1. Cuma cika ce ku neha ndzolela ha ndzivo?

YEHOVA NJAMBI a tonda ngueni mu yoye mu ndzolela na vusoko vuenu. Mu Lizi lieni Mbimbiliya, mua kala vitume vi va pande ku niunga vose mu vusoko, ya lombolola kapandi ka muntu uose ha ndzivo. Nga muntu uose ha ndzivo a puisamo kapandi keni mu ku liya na vimamuna via Njambi ce ku neha ndzolela ya kama cikuma. Yesu ua handekele ngueni: “Va vezika vaze vevua lizi lia Njambi na ku li niunga!”—Luka 11:28.

2. Vika tua pande ku tantekeya linga tu kale na ndzolela ha ndzivo?

² Ha ndzivo linga ha kale ndzolela, tu vose tua pande ku tantekeya ngecize Yehova, uze ya sanene Yesu ngueni, “Tatetu” ikeye ua tumbika vusoko. (Mateo 6:9) Tatetu ua muilu ikeye ua tangele vusoko vuose vua kala ha mavu, ngeci mukemuo ikeye a tantekeya mpundu viose vi va pande ku linga vakua ndzivo linga va yoye mu ndzolela. (Efeso 3:14, 15) Vika ya longesa Mbimbiliya ku tuala ha cipanga ca kala naco muntu ku muntu ha ndzivo?

3. Vika ya handeka Mbimbiliya ku tuala ha ku putuka ca vusoko ha mavu, kaha vati tua tantekeya ngecize ya handeka vusunga?

³ Yehova ua tangele vantu va katete Andama na Eva, kaha ua va pandakanene ku pua yala na mpuevo. Ua va hakele mu palandaizi ya cili ha mavu, mu lihia lia Endene, ua va sikile ku sema vana, ngueni: “Semenu, na ku lilanesa kaha sulisenu mavu.” (Njenisisi 1:26-28; 2:18, 21-24) Eci kati cisimo ca ngoco, muomu Yesu ua muesele ngecize ou muzimbu ua ku Njenisisi ua handeka via ku putuka ca vusoko ha mavu ua pua ua vusunga. (Mateo 19:4, 5) Vutuhu tu hasa ku hita mu visoti via vingi kaha muono ka uesi ngue muze mua tondele Njambi, tu talenu vati tu hasa ku kala na ndzolela ha ndzivo.

4. (a) Mu njila ika muntu ku muntu a hasa ku neha ndzolela ha ndzivo? (b) Vati ku lilongesa via muono ua Yesu ci hasa ku neha ndzolela ha ndzivo?

⁴ Muntu ku muntu a hasa ku neha ndzolela ha ndzivo nga a tambuluisa Njambi mu ku muesa cilemo. (Efeso 5:1, 2) Vati tu hasa ku tambuluisa Njambi uze ka tu hasa ku mona? Tu hasa ku lilongesa vilinga via Yehova muomu ua tumine Muaneni ua katete ha mavu. (Yoano 1:14, 18) Omo Muaneni, Yesu Kilistu ua kele ha mavu, ua tambuluisile Ise ua muilu mu viose via lingile, citava vene tu handeke nguetu ku tala na ku halakana kuli Yesu, ca puile ngue ku kala hamo lika na Yehova na ku mu halakana. (Yoano 14:9) Ngeci mukemuo, muntu ku muntu ha kati ketu a hasa ku neha ndzolela ha ndzivo, nga a lilongesa cilemo ca muesele Yesu na ku kava lungano lueni.

5, 6. (a) Vati cifua ce ku niungilamo Yesu cikungulukilo ca pua lungano lua cili ku vamala? (b) Vika muntu na pande ku linga va mu ecele ku vipi vieni?

⁵ Mbimbiliya ya handeka ngecize vamala va na pande ku yoya na vampuevo vavo ngue mua yoyele Yesu na vandongesi veni. Aci tandenu eli lisiko lia Mbimbiliya: “Enu vamala lemenu vampuevo venu, ngue Kilistu naua muana leme mbunga  yeni, kaha na liecele ikeye ivene omo ikeyo . . . Mukemuo naua vamala va na pande ku lema vampuevo vavo ngue mivila yavo vavene. Ou a lema mpuevo yeni a lilema ikeye ivene: muomu na umosi uahi na zindi ntsitu yeni ivene; vunoni a i lisa na ku i lela, ngue omo Kilistu naua ue ku linga na mbunga.”—Efeso 5:23, 25-29.

⁶ Cilemo ca Yesu ku mbunga yeni ya vandongesi ca pua lungano lua ku tantuluka lu va na pande ku kava vamala. Yesu “ua va lemene na ha ku kotokela,” na ku va tsila, vutuhu ka va puile va ku tantuluka. (Yoano 13:1; 15:13) Vamala navo va vamamuna nguavo: “Enu vamala, lemenu vampuevo venu, kati mu sase navo.” (Kolose 3:19) Vika vi ka kuasa yala ku niunga eci cimamuna, cikumakuma nga vintsimbu vimo mpuevo a sevuka? Na pande ku vuluka ngecize neni ue ku sevuka na ku vuluka vika na pande ku linga mangana Njambi a mu ecele. Vika na pande ku linga? Na pande ku ecela vakua ku mu vulumuina hamo lika na mpueyeni. Mua vusunga mpuevo neni na pande ku ecela. (Tandenu Mateo 6:12, 14, 15.) Mua mono, vika vie ku lingisa vavengi ku handeka nguavo vulo vua cili vua pua vua vantu vakua ku liecela?

7. Vika Yesu ua hakele seho, kaha vika va na pande ku lilongesaho vamala?

⁷ Vamala va na pande naua ku tantekeya ngecize Yesu ua hakele seho ku vandongesi veni ntsimbu yose. Ua tantekeyele ha lengelele ngolo yavo na viuma vi va tondele. Mu va zeyele Yesu ua va lekele ngueni: “Tuayenu kua lika lienu ku mpambo mu ka huime kantsimbu.” (Mako 6:30-32) Vampuevo navo va pande ku va haka seho. Mbimbiliya ya va setekesa ngue ‘citenga ca hiana ku votsika’ cize ci va pande “ku singimika” vamala. Omo lia vika? Muomu vose va yala na mpuevo va ka tambula “kavumbi ka muono.” (1 Petulu 3:7) Vamala va na pande naua ku vuluka ngecize vucili vukevuo vue ku lingisa muntu ku pua ua seho ku meso a Njambi, kati nga muntu ua pua yala ni mpuevo.—Visamo 101:6.

8. (a) Mu njila ika yala a “lema mpueyeni a lilema ikeye ivene”? (b) Ku pua “ntsitu imo” ca lomboloka vika kuli va yala na mpuevo?

 ⁸ Mbimbiliya nguayo yala a “lema mpueyeni a lilema ikeye ivene.” Muomu yala na mpueyeni “ka vesi naua ngue vavali, vunoni ntsitu imo.” (Mateo 19:6) Ngeci mukemuo, ka va pandele ku limona ku mivila na muntu ueka. (Visimo 5:15-21; VaHevelu 13:4) Va hasa ku tina ku vupi vuaco nga va tuameka vizango via umo na mukuavo. (1 Kolintu 7:3-5) Civuluiso ca seho eci: “Na umosi uahi na zindi ntsitu yeni ivene; vunoni a i lisa na ku i lela.” Vamala va na pande ku lema vampuevo vavo ngue vakevo va vene, muomu tangua va ka litavela kuli mutue uavo Yesu Kilistu.— Efeso 5:29; 1 Kolintu 11:3.

9. Cifua cika ca Yesu ci va tumbula ku Filipu 1:8, kaha omo lia vika vamala va na pande ku muesa cifua caco ku vampuevo vavo?

⁹ Kapostolo Paulu ua handekele via “vikeketima via vivotsi via Kilistu Yesu.” (Filipu 1:8) Cikeketima ca civotsi ca Yesu ca puile cifua ca cili cikuma kaha ca lingisile vamo vampuevo ku pua vandongesi veni. (Yoano 20:1, 11-13, 16) Na lelo lino, vampuevo va tonda ku va vuila cikeketima ku vamala vavo.

