1. Ngima maber makelo mor ei ot chakore nade?

JEHOVA NYASAYE dwaro mondo ngima mar joodi obed mamor. Muma ma en Wach Nyasaye, nyiso yore duto ma Nyasaye ochiwo mondo ng’ato ka ng’ato manie ot ong’e gima onego otim. Seche ma jogo duto modak ei ot timo kaka wach Nyasaye dwaro, ngima mar joot bedo maber ahinya. Yesu ne owacho niya: “Gin jo moguedhi ma winjo Wach Nyasaye, kendo mako.”—Luka 11:28.

2. Mor mar joot chakore nade?

² Wayudo mor e ngima mar joot mana ka wang’eyo ni Jehova, ma Yesu ne oluongo ni “Wuonwa,” ema ne ochako ngima mar joot. (Mathayo 6:9) Ngima duto mag joot manie piny nitie mana nikech Wuonwa manie polo—to adier ong’eyo gima nyalo miyo joot obed mamor. (Jo Efeso 3:14, 15) Kuom mano, ang’o ma Muma puonjo ma ng’ato ka ng’ato onego tim ei ot?

3. Muma wacho ni ngima mar joot ne ochakore nade, to wang’eyo nade ni gima Muma wacho en adier?

³ Jehova ne ochweyo dhano mokwongo Adam gi Hawa, ma oketogi kanyachiel mondo gichak dak kaka dhako gi dichwo.  Ne oketogi e paradis majaber e piny kae mondo obed dalagi—puodho mar Eden—kendo ne onyisogi mondo ginyuol nyithindo. Jehova nowacho niya: “Nyuoluru, kendo medreuru, upong’ piny.” (Chakruok 1:26-28; 2:18, 21-24) Mani ok en mana sigana miparo, nikech Yesu ne onyiso ni weche manie bug Chakruok manyiso kaka ngima mar joot ne ochakore, gin weche madier. (Mathayo 19:4, 5) Kata obedo ni wayudo chandruok mang’eny, kendo ni ngima sani ok en kaka Nyasaye ne dwaro mondo obed, we wane gima omiyo joot nyalo bedo mamor.

4. (a) Ng’ato ka ng’ato modak ei ot nyalo konyo nade medo mor e ngima mar joodgi? (b) Ang’o momiyo puonjruok kuom ngima Yesu en gima konyo ahinya e kelo mor e ngima mar joot?

⁴ Ng’ato ka ng’ato modak ei ot, nyalo konyo e miyo ngima mar joot obed mamor ka ginyiso hera kaka Nyasaye nyiso. (Jo Efeso 5:1, 2) Kata kamano, ere kaka wanyalo luwo yo ma Nyasaye nyisogo hera ka ok wanyal nene? Wanyalo puonjore e wi yo ma Jehova timogo gik moko nikech ne ooro Wuode makayo e piny koa e polo. (Johana 1:14, 18) Kane en e piny, Yesu Kristo ma Wuod Nyasaye ne oluwo kit Wuon mare manie polo e yo maber ahinya. Kuom mano, neno, kendo winjo gik ma ne Yesu wacho, ne chalo mana gi bedo kaachiel, kendo winjo Jehova. (Johana 14:9) Omiyo, ka wapuonjore e wi hera ma Yesu ne onyiso, ma waluwo ranyisi mare, ng’ato ka ng’ato kuomwa nyalo konyo medo mor e ngimawa mar joot.

5, 6. (a) Hera ma Yesu nyiso kanyakla en ranyisi maber ni joma chwo e yo mane? (b) Ang’o ma onego ng’ato otim mondo owene richone?

⁵ Muma wacho ni chwo onego orit mondegi mana kaka Yesu orito jopuonjrene. Par ane puonj ma Muma miyowani: ‘Chwo, heruru mondu, kaka Kristo bende nohero kanisa, mi nochiwore nikech en . . . E kaka chwo bende onego giher mondgi kaka ringregi giwegi. Ng’a mohero chiege, oherore owuon. Onge ng’ato ma sin gi ringre owuon ngang’; to  opidhe kendo orite kaka Kristo bende rito kanisa.’—Jo Efeso 5:23, 25-29.

