Llapan kanqanman ëwari

Qallananchö tïtulukunaman ëwë

CAPÍTULO 14

Imatataq familiakuna rurayanman kushishqa kawayänampaq

Imatataq familiakuna rurayanman kushishqa kawayänampaq
  • ¿Imatataq huk ollqu ruranman alli qowa kanampaq?

  • ¿Imatataq huk qowayoq warmi ruranman alli warmi kanampaq?

  • ¿Imakunatataq alli teyta y alli mama kayänampaq rurayanman?

  • ¿Imanötaq wambrakuna yanapakuyanman familiachö kushishqa kayänampaq?

1. ¿Imanötaq familiakuna kushikïta tariyanqa?

JEHOVÁ DIOSQA kushi kushi familiakuna kawakuyänantam munan. Tsëmi, teytakunata, mamakunata y wambrakunata Palabran Bibliachö imata rurayänampaqpis willapan. Y kë consëjonkunata wiyakorqa kushikïtam tariyanqa. Jesus nenqannöpis “Diospa palabranta wiyar cäsucoqkunam, mas cushishqaqa cayan” (Lucas 11:28).

2. ¿Imatataq alleq musyashwan familiantsikchö kushikïta tarinapaq?

2 Jehová Dios familiakunata kamanqanta alleq musyarqa kushi kushim familiachö kawakushun. Kikin Jesusmi yachatsikorqan, Diosqa, ‘Yayantsic’ kanqanta (Mateo 6:9). Tsënöpam, ciëlochö Teytantsik-rëkur Patsachö familiakuna kayan, tsëmi Jehová Diosqa imanö familiakuna kushi kushi kayänanta musyan (Efesios 3:14, 15). Pero ¿imatataq familiakunapita Dios shuyaran?

FAMILIAQA DIOS KAMASHQANMI

3. ¿Imanö familia qallanqantataq Bibliachö willamantsik? ¿Imanötaq tsë willakï rasumpa kanqanta musyantsik?

3 Jehová Diosqa, Adantawan Evatam kamarqan y casatserqan. Edén shutiyoq huertamanmi churarqan, y “wambrëkikuna katsun, patsa huntanqanyaq mirayë”, nishpam nerqan (Génesis 1:26-28; 2:18, 21-24). Kë willakïqa manam lluta cuentollatsu. Génesis nishqan librochö imanöpis familia qallanqan willakï rasumpëpa kanqantam Jesusqa rikätsikorqan (Mateo 19:4, 5). Alläpa problëmakunapam pasantsik kë tiempochöqa y manam qallananchö Dios munanqannötsu kawantsik, tsënö kaptimpis familiakunaqa kushi kushi kawëta tariyanmanran. Mä rikarishun imanöshi tariyanman.

4. a)  Familiantsik kushi kushi kanampaq, ¿imanötaq llapantsik yanapakushwan? b) Familiakuna kushi kushi kawakuyänampaqqa, ¿imanirtaq alläpa preciso Jesuspita yachakuyänan?

4 Familiachö kushishqa kawanapaqqa llapantsikmi yanapakunantsik. Y tsëpaqqa, Diosnintsikpa kuyakïnintam qatishwan (Efesios 5:1, 2). Pero ¿imanöraq mana rikëkarqa Diosnintsikta qatishwan? Mana rikarpis, llapan ruramonqantaqa y Patsaman hapallan Tsurinta kachamonqantaqa musyantsikmi (Juan 1:14, 18). Jesucristuqa ciëlochö Teytan imanöpis kanqantam rikätsikorqan, tsëmi Jesus nenqanta wiyë y rikëqa Jehová Dioswan këkaqnö y wiyëkaqnö karqan (Juan 14:9). Tsëmi, Jesuspa kuyakïninta y ruranqanta qatir familiantsik kushi kushi kanampaq llapantsik yanapakushwan.

QOWAKUNA YACHAKUYÄNAMPAQ

5, 6. a) ¿Jesus congregacionta shumaq rikanqampita, imatataq ollqukuna yachakuyan? b) ¿Ima rurëtaq preciso Dios hutsata perdonanampaq?

5 Jesucristu qateqninkunata rikanqannö y kuyanqannömi huk nunaqa warminta kuyanan y rikänan, nishpam nimantsik Bibliaqa. Rikärishun këchö mandakonqanta: “Warmiyoq ollqucuna, imanomi Teytantsic Jesucristupis Peman creyicoqcunata cuyarnin pecunarecur wanorqan; tsenolla qamcunapis warmiquicunata shumaq cuyayë [...] Tsenolla quiquiquicunapa cuerpiquicunata cuyanqequino warmiquicunatapis cuyayë. Pipis warminta cuyaq caqqa quiquinpa cuerpuntapis cuyanmi. Porqui manam pipis cuerpunta chiquintsu, antis cuidarmi tuquinopa alimentan. Tsenollam Jesucristupis peman creyicoqcunata cuyar cuidamantsic” (Efesios 5:23, 25-29).

6 Jesucristu congregacionta o qateqninkunata kuyanqan y cuidanqanqa, alläpa allim llapan qowakuna ruranqanta qatiyänampaq. Qateqninkuna hutsasapa kayaptimpis Jesusqa ‘peman llapan creyicoqkunatam cuyarqan’ y tsërëkurmi wanorqan (Juan 13:1; 15:13). Tsëmi casädokunataqa Diosnintsik mandan, “Ollqucuna, qamcunapis warmiquicunata shumaq cuyayë. Ama pecunata llutaqa imachopis tratayëtsu”, nishpa (Colosenses 3:19). ¿Imanötaq huk qowaqa Biblia nenqanta ruranman, warmin mana alleq pensashpa imatapis ruraptin? Kikimpis hutsasapa kanqantam yarpänan, y Dios perdonanampaqqa, ¿imataraq ruranman? Tsëpaqqa kikinmi ofendeqninkuna perdonëta yachakunan, y tsënöllam perdonanman warmintapis. Hina warmimpis tsënöllam ruranan (leyi Mateo 6:12, 14, 15). Tsëmi, ishkampis perdonanakïta yacharqa huk shumaq casado vïdata pasayan.

7. ¿Imanötaq Jesus qateqninkunata rikarqan, y imanirtaq Jesus ruranqanta qowakuna qatiyanman?

7 Hina casado ollqukunaqa, Jesus qateqninkunata ankupanqanta o llakipanqantapis rikäyänanmi. Mëyaq puëdeyanqantapis y imakunata wanayanqantapis rikarqanmi Jesusqa. Huk kutim qateqninkuna utishqa këkäyaptin nerqan: “Jamacurinapaq acu tsunyaqman”, nishpa (Marcos 6:30-32). Tsënö kuyëpam rikanman huk qowapis warminta. Tsëmi Bibliachöqa “allpa tasano delicadum” warmikunaqa kayan nimantsik, y respetar warminkunata shumaq rikäyänampaqmi qowakunata mandan. ¿Imanir? Ishkampis “wiñe caweta” o mana ushakaq kawëta igual chaskiyänan kaptin (1 Pedru 3:7). Diospa nöpanchöqa manam warmi ni ollqu këtsu más alli, sinöqa fiel këmi, tsëtam qowakunaqa yarpäyänan (Salmo 101:6).

8. a) ¿Imanirtaq warmin kuyaq qowaqa, kikintam kuyakun nintsik? b) ¿“Jukllellanam” kayan ninanqa, ima ninantaq?

8 Bibliachöqa yachatsimantsik: “Pipis warminta cuyaq caqqa quiquinpa cuerpuntapis cuyanmi” nishpam. Tsëmi, manam “ishcaqnatsu cayan, sinoqa jukllellanam”, nerqan Jesusqa (Mateo 19:6). Tsëmi casädokunaqa majanllawanna punuyanampaq yarparayänan, y manam hukwan hukwanqa (Proverbios 5:15-21; Hebreus 13:4). Tsënö shumaq kakuyänampaqqa, ishkan oqllanakorqa manam michänakuyänantsu huknin huknimpis cuerponkunapita (1 Corintios 7:3-5). “Porqui manam pipis cuerpunta chiquintsu, antis cuidarmi tuquinopa alimentan”, nishpa nenqanqa alläpa shumaqmi. Qowaqa kikimpa cuerpontanömi warminta kuyanan, y mandaqnin Jesucristuman cuentata qonantam yarparänan (Efesios 5:29; 1 Corintios 11:3).

9. ¿Jesus imanö kanqantataq rikätsimantsik Filipenses 1:8, y imanötaq qowakuna Jesusnö kayanman?

9 Apóstol Pablum yachatsikorqan, ‘Jesucristupa kuyakïninta’ (Filipenses 1:8). Jesuspa shumaq kuyakïnenqa wakinkunata kushitseqmi. Qateqninkunapaqnäqa alläpa shumaqmi kaq imanöpis pëkunata Jesus rikanqan (Juan 20:1, 11-13, 16). Tsënömi casado warmikunapis qowankuna shonqumpita patsë kuyayänanta y shumaq rikäyänanta wanayan.

CASADA WARMIKUNA YACHAKUYÄNAMPAQ

10. ¿Imanötaq warmikuna Jesus wiyakoq kanqanta qatiyanman?

10 Imanömi huk emprësapis wanan huk nuna diriginanta, tsënöllam hina familiapis alli kanampaqqa wanan huk dirigeqta. Hasta Jesuspapis kanmi huk dirigeqnin, y tsë dirigeqnin nenqantam ruran. “Diospa mandadunchomi Jesucristu quecan” tsënöllam hina “ollqu caqcunapa mandaduncunachonam warmicuna cayänan” (1 Corintios 11:3). Jesusqa imëpis mandaqnin Dios nenqantam wiyakun. Tsënöpam yachatsimantsik, llapantsikpis dirigimaqnintsiktaqa wiyakunapaq.

11. ¿Imanötaq warmi qowanta rikanman, y tsënö rikanqampita imataraq tarinman?

11 Hutsasapa karmi qowakunaqa imatapis pantariyan, horanaqa manam familiata alleqtsu dirigiyan. Tsënö kaptenqa, ¿imataraq huk warmi ruranman? Manam qowampaq mana allita parlanmantsu, ni familian dirigita tïranmantsu. Alli shonquyoq y tranquilokunata Dios kuyanqantam yarpanman (1 Pedru 3:4). Tsënö kaptenqa mana alli tiempopa pasarnimpis facil-llam qowanta wiyakonqa. Hinamampis Diospa Palabranmi kënö nin: “Warmicuna qowequicunata respetacuyë”, nishpa (Efesios 5:33). Pero mandaqnintanö Cristuta ollqu mana rikaptenqa, ¿imataraq ruranman warmi? Casädakunatam kënö Bibliachö willapan: “Casadu warmicuna, Diosnintsicpa alli willaquininman qowequicuna mana creyiyaptinpis, pecunapa mandaduncho cawacuyë. Tsemi respetosa y alli cawacuyanqequita ricarnin, qowequicunapis Diosnintsicmanna paqwepa creyicuyanqa, Diosnintsicpaq mana parlapëcaptiquipis”, nishpa (1 Pedru 3:1, 2).

12. ¿Imanirtaq shumaq respëtollawan pensanqanta warmi nenqanqa alli kanman?

12 Itsapis wakin wakinchöqa warmiqa acuerdotsu kanman qowanwan, cristiano o mana cristiano kaptimpis. Pero pensanqanta shumaqllapa nerqa manam respëtota faltëkantsu. Itsa allipaq ninman y qowan wiyakuptenqa llapan familiam alli kanman. Unë tiempochöpis, Sara shutiyoq warmi wayinchö problema kaptin shumaqllapa qowan Abrahanta parlapanqantam Bibliachö tarintsik. Sara nenqan Abrahampaq mana allinö kaptimpis, Diosqa “nenqanta wiyë” nerqanmi (leyi Génesis 21:9-12). Diospa contran mana churakashpa imatapis qowa ruraptenqa warmiqa yanapananmi (Hechos 5:29; Efesios 5:24).

¿Imanirtaq Sara ruranqanqa alläpa alli karqan casada warmikuna qatiyänampaq?

13. a) Titu 2:4, 5 nishqanchöqa ¿casädakuna imata rurayänampaqtaq animan? b) ¿Ima nintaq Bibliachö rakikëpaq y divorciopaq?

13 Familia alli kanampaqqa alläpa precïsom warmi yanapakunan. Tsëmi, casädakunata Bibliachö willapan, “Yachatsiyatsun shipashllaraq warmicunata, qowancunata y wawancunata shumaq cuyayänanpaq, jina yachatsiyätsun alli cäyïcuryan imatapis ruracoq queta, juclaya shonquyoq queta, wayincunacho imatapis shumaq ruraquita, ancupäcoq queