1. Bidi bikengela tshinyi bua dîku dikale ne disanka?

YEHOWA NZAMBI mmusue bua dîku dienu dikale ne disanka. Dîyi diende didi ne mibelu bua muntu yonso udi mu dîku; didi dileja tshidi Nzambi musue bua yonso wa kudibu enze. Padi bena mu dîku batumikila mibelu ya Nzambi, badi bapeta disanka. Yezu wakamba ne: ‘Badi bateleja dîyi dia Nzambi, badi badilama, badi ne disanka.’​—Luka 11:28.

2. Ntshinyi tshitudi ne bua kumanya bua kuikala ne disanka mu dîku?

² Bua tuetu kuikala ne disanka mu dîku tudi ne bua kumanya ne: Yehowa (udi Yezu ubikila ne: “Tatu wetu”) ke wakenza dîku. (Matayo 6:9) Mêku onso a pa buloba adiku bua Tatu wetu wa mu diulu, ne mmumanye bulelela tshidi tshifila disanka mu dîku. (Efeso 3:14, 15) Kadi ntshinyi tshitu Bible ulongesha pa tshidi muntu yonso wa mu dîku ne bua kuenza?

3. Bible udi wamba tshinyi bua ntuadijilu wa dîku? Bua tshinyi tudi tuamba ne: tshidiye wamba ntshilelela?

³ Yehowa wakafuka Adama ne Eva ne wakabasangisha  bua bikale mulume ne mukaji. Wakabateka mu mparadizu mulenga pa buloba (mu budimi bua Edene) ne kubambilaye bua kulela bana. Yehowa wakabambila ne: ‘Nulelangane, nukumbane ba bungi, nuuje buloba tente.’ (Genese 1:26-28; 2:18, 21-24) Ki mmuanu to, bualu Yezu wakaleja ne: tshidibu bafunde mu Genese etshi ntshilelela. (Matayo 19:4, 5) Nansha mutudi ne bilumbu bia bungi ne bikale ne nsombelu uvua Nzambi kayi musue, tumonayi mpindieu bua tshinyi tudi mua kuikala ne disanka mu dîku.

4. (a) Muena mu dîku yonso udi mua kuenza tshinyi bua dîku dikale ne disanka? (b) Bua tshinyi kulonga malu a mu nsombelu wa Yezu nekutuambuluishe bua kuikala ne disanka mu dîku?

⁴ Padi muena mu dîku yonso muikale ne dinanga bu dia Nzambi, dîku nedikale ne disanka. (Efeso 5:1, 2) Kadi mmunyi mutudi mua kuidikija Nzambi bu mutudi katuyi tumumona? Tudi mua kumanya mutu Nzambi wenza malu ku diambuluisha dia Muanende muanabute wakatumaye pa buloba. (Yone 1:14, 18) Pavua Muanende eu pa buloba, wakenza malu bimpe anu bu Tatuende. Nanku, kumona ne kuteleja Yezu kuvua anu bu kumona ne kuteleja Yehowa. (Yone 14:9) Ke bualu kayi, patudi tulonga bua dinanga divua Yezu muleje ne tulonda tshilejilu tshiende, tuetu bonso tudi mua kupeta disanka mu mêku etu.

5, 6. (a) Mmunyi mudi malu avua Yezu wenzela tshisumbu mikale tshilejilu kudi balume? (b) Ntshinyi tshidi muntu mua kuenza bua Nzambi kumufuila luse?

⁵ Bible udi wamba ne: balume badi ne bua kumona bakaji babu anu muvua Yezu umona bayidi bende. Tangila tshidi Bible wamba: ‘Balume, suayi bakaji benu bu muakasua Kristo ekeleziya kabidi, wakadifila bua bualu buende. Nunku budi balume nabu mbua kusua bakaji babu mene bu mudibu basue mibidi yabu. Muntu udi unanga mukaji wende udi udinanga; bualu bua kakuena kuanji kuikala muntu udi ne mubidi wende lukuna; kadi udi udisha mubidi wende, udi uulama, bu mudi Kristo ulama ekeleziya.’​—Efeso 5:23, 25-29.