⁶ Hera ma Yesu nigo kuom kanyakla mar jopuonjre, en ranyisi maber ahinya ni joma chwo. Yesu, “noherogi nyaka giko,” kochiwo ngimane nikech gin, kata obedo ni ne gin joricho. (Johana 13:1; 15:13) Kamano bende, ijiwo joma chwo niya: ‘Heruru mondu, kendo kik ubed mager kodgi.’ (Jo Kolosai 3:19) En ang’o ma biro konyo dichwo mondo oti kod puonjno, to moloyo e seche ma jaode ok tim gik moko e yo makare? Onego ong’e ni en bende o jaketho, kaachiel gi gima onego otim mondo oyud ng’wono koa kuom Nyasaye. En ang’o ma onego otim? Onego onyis ng’wono ne jogo ma timone marach, kendo mano oriwo kata nyiso jaode ng’wono. Chiege bende onego onyis ng’wono machalo kamano. (Mathayo 6:12, 14, 15) Be inyalo neno gimomiyo jomoko wacho ni ngima maber mar joma okendore en riwruok mar ji ariyo ma ong’eyo nyiso ng’wono?

7. Yesu ne orito jopuonjre mage e yo mane, to mano chiwo ranyisi mane ne joma chwo?

⁷ Chwo bende onego one ni kinde duto Yesu ne paro chal mar jopuonjrene. Ne ong’eyo gik ma jopuonjre ne oremie kaka dhano, kaachiel gi gik ringruok ma ne gichando. Kuom ranyisi, kane giol, ne owachonigi niya: “Biuru ubed kar kendu e thim, uyue matin.” (Mariko 6:30-32) Chwo onego opar mondegi bende e yo machalo kamano. Muma luongogi ni “chuech mang’aw,” kendo Muma chiko chwo mondo omigi “duong’.” Nikech ang’o? Nikech chwo kaachiel kod mon, biro yudo “mich mar ngima.” (1 Petro 3:7) Joma chwo onego ong’e ni wuotho e yo makare ema miyo Nyasaye bedo mamor gi ng’ato, to ok en nikech ng’ato en ng’ama dichwo kata ng’ama dhako.—Zaburi 101:6.

8. (a) Dichwo “mohero chiege, oherore owuon” e yo mane? (b) Dhako gi dichwo gin “ringruok achiel” e yo mane?

⁸ Muma wacho ni dichwo “mohero chiege, oherore owuon.” En kamano nikech dichwo gi dhako ok “gin ji ariyo, to gin ringruok achiel,” mana kaka Yesu ne owacho. (Mathayo  19:6) Kuom mano, ok onego gidonj e timbe mag terruok. (Ngeche 5:15-21; Jo Hibrania 13:4) Ginyalo geng’o timo kamano ka ng’ato ka ng’ato e kindgi ji ariyo, ok ng’i mana dwaro ma kore kende. (1 Jo Korintho 7:3-5) Bende en gima ber ng’eyo ni: ‘Onge ng’ato ma sin gi ringre owuon ngang’; to opidhe kendo orite.’ Dwarore mondo chwo oher mondegi kaka giherore gin giwegi, kendo dwarore mondo ging’e ni gin e bwo Yesu Kristo ma en e wi dichwo.—Jo Efeso 5:29; 1 Jo Korintho 11:3.

9. Jo Filipi 1:8 nyiso ni Yesu ne nigi kido mane, to joma chwo onego onyis kidoni ne mondegi nikech ang’o?

⁹ Jaote Paulo ne owuoyo kuom “hera [“hera mang’won,” NW ] mar Kristo Yesu.” (Jo Filipi 1:8) Hera mang’won ma Yesu ne nigo ne en gima hoyo chuny, kendo mine ma ne gin jolupne, ne winjo maber bedo machiegni kode. (Johana 20:1, 11-13, 16) Kuom mano, mon gombo ni mondo onyisgi hera mang’won koa kuom chwogi.

