1. Nso idi akpan n̄kpọ oro ekemede ndinam ubon okop inemesịt?

JEHOVAH ABASI oyom ubon fo okop inemesịt. Ikọ esie, kpa Bible, ọnọ owo kiet kiet ke ubon ndausụn̄, etịn̄de utom oro Abasi oyomde mmọ kiet kiet ẹnam. Ke ini mbonubon ẹnamde udeme mmọ ke n̄kemuyo ye item Abasi, utịp esinen̄ede okpon. Jesus ọkọdọhọ ete: ‘Inemesịt edi eke mbon oro ẹkopde ikọ Abasi ẹnyụn̄ ẹkpemede ndinam enye!’—Luke 11:28.

2. Inemesịt ubon ọkọn̄ọ ke nnyịn ndidiọn̄ọ nso?

² Inemesịt ubon ọkọn̄ọ akpan akpan ke nnyịn ndidiọn̄ọ nte ke Jehovah, kpa enye emi Jesus okokotde “Ete nnyịn,” ọkọtọn̄ọ ubon. (Matthew 6:9) Edi Ete nnyịn eke heaven anam kpukpru ubon ke isọn̄ ẹwọrọ ẹdidu—ndien ke akpanikọ, enye ọdiọn̄ọ se ikemede ndinam mme ubon ẹkop inemesịt. (Ephesus 3:14, 15) Ntre, nso ke Bible ekpep aban̄a utom oro owo kiet kiet ke ubon enyenede ndinam?

3. Didie ke Bible etịn̄ nte ubon ọkọtọn̄ọde, ndien nnyịn isan̄a didie ifiọk ke se enye etịn̄de edi akpanikọ?

³ Jehovah okobot akpa owo iba, Adam ye Eve, onyụn̄ adian mmọ kiet nte ebe ye n̄wan. Enye ekesịn mmọ ke ediye ebietidụn̄  Paradise eke isọn̄—kpa In̄wan̄ Eden—onyụn̄ ọdọhọ mmọ ẹnyene nditọ. Jehovah ọkọdọhọ ete: “Mbufo ẹtọt, ẹnyụn̄ ẹwak, ẹnyụn̄ ẹyọhọ ke isọn̄.” (Genesis 1:26-28; 2:18, 21-24) Emi idịghe ikpîkpu mbụk m̀mê n̄ke, koro Jesus ama owụt ete ke se Genesis etịn̄de aban̄a ntọn̄ọ uwem ubon edi akpanikọ. (Matthew 19:4, 5) Okposụkedi nnyịn isobode ediwak mfịna, uwem mînyụn̄ idịghe nte Abasi okoyomde edi, ẹyak nnyịn ise ntak emi ubon ekemede ndikop inemesịt.

4. (a) Didie ke owo kiet kiet ke ubon ekeme nditịp nsịn ke inemesịt ubon? (b) Ntak emi edikpep mban̄a uwem Jesus edide akpan n̄kpọ ntre ke ubon ndikop inemesịt-e?

⁴ Owo kiet kiet ke ubon ekeme ndin̄wam ndinam ubon okop inemesịt ebe ke ndikpebe Abasi ke ndiwụt ima. (Ephesus 5: 1, 2) Didie ke nnyịn ikeme ndikpebe Abasi emi akanam nnyịn mîkwe? Nnyịn imekeme ndikpep nte Jehovah anamde n̄kpọ koro enye ọkọdọn̄ akpa edibon Eyen esie oto ke heaven edi isọn̄. (John 1: 14, 18) Ke ini Eyen emi, Jesus Christ, okodude ke isọn̄, enye ama etịm ekpebe Ete esie tutu owo ndikụt nnyụn̄ n̄kpan̄ utọn̄ nnọ Jesus eketie nte owo ndidu ye Jehovah nnyụn̄ n̄kop se Enye etịn̄de. (John 14:9) Ke ntre, ebede ke ndikpep mban̄a ima oro Jesus okowụtde nnyụn̄ ntiene uwụtn̄kpọ esie, nnyịn owo kiet kiet imekeme ndin̄wam ndinam ubon okop inemesịt.