 ⁶ Mushindu uvua Yezu munange tshisumbu tshia bayidi bende ntshilejilu tshilenga bua balume. Yezu ‘wakabasua too ne ku nshikidilu,’ kufilaye muoyo wende bua bualu buabu nansha muvuabu benza bilema. (Yone 13:1; 15:13) Bia muomumue, badi babela balume bua kutungunuka ne ‘kusua bakaji babu ne bua balekele kuikala ne mitshima ya luonji kudibu.’ (Kolosai 3:19) Ntshinyi tshidi mua kuambuluisha mulume bua kulonda mubelu eu, nangananga padi mukajende muenze tshilema? Avuluke ne: utu pende wenza bilema ne ukeba bua Nzambi amufuile luse. Kadi bua Nzambi kumufuilaye luse elu, ntshinyi tshidiye ne bua kuenza? Udi ne bua kufuila bantu badi bamuenzele bibi luse ne munkatshi mua bantu aba mudi mukajende. Tshidibi, mukaji udi pende ne bua kufuila bakuabu luse. (Matayo 6:12, 14, 15) Mpindieu udi mumvue tshitu bamue bambila ne: dibaka nnsangilu wa bantu babidi badi ne tshia kufuilangana luse anyi?

7. Ntshinyi tshivua Yezu kayi upua muoyo? Mmushile balume tshilejilu kayi?

⁷ Balume badi kabidi mua kuvuluka ne: Yezu uvua utua bayidi bende mushinga. Kavua upua muoyo butekete buabu ne majinga abu a ku mubidi to. Tshilejilu, umue musangu pavuabu batshioke wakabambila ne: ‘Luayi bienu nkayenu mu muaba wa patupu, nuikishe tshitupa.’ (Mâko 6:30-32) Balume pabu badi ne bua kutua bakaji babu mushinga. Bible udi uleja ne: ‘badi ne butekete’ ne balume badi ne bua ‘kubanemeka.’ Bua tshinyi? Bualu mulume ne mukajende bonso nebapete “dipa dia muoyo” mushindu umue. (1 Petelo 3:7, MMV) Balume badi ne bua kumanya ne: lulamatu ke ludi luvuija muntu ne mushinga kudi Nzambi, ki nkuikala mulume anyi mukaji to.​—Musambu 101:6.

8. (a) Bua tshinyi mulume ‘udi munange mukajende mmudinange’? (b) Kuikala “mubidi umue” kudi kumvuija tshinyi?

⁸ Bible udi wamba ne: mulume udi ‘munange mukajende mmudinange.’ Bidi nunku bualu Yezu wakamba ne: mulume ne mukajende ‘kabena bantu babidi kabidi, badi mubidi  umue.’ (Matayo 19:6) Nunku, kabena mua kujinga mulume anyi mukaji mukuabu to. (Nsumuinu 5:15-21; Ebelu 13:4) Badi mua kuenza nunku pikala yonso wa kudibu kayi utangila anu malu ende nkayende. (1 Kolinto 7:3-5) Bualu budi bulonda ebu budi ne mushinga wa bungi: ‘Kakuena kuanji kuikala muntu udi ne mubidi wende lukuna; kadi udi udisha mubidi wende, udi uulama.’ Balume badi ne bua kunanga bakaji babu anu mudibu badinange nkayabu, bavuluka ne: Mfumuabu Yezu Kristo neabalumbuluishe.​—Efeso 5:29; 1 Kolinto 11:3.

9. Nngikadilu kayi wa Yezu udibu batele mu Filipoi 1:8? Bua tshinyi balume badi ne bua kuleja bakaji babu ngikadilu eu?

⁹ Mupostolo Paulo wakakula bua ‘dinanga dikole didi munda mua Kristo Yezu.’ (Filipoi 1:8) Dinanga dikole dia Yezu divua dikankamija bakuabu; ngikadilu eu uvua mukoke bantu bakaji bakalua bayidi bende. (Yone 20:1, 11-13, 16) Bakaji pabu badi dijinga ne dinanga dikole dia babayabu.

10. Yezu mmushile bakaji tshilejilu kayi?

¹⁰ Dîku mbulongolodi, ne bua kuendadi bimpe, bidi bikengela muntu ikale ku mutu kuadi. Nansha Yezu udi ne Mfumuende. ‘Mutu wa Kristo udi Nzambi’ anu bu mudi ‘mutu wa mukaji muikale mulume.’ (1 Kolinto 11:3) Dikokela dia Yezu bumfumu bua Nzambi ntshilejilu tshilenga bualu tuetu bonso tudi ne mfumu utudi ne bua kukokela.

11. Mukaji udi ne bua kumona bayende munyi? Bienzedi biende bidi mua kufikisha ku tshinyi?

¹¹ Balume batu benza bilema ne ba bungi kabatu bamfumu ba mêku bimpe to. Kadi mukaji udi mua kuenza tshinyi? Kêna mua kupepeja bayende anyi kujinga kuangata bumfumu buende to. Mukaji udi ne bua kumanya ne: mutshima wa kalolo ne ditalala udi ne mushinga munene kudi Nzambi. (1 Petelo 3:4) Yeye muikale ne mutshima wa nunku, nebikale bipepele bua kukokelaye bayende nansha mu ntatu. Bible udi wamba kabidi ne: ‘Mukaji anemeke bayende’  bikole. (Efeso 5:33) Kadi udi mua kunemeka bayende nansha yeye kayi witaba Kristo bu Mfumuende anyi? Bible udi ubela bakaji ne: ‘Nuenu kabidi bakaji, nutumikile babayenu. Nanku bamue ba kudibu badi kabayi bitaba dîyi dia Nzambi, badi mua kufika ku ditaba, pamonabu binudi nuenza. Nansha kanuyi nuamba bualu, nebamone munudi nubanemeka bikole, nuenza amu malu mimpe.’​—1 Petelo 3:1, 2, MMV.

12. Bua tshinyi ki mbibi bua mukaji aleje lungenyi luende ne kanemu konso?

¹² Nansha bayende muikale anyi kayi muikale muena Kristo, mukaji kêna mupangile kanemu padiye uleja lungenyi lushilangane ne lua bayende ne bukalanga buonso to. Lungenyi luende ludi mua kuikala luimpe ne dîku dijima didi mua kupeta masanka padi bayende uluitaba. Tshilejilu, nansha muvua Abalahama kayi muitabe lungenyi lua mukajende Sala pavuaye umuleja tshia kuenza mu nsombelu kampanda, Nzambi wakambila Abalahama ne: ‘Umvua dîyi diende.’ (Genese 21:9-12) Tshidibi, padi mulume wangata dipangadika dia ndekelu didi kadiyi dibengangana ne mikenji ya Nzambi, mukajende udi ne bua kudilonda.​—Bienzedi 5:29; Efeso 5:24.

13. (a) Tito 2:4, 5 udi ubela bakaji bua kuenza tshinyi? (b) Bible udi wamba tshinyi bua diabulukangana ne dishipa dia dibaka?

¹³ Mukaji udi mua kukumbaja mudimu wende mu dîku mu mishindu ya bungi. Tshilejilu, Bible udi uleja ne: bakaji badi ne ‘bua kunanga babayabu ne bana bakalelabu, kuikala ne meji mapuekele, kabayi ne meji a tshiendenda, kuenza midimu ya mu nzubu yabu, kuikala bimpe, kukokelabu babayabu.’ (Tito 2:4, 5) Padi mukaji wenza nunku, bena mu dîku diende nebamunange bikole ne nebamunemeke kabidi. (Nsumuinu 31:10, 28) Kadi bu mudi dibaka dikale nsangilu wa bantu batu benza bilema, imue ntatu mikole idi mua kufikisha ku diabulukangana anyi ku dishipa dibaka. Bible udi wamba ne: mu nsombelu mikuabu mulume ne mukajende badi mua kuabulukangana. Kadi diabulukangana  ki mbualu bua kupepeja to, bualu Bible udi wamba ne: ‘Mukaji kumuki kudi mulume wende ne mulume kalekedi mukaji wende.’ (1 Kolinto 7:10, 11) Bible udi uleja ne: dibaka didi mua kufua anu padi mulume anyi mukaji wenda bundumba.​—Matayo 19:9.