10. Lungano luka Yesu ua sila vampuevo va ku somboka?

¹⁰ Linga vakua ndzivo va yoye mua cili Yala na pande ku pua mutue ua ndzivo. Yesu neni ua kala na Umo ya na pande ku ononoka ku pua Mutue. “Njambi ikeye mutue ua Kilistu. Kaha yala ikeye mutue ua mpuevo.” (1 Kolintu 11:3) Ku ononoka ca Yesu kuli Njambi ca pua lungano lua cili kuli etu, muomu tu vose tua kala na mutue u tua pande ku ononoka.

11. Vati mpuevo ua ku somboka na pande ku mona yalieni, kaha vilinga via mpuevo vi hasa ku lingisa vika?

¹¹ Ku hona ku tantuluka ce ku tangula vamala ku pua mitue ya cili ha zindzivo. Vika mpuevo na pande ku linga? Mpuevo ka pandele ku luisa yalieni ni ku tonda ku mu londa ha mutue. Mpuevo na pande ku tantekeya ngecize, cimbembesi ca ku konkama na ku holoka ca kala na seho ya kama ku meso a Njambi. (1 Petulu 3:4) Nga mpuevo a muesa eci cimbembesi,  ci ka mu puila ca casi ku ononoka yalieni ambe mu ntsimbu ya visoti. Cikuavo naua, Mbimbiliya nguayo: “Mpuevo a singimike yalieni.” (Efeso 5:33) Vatico nga yala ka tavele Yesu ku pua Mutue ueni? Mbimbiliya ya mamuna vampuevo nguayo: “Enu vampuevo, ononokenu ku vamala venu vavene; ngoco vene, nga vamosi ka vononoka ku lizi, cipue na lizi liahi va va koka na vilinga via vampuevo vavo; omo mu va ku mona vilinga vienu via vusunga hamo lika na vuoma.”—1 Petulu 3:1, 2.

12. Omo lia vika ka ca puile vuhenge mpuevo ku handeka visinganieka vieni na kasingimiko?

¹² Yala, a pue mukua ku tsiliela ni kuahi, mpuevo citava a handeke visinganieka vieni via cili na kasingimiko, vutuhu halumo visinganieka vieni ka via litombuele na via yalieni. Halumo visinganieka vieni vi hasa ku pua via cili kaha vi hasa ku kuasa ha ndzivo. Vutuhu Avilahama ka tavele via handekele mpueyeni Sala mu ku manusula cimo cisoti ha ndzivo, Njambi ua mu lekele ngueni: “Halakana ku lizi lieni.” (Tandenu Njenisisi 21:9-12.) Vunoni nga yala a hangula ku linga cuma cize ka ci liluisa na masiko a Njambi, mpuevo na pande ku ononoka na ku kava via na hangula yalieni.—Vilinga 5:29; Efeso 5:24.

13. (a) Vika Tito 2:4, 5, ya mamuna vampuevo va ku somboka? (b) Mbimbiliya ya handeka vika ku tuala ha ku litepa na ku tsiha vulo?

¹³ Mpuevo a hasa ku linga viuma via vingi linga a puisemo cipanga ceni ca ha ndzivo. Mbimbiliya ya muesa ngecize vampuevo va ku somboka va na pande “ku lema vamala vavo, ku lema vana vavo, ku pua vakua ku silikinia, vakua ku zila ku vupangala, vakua ku panga via ku zindzivo ziavo, vakua ngozi, vakua ku ononoka ku vamala vavo vavene.” (Tito 2:4, 5) Uose cisemi ua mpuevo a linga evi va ka mu lema na ku mu singimika ntsimbu yose kuli vakua ndzivo yeni. (Tandenu Visimo 31:10, 28.) Visoti via ku kaluua cikuma vi hasa ku koka ku litepa ni ku tsiha vulo, muomu vulo vua pua ku lipandakana ca vantu vavali ka va tantulukile. Vunoni, ku litepa ka ca  pandele ku pua njila ya yasi ya ku lengeselamo visoti. Mbimbiliya ya mamuna nguayo: “Mpuevo kati a lihangunuke na yalieni . . . na yala naua kati a seze mpuevo yeni.” (1 Kolintu 7:10, 11) Mbimbiliya ya tavesa lika ku tsiha vulo nga umo ha kati ka vaze va liambata a linga vupangala.—Mateo 19:9.

14. Vati Yesu ua muesele seho ku vanike, kaha vika vanike va tonda ku visemi?

¹⁴ Yesu ua sila visemi lungano lua ku tantuluka ku tuala ha seho ya hakele ku vanike. Omo vamo va tondele ku vindika vanike linga kati va suene kuli ikeye, ua va lekele ngueni: “Tavenu vanike va vandende veze kuli ange, kati mu va vindike.” Mbimbiliya naua nguayo, “kaha ua va tambuile mu mavoko eni, kaha ua vezikisile, ua va salekele mavoko eni.” (Mako 10:13-16) Nga Yesu ua tondele ntsimbu ya ku kala na vanike, nenu mua pande ku tonda ntsimbu ya ku kala na vana venu, ni vati? Mua pande ku kala navo ntsimbu ya kama, kati kavundende lika. Mua pande ku tonda ntsimbu ya ku va longesa, muomu eci cikeco ca tuma Yehova ku visemi.—Tandenu Ndeutelonomi 6:4-9.

15. Vika va na pande ku linga visemi linga va niunge vana vavo?

 ¹⁵ Omo ano mavu ali na ku tualelelaho ku pihia, visemi va na pande ku niunga vana vavo ku vitozi vaze va hasa ku va pihisa, ngeci mua vamo va lema ku limona ku mivila na vanike. Tu talenu vati Yesu ua niungile vandongesi veni, va sanene ngueni “vana va vandende”. Mu va mu kuatele linga va ka mu tsihe, ua vohielele. (Yoano 13:33; 18:7-9) Mu ku pua cisemi, mua pande ku niunga vana venu ku vingandzo via Satana via ku tonda ku va pihisa. Mua pande ku va lungula. * (1 Petulu 5:8) Mua pande ku va niunga ku muvila, ku va longesa via  Njambi na ku va longesa ku yoya muomu muono uavo u na kovela mu vusonde vua kama.

16. Visemi va hasa ku lilongesa vika ha cifua ca yoyele Yesu na vandongesi veni va ku hona ku tantuluka?

¹⁶ Tangua limo ku vutsiki omo tele Yesu kanda va mu kuate, vandongesi va kele na ku lisompa iya ua kama ha kati kavo. Yesu ka va tenukilile, vunoni ua vamamuine mu mezi na vilinga. (Luka 22:24-27; Yoano 13:3-8) Nga mua pua cisemi, mua mono vati mu hasa ku kava lungano lua Yesu mu ku mamuna vana ni? Mua vusunga, vana va na pande ku va sungamesa, vunoni mua pande ku va “sungamesa mu ku puisamo,” kati na matoto. Kati mu handeke mezi aze a ‘tuva ngue mukuale.’ (Yelemiya 30:11; Visimo 12:18) Mua pande ku sungamesa muana mu njila ize ya ka mona ku lutue ngueni ya puile ya cili.—Efeso 6:4; VaHevelu 12:9-11.

17. Mu vinjila vika Yesu ua sila lungano ku vana?

¹⁷ Vuno vana navo va hasa ku lilongesa vimo hali Yesu ni? Eyo! Yesu ua muesele vati vana va na pande ku ononoka visemi vavo, mu vihandeka na vilinga vieni. Ua handekele ngueni: “Ngue Tata ua nji longesele ngoco vene nji handeka viuma evi.” Kaha ua vuezeleko ngueni “muomu ntsimbu yose nji linga vize via mu leme.” (Yoano 8:28, 29) Yesu uononokele Ise ua muilu, kaha Mbimbiliya ya longesa ngecize vana va na pande ku ononoka visemi vavo. (Tandenu Efeso 6:1-3.) Vutuhu Yesu ua puile kanike ua ku tantuluka, uononokele visemi veni va ku hona ku tantuluka, va Yosefe na Maliya. Mua vusunga, eci ca vuezelele ku ndzolela ha ndzivo yavo!—Luka 2:4, 5, 51, 52

18. Vika via lingisile Yesu ku ononoka Ise ua muilu, kaha iya ue ku viukilila nga vana vononoka visemi?

¹⁸ Vuno vana va hasa ku uana lungano hali Yesu mu ku vuisa ndzolela visemi vavo? Mua vusunga, vintsimbu vimo vana ce ku va kaluuila ku ononoka visemi vavo, vunoni Njambi ua tonda vanike vononoke visemi vavo. (Visimo 1:8; 6:20) Yesu  uononokele Ise ua muilu ntsimbu yose, ambe mua kele mu visoti. Tangua limo, omo Njambi ua tondele Yesu a linge cimo cuma ca cikalu, Yesu ua handekele ngueni: “Nga u tava, u nji fumise ngandza eyi [cuma ca pandele ku linga]: vunoni kati cizango cange, vunoni cizango cove, ci linge.” (Luka 22:42) Nga vana va lilongesa ku ononoka, va ka vuisa ndzolela visemi vavo na Iseavo ua muilu. *—Visimo 23:22-25.

19. (a) Vati Satana ue ku eseka vanike? (b) Vati vevua visemi nga muanavo a linga vupi?

¹⁹ Yesu va mu esekele kuli Ndiavu, vanike navo va na pande ku tantekeya ngecize a ka veseka ku linga vupi. (Mateo 4:1-10) Satana Ndiavu ue ku pangesa vanike linga va sindiye vakuavo vanike ku linga vupi. Ngeci mukemuo, vanike va pande ku litenga ku vavusamba vakua ku linga vupi! (1 Kolintu 15:33) Ndina muana Yakomba, ua likuatele vusamba na vaze ka va lemesele Yehova, eci ca nehele vitanga via vingi. (Njenisisi 34:1, 2) Aci singaniekenu vusiua vue ku kovela ha ndzivo nga umo uavo a linga vupangala!—Visimo 17:21, 25.

20. Vika na pande ku linga muntu ku muntu, amba ha ndzivo ha kale ndzolela?

²⁰ Ci ka pua ca casi ku lua na visoti ha ndzivo, nga vose vakua ndzivo va niunga vimamuna via Mbimbiliya. Mua  vusunga, ku niunga vimamuna via mu Mbimbiliya cikeco ce ku neha ndzolela ha ndzivo. Ngeci mukemuo, vamala lemenu vampuevo venu na ku va lela ngue Yesu mue ku lela cikungulukilo. Vampuevo, ononokenu vamala venu mu ku pua mitue ya vindzivo, kaha kavenu lungano lua mpuevo ua mana u va soneka ku Visimo 31:10-31. Visemi, longesenu vana venu. (Visimo 22:6) Enu visemi va vamala, puenu na ‘ku sika vuino ha ndzivo yenu.’ (1 Timoteo 3:4, 5; 5:8) Kaha nenu vanike, ononokenu ku visemi venu. (Kolose 3:20) Ha ndzivo na umo uahi ua pua ua ku tantuluka, muomu vose ve ku sevuka. Ngeci mukemuo, likehesenu linga mu vundile lukonekelo ku umo na mukuavo.

21. Viuma vika via cili vi keza ku lutue, kaha vati tu hasa ku yoya mu ndzolela ha ndzivo?

²¹ Mua vusunga, mu Mbimbiliya mua kala vimamuna na vilongesa via seho ku tuala ku vakua ndzivo. Cikuavo naua, ya tu longesa via palandaizi ya iha ha mavu ize ika sula na vantu va ndzolela vakua ku lemesa Yehova. (Ku-Solola 21:3, 4) Ku lutue ku keza mpundu viuma via cili! Ambe ntsimbu ino, tu hasa ku kala na ndzolela ha ndzivo nga tu ononoka vimamuna via Njambi via kala mu Lizi lieni, Mbimbiliya.