5, 6. (a) Didie ke nte Jesus anamde n̄kpọ ye esop edi uwụtn̄kpọ ọnọ mme ebe? (b) Nso ke owo enyene ndinam man ẹfen mme idiọkn̄kpọ esie?

⁵ Bible ọdọhọ ke mme ebe ẹkpenyene ndinam n̄kpọ ye iban mmọ nte Jesus akanamde ye mme mbet esie. Kere ban̄a item Bible emi: “Mme ebe, ẹka iso ẹma iban mbufo, kpa nte Christ n̄ko akamade esop onyụn̄ ayakde idemesie ọnọ ke ibuot esie . . . Ntem ke mme ebe ẹkpema iban mmọ nte idem mmọ. Owo eke amade n̄wan esie ama idemesie, koro akananam baba owo kiet isuaha obụkidem esie; edi ọbọbọk onyụn̄ ekpeme enye, kpa nte Christ n̄ko anamde ye esop.”—Ephesus 5:23, 25-29.

 ⁶ Ima oro Jesus amade esop mbet esie edi mfọnmma uwụtn̄kpọ ọnọ mme ebe. Jesus ama “ama mmọ tutu esịm utịt,” awade uwem esie ke ufọn mmọ, okposụkedi mmọ ẹkedide mme anana-mfọnmma owo. (John 13:1; 15:13) Kpasụk ntre, ẹsịn udọn̄ ẹnọ mme ebe ẹte: “Ẹka iso ẹma iban mbufo, ẹkûnyụn̄ ẹnen̄ede ẹyat esịt ye mmọ.” (Colossae 3:19) Nso idin̄wam ebe ndinam item emi, akpan akpan edieke n̄wan esie okpude ndinam n̄kpọ ọniọn̄ oniọn̄ ke ndusụk idaha? Enye ekpenyene nditi ke imọ imesinam ndudue ye se enye enyenede ndinam man Abasi efen enye. Nso ke enye enyene ndinam? Enye enyene ndifen mmọ oro ẹduede enye, ndien oro esịne enye ndifen n̄wan esie. Nte ededi, n̄wan ekpenyene ndinam kpa ntre. (Matthew 6:12, 14, 15) Nte omokụt ntak emi ndusụk owo ẹdọhọde ke ndọ oro okụtde unen edi ndọ owo iba emi ẹnyịmede ndifen kiet eken?

7. Nso ke Jesus ekesikere aban̄a, nso uwụtn̄kpọ ke emi enịm ọnọ mme ebendọ?

⁷ Mme ebe ẹyenam ọfọn n̄ko ndifiọk nte ke Jesus ama esikere aban̄a mme mbet esie kpukpru ini. Enye ama esikere aban̄a ukeme mmọ ye mme n̄kpọ obụkidem oro mmọ ẹyomde. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini mmọ ẹkekpade mba, enye ama ọdọhọ mmọ ete: “Ẹdi ke idem mbufo ikpọn̄ ke ndobo ndobo ebiet ẹdiduọk odudu esisịt.” (Mark 6:30-32) Oyom ẹwụt iban n̄ko utọ eti edikere mban̄a oro. Bible etịn̄ aban̄a mmọ nte “mmọ eke ẹmemde ẹkan” onyụn̄ ọdọhọ mme ebe ẹnọ mmọ “ukpono.” Ntak-a? Koro ebe ye n̄wan ẹtiene ẹbuana ukem ukem ke “ufọn uwem oro owo mîdotke.” (1 Peter 3:7) Mme ebe ẹkpenyene nditi nte ke edi edinam akpanikọ anam owo ọsọn̄ urua ke enyịn Abasi, idịghe ke ntak emi enye edide eren m̀mê n̄wan.—Psalm 101:6.

8. (a) Didie ke ebe oro “amade n̄wan esie ama idemesie”? (b) Ndidi “obụk kiet” ọwọrọ nso ọnọ ebe ye n̄wan esie?

⁸ Bible ọdọhọ ke ebe emi “amade n̄wan esie ama idemesie.” Emi edi koro nte Jesus okowụtde, ebe ye n̄wan “idịghe aba owo iba, edi ẹdi obụk kiet.” (Matthew 19:6) Ntre ikpanaha  mmọ ẹnyene udọn̄ idan̄ ẹnọ owo efen ekededi. (Mme N̄ke 5:15-21; Mme Hebrew 13:4) Mmọ ẹkeme ndinam emi edieke mmọ ke unana ibụk ẹkerede ẹban̄a udọn̄ kiet eken. (1 Corinth 7:3-5) Odot ẹtịm ẹkere ẹban̄a n̄kpọ editi emi: “Akananam baba owo kiet isuaha obụkidem esie; edi ọbọbọk onyụn̄ ekpeme enye.” Oyom mme ebe ẹma iban mmọ nte mmọ ẹmade idemmọ, ẹtide nte ke mmimọ iyanam ibat inọ enye emi edide ibuot ọnọ mmimọ, kpa Jesus Christ.—Ephesus 5:29; 1 Corinth 11:3.

9. Ewe edu Jesus ke ẹsiak ke Philippi 1:8, ndien ntak emi mme ebe ẹkpewụtde iban mmọ edu emi-e?

⁹ Apostle Paul ama etịn̄ aban̄a ‘esịt ima emi Christ Jesus ekenyenede.’ (Philippi 1:8) Ima oro Jesus ekenyenede ekedi edu oro akanamde mme owo ẹkop inem, ndien emi ama anam iban oro ẹkedide mbet esie ẹkop inem n̄ko. (John 20:1, 11-13, 16) Ndien ọdọn̄ iban ndikụt mme ebe mmọ ẹmade mmọ n̄ko.

10. Didie ke Jesus edi uwụtn̄kpọ ọnọ ibanndọ?

¹⁰ Ubon edi ndutịm, ndien man asan̄a nte ọfọnde, enye oyom adaibuot. Jesus akam enyene Owo emi enye osụkde idem ọnọ nte Ibuot esie. “Abasi onyụn̄ edi ibuot ọnọ Christ,” kpa nte ‘erenowo edide ibuot ọnọ n̄wan.’ (1 Corinth 11:3) Jesus ndisụk idem nnọ itieibuot Abasi edi eti uwụtn̄kpọ, sia kpukpru nnyịn imenyene owo emi anade nnyịn isụk ibuot inọ.

11. Nso edu ke n̄wanndọ ekpenyene ye ebe esie, ndien nso utịp ke edu emi ekeme ndinyene?

¹¹ Mme anana-mfọnmma iren ẹsinam ndudue isinyụn̄ iwakke ndidi mfọnmma ibuot ufọk. Ntre, nso ke n̄wanndọ akpanam? Enye ikpenyeneke ndise se ebe esie anamde ke usụhọde m̀mê ndidomo ndibọ ebe itieibuot esie. N̄wanndọ ayanam ọfọn nditi nte ke sụn̄sụn̄ ye ifụre ifụre edu edi ata ọsọn̄urua n̄kpọ ke enyịn Abasi. (1 Peter 3:4) Ndiwụt utọ edu emi ayanam edi mmemmem n̄kpọ ọnọ enye ndiwụt edu nsụkibuot oro Abasi oyomde, ọkpọkọm ke n̄kpọsọn̄ idaha.  N̄ko-n̄ko, Bible ọdọhọ ete: “Yak n̄wan enyene ntotụn̄ọ ukpono ọnọ ebe esie.” (Ephesus 5:33) Edi nso edieke ebe mîdaha Christ nte Ibuot esie? Bible esịn udọn̄ ọnọ iban ete: “Ẹsụk idem ẹnọ mme ebe mbufo, man, edieke owo mmọ ekededi mîsụkke ibuot inọ ikọ Abasi, ẹkpedụri mmọ ẹda itoho ke ikọ edi oto ke edu uwem iban mmọ, koro ẹkụtde edisana edu uwem mbufo ọkọrọ ye ntotụn̄ọ ukpono.”—1 Peter 3:1, 2.

12. Ntak mîkwan̄ake n̄wan nditịn̄ mme ekikere esie ukpono ukpono?

¹² Ye ebe esie edide ekemmọ andinịm ke akpanikọ ye mîdịghe, idịghe unana ukpono edieke n̄wan adade mbufiọk etịn̄ ekikere esie emi edide isio ye eke ebe esie. Ekikere esie ekeme ndinen, ndien ofụri ubon ekeme ndibọ ufọn edieke ebe akpan̄de utọn̄ ọnọ n̄wan esie. Okposụkedi Abraham mîkenyịmeke ke ini Sarah n̄wan esie ọkọnọde enye eti ekikere ke nte ekpesede aban̄a mfịna ubon, Abasi ama ọdọhọ enye ete: “Kop uyo esie.” (Genesis 21:9-12) Nte ededi, ke ini ebe anamde ubiere oro mîtuahake ye ibet Abasi, n̄wan esie oyowụt nsụkibuot ke ndida ke ubiere oro.—Utom 5:29; Ephesus 5:24

13. (a) Titus 2:4, 5 esịn udọn̄ ọnọ ibanndọ ndinam nso? (b) Nso ke Bible etịn̄ aban̄a edidianade ntie ye usiondọ?

¹³ Ke ndise mban̄a utom esie, n̄wanndọ ekeme ndinam ekese ke ndise mban̄a ubon. Ke uwụtn̄kpọ, Bible owụt ke ibanndọ ẹkpenyene “ndima mme ebe mmọ, ẹma nditọ mmọ, ẹnyene eti ibuot, ẹdu edisana uwem, ẹtie ke ufọk ẹnam n̄kpọ, ẹnyene eti ido, ẹsụk idem ẹnọ mme ebe mmọ.” (Titus 2:4, 5) Mbonubon ẹyema ẹnyụn̄ ẹkpono n̄wanndọ ye eka emi anamde n̄kpọ ke usụn̄ emi. (Mme N̄ke 31:10, 28) Sia edide mme anana-mfọnmma owo iba ẹdọ ndọ, n̄kpọsọn̄ idaha ẹkeme ndida n̄kosụn̄ọ ke edidianade ntie m̀mê usiondọ. Bible enyịme ẹdidianade ntie ke ndusụk idaha. Edi, owo inyeneke ndida edidianade ntie mfefere mfefere, koro Bible ọnọ item ete: “N̄wan okûdianade ọkpọn̄ ebe esie; . . . ebe okûnyụn̄ adianade ọkpọn̄ n̄wan esie.” (1 Corinth 7:10, 11) N̄kukụre isọn̄ oro N̄wed Abasi ọnọde ndida nsio ndọ edi edieke nsan̄a ndọ kiet anamde use.—Matthew 19:9.

14. Didie ke Jesus akanam n̄kpọ ye nditọwọn̄, ndien nso ke nditọ ẹyom ẹto mme ete ye eka?

¹⁴ Jesus ama enịm mfọnmma uwụtn̄kpọ ọnọ mme ete ye eka ke nte enye akanamde n̄kpọ ye nditọwọn̄. Ke ini mbon efen ẹkedomode ndikpan n̄kpri nditọ nditiene Jesus, enye ama ọdọhọ ete: “Ẹyak n̄kpri nditọ ẹtiene mi; ẹkûdomo ndikpan mmọ.” Bible ọdọhọ ke enye ama “emen nditọ oro akama ke ubọk esie onyụn̄ ọtọn̄ọ ndidiọn̄ mmọ, odori mmọ ubọk.” (Mark 10:13-16) Sia Jesus ekenyenede ini ndidu ye nditọwọn̄, nte afo ukpunamke kpa ntre ye nditọ fo? Mmọ iyomke afo ọnọ mmimọ esisịt ini, edi ẹyom afo abiat ekese ini ye mmimọ. Oyom afo afak ifet ekpep mmọ n̄kpọ, koro se Jehovah etemede mme ete ye eka ndinam edi oro.—Deuteronomy 6:4-9.