14. Mmunyi muvua Yezu umona bana? Bana badi dijinga ne tshinyi kudi baledi babu?

¹⁴ Yezu wakashiya tshilejilu tshilenga bua baledi mu mushindu uvuaye umona bana. Tshilejilu, pavua bakuabu babengela bana bua kusemena kudiye, Yezu wakabambila ne: ‘Nuitabuje bua bana bakese kulua kundi, kanubakandi.’ Bible udi wamba ne: ‘Yeye wakabambula mu maboko ende, wakabasankisha, wakabalenga bianza.’ (Mâko 10:13-16) Bu muvua Yezu usomba ne bana, kuenaku pebe mua kusomba ne bana bebe anyi? Bana kabena nebe dijinga anu bua tuminite tukese to, kadi badi dijinga ne mêba a bungi. Udi ne bua kuikala ne dîba dia kubalongesha, bualu ke tshidi Yehowa ulomba baledi bua kuenza.​—Dutelonome 6:4-9.

15. Baledi badi mua kuenza tshinyi bua kukuba bana babu?

¹⁵ Bu mudi malu enda anyanguka bikole, bana badi dijinga  ne baledi badi mua kubakuba kudi bantu badi bakeba kubenzela bibi, bu mudi aba badi bakeba kuenda nabu masandi. Tangila muvua Yezu mukube bayidi bende bavuaye ubikila ne dinanga dionso ne: “bana bakese.” Pakamukuatabu bua kumushipa, Yezu wakenza bua bayidi bende banyeme. (Yone 13:33; 18:7-9) Wewe muledi, udi ne bua kudimukila mishindu idi Diabolo ukeba kuenzela bana bebe bibi. Udi ne bua kubadimuija kumpala kua dîba. * (1 Petelo 5:8) Etshi ntshikondo tshidibu mu njiwu mikole ya ku mubidi, ya mu nyuma ne ya mu bikadilu.

16. Baledi badi mua kulonga tshinyi ku mushindu uvua Yezu upita ne bilema bia bayidi bende?

 ¹⁶ Butuku bua muladilu wa lufu lua Yezu, bayidi bende bakakokangana bikole bua kumanya uvua munene munkatshi muabu. Pamutu pa kufiika munda, Yezu wakatungunuka ne kubalongesha ku mêyi ne ku tshilejilu. (Luka 22:24-27; Yone 13:3-8) Wewe muledi, kuenaku mua kulonda tshilejilu tshia Yezu mu mushindu uudi unyoka bana bebe anyi? Bulelela, bana badi dijinga ne dinyoka, kadi udi ne bua kubanyoka mu mushindu ‘muakanyine’ kabiyi mu tshiji nansha. Nunku, kuena mua kuakula ne mêyi adi atapa ‘bu muele wa mvita’ to. (Yelemiya 30:11; Nsumuinu 12:18) Udi ne bua kunyoka muana mu mushindu udiye mua kumona ne: dinyoka divua dimuakanyine.​—Efeso 6:4; Ebelu 12:9-11.

17. Mmu mishindu kayi mudi Yezu mushile bana tshilejilu tshilenga?

¹⁷ Bana badi mua kulonga malu kudi Yezu anyi? Eyowa! Yezu wakaleja mushindu udi bana mua kutumikila baledi babu. Wakamba ne: “Ntu ngamba anu malu akunyisha Tatu.” Wakamba kabidi ne: “Ntu ngenza malu adi amusankisha.” (Yone 8:28, 29) Bible udi ulomba bana bua kutumikila baledi babu anu bu muvua Yezu utumikila Tatuende wa mu diulu. (Efeso 6:1-3) Nansha muvua Yezu mupuangane, uvua utumikila Yosefe ne Mariya, baledi bende ba pa buloba bavua bapange bupuangane. Kakuyi mpata, ditumikila edi diakenza bua dîku dia ba Yezu dikale ne disanka.​—Luka 2:4, 5, 51, 52.