10. Yesu keto ni mon ranyisi e yo mane?

¹⁰ Ngima mar joot en riwruok, to mondo odhi maber dwarore ng’at manyalo taye. Kata mana Yesu nikod Ng’at ma obolorene kaka Wiye. “Wi Kristo en Nyasaye,” mana kaka “wi dhako en dichwo.” (1 Jo Korintho 11:3) Kaka Yesu bolore e nyim Nyasaye en ranyisi maber, nikech waduto wan gi ng’at ma onego wabolorene.

11. Dhako onego onyis chwore kido mage, to timbene mabeyo nyalo konyo nade?

¹¹ To nikech dhano duto orem, seche moko chwo nyalo both ma ok girit joodgi e yo mowinjore. Kuom mano, dhako onego otim ang’o? Ok onego ocha gima chwore timo kata temo mondo obed e wi chwore. Ber ka dhako ong’eyo ni, chuny modimbore, kendo mokuwe, e gima ber moloyo e nyim Nyasaye. (1 Petro 3:4) Ka onyiso kido machalo kamano, obiro yudo ka yot mondo obed e bwo chik chwore kata e kinde ma weche bedo matek. E wi mano, Muma wacho ni: “Dhako omi chwore duong’ [“luor matut,” NW ] .” (Jo Efeso 5:33) Kata  kamano, nade ka dichwo ok oyie bedo e bwo Kristo? Muma jiwo mon niya: ‘Kamano, un mon, winjuru chwou uwegi, mondo ka jo moko kuomgi ok oyie winjo Wach, to oresgi gi tim mag mondgi, ma ok wachnigi wach, ka girango ngimau maler kuluoro Nyasaye.’—1 Petro 3:1, 2.

12. Ang’o momiyo ok en gima rach ka dhako ochiwo pache e yo manyiso ni en gi luor?

¹² Kata ka chwore en ng’ama oyie, kata ma ok oyie, ok onyiso ni dhako onge gi luor seche ma ochiwo paro mopogore gi mar chwore e yo maber. Pach dhako nyalo bedo makare, kendo ji duto ei ot nyalo yudo kony ka chwore owinjo gima owacho. Kata obedo ni Ibrahim ne ok oyie gi gima Sara ne wacho, kane Sara ochiwo paro maber kuom gima ne chandogi ei ot, Nyasaye ne onyiso Ibrahim niya: “Iwinj dwonde.” (Chakruok 21:9-12) En adier ni ka dichwo ong’ado paro mogik ma ok keth chike Nyasaye, chiege nyiso ni omiye luor ka oriwe lwedo e gima otimono.—Tich Joote 5:29; Jo Efeso 5:24.

13. (a) Tito 2:4, 5 jiwo mon ma okendi mondo otim ang’o? (b) Muma wacho ang’o kuom pogo dak e kind joma okendore kaachiel gi wach ketho kend chuth?

¹³ Dhako nyalo rito joode e yore mopogore opogore seche ma otimo tijene kaka min ot. Kuom ranyisi, Muma wacho ni mon ma okendi onego “oher chwogi, gi nyithindgi, gibed moritore, maler, girit pacho, gibed mang’won, ka giwinjo chwogi.” (Tito 2:4, 5) Dhako ma min nyithindo matimo tijene e yo machalo kamano, joode biro nyise hera, koda luor. (Ngeche 31:10, 28) To nikech kend en riwruok mar ji ariyo manyalo ketho, nitie gik moko e kindgi manyalo miyo dak obed matek, kendo mani nyalo miyo gidag mopogore, kata ketho kendruok margi chuth. Muma nyiso ni nitie gik manyalo kelo pogruok mar dak e kind joma okendore. To kata kamano, timo mano ok en gima onego okaw ka tugo, nikech Muma wacho kama: “Dhako kik owe chwore; . . . kendo dichwo kik owe chiege.” (1 Jo Korintho 7:10, 11) Kaluwore gi Muma, dichwo kata dhako ka odonjo e terruok, mano kende ema nyalo chiwo thuolo mar ketho kend chuth.—Mathayo 19:9.