15. Nso ke mme ete ye eka ẹkeme ndinam man ẹkpeme nditọ mmọ?

¹⁵ Nte ererimbot emi ọdiọn̄de-diọn̄ ọdiọk, nditọwọn̄ ẹyom mme ete ye eka emi ẹdikpemede mmọ ẹsio ke ubọk mbon oro ẹyomde ndinọ mmọ unan, utọ nte mbon oro ẹsidan̄de nditọwọn̄. Kere nte Jesus ekekpemede mme mbet esie, emi enye okokotde mmọ inem inem ete, “n̄kpri nditọ.” Ke ini ẹkemụmde Jesus man ẹkewot, enye ama ọdọhọ ẹyak mme mbet imọ  ẹnyọn̄ọ. (John 13:33; 18:7-9) Nte ete m̀mê eka, oyom afo odu ke edidemede aban̄a mme ukeme oro Devil esịnde ndinọ n̄kpri nditọ fo unan. Oyom afo ebem iso odụri mmọ utọn̄. * (1 Peter 5:8) Akananam mfọnọn̄kpọ eke obụk, eke spirit, ye eke ido uwem mmọ idụhe ke itiendịk nte emi odude idahaemi.

16. Nso ke mme ete ye eka ẹkeme ndikpep nto usụn̄ emi Jesus akanamde n̄kpọ aban̄a unana mfọnmma mbet esie?

¹⁶ Ke okoneyo oro mbemiso Jesus akpade, mbet esie ẹma ẹneni m̀mê anie okpon akan ke otu mmimọ. Utu ke Jesus ndiyat esịt ye mmọ, enye ke ima ima usụn̄ ama aka iso ada ikọ ye uwụtn̄kpọ ọnọ mmọ ukpep. (Luke 22:24-27; John 13:3-8) Edieke afo  edide ete m̀mê eka, nte omokụt nte ekpetienede uwụtn̄kpọ Jesus ke usụn̄ nte afo enen̄erede nditọ fo? Edi akpanikọ, oyom ẹnọ mmọ ntụnọ, edi ẹnyene ndinam emi “nte enende” idịghe ke iyatesịt. Inaha afo etịn̄ ikọ ye unana edikere mban̄a ‘nte ofụt ekịm.’ (Jeremiah 30:11; Mme N̄ke 12:18) Enyene ndinọ ntụnọ ke usụn̄ oro eyen fo ke ukperedem edikụtde ke emi ama enen.—Ephesus 6:4; Mme Hebrew 12:9-11.

17. Ke mme usụn̄ ewe ke Jesus ekenịm mfọnmma uwụtn̄kpọ ọnọ nditọwọn̄?

¹⁷ Nte nditọwọn̄ ẹkeme ndikpep n̄kpọ nto Jesus? Ih, mmọ ẹkeme ndikpep! Jesus ama enịm uwụtn̄kpọ ke nte nditọ ẹkpekopde uyo mme ete ye eka mmọ. Enye ọkọdọhọ ete: “Kpa nte Ete ekekpepde mi, kpa ntre ke ntetịn̄.” Enye ama adian do ete: “Nnanam se inemde enye esịt kpukpru ini.” (John 8:28, 29) Jesus ama okop uyo Ete esie eke heaven, ndien Bible ọdọhọ nditọ ete ẹkop uyo mme ete ye eka mmọ. (Ephesus 6:1-3) Okposụkedi Jesus ekedide mfọnmma eyen, enye ama okop uyo ete ye eka esie, Joseph ye Mary, emi ẹkedide mme anana-mfọnmma owo. Oro ke akpanikọ ama etịp esịn ke ndinam kpukpru owo ke ubon emi Jesus okotode ẹkop inemesịt!—Luke 2:4, 5, 51, 52.

18. Ntak emi Jesus ekesikopde uyo Ete esie eke heaven kpukpru ini-e, ndien anie okop inemesịt ke ini nditọ ẹkopde uyo mme ete ye eka mmọ mfịn?

