Kauhanyo 14

Mwa ku Tahiseza Tabo mwa Lubasi lwa Mina

Mutu u tokwa ku eza cwañi kuli a be ndate lubasi yo munde?

Musali u kona ku kondisa cwañi mwa ku ba m’a lubasi?

Ku ba mushemi yo munde ku amañi?

Bana ba kona ku tusa cwañi mwa ku tahisa tabo mwa lubasi?

1. Tabo mwa lubasi i kona ku tahiswa cwañi?

JEHOVA MULIMU u bata kuli mwa lubasi lwa mina ku be ni tabo. Bibele Linzwi la hae li fa ketelelo ku mañi ni mañi mwa lubasi ka ku talusa z’a lukela ku eza yo muñwi ni yo muñwi. Batu mwa lubasi ha ba peta ze ba swanela ku eza ka ku ya ka kelezo ya Mulimu, ze ka zwa mwateñi ki ze nde. Jesu n’a ize: “Sihulu ba ba na ni mbuyoti ki ba ba utwa Linzwi la Mulimu, mi ba li mamela.”—Luka 11:28.

2. Tabo mwa lubasi i itingile fa ku lemuhañi?

² Tabo mwa lubasi i itingile sihulu fa ku lemuha kuli musimululi wa lubasi ki Jehova, y’o Jesu n’a bulezi kuli ki “Ndat’a luna.” (Mateu 6:9) Mabasi kaufela a teñi kabakala Ndat’a luna wa kwa lihalimu—mi kaniti wa ziba z’e kona ku tahisa tabo mwa mabasi. (Maefese 3:14, 15) Kacwalo, Bibele i lutañi ka za lika ze swanelwa ku eziwa ki yo muñwi ni yo muñwi mwa lubasi?

LUBASI LWA BUTU LU SIMULUHA KU MULIMU

3. Bibele i talusa cwañi mo ne lu kalezi lubasi lwa butu, mi lu ziba cwañi kuli ze i bulela ki za niti?

³ Jehova n’a bupile Adama ni Eva, bona batu ba pili mi a  ba nyalanisa. A ba beya mwa paradaisi, lihae le linde fa lifasi—ili simu ya Edeni—mi a ba bulelela ku ba ni bana. Jehova n’a bulezi kuli: “Mu tahise lusika, mu ate, mu tale mwa lifasi.” (Genese 1:26-28; 2:18, 21-24) Leo haki likande kamba litangu fela, kakuli Jesu n’a bonisize kuli ze i bulela Genese ka za mo ne lu kalezi lubasi ki za niti. (Mateu 19:4, 5) Nihaike lu na ni matata a mañata mi cwale bupilo ha bu yo mwa n’a lelezi Mulimu, ha lu boneñi mabaka mwa lubasi ha ku kona ku ba ni tabo.

4. (a) Yo muñwi ni yo muñwi mwa lubasi u kona ku ekeza cwañi kwa tabo mwa lubasi? (b) Ki kabakalañi ku ituta ka za bupilo bwa Jesu ha ku li kwa butokwa mwa ku tahisa tabo mwa lubasi?

⁴ Yo muñwi ni yo muñwi mwa lubasi u kona ku tusa kwa ku tahisa tabo mwa lubasi ka ku likanyisa Mulimu mwa ku bonisa lilato. (Maefese 5:1, 2) Kono lu kona ku likanyisa cwañi Mulimu, hailif’o ha lu koni nihaiba ku mu bona? Lu kona ku ituta mw’a ezeza Jehova lika kakuli n’a lumezi Mwan’a hae wa mweli fa lifasi, ku zwelela kwa lihalimu. (Joani 1:14, 18) Ha n’a li fa lifasi, Mwana y’o, yena Jesu Kreste, n’a likanyisize Ndat’ahe wa kwa lihalimu hande hahulu kuli mane ku bona ni ku teeleza ku Jesu ne ku swana fela inge ku ba ni Jehova ni ku teeleza ku Yena. (Joani 14:9) Kacwalo, ka ku ituta ka za lilato la n’a bonisize Jesu ni ku latelela mutala wa hae, mañi ni mañi wa luna w’a kona ku tusa mwa ku ekeza kwa tabo mwa lubasi.

MUTALA KU BONDATE LUBASI

5, 6. (a) Mwa ezeza Jesu puteho ku tomela cwañi banna mutala? (b) Kuli libi li swalelwe, ki sifi se si swanela ku eziwa?

⁵ Bibele i bonisa kuli banna ba swanela ku pilisana ni basali ba bona sina Jesu mw’a ezeza balutiwa ba hae. Mu nge kelezo ye, ye mwa Bibele: ‘Banna, mu late basali ba mina, sina Kreste mw’a latezi Keleke mi a itobohile bakeñisa yona . . . Kamukwaocwalo, ni bona banna ba swanezi ku lata basali ba bona sina mubili wa bona. Ya lata musal’a hae, wa itata ili yena. Kakuli haisali, ha ku na mutu ya kile a toya nama  ya hae; kono wa i fepa, wa i babalela sina Kreste mw’a ezeza Keleke.’—Maefese 5:23, 25-29.

⁶ Lilato la Jesu kwa puteho ya hae ya balutiwa li fa mutala o petehile ku bondate lubasi. Jesu n’a ‘ba latile ku feleleza,’ mane a itombola bupilo bwa hae bakeñisa bona, niha ne ba si ka petahala. (Joani 13:1; 15:13) Ka ku swana, banna ba susuezwa kuli: “Mu late basali ba mina, mi mu si ke mwa ba halifela.” (Makolose 3:19) Munna u ka tusiwa kiñi ku latelela kelezo yeo, sihulu haiba musal’a hae fokuñwi a palelwa ku eza lika hande? A hupule mafosisa a hae yena muñi ni z’a swanela ku eza kuli Mulimu a mu swalele. U swanela ku ezañi? U lukela ku swalela ba ba mu foseza, mi f’o ki ku kopanyeleza ni musal’a hae. Mi ni yena musali u swanela ku eza nto ye swana. (Mateu 6:12, 14, 15) Kana mwa bona libaka ba bañwi ha ba bulelanga kuli linyalo le li konda ki la batu ba babeli ba ba lata ku swalela?

7. Ki sifi seo Jesu n’a beya mwa munahano, ili ku tomela banna mutala mañi?

⁷ Banna hape ba swanela ku lemuha kuli Jesu kamita n’a beyanga balutiwa ba hae mwa munahano. N’a iyakatwa mapalelwi a bona ni ze ba tokwa kwa mubili. Ka mutala, ha ne ba katezi, n’a ize: “A mu tahe, lu ye kwatuko, mo ku si na batu, mu katuluhe hanyinyani.” (Mareka 6:30-32) Basali ni bona ba swanela ku beiwa mwa munahano. Bibele i ba talusa ku ba “piza ye fokola” yeo banna ba laelwa ku ‘kuteka.’ Kabakalañi? Kakuli munna hamoho ni musali ba ka ca hamoho “sanda sa sishemo sa bupilo” ka ku likanelela. (1 Pitrosi 3:7) Banna ba lukela ku hupula kuli se si tahisa kuli mutu a be wa butokwa ku Mulimu ki busepahali, isi libaka la kuli mutu ki munna kamba ki musali.—Samu 101:6.

8. (a) Ku taha cwañi kuli munna “ya lata musal’a hae, wa itata ili yena”? (b) Ku ba “nama i liñwi” ku talusañi ku munna ni musal’a hae?

⁸ Bibele i bulela kuli munna “ya lata musal’a hae, wa itata ili yena.” Ku cwalo kakuli munna ni musal’a hae ‘ha ba sa li  ba babeli, kono ki nama i liñwi fela,’ sina mwa n’a bulelezi Jesu. (Mateu 19:6) Kacwalo tobali i lukela ku ba mwahal’a bona ba babeli fela. (Liproverbia 5:15-21; Maheberu 13:4) Ba kona ku eza cwalo haiba ba iyakatwa butokwi bwa yo muñwi ku yo muñwi ku si na buitati. (1 Makorinte 7:3-5) Kupuliso ye, ki ya butokwa ye li: ‘Haisali, ha ku na mutu ya kile a toya nama ya hae; kono wa i fepa.’ Banna ba tokwa ku lata basali ba bona sina mo ba itatela, inze ba hupula kuli ba na ni buikalabelo fapil’a Jesu Kreste, yena toho ya bona.—Maefese 5:29; 1 Makorinte 11:3.

9. Ki mukwa mañi wa Jesu o bulezwi kwa Mafilipi 1:8, mi ki kabakalañi banna ha ba swanela ku ba ni mukwa w’o kwa basali ba bona?

⁹ Muapositola Paulusi n’a bulezi ka za “lilato la Kreste.” (Mafilipi 1:8) Lilato la Jesu n’e li le linde luli, le ne li susueza basali ba ne ba bile balutiwa ba hae. (Joani 20:1, 11-13, 16) Mi basali ba lakaza hahulu ku latiwa ki banna ba bona.