14. Yesu ne otimo ang’o ni nyithindo, to ang’o ma nyithindo dwaro ahinya kuom jonyuol?

¹⁴ Yesu ne oketo ranyisi maber ahinya ne jonyuol kaluwore gi kaka ne otimo ne nyithindo. Kane jomoko temo geng’o nyithindo mondo kik gibi machiegni gi Yesu, ne okonigi niya: “Yieuru ni nyithindo matindo gibi ira, kik utamgi.” Muma wacho ni bang’ mano “noting’ogi e bade, moguedhogi, koketo luetene kuomgi.” (Mariko 10:13-16) Ka Yesu ne okawo thuolo mar bedo gi nyithindo, donge en gima ber ka in bende ikawo thuolo mar bedo gi nyithindi? Nyithindo dwaro thuolo mari, ok mana seche matin, to thuolo malach ma ibedogo kaachiel kodgi. Thuolo machuok kende ok oromo. Dwarore mondo iyud thuolo mar puonjogi nikech mano e gima Jehova nyiso jonyuol mondo otim.—Rapar mar Chik 6:4-9.

15. Jonyuol nyalo timo ang’o mondo girit nyithindgi?

¹⁵ Kaka timbe ji medo bedo maricho e piny, nyithindo dwaro jonyuol mabiro ritogi kuom joma dwaro hinyogi, kaka joma nindo kod nyithindo gi thuon. Par ane kaka Yesu ne orito jolupne ma ne oluongo ni “nyithindwa.” Kane omake, kendo ne idhi nege, ne ong’ado rieko mondo jolupne oyud yo  ma gitony godo. (Johana 13:33; 18:7-9) Kaka janyuol, dwarore mondo ibed motang’ ni yore ma Jachien tiyogo ka odwaro hinyo nyithindi. Dwarore mondo ipuonjgi motelo, ka gimoro pok otimorenegi. * (1 Petro 5:8) Magi e kinde ma ngimagi ok yot e wach Nyasaye, kendo gin kinde ma yot mondo gidonj e timbe mamono.

16. Jonyuol nyalo puonjore ang’o kaluwore gi kaka Yesu ne otimo gi ketho mag jootene?

¹⁶ E otieno mogik ka Yesu ne podi ok otho, jopuonjrene ne dwokore matek ka gidwaro ng’eyo ni ng’ano e kindgi ma  ne duong’. Kar mondo obed makwiny kodgi, Yesu ne omedo nyisogi hera ka opuonjogi, kendo ka oketonigi ranyisi. (Luka 22:24-27; Johana 13:3-8) Ka in janyuol, be inyalo neno yo minyalo luwogo ranyisi mar Yesu e rieyo nyithindi? En adier ni nyithindo onego orie kata miyo kum, to kata kamano, onego otim kamano e okang’ moromo to ok gi mirima. Ok ber wuoyo ma ok iparo ka be iwacho weche “machwowo chuny ji kaka gi ligangla.” (Yeremia 30:11; Ngeche 12:18) Kum onego ochiw e yo ma nyathi bende bang’e nyalo neno ni kum ma omiye, en kum ma owinjore.—Jo Efeso 6:4; Jo Hibrania 12:9-11.

17. Yesu ne oketo ni nyithindo ranyisi mane maber?

¹⁷ Be nitie gima nyithindo nyalo puonjore e ngima Yesu? Ee ginyalo! Yo ma Yesu ne odak godo, ne ochiwo ranyisi kaka nyithindo onego owinj jonyuolgi. Ne owacho niya: “Awacho wechegi mana kaka Wuoro nopuonja.” Kendo ne omedo wacho ni, “An atimo malong’one ndalo duto.” (Johana 8:28, 29) Yesu ne winjo wach Wuon mare manie polo, kendo Muma nyiso nyithindo mondo owinj jonyuolgi. (Jo Efeso 6:1-3) Kata obedo ni Yesu ne onyuol ka en nyathi ma onge richo, ne owinjo wach jonyuolne Josef gi Mariam ma ne gin dhano manyalo timo richo. Timo mano nyaka bed ni ne okelo mor ne jogo duto ma ne ni e odgi!—Luka 2:4, 5, 51, 52.

