Capita Mudri Drini Su

Mi Eco Idri Mivile Akua ri ’ba Ayiko ru Ngoni Ngoni’ari

Ovuzu agupi muke niru le mi ma ’ye a’du afa ni ya?

Oku eco azi erini ovuzu okururi ma ti pi ngoni ru ya?

Afa fepi mi eco ovu tipika muke ni ru ri a’du ni ya?

Anzi ecoki fe idri akua rini ovuzu ayikoru ngoni ru ya?

YEHOVA MUNGU le idri ’ba mi vile akua ’diyi niri ma ovu ayiko ru. E’yo erini, Biblia, fe ’ba alu alu aku alea ’diyi dri azita Munguni le, ma ’yeki a’du afa ni’ari ma dria. ’Ba alu alu aku ma alea ’diyi kaki afa azita Munguni vini le ma ’yeki ri ’yera, eri nga ovu orodriru tu. Yesu kini: “’Ba e’yo Munguni eripi, tani mbapi ’diyi, yi drileba runi!”—Luka 11:28.

² Ayiko aku ma aleari eco ovu ci akaki ni ra kini aku ma e’doza enga Yehova Mungu, Yesu ni omve “Ama Ata” i ri vu risi. (Matayo 6:9) Aku alu alu dria nyakua ri ci ama Ata ’bua rini lele ni risi—azini ecekokoru ni afa fepi aku ni ovuzu ayikosi ri ra. (’Ba Efesoa ’Diyi 3:14, 15) Ani e’yo ’disi, e’yo Biblia ni imba azi ’ba alu alu aku ma alea ’diyi pini ri ma dria ri ngoni ya?

 E’DOZA AKU NI ENGAPI ’BUA RI

³ Yehova o’ba ’ba oko, Adamu pi Eva be, eci eyi tualu ecazu agupi ru azini oku ru. ’Ba eyi aku ndriza paradisia nyakua—amvu Edenia ri ma alea—’yo yini ma tiki anzi. “Emi ma ti, emi ma ezu kakau, ma ga nyakua tre,” Yehova ’yo ni. (E’doza 1:26-28; 2:18, 21-24) ’Di ovuni a’diko ku, a’dusikuni Yesu e’da kini e’yo E’doza ni ’yo idri akua ri ma dria ri adaru. (Matayo 19:4, 5) Amani tro curu’do dri fuzu e’yo ewaru ’diyi pie azini idri amani o’azu rini ovuzo ndra Mungu ni lele rile ku ti, ama ma neki di nga idri akua ri eco ovu ayikoru ra ngoni ngoni’ari.

⁴ ’Ba alu alu aku ma aleari eco idri akua ri fe ovu ayiko si eyini geri Munguni leta e’dazuri o’bizu risi. (’Ba Efesoa ’Diyi 5:1, 2) Te, ama ecoki di Mungu ni o’bi ngoni ru, ekile amani eri nezu kuri le? Ama ecoki ’yeta Yehova niri ni ra geri eri ma Mva tile oko erini tini epe engazu ’bua risi emuzu nyakua ri vu si. (Yohana 1:14, 18) Erini ndra ovuzu nyakua ria, mva Yezu Kristo ru ’di, o’bi ndra ’yeta ima Ati ’bua rini ri kililiru ani eri nezu azini e’yo erizu tinia ri si ri trotro o’azu Yehova be rile azini e’yo erizu Eri ma tia rile. (Yohana 14:9) ’Dini, e’yo onizu leta Yesu ni e’dari ma dria azini eceta erini ri ma vuti obizu risi, ama alu alu eco azakoma fe idri aku ma alea rini ovuzu ayiko ru.

ECETA AGUPI NI RI

⁵ Biblia ’yo kini le agupi ma o’aki oku yini pie geri alu Yesuni ndra o’azu ’ba eri ma vuti obipi ’diyi pie risi. Mi ne nga imbata engapi Biblia ma alea ’di: ‘Emi agupi, emi le  oku emini avasi ekile Kristoni kanisa lele avasi ima ngulupi fezu erisirile . . . ’Dinile le agupi ma le oku yini ekile yini yi ngulupi ma rua lelerile. A’dusiku agupi oku ini lepiri le ’di i ma ngulupi’i, drio ’ba aluni nguni nga i ngulupi ma rua onzi ku, te eri adri eri agei te tani mbazu, ekile Kristoni kanisa ma agei telerile.’—’Ba Efesoa ’Diyi 5:23, 25-29.

⁶ Leta Yesuni ’ba ima vuti obipi ’diyi ki lezuri di eceta muke agupi yini ri. Yesu “le ndra yi avasi kpere asizani ria,” owi idri ini eyisi, tro ndra eyini ovuzu eza’ba ni ra ti. (Yohana 13:1; 15:13) Trotro ’dinile, ’ba oru agupi ki ’dini: ‘Agupi, emi ma le oku emini avasi, azini emi ma ovu asi okaru be yi vu ku.’ (’Ba Kolosaia ’Diyi 3:19) A’duni nga agupi ma aza ko afa ’dile ri ’yezu ni, oku eri niri ka etu azini si e’yo ’ye ondua kokoru ria? Le ma ni ra kini i vini e’yo onzi ’dile ’diyi ki ’ye indi, dika le ma ega vini geri Yehova ni onzi erini riki otruzu ri ma e’yo indi. ’Di ma ifi ngoni ya? Le ma tru onzi ’ba azi ’diyi ni ’ye eri ma rua riki, alenia indi ri bani oku eri vile ri’i. Le oku nde ma ’ye vini ’dile indi. (Matayo 6:12, 14, 15) Mi eco di asisile ’bani ’yozu kini aje kililiru ri ecita ’ba iri eyi trupi eyi ma eselea ceni ceni ri niri ngoni’ari ni ra ya?

⁷ Le agupi ma ndreki vini obi letaru Yesuni ndra e’da ’ba ima vuti obipi ’diyi pini ri ma e’yo indi. Ni ndra okpoako eyini ’diyi ki ra azini afa eyi ma rua ni lele ’diyi pie. Ecetasi, eyini ndra andezu kai ria, ’yo ’dini: “Emi emu kalaa angu didia, emi a’dule, emi li ava were.” (Marako 6:30-32) Oku leki vini e’yo egazu eyi ma dria ’dile indi ri saaru. Biblia ’yo di kini eyini “ovu okpo be were ru risi” ani le agupi ma feki eyini “inzita.” A’du ma e’yo si ya? A’dusikuni agupi pi oku be iritro yini “idri fele ’yeta anzutirusiri isule awurusoru yi be tualurisi.” (1 Petero 3:7) Le agupi ma niki ra kini ’bani o’azu Mungu ma milea kililiru ri adrini mini ovuzu agupi ni kaniku oku ni risi ku, te a’itasi.—Zaburi 101:6.

 ⁸ Biblia ’yo kini agupi “i ma oku lepiri le i ma ngulupi.” ’Diri ’dini a’dusikuni agupi azini oku erini be ‘yi ovuni iri dika ku, te rua alu,’ ekile Yesuni e’dale rile. (Matayo 19:6) Ani e’yo ’disi agupi ni lazu oku be tualu ri ma ovu lu eyima eselea ’ba irisi a’dule. (E’yo O’beza 5:15-21; ’Ba Ebraniani 13:4) ’Di eco eca ewa kokoru kaki ovu ava afa agu azi rini lele ri ’yezu ribe afi mani koko risi. (1 ’Ba Korintoa ’Diyi 7:3-5) Egaza ’diri kililiru: ‘’Ba aluni nguni nga i ma ngulupi ma rua onzi ku, te eri adri eri agei te tani mbazu.’ Le agupi ma leki oku eyini trotro yini eyi ma rua lele ri le, a’dusikuni eyi nga e’yo omvi drile eyini Yesu Kristo ma tia ra.—’Ba Efesoa ’Diyi 5:29; 1 ’Ba Korintoa ’Diyi 11:3.

⁹ ’Ba ti pele Paulo nze e’yo ‘leta avasi Kristo Yesuniri’ ma dria. (’Ba Filipia ’Diyi 1:8) Leta avasi Yesu niri ndra adriza azi kililiru, fepi oku ndra ecapi ’ba eri ma vuti obipi ’diyi ru ri emuki eri vu ni ri’i. (Yohana 20:1, 11-13, 16) Ani e’yo ’disi oku leki leta avasiri engazu agupi eyini ’diyi pi vu.

ECETA OKU NI RI

¹⁰ Aku eri amuti ni, e’yo alenia ’diyi ni ecozu azi ngazu muke, le ’ba drini cepiri ma ovu ci. Ekile Yesu ni ovuzu ’ba eri ma dri cepi ri be rile. “Kristo ma driru Mungu’i,” azini “oku ma driru ri agupi’i.” (1 ’Ba Korintoa ’Diyi 11:3) Dri gbaza Yesu ni driceza Munguni ma palea ri eceta azi kililiru ni, ama dria ni ovuzu dricere be risi.

¹¹ ’Ba eza’baru ’diyi o’du driasi ezata ede ani etu azinisi driceza eyini akua ri ovuni kililiru ku. Ani e’yo ’disi, le di oku ma ’ye a’du afa ni ya? Le ma ’ba e’yo agupi erini rini  ’ye riki aparaka ru ku kaniku lezu driceza ’duzu ’dini ku. Le oku ma ni vini ra kini, ovuzu e’yere Mungu ma milea ri e’yo azi okporu ni. (1 Petero 3:4) Ka di adriza ’dile ri e’da, eri nga ovu erini ewa kokoru azita dri gbaza ni ri ma vuti obizu, vini e’yo ewaru ri ma aleasi dria. O’bazu ’da ma dria, Biblia kini: “Te oku ma inzi vini agupi ini indi.” (’Ba Efesoa ’Diyi 5:33) Te agupi ka di Kristo ni a’i ima Drileru ku ria? Biblia a’i di oku eyi ’dini: ‘Emi ma ovu inzitasi agupi emi ngulupini ’diyi vu, ’dini agupi ka e’yo a’i ku ti, yi ma oja yi asi, e’yo oluza kokoru, oku yini ma adriza ma e’yosi, yini adriza emini alaru inzita beri ndrelerisi.’—1 Petero 3:1, 2.

¹² Eri ma agupi ka tro ovu ’ba a’ipi ra ri’i kaniku ’ba a’ipi ku ri’i ti, oku ka asisile ini agupi erivule rini a’i ku ri ece onduasi, ’di ovuni inzita ako ni ku. Egata erini eco ’vini ovu kililiru ra, ani agupi ka bile co e’yoni erizu ra ’ba woro akua ’diyi ecoki orodri isu ra. Ndra Sara ni egata ini e’yo azi ewaru aku ma alea ni fezu ria, Iburahimu ga ndra eri ma ti si, te Mungu ’yo eri ma tia ’dini: “Mi ma eri o’duko erini.” (E’doza 21:9-12) Te kiriti, agupi ka e’yo ecipiru azita Mungu ni be ri pe, oku erini ri nga dri gba azita ’diri atizu.—’Yeta 5:29; ’Ba Efesoa ’Diyi 5:24.

¹³ Oku ka azita ’bani fe eridri ’diyi ma vuti obi, eri nga aku ma aza ko saaru. Ecetasi, Biblia a’i oku ki “agupi yini lezu avasi anzi yini be, yi ma ovu asi e’yere be, alaru, ’ba aku yini ma azi ngapi ’diyi, ovuzu asi onyiru be, agupi yi ma ngulupini ma e’yo inzizu.” (Tito 2:4, 5) Oku ovupi anzi pie ri ka ’ye ’dini eri nga leta azini ruta ’ba eri vile akua ’diyi niri isu. (E’yo O’beza 31:10, 28) Aje ni ovuzu icita ’ba iri ezata be ’diyini eyi icizu tualu risi, sawa azini si, e’yo azi ewaru tu ’dile ’diyi ecoki esele coza kaniku ereta eji ra. Biblia a’i esele cozu asisile azi niki si ra. Te, esele coza ma e’yo le ’ba ma ’baki  aparaka ru ku, a’dusikuni Biblia ’yo ’dini: “Oku ma co i esele agupi be ku . . . azini vini agupi ma ku oku ini ku.” (’Ba Korintoa ’Diyi 7:10, 11) E’yo siza ni ece risi ereta eco lu i ra agupi kaniku oku ka ali ’ba agu azini be ria.—Matayo 19:9.

ECETA KILILIRU TIPIKA YINI RI

¹⁴ Yesu fe eceta kililiru tipika ni geri erini o’azu anzi nyiri pie risi. ’Ba azi ’diyi ni ndra lezu anzi nyiri ki ogazu emuzu Yesu vu si ria, nga ’yo ’dini: “Emi ku anzi nyiri nyiri ma emu ma vu, emi ma oga yi si ku.” Biblia ’yo di kini “nga yi oku i ma wua, nga asi ndriza fe yi dri, erini dri otiria yi dria.” (Marako 10:13-16) Yesu ni ndra di sawa ’duzu anzi nyiria ’diyi pie ra risi, mi eco di ’ye ’dinile agupianzi azini ezoanzi mi ngulupini ’diyi pie ku ya? Lekini sawa mini were ’dini ku, te angiri mini o’azu eyi pie. Le mi ma ’du sawa eyi imbazu, a’dusikuni ’diri azi Yehovani fe ’ba tipika ru ’diyi ma ’yeki ri.—Azita Amvizu 6:4-9.

¹⁵ Wudrikuru ’di ni muzu i ezasi drile drile risi, anzi nyiri  leki tipika ecopi eyi ma agei tepi engazu ’ba lepi onzi ’yepi yi ma rua, ekile e’yo azi ’bani ali o’bazu eyisi ’dile ’diyi pi si. Mi ’du nga eceta Yesuni ndra ’ba i ma vuti obipi, erini omve leta si “anzi nyiriki” lezu ri. ’Bani di eri bizu muzu eri ’dizu ria, Yesu nga eyini geri fe apazu te. (Yohana 13:33; 18:7-9) Mini ovuzu tipika ni risi, le mi ma ovu mile be geri ’ba ’Ba obepiri ni ayu lezu anzi mini ’diyi ma dri jazu ri ma e’yo si. Le mi ma fe eyini imbata drio ru e’yo ’dileri pi ma dria. * (1 Petero 5:8) Ndra drio risi eyi agei teza rua si, orindi si azini adriza siri ezani ndra i ekile sawa ’disi rile ku.

 ¹⁶ Ini deresi Yesu drani nga ku risi, ’ba eri ma vuti obipi ’diyi gaki agata eyi ma eselea a’di ni amboru ndeni eyi ma eselea ni’ari ma dria. Erini omba ’bazu eyi pie ri ma paria, Yesu mu drile eceta fezu eyini leta si. (Luka 22:24-27; Yohana 13:3-8) Mi ka ovu tipika ni, mi eco di eceta Yesuni fe ri ayu anzi mini ki trezu ngoni ru ya? Adaru, leki geri ’ba otuzu ri ecekokoru ra, te le ma ovu fezaru kililiru ovuni a’oko si ku. Le mi nze e’yo orodri kokoru “ekile ’ba sopi sei le” ri ku. (Yeremia 30:11; E’yo O’beza 12:18, NW) Geri mini mva otuzu ri ma ovu geri ngapi erini orodri imbata nde niri vazu vutinia ra ri.—’Ba Efesoa ’Diyi 6:4; ’Ba Ebraniani 12:9-11.

ECETA ANZI NI RI

¹⁷ Anzi ecoki e’yo oni engazu Yesu vu ra ya? Ee, ecoki ra! Eceta eri ma ngulupi ni risi, Yesu e’da le anzi ma ruki eyi ma tipika ki ra. ’Yo kini, ma ’yo “ekile ma Atini ma imbalerile.” O’ba drinia ’dini: “Mani e’yo ovupi onyiru eri ma milia ’diyi ’yele etuzurisi.” (Yohana 8:28, 29) Yesu ru ndra Ata erini ’bua ri tu, ani Biblia yo kini anzi ma ruki tipika eyini ’diyi ki. (’Ba Efesoa ’Diyi 6:1-3) Yesuni ovuzu mva ezata koko ni ra ti, ru ndra tipika erini nyakua, Yusufu pi Mariamu be ndra ovupi eza’ba ni ’diyi ra. Ecekokoru ’di eji ndra ayiko ’ba alu alu Yesu vile akua ’diyi ni ra.—Luka 2:4, 5, 51, 52.