MUTALA KU BO M’A LUBASI

10. Jesu u fa cwañi basali mutala?

¹⁰ Lubasi ki kopano, mi kuli kopano i sebeze hande, i tokwa muzamaisi kamba toho. Nihaiba Jesu u na ni Toho. “Mulimu ki toho ya Kreste,” sina mo ku bezi kuli “munna ki toho ya musali.” (1 Makorinte 11:3) Ku ipeya kwa Jesu kwa butoho bwa Mulimu ki mutala o munde, kakuli kaufel’a luna lu na ni toho ye lu lukela ku ipeya ku yena.

11. Musali u swanela ku ba ni moya mañi kwa neku la munn’a hae, mi muzamao wa hae u kona ku tahisañi?

¹¹ Banna ba ba si ka petahala ba ezanga mafosisa mi hañata ha ba bangi litoho ze nde za mabasi. Kacwalo ki sifi s’a lukela ku eza musali? A si ke a keshebisa z’a eza munn’a hae kamba ku lika ku mu amuha butoho. Musali u swanela ku hupula kuli ku Mulimu, musa ni bunolo ki za butokwa hahulu. (1 Pitrosi 3:4) Ka ku ba ni moya o cwalo, ku ka mu bela bunolo ku ba ni buipeyo bwa Sikreste, nihaiba mwa linako ze t’ata. Hape Bibele i li: “Musali a kuteke  munn’a hae.” (Maefese 5:33) Kono ku cwañi haiba munna h’a kuteki butoho bwa Kreste? Bibele i susueza basali kuli: ‘Mu ipeye kwatas’a banna ba mina, kuli ba bañwi ha ba ka ba teñi ba ba sa lumeli, ba koliswe ki mizamao ya basali ba bona, ku si na manzwi a’ bulelwa; ha ba nze ba lemuha mizamao ya mina ye kenile, ye na ni sabo [kamba “likute le lituna,” NW].’—1 Pitrosi 3:1, 2.

12. Ki kabakalañi ha ku si ka fosahala haiba musali a fitisa maikuto ka likute?

¹² Munn’a hae ibe mulumeli sina yena kamba kutokwa, haki kashwau haiba musali ka likute a fitisa maikuto a shutana ni a munn’a hae. Mubonelo wa hae ikana wa ba o lukile, mi lubasi kaufela lu kana lwa tusiwa haiba munna a teeleza ku yena. Nihaike Abrahama n’a si ka lata ku utwa muta Sara musal’a hae n’a akalelize tatululo ye nde kwa butata bwa fa lapa, Mulimu n’a ize ku Abrahama: “Manzwi kamukana a’ ka ku bulelela Sara, u a teeleze.” (Genese 21:9-12) Kono munna h’a eza katulo ya mafelelezo ye sa lwanisani ni mulao wa Mulimu, musal’a hae u ka bonisa buipeyo ka ku sa i lwanisa.—Likezo 5:29; Maefese 5:24.

13. (a) Tite 2:4, 5 i susueza basali ba ba nyezwi ku ezañi? (b) Bibele i bulelañi ka za kauhano ni telekano?

¹³ Mwa ku peta buikalabelo bwa hae, musali u kona ku babalela lubasi ka linzila ze ñata. Ka mutala, Bibele i bonisa kuli basali ba ba nyezwi ba swanela ku ‘lata banna ba bona, ba late ni bana ba bona, ba be ni kutwisiso, ba ipabalele, ba itulele mwa mahae a bona inze ba sebeza, ba be ni musa, ba ipeye kwatas’a banna ba bona.’ (Tite 2:4, 5) M’a lubasi ya eza cwalo u ka latiwa ni ku kutekiwa ka nako kaufela ki lubasi lwa hae. (Liproverbia 31:10, 28) Kono bakeñisa kuli linyalo ki swalisano ya batu ba ba si ka petahala, miinelo ye t’ata hahulu i kona ku tahisa ku kauhana kamba ku lelekana. Bibele ya lumeleza ku kauhana kabakala miinelo ye miñwi. Kono kauhano ha i lukeli ku ngiwa ku ba nto ye nyinyani, kakuli Bibele i eleza kuli: “Musali a si ke a kauhana ni munn’a hae.  . . . Ni yena munna a si ke a leleka musal’a hae.” (1 Makorinte 7:10, 11) Mi libaka fela le li tahisa telekano ki haiba yo muñwi mwa linyalo a eza bubuki.—Mateu 19:9.

MUTALA O PETEHILE KWA BASHEMI

14. Jesu n’a eza cwañi banana, mi bana ba tokwañi kwa bashemi?

¹⁴ Jesu n’a tomezi bashemi mutala o petehile ka mwa n’a ezeza banana. Ba bañwi ha ne ba likile ku hanisa banana ku taha ku Jesu, n’a ize: “Mu tuhele bana ba banyinyani ba tahe ku na, mi mu si ke mwa ba hanisa.” Bibele i li “a ba nga mwa mazoho a hae, mi a ba fuyola ka ku beya mazoho a hae fahalimu a bona.” (Mareka 10:13-16) Sina Jesu ya n’a fumani nako ya ku ba ni banana, kana ha mu swaneli ku eza nto ye swana kwa bana ba mina? Ha ba tokwi nakonyana fela ya mina, ba i tokwa ka buñata. Mu tokwa ku fumana nako ya ku ba luta, kakuli Jehova u laela bashemi ku eza cwalo.—Deuteronoma 6:4-9.

15. Bashemi ba kona ku eza cwañi kuli ba sileleze bana ba bona?

¹⁵ Bumaswe mwa lifasi ha bu nze bu ekezeha ni ku fita, bana ba tokwa bashemi ba ba ka ba sileleza kwa batu ba ba bata ku ba tahiseza kozi, inge cwalo ba ba bata ku ba kenya ku za buhule. Mu nge mutala wa ka m’o Jesu n’a silelelize  balutiwa ba hae, bao n’a biza ka lilato kuli “bana ba ka.” Ha n’a tamilwe mi n’a tuha a bulaiwa, Jesu n’a lukisize kuli bona ba balehe. (Joani 13:33; 18:7-9) Ka ku ba mushemi, mu tokwa ku tonela buikatazo bwa Diabulosi bwa ku tahisa kozi kwa bana ba mina. Mu tokwa ku ba lemuseleza cimo. * (1 Pitrosi 5:8) Silelezo ya bona ya kwa mubili, kwa moya, ni muzamao i mwa kozi ku fita haisali.

16. Bashemi ba kona ku itutañi kwa nzila yeo Jesu n’a nga ka yona ku sa petahala kwa balutiwa ba hae?

¹⁶ Busihu bo ne bu latelezwi ki lifu la Jesu, balutiwa ba hae  ne ba bile ni kañi ya kuli yo mutuna mwahal’a bona ne li mañi. Ku fita ku ba halifela, Jesu ka lilato a zwelapili ku ba luta ka manzwi ni ka mutala. (Luka 22:24-27; Joani 13:3-8) Haiba mu bashemi, kana mwa kona ku bona mo mu kona ku likanyiseza mutala wa Jesu mwa ku kalimela bana ba mina? Ki niti kuli ba tokwa ku kalimelwa, kono kalimelo i swanela ku fiwa “ka tikanyo,” isi ka buhali. Ne mu si ke mwa eza hande ku itusisa manzwi a “taba sina mukwale.” (Jeremia 30:11; Liproverbia 12:18) Kalimelo i swanela ku fiwa ka nzila ya kuli hasamulaho mwan’a mina u ka bona kuli ne i tokwahala.—Maefese 6:4; Maheberu 12:9-11.

MUTALA KWA BANA

17. Jesu n’a tomezi bana mutala o petehile ka linzila lifi?

¹⁷ Kana bana ba kona ku ituta se siñwi ku Jesu? B’a kona! Ka mutala wa hae luli, Jesu n’a bonisize ka m’o bana ba swanela ku utwela bashemi ba bona. N’a ize: “Ni bulela z’a ni lutile Ndate.” Hape a ekeza kuli: “Kamita ni eza ze mu tabisa.” (Joani 8:28, 29) Jesu n’a utwa Ndat’ahe wa kwa lihalimu, mi Bibele i bulelela bana ku utwa bashemi ba bona. (Maefese 6:1-3) Jesu niha n’a li mwana ya petehile, n’a utwa bashemi ba hae ba butu, bo Josefa ni Maria ba ne ba si ka petahala. Seo kaniti ne si ekeza kwa tabo ya mañi ni mañi mwa lubasi lwa habo Jesu!—Luka 2:4, 5, 51, 52.

18. Ki kabakalañi Jesu ha n’a utwa Ndat’ahe wa kwa lihalimu kamita, mi ki bomañi ba ba tabela muta bana ba utwa bashemi ba bona kacenu?