¹⁸ Ndi nditọwọn̄ ẹkeme ndikụt mme usụn̄ oro mmọ ẹkemede ndinam n̄kpọ nte Jesus nnyụn̄ nnam mme ete ye eka mmọ ẹkop inemesịt? Ke akpanikọ, ekeme ndisọn̄ n̄kpri owo idem ke ndusụk idaha ndikop uyo mme ete ye eka mmọ, edi Abasi oyom mmọ ẹnam oro. (Mme N̄ke 1:8; 6:20) Jesus ama esikop uyo Ete esie eke heaven kpukpru ini, idem ke ini odude ke n̄kpọsọn̄ idaha. Ini kiet, ke ini Abasi akaduakde ete Jesus anam n̄kpọ oro ọsọn̄de, Jesus ama ọdọhọ ete: “Men cup emi [n̄kpọ oro ẹkeyomde enye anam] kpọn̄ mi.” Edi, Jesus ama anam se Abasi ọkọdọhọde enye anam, koro enye ama ọfiọk  ete ke Ete esie ọdiọn̄ọ se ifọnde ikan. (Luke 22:42) Edieke nditọwọn̄ ẹkpepde ndikop item, mmọ ẹyenam esịt etịm enem mme ete ye eka mmọ ọkọrọ ye Ete mmọ eke heaven. *—Mme N̄ke 23:22-25.

19. (a) Didie ke Satan esidomo nditọwọn̄? (b) Nso utịp ke idiọk edu uwem nditọ ekeme ndinyene ke idem mme ete ye eka?

¹⁹ Devil ama odomo Jesus idomo, ndien nnyịn imekeme ndinịm nte ke enye oyodomo mme uyen n̄ko ndinam se idiọkde. (Matthew 4:1-10) Satan kpa Devil esida mfịghe ubọkn̄ka, emi ekemede ndisọn̄ ndibiọn̄ọ, etiene nnyịn. Edi akpan n̄kpọ didie ntem ete nditọwọn̄ ẹkûdụk nsan̄a ye mme anamidiọk. (1 Corinth 15:33) Dinah, adiaha Jacob, okodụk nsan̄a ye mbon oro mîkatuakke ibuot inọ Jehovah, ndien emi ama ada esịm ekese afanikọn̄. (Genesis 34:1, 2) Kere nte ekemede ndibiak ubon edieke owo kiet ke ubon ekpesịnde idem ke oburobụt ido idan̄!—Mme N̄ke 17:21, 25.

20. Man ubon okop inemesịt, nso ke owo kiet kiet enyene ndinam?

²⁰ Mfịna ubon esimem ndise mban̄a edieke ẹdade item Bible ẹsịn ke edinam. Ke akpanikọ, ndida mme utọ item oro  nsịn ke edinam edi akpan n̄kpọ oro ekemede ndinam ubon okop inemesịt. Ntre mbufo mme ebe, ẹma iban mbufo, ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ ye mmọ nte Jesus anamde ye esop esie. Ibanndọ, ẹsụk idem ẹnọ itieibuot mme ebe mbufo, ẹnyụn̄ ẹtiene uwụtn̄kpọ enyene-ido an̄wan oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Mme N̄ke 31:10-31. Mme ete ye eka, ẹnọ nditọ mbufo ukpep. (Mme N̄ke 22:6) Mme ete, ‘ẹkama ufọk mbufo ke eti usụn̄.’ (1 Timothy 3:4, 5; 5:8) Ndien mbufo nditọ, ẹkop uyo mme ete ye eka mbufo. (Colossae 3:20) Idụhe owo ndomokiet ke ubon emi ọfọnde ama, kpukpru owo ẹnanam ndudue. Ntre, ẹsụhọde idem, ẹyom edifen nnọ ẹto kiet eken.

21. Nso utịbe utịbe idotenyịn idu ke iso, ndien didie ke nnyịn ikeme ndinyene ubon oro okopde inemesịt idahaemi?

²¹ Ke akpanikọ, Bible ọdọn̄ọ ekese nti item ye mme ukpepn̄kpọ emi ẹban̄ade uwem ubon. Akan oro, enye ekpep nnyịn aban̄a obufa ererimbot Abasi ye paradise isọn̄ emi ediyọhọde ye mbon oro ẹkopde inemesịt ẹnyụn̄ ẹtuakde ibuot ẹnọ Jehovah. (Ediyarade 21:3, 4) Nso utịbe utịbe idotenyịn idu ntem ke iso! Idem idahaemi, nnyịn imekeme ndinyene ubon oro okopde inemesịt ebe ke ndinam mme item Abasi oro ẹkụtde ke Ikọ esie, kpa Bible.