¹⁸ Geri anzi ni ecozu ovuzu Yesu le ayiko fezu eyi ma tipika ni riki ngoki ya? Adaru, sawa azini si anzi nyiri ni eyima tipika ma ti erizu ri eco ovu ewaru, te ’dari e’yo Mungu ni le anzi nyiri ma ’yeki ri. (E’yo O’beza 1:8; 6:20) Yesu ni ndra sawa dria si i ma Ati ’bua ri ma ti eri, vini e’yo ewaru ma aleasi. O’du alu, ndra erini ovuzu Mungu ma asisile ni le Yesu ma ’ye afa azi ewaru ni ria, Yesu nga ’yo ’dini: “Mi ’du okele  [e’yo azi ewaru] ’diri ma vurisi ra.” Te kiriti, Yesu ’ye afa Munguni le ma ’ye ri ra, a’dusikuni ni ra kini i ma Ati ni e’yo kililiri aga i ra. (Luka 22:42) Anzi kaki o’bi ovu ruta be, ’diri ayiko fe yi ma tipika ni azini eyima Ata ’bua rini. *—E’yo O’beza 23:22-25.

¹⁹ ’Ba ’ba obepiri obe ndra Yesu ni ra, ani e’yo ’disi ama niki ra eri vini nga anzi nyiri ki obe ecekokoru ra. (Matayo 4:1-10) Sitani ’Ba ’ba obepiri agyi mini ki ayu mi ikpazu, ’di eco ovu ewaru ikpata ’diri gazu. E’yo ’disi, eri okporu, anzi nyiri ma o’aki ’ba onzi ’diyi pie ku! (1 ’Ba Korintoa ’Diyi 15:33) Yakobo ma zamva Dina ’ba ndra agyi ’ba Yehova ni inzipi ku ’diyi pie, ’di ce eri ma dri e’yo onzi ma alea. (E’doza 34:1, 2) Mi ega nga ’ba azi alu aku ma alea ni ka ali o’ba candi erini eji ’ba azi akua ’diyi pini ri ma e’yo!—E’yo O’beza 17:21, 25.

GERI AYIKO EJIPI AKU MA ALEA RI

²⁰ E’yo aku ma alea ’diyi eca ewa kokoru ’ba kaki imbata  Biblia ni ’diyi ki ayu ra ria. Adanisi, imbata ’dile ’diyi ayuzu ri bani di geri ayiko ejipi aku ma alea ni ri. Ani e’yo ’disi, agupi emi le oku emini, azini emi o’aki eyi pie kile Yesu ni o’azu i ma kanisa be rile. Oku emi, emi gba dri driceza agupi emini ma palea, azini emi ma obiki eceta oku onyiru ’bani e’yo ni si E’yo O’beza 31:10-31 ma alea ri ni. Tipika, emi imba anzi emini ki. (E’yo O’beza 22:6) Ata, mi ma ce aku mini ma dri geri kililiru si. (1 Timoteo 3:4, 5; 5:8) Azini anzi, emi fe ruta ’ba emi tipi ’diyi pini. (’Ba Kolosaia ’Diyi 3:20) ’Ba azi aku ma alea ezata koko ni yo, ’ba woro ki e’yo eza ra. Le mi ovu ruta be, emi alu alu ni ecozu truta a’izu emi eselea beni.

²¹ Adaru, Biblia ni afa azi aje be angiri tu imbata fezu idri akua ri ma dria ni. Te eri, vini ama imba wudrikuru Munguni o’diru azini paradisi ovupi nyakua ’ba Yehova ni inzipi ’diyi ni ngazu o’azu alenia ayikosi ri ma dria. (E’yo Eceza 21:3, 4) Afa onyiru ’diyi nga ovu ewu driale ’diyi ma alea! Vini curu’do, ama eco o’a ayikosi aku ma alea ra akaki azita Munguni ’bani isu E’yo erini, Biblia ma alea ’diyi ma vuti obi ra ria.

[E’yo sile eleleru ’diyi]

E’YO BIBLIA NI IMBA RI

▪ Le agupi ma leki oku yini ekile yini yima ngulupi lele rile.—’Ba Efesoa ’Diyi 5:25-29.