¹⁸ Kana bana ba kona ku bona linzila zeo ka zona ba kona ku likanyisa hahulu Jesu ni ku tabisa bashemi ba bona? Ki niti kuli fokuñwi ku kana kwa bela bana t’ata ku utwa bashemi ba bona, kono Mulimu u bata kuli bana ba utwe bashemi ba bona. (Liproverbia 1:8; 6:20) Jesu kamita n’a utwa Ndat’ahe wa kwa lihalimu, nihaiba mwa miinelo ye t’ata. Muta o muñwi ha ne i li tato ya Mulimu kuli Jesu a eze nto ye n’e li t’ata hahulu, Jesu n’a ize: “Kabe u ka lata ku sutisa sinwiso seo ku na!” F’o n’a talusa ku sutisa nto ya n’a tokwiwa  ku eza. Niteñi, Jesu n’a ezize za n’a bata Mulimu kakuli n’a lemuha kuli Ndat’ahe ki yena ya n’a ziba se si swanela. (Luka 22:42) Ka ku ituta ku utwa, bana ba ka tabisa bashemi ba bona ni Ndat’a bona wa kwa lihalimu. *—Liproverbia 23:22-25.

19. (a) Satani u likanga cwañi banana? (b) Muzamao o maswe wa bana u kona ku tahisa kuli bashemi ba ikutwe cwañi?

¹⁹ Diabulosi n’a likile Jesu, mi lu kolwa kuli ni banana u ka ba lika kuli ba eze ze si ka luka. (Mateu 4:1-10) Satani Diabulosi u itusisa kukuezo ya balikani, ye li t’ata ku i lwanisa. Kacwalo ku butokwa hahulu kuli banana ba si ke ba eza sango ni batu ba ba maswe! (1 Makorinte 15:33) Dina mwan’a Jakobo n’a itamile bulikani ni ba ne ba sa lapeli Jehova, mi seo sa tahisa hahulu butata. (Genese 34:1, 2) Mu nahane butuku b’o lubasi ne lu ka utwa haiba yo muñwi ku lona n’a ka eza buhule!—Liproverbia 17:21, 25.

SE SI TAHISA TABO MWA LUBASI

20. Kuli mwa lubasi ku be ni tabo, yo muñwi ni yo muñwi mwa lubasi u lukela ku ezañi?

²⁰ Matata mwa lubasi a tatululwa ka bunolo haiba kelezo  ya mwa Bibele i sebeliswa. Mane ku sebelisa kelezo ye cwalo ki kona ko ku tahisa tabo mwa lubasi. Kacwalohe, banna, mu late basali ba mina, mu pilisane ni bona sina Jesu mw’a ezeza puteho ya hae. Basali, mu latelele butoho bwa banna ba mina, mi mu likanyise mutala wa musali ya sepahala ya talusizwe kwa Liproverbia 31:10-31. Bashemi, mu lute bana ba mina. (Liproverbia 22:6) Mina bondate lubasi, ‘mu buse ba ndu ya mina hande.’ (1 Timotea 3:4, 5; 5:8) Mi bana, mu utwe bashemi ba mina. (Makolose 3:20) Mwa lubasi ha ku na ya petehile, kakuli kaufela ba ezanga mafosisa. Kacwalo mu be ni buikokobezo, ni ku kupana swalelo.

21. Ki sepo mañi ye nde ya za kwapili ye li teñi, mi lu kona ku ba cwañi ni tabo mwa lubasi yona nako ye?

²¹ Luli, mwa Bibele ku na ni likelezo ni litaelo ze ñata za butokwa ka za bupilo bwa mwa lubasi. Hape i lu luta ka za lifasi la Mulimu le linca ni paradaisi ya fa lifasi mo ku ka tala batu ba ba tabile ba ba lapela Jehova. (Sinulo 21:3, 4) Yeo ki sepo ye nde luli ya za kwapili! Nihaiba yona nako ye, lwa kona ku ba ni tabo mwa lubasi ka ku latelela ketelelo ya Mulimu ye mwa Bibele lona Linzwi la hae.

[Litaluso za kwatasi]

ZE I LUTA BIBELE

▪ Banna ba swanela ku lata basali ba bona sina mo ba itatela.—Maefese 5:25-29.

▪ Basali ba late lubasi lwa bona ni ku kuteka banna ba bona.—Tite 2:4, 5.

▪ Bashemi ba swanela ku lata, ku luta, ni ku sileleza bana ba bona. —Deuteronoma 6:4-9.

▪ Bana ba swanela ku utwa bashemi ba bona.

—Maefese 6:1-3.

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 139]

Sara n’a tomezi basali mutala mañi o munde?

[Maswaniso a fa likepe 140]

Bashemi ba kona ku itutañi kwa nzila yeo Jesu n’a eza banana ka yona?

[Siswaniso se si fa likepe 142]

Mikulwani ba swanela ku nahanañi ha ba likiwa?