18. Bua tshinyi Yezu uvua anu utumikila Tatuende wa mu diulu? Padi bana batumikila baledi babu, mbanganyi badi basanka?

¹⁸ Bana badiku mua kuidikija Yezu ne kusankisha baledi babu anyi? Bulelela, bidi mua kukolela bana bua kutumikila baledi babu, kadi Nzambi mmusue ne: babatumikile. (Nsumuinu 1:8; 6:20) Yezu uvua utumikila Tatuende wa mu diulu nansha mu ntatu mikole. Tshilejilu, dimue dituku pavua Nzambi musue bua Yezu enze bualu kampanda buvua  bumukolele, Yezu wakamba ne: ‘Ungumushile lupanza elu [bualu buvuabu bamulombe].’ Nansha nanku, Yezu wakenza tshivua Nzambi mumulombe, bualu uvua mujadike ne: Tatuende uvua mumanye tshivua tshimpe buende yeye. (Luka 22:42) Padi bana batumikila baledi, baledi babu ne Tatuabu wa mu diulu nebikale ne disanka dia bungi. *​—Nsumuinu 23:22-25.

19. (a) Satana utu uteta bana munyi? (b) Bienzedi bibi bia bana bidi mua kuenzela baledi tshinyi?

¹⁹ Bu muakateta Diabolo Yezu, neatete kabidi bana bua kuenzabu malu mabi. (Matayo 4:1-10) Satana Diabolo utu ukuata mudimu ne balunda; ne kabitu bipepele bua kubenga kubalonda. Ke bualu kayi mbimpe bana kabikadi ne balunda babi to. (1 Kolinto 15:33) Tshilejilu, Dina muana wa Yakoba uvua ne balunda bavua kabayi batendelela Yehowa, ne bualu ebu buakapatula bipeta bibi. (Genese 34:1, 2) Ela meji mudi bena mu dîku mua kumvua padi umue wabu ubuelakana mu tshiendenda!​—Nsumuinu 17:21, 25.

20. Bua kuikala ne disanka mu dîku, ntshinyi tshidi benamu ne bua kuenza?

²⁰ Mbipepele bua kujikija bilumbu bia mu dîku padi benamu  balonda mibelu ya mu Bible. Eyowa, kulonda mibelu eyi ke kudi kufila disanka mu dîku. Nunku, wewe mulume, unange mukajebe ne umuenzele malu anu muvua Yezu wenzela tshisumbu. Wewe mukaji, ukokele bayebe ne ulonde tshilejilu tshia mukaji wa tshitembu udibu batele mu Nsumuinu 31:10-31. Baledi wetu, longeshayi bana benu. (Nsumuinu 22:6) Nuenu batatu, ‘kokeshayi ba mu nzubu yenu bimpe.’ (1 Timote 3:4, 5; 5:8) Bana wetu, tumikilayi baledi benu. (Kolosai 3:20) Kakuena muntu mu dîku udi mupuangane to, bonso batu benza bilema. Nunku, ikalayi ne budipuekeshi, nuikale nulombangana luse.

21. Mmalu kayi malenga adi matuindile kumpala eku? Mmunyi mutudi mua kuikala ne disanka mu dîku mpindieu?

²¹ Bulelela, Bible udi ne mikenji ne mibelu mimpe ya bungi bua dîku. Udi wakula kabidi bua bulongolodi bupiabupia bua Nzambi ne bua mparadizu wa pa buloba wikala muule tente ne bantu ba disanka badi batendelela Yehowa. (Buakabuluibua 21:3, 4) Eyowa, malu mimpe mmatuindile kumpala eku! Kadi nansha mpindieu, tudi mua kuikala ne disanka mu dîku patudi tulonda mikenji ya Nzambi idi mu Bible.