18. Ang’o momiyo Yesu ne winjo chik Wuon mare manie polo kinde duto, to gie sani jo mage ma bedo mamor ka nyithindo winjo jonyuolgi?

¹⁸ Be nyithindo nyalo neno yore ma ginyalo medo bedogo kaka Yesu, mondo gimor jonyuolgi? En adier ni seche moko nyithindo nyalo paro ni winjo jonyuolgi en gima tek. Kata kamano, Nyasaye dwaro mondo nyithindo owinj jonyuolgi. (Ngeche 1:8; 6:20) Kinde duto Yesu ne winjo weche Wuon mare manie polo, kata e kinde ma gik moko ok ne timorene e yo maber. Kinde moro kane en dwach Nyasaye ni mondo Yesu otim gimoro ma ne tek timo, Yesu ne owacho niya: “Wuoro,  kiyie, gol kikombeni [gima ne idwaro mondo otim] oa kuoma; to ok gi madwaro, to mana gi midwaro e ma mondo otimre.” Kata kamano, Yesu ne otimo gima Nyasaye ne okwaye mondo otim, nikech ne ofwenyo ni Wuon mare nong’eyo gima ber ma ne onego otim gie sechego. (Luka 22:42) Ka gipuonjore winjo jonyuolgi, nyithindo biro miyo jonyuolgi koda Wuon-gi manie polo obed mamor ahinya. *—Ngeche 23:22-25.

19. (a) Satan temo nyithindo e yo mane? (b) Timbe maricho ma nyithindo timo nyalo miyo jonyuolgi owinj nade?

¹⁹ Jachien ne otemo Yesu, kendo wanyalo bedo gi adier ni obiro temo nyithindo bende mondo gitim gik ma ok ni kare. (Mathayo 4:1-10) Satan Jachien tiyo kod osiepe ma mbese e yo marach, kendo geng’o osiepe machalo kamano ok en gima yot. To mano kaka en gima ber ka nyithindo ok mak osiep gi jogo ma timbegi ok beyo! (1 Jo Korintho 15:33) Dina nyar Jakobo ne ohero limo jogo ma ok ne lam Jehova, kendo mano ne okelo chandruok mang’eny. (Chakruok 34:1, 2) Par ane kaka en gima nyalo kelo kuyo e od Jokristo ka ng’ato achiel kuomgi odonjo e chode!—Ngeche 17:21, 25.

20. Mondo wabed mamor e ngimawa mar joot, en ang’o madwarore ni mondo ng’ato ka ng’ato otim?

²⁰ Chandruok mag joot yot tieko ka itiyo kod puonj mayudore ei Muma. Kuom adier, tiyo kod puonj mayudore ei Muma e chakruok mar ngima makelo mor ei ot. Kuom mano, in ng’ama dichwo, her chiegi, kendo timne kaka Yesu ne otimo ni kanyakla mare. Dhako, mi chwori luor, kendo luw ranyisi mar dhako ma timbege beyo ma iwuoyo kuome e Ngeche 31:10-31. Jonyuol, puonjuru nyithindu. (Ngeche 22:6) Wuone, rituru uteu e yo maber. (1 Timotheo 3:4, 5; 5:8) To nyithindo winjuru jonyuolu. (Jo Kolosai 3:20) Joma odak ei ot duto gin joma both, kendo ginyalo ketho. Kuom mano, bed ng’at ma bolore ka iyikori kwayo ng’wono ng’ato gi ng’ato.

21. En ngima mane maber ma wageno e kinde mabiro, to wanyalo yudo mor nade e ngima mar joot?

²¹ Kuom adier, Muma oting’o puonj kaachiel gi chike mabeyo mawuoyo kuom ngima mar joot. Muma bende puonjowa e wi piny manyien mar Nyasaye kod paradis ma nobed e piny ka, ma biro pong’ gi oganda ma lamo Jehova gi mor. (Fweny 21:3, 4) Mano kaka ngima maber ritowa e kinde mabiro! To kata sani, wanyalo yudo mor e ngima mar joot ka watiyo gi puonj mag Nyasaye mayudore ei Wachne ma en Muma.