▪ Oku ma le ’ba dria akua ’diyi azini ma feki ruta agupi eyini dri.—Tito 2:4, 5.

▪ Le tipika ma leki anzi eyini, ma imbaki eyi, azini ma mbaki eyi ma ta.—Azita Amvizu 6:4-9.

▪ Anzi nyiri ma ruki tipika yini. —’Ba Efesoa ’Diyi 6:1-3.

[Zita e’yo onizu ’diyi]

1. Afa ecopi fepi idri aku ma aleari ni ovu ayiko ruri a’du afa ni ya?

2. Ayiko aku ma alea ri eco lu ra ngoni ru ya?

3. Biblia ece e’yo e’doza aku niri ma dria ngoni ya, azini ama ni ki ngoni ngoni e’yo erini nze ri ada?

4. (a) ’Ba dria alu alu eco ayiko eji aku ma alea ngoni ru ya? (b) E’yo onizu idri Yesu ni ma dria ri eco ayiko eji aku ma alea ra a’du ma e’yo si ya?

5, 6. (a) Obi Yesuni kanisa lezu ri di eceta azi kililiru agupi ni a’du ma e’yo si ya? (b) Ezata eyi truzo ra le ’ba ma ’ye di a’du afa ni ya?

7. Afa ndra Yesu ni e’yo egazu drinia ra ri a’du ni, ani fe eceta ngole ri agupi ni ya?

8. (a) ’Ba eco ’yo kini agupi “oku ini lepi ri le ima ngulupi” ’dini a’du ma e’yo si ya? (b) Ovuzu “rua alu ru” ri ma ifi agupi ni azini okuni ngoni ya?

9. Adriza Yesu ni ’bani si ’Ba Filipia ’Diyi 1:8 ma alea ri ngo’i, azini le agupi ma e’daki adriza ’diri oku eyini dri a’du ma e’yo si ya?

10. Yesu fe eceta oku ni ngoni ru ya?

11. Adriza le oku ma e’da agupi ini dri ri ngoi, dika ’yeza ’dile ri nga a’du ma e’yo eji ya?

12. Oku ni egata ini ’diyi ecezu inzita siri ovuni onzi ku a’du ma e’yo si?

13. (a) Tito 2:4, 5 ni ’yo risi le oku agupi pie ’diyi ma ’yeki a’du afa ni ya? (b) E’yo Biblia ni nze esele coza pi ma dria ereta be ri ngoni ya?

14. Geri Yesu ni ndra o’azu anzi nyiri pie ri ngoni, azini afa anzi nyiri ni le tipika vuri a’du afa ni ya?

15. Tipika ecoki a’du afa ’ye anzi eyini ’diyi ma ta mbazu ya?

16. Afa tipika ni eco oni geri Yesuni ndra ’ba i ma vuti obipi okpoako be ’diyi ki otuzu ri ma alea ri ngoi ya?

17. Geri Yesuni eceta kililiru ’diyi fezu anzi niri ngoni ya?

18. Yesu ni ndra i ma Ati ’buari ru sawa driasi a’du ma e’yosi azini a’di ni ovu ayikosi anzi yini ruta fezu yima tipika ni risi ni ya?

19. (a) Sitani ni anzi nyiri ki obe geri ngole risi ya? (b) Adriza onzi anzi niri eco tipika ni a’du eji ya?

20. Ecozu ayiko nyazu aku ma alea, le ’ba alu alu aku ma alea ’diyi ma ’ye a’du afa ni ya?

21. Afa onyiru ’bani e’yo ni si ewu driale ri ma dria ri ngoi, azini curu’do ama ecoki idri aku ma alea ri ’ba ayiko ru ngoni ngoni ya?

[E’da peji ma alea ri 139]

Eceta muke Sara ni fe oku yini ri ngoni ya?

[E’da peji ma alea ’diyi 140]

E’yo tipika ni eco oni geri Yesu ni o’azu anzi nyiri pie ri ma dria ri ngoni ya?

[E’da peji ma alea ri 142]

Le anzi nyiri ma egaki e’yo a’du ma dria kaki dri fu obeta be ria?