a) Aval avé beyôm be ne nyoñ mbamba éve’ela éyoñe ba fombô avale Yésus a nga belan akônda? (b) Jé j’ ayiane boban ôsusua nge bia kômbô bi njamane ya mam abé mangan?

⁵ Kalate Zambe a liti na beyôm ba yiane ba’ale beyale bap avale fe Yésus a nga ba’ale beyé’é bé. Kalate Zambe a jô na: “A beyôm, nyeka’ane benyo beya, aval ane Krist fe a nga nye’e kirke [akônda, NW], a ve émien amu je . . . Aval ete, beyôme fe be ayiane nye’e beyale bap aval ane menyôle map bebien. Nyô a nye’e nga, nnye a nye’e émien: amu na, te ke môs môt a nga vini minsône mié émien; ve a vôñôlô a ba’ale mie, aval ane Krist fe a bo kirke [akônda, NW].”​—Beéphésien 5:23, 25-29.

 ⁶ Nye’ane Yésus a nga nye’e akônda beyé’é bé ô ne mbamba éve’ane beyôm ba yiane tôñ. Yésus a nga “nye’e be akekui asu’ulan,” a nga ve ényiñe jé asu dap, to’o ane be mbe bebo mam abé. (Jean 13:1; 15:13) Avale te da da, Kalate Zambe a jô beyôm na: “[Kelan ôsu a nye’e, NW] benyo beyal, a bo te vini be.” (Becolossien 3:19) Jé é ne volô nnôme na a tôñe melebe ma, a dañe dañ éyoñ é ne kui na ngal a nji bo mam a fek? A yiane simesane bikop émien a wô’ô zu a bo, a jé a yiane bo asu na Zambe a jamé nye. Jé a yiane bo? A yiane jamé bôt bese ba bo nye abé, ja’a ngal. Nalé fe, ngal a yiane bo avale da. (Matthieu 6:12, 14, 15) Ye wo ve’ele wôk éyoñe ji amu jé bôte béziñ ba jô na mbamba aluk a ne élate zañe bôte bebaé, môt ase ya été a jamé’é nyô mbok?

7. Mam mevé mme Yésus a mbe a nyoñe ngap, a beyôm be ne vu nye aya?

⁷ Beyôm ba yiane fe yeme na Yésus a mbe a nyoñe beyé’é bé ngap éyoñ ése. A mbe a yeme na môt ase a bili minné, nde a mbe a nyoñ minné miap a miñyiane miap ngap. Mos éziñ, éyoñ be mbe nté’an, a nga jô be na: “Biabebien, nkéane vôm bôt be ne momo, bi wô’an ôbe nté.” (Marc 6:30-32) Avale da, beyôm ba yiane liti binga bap ésémé. Kalate Zambe a liti na binga be ne ane “vie’e vi adañ atek”, nde beyôme bap ba yiane semé be, nge “tu’a ba’ale” be. Amu jé? Amu ngale ba nnôm bebaane be bili “mvame ya ényiñ” avale da da. (1 Pierre 3:7) Beyôm ba yiane ba’ale nleme na, e mise me Zambe, zôsôô nye a dañe mfi, to’o môt a ne minga nge fam.​—Besam 101:6.

8. (a) Amu jé é ne été na nnôm “a nye’e nga, nnye a nye’e émien”? (b) E bo “nsône wua” a tinane aya asu nnôm ba ngal?

⁸ Kalate Zambe a jô na “nyô a nye’e ngal, nnye a nye’e émien.” Nalé a ne amu na avale fo’o Yésus a nga jô, ngale ba nnôm be nji beta “bo bôte bebaé, ve nsône wua.” (Matthieu 19:6) Mfa’a ya nkeane binoñ, be nji yiane kañese na môt mfe a ke énoñ a wua ya be be, nge ke bo ayas a môt  mfe. (Minkana 5:15-21; Behébreu 13:4) B’ aye bo ngule ya bo nalé nge môt ase ya be be a jeñe na a jalé miñyiane mi môte mbok teke abui metañ. (1 Becorinthien 7:3-5) Mba’alane nyi a ne mfi: “Teke môs môt a nga vini minsône mié émien, ve a vôñôlô a ba’ale mie.” Beyôm ba yiane nye’e binga bap ane ba nye’e bebien, a simesane na ba ye yalane mame mese b’ abo mise me Yésus Krist.​—Beéphésien 5:29; 1 Becorinthien 11:3.

9. Fulu Yésus fé é ne kalate Bephilipien 1:8, a amu jé beyôm ba yiane liti fulu éte be binga bap?

⁹ Nlômane Paul a kobô ajô ya ‘abui mvame Yésus Krist a bili.’ (Bephilipien 1:8) Mvam, nge nye’ane Yésus a mbe a bili, é mbe é va’a ngule nyul, é nga nambe minleme mi binga biziñ be nga su’ulane bo beyé’é bé. (Jean 20:1, 11-13, 16) Binga ba nye’e éyoñ beyôm ba voñôlô be.

10. Aval avé Yésus a nga ve mbamba éve’ela asu beya?

¹⁰ Bia yeme na nda bôt é nji bo jôme ya môte wua, é bili abui bibu’a, ajô te asu na bi wô’an, môte wua a yiane bo nlô ya été. Ja’a Yésus a bili Ntebe ôsu, a yiane sulu émien si be nye. “Nlô ya Krist ô ne Zambe,” avale te fe “nlô ya minga ô ne fam.” (1 Becorinthien 11:3) Nsulane Yésus a nga sulu émiene si be Zambe, ô ne bia mbamba éve’ela amu môt ase ya be bia a bili ntebe ôsu a yiane bo mewôk.

11. Beyale ba yiane liti mefulu mevé mfa’a ya beyôme bap, a nalé a ne bo mfi a zene fé?

¹¹ Amu metyi ya nsem, bôt ba kop éyoñ ése; ajô te é wô’ô bo ayaé na nlô ya nda bôt ô bo teke kop. Nde, ngal a yiane bo aya? A nji yiane sô’ôlane jôm ése nnôm a bo, nge ke ve’ele jeñe na a suñ éto a fam. A ne mvo’é na minga a simesane na mise me Zambe, ébubut a nje’ebane nleme bi ne tañ anen. (1 Pierre 3:4) Éyoñ a liti avale mefulu te, minga a ye yene tyi’ibi ya sulu émiene si aval ane nkômbane Zambe ô né, ja’ awolo meve’ele. Kalate Zambe a beta fe jô  na: “Nga a ba’ale’e na, a semé nnôme wé.” (Beéphésien 5:33) Ve a ye bo aya nge nnôm a nji kañese Krist ane Njôé wé? Kalate Zambe a jô binga na: “Aval ete, A mia beya, bo’ane benyo beyôm benan mewôk; nde, ja’ana nge bôte beziñ be ne te bo mejô mete mewôk, be aye nyoñeban amu aval ntabane ya beyale bap, te nkobô; amu be ayen mfuban ntabane wônan ô tii a [édok ésemen, NW].”​—1 Pierre 3:1, 2.

12. Amu jé é nji bo abé na ngal nye fe a ve ôsimesane wé a ésemé?

¹² Ja’a nnôm a ne Kristen nge momo, ngal a ye ke liti na a bo ébiasé nge a kôme yeme nyoñe nnôm éyoñ a zu kate nye jam ba nye be nji bo tyiñ. Ôsimesane minga ô ne dañe mvo’é, a nda bôt ése é ne bu’uban a wô nge ba vô’ôlô nye. Ja’ ane Abraham a nji kañese nkobô nga, Sara, éyoñ a nga kômbô volô nye na be kôme mone nsañeta’ane éziñe nda bôt été, Zambe a nga jô nye na: “Vô’ôlô’ô tyiñe jé.” (Metata’a 21:9-12) Ve jame da, éyoñe nnôm a nyoñeya ntyi’an éziñ ô lat a ngumba jam, nge ntyi’ane te ô nji tyame atiñe Zambe, ngal a yiane su’u nye, ndemben a ye liti ésemé.​—Mam minlôman 5:29; Beéphésien 5:24.

13. (a) Jé Tite 2:4, 5 a tindi beyale na be bo? (b) Kalate Zambe a jô aya mfa’a ya nkandan a ntyaman aluk?

¹³ Nge a tu’a bo ésaé jé aval da yian, minga a ne volô nda bôte jé nya abui. Bi tame nyoñ éve’an, Kalate Zambe a jô na beya ba yiane “nye’e beyôm bap, a be nye’e bone bap, be jôô minlem miap, mfuban, bebo bisaé ya menda map, mvam, be bo beyôm bap bebien mewôk.” (Tite 2:4, 5) To’o a ne nga fam, nge nyia bon, minga ase a bo nalé a ye fo’o bi angôndô ya abui ésemé nda bôte jé été. (Minkana 31:10, 28) Ve mbôl aluk da late bôte bebaé be ne bebo mam abé, é ne kui na, éyoñe minju’u mi nembaneya, ngal ba nnôm be kandan, nge ke na be tyam aluk. Kalate Zambe a kañese na ngal ba nnôm be kandane fo’o ve nge avale mam éziñe da boban. Ajô te, nkandan ô nji yiane yené ane zezé jam, amu Kalate Zambe a jô na: “ngal a bo’o te kôlô be nnôme wé . . . A na, nnôm a bo’o te kôlô be ngale wé.”  (1 Becorinthien 7:10, 11) Fo’o ve nge môte wua a bo mejian, éyoñ te Mintilan mi a kañese na nnôm ba ngal be tyam aluk.​—Matthieu 19:9.

14. Yésus a nga belane bongô aya, a jé bongô ba yi be bebiaé bap?

¹⁴ Yésus a nga li’i bebiaé mbamba éve’ela mfa’a ya belan a bon. Éyoñ bôt béziñ be nga kamane na bone be bongô be bo te zu vôm Yésus a mbe, émien a nga jô na: “Me’eta’an ayôme bongô e zu be ma; te kamane de.” Kalate Zambe a jô na: “Ane a nga nyoñe be, a bi be mo, a botane be, a beté be mo mé.” (Marc 10:13-16) Nge Yésus a nga nyoñ éyoñe na a tabe a bongô, ye mia fe mi nji yiane bo avale da asu bobefam a bobebinga benan? Be nji yi na mi tabe a be fo’o ve ôyôme nté, ve be a nye’e éyoñe mia nyoñ abui éyoñe na mi tabe a be. Mia yiane nyoñ éyoñe ya ye’ele be, amu jamete nde Yéhôva a jô na bebiaé ba yiane bo.​—Deutéronome 6:4-9.

15. Bebiaé be ne bo aya nge ba kômbô ba’ale bone bap?

¹⁵ Émo bia nyiñe ji é ne ve tu’a nyii nyiin abé été; ajô te bon ba yiane bi bebiaé ba ye kamane be be bôt ba kômbô limiti be mbia mezen, bebé ane bôte ba ndamane bongô a  zene ya mejian. Fomba’an avale Yésus a mbe a belane beyé’é bé, mbe a nga loene na “bone bam.” Éyoñe be nga bi nye, éyoñe te a mbeme wu, Yésus a nga bo na be bo te bi beyé’é bé. (Jean 13:33; 18:7-9) Mia bebiaé, mia yiane tu’a fombô mezene mese Diable a ne belane me asu na a ndaman ayôme bon denan. Mia yiane ve be mefek ôsusua na ba tebe meve’ele. * (1 Pierre 5:8) Nyôle jap, ényiñe ya nsisime jap a mbamba ntabane wop bi nji tame tebe meve’ele été ôsusua ane éyoñe di.

16. Bebiaé be ne yé’é jé éyoñ ba fombô avale Yésus a mbe a jibi’i bivuse beyé’é bé?

 ¹⁶ Alu da te yene Yésus a za wo’ok, beyé’é bé be nga sañetan ajô ya yem za a dañ anen zañe jap. Jamete é mbe ve Yésus ôlun nlem, ve jame da a nji bo nalé; a nga ke ôsu a ba’alane be miñye’elan a mbamba bifia, a bive’an, nye’ane été. (Luc 22:24-27; Jean 13:3-8) Nge ô ne mbiaé, ye ô yeneya aval ô ne vu éve’ela Yésus mfa’a ya fatane bifia wo belane je éyoñe wo komekane benyo bon? Teke selan, ba yiane fo’o melep, ve wo yiane ve be me “zôsô ntyi’ane mejô été” sa ke éyoñ wo wô’ô ôlun. Te jeñe na bifia bia kui wo anyu bi balé ane “minlumane mi nkpwaté mekôn.” (Jérémie 30:11; Minkana 12:18) Wo yiane komekane benyo bon avale ya na, be yem melu ya ôsu na minkomekane miôé mi mbe mfi.​—Beéphésien 6:4; Behébreu 12:9-11.

17. Yésus a nga ve bon mbamba éve’ela a zene fé?

¹⁷ Ye bone fe be ne vu Yésus? Ôwé. A zene ya éve’ela jé émien, Yésus a nga liti aval avé bon ba yiane bo bebiaé bap mewôk. A nga jô na: “Ane Tate a nga ye’ele ma, nalé me akobô mejô ma.” A nga ba’a fe na: “Me abo mam a nye’e melu mese.” (Jean 8:28, 29) Akusa bo na Yésus a mbe teke’e nsem, a nga bo nyia wé Marie mewôk, a nga bo fe ésa ntoñe wé Joseph mewôk, ja’a be mbe bebo mam abé. Mewô’ô mete me nga yiane fo’o so abui avak be bibu’a bise ya nda bôte Yésus!​—Luc 2:4, 5, 51, 52.

18. Amu jé Yésus a nga bo Ésa wé ya yôp mewô’ô kom ése, a za a wô’ô nleme mvaé éyoñe bon ba bo bebiaé bap mewô’ô den?

¹⁸ Ye bon ba yene fo’o mezen be ne jeñe na be vu Yésus ngumba mvuan, asu na be ve bebiaé bap avak? Yaa, bisoé bi ne fo’o yen ayaé éyoñ éziñe na be semé bebiaé bap, ve nalé ate nye Zambe a yi na bon be bo. (Minkana 1:8; 6:20) Yésus a nga bo ésa wé ya yôp mewôk nnut ôse, ja’a éyoñe ya beta meve’ele. Éyoñ éziñ, nkômbane Zambe ô mbe na Yésus a bo jam é mbe mbia ayaé, ajô te Yésus a nga ye’elane na: “A  Tat, nge wo ame’ete, ô va me élaé [ñyian éziñ] ji.” Ve jame da, Yésus a nga bo jame Zambe a nga yi, amu a nga yene na Ésa nye a mbe a yeme jame da yiane éyoñe te ébien. (Luc 22:42) Éyoñe ba yé’é ésemé, ba ye ve bebiaé bap, a Ésa wop ya yôp nlem avak. *​—Minkana 23:22-25.

19. (a) Satan a ve’ele bongô aya? (b) Bebiaé ba wô’ô aya nlem été éyoñe bon ba bo mejian?

¹⁹ Diable a nga ve’ele Yésus, nde bia fe bia yiane yeme na a ye ve’ele bisoé na bi bo mam a yi. (Matthieu 4:1-10) Satan Diable a ne tele bia avale meve’ele é ne bo ayaé ya jibi. Nde bongô be ne nyiiban nge ba bo te wulu a bôte ba bo mbia be mam! (1 Becorinthien 15:33) Dina, ngone Jacob a nga ke bo amvôé a bôte be nji be be kañe Yéhôva, nde jamete é nga dutu abui jo’ojo’o zañe jap. (Metata’a 34:1, 2) Tame simesan ane nda bôt é ne wô’ô nleme mintaé éyoñ ébu’a jia y’été ja bo mejian!​—Minkana 17:21, 25.

20. Nge mia kômbô nyiñe meva’a nda bôt été, jé ébu’a ése ja yiane bo?

²⁰ Mejô ya nda bôt me ne tyi’ibi ya kôm éyoñe môt ase  a wulu avale melebe ya Kalate Zambe me né. Nalé a tinane na, nda bôte ja ye nyiñe mevak été nge môt ase ya été a vô’ôlô melep ma so Kalate Zambe. Nde, a beyôm nyeka’ane beyale benan, mi belane be ane Yésus a nga belane akônda dé. A beya, bo’ane beyôm benan mewôk, mi tôñe fe éve’ela ya minga a yian é ne Minkana 31:10-31. A bebiaé, mi va’a benyo bon melep. (Minkana 22:6) A beésa, ‘jô’ane menda menane mvo’é.’ (1 Timothée 3:4, 5; 5:8) A bon, bo’ane bebiaé benane mewôk. (Becolossien 3:20) Teke môt éziñ nda bôt été a ne nyô a ne te kop, bese ba kop. Ajô te bo’ane nje’ebane nlem, môt ase a sili’i nyô mbo’o njamane.

21. Beta jame mbé a yange bia melu ma zu, a aval avé bi ne bi meva’a nda bôt été ataté éyoñe ji?

²¹ Yaa, Kalate Zambe a bili ébañe melep a miñye’elan mi ne mfi mfa’a y’ényiñe ya nda bôt. Nge ô va’a nalé, a ye’ele bia ajô ya mfefé si Zambe, e paradis si va; nye a ye bo njalan a bôt ba ye bo mevak, be bo’o nkômbane Yéhôva. (Nlitan 21:3, 4) Ngo’o abime mbamba jame da yange bia! Ataté éyoñe ji, bi ne bi ényiñe mevak nda bôt été nge bia semé metiñe me Zambe me ne Kalate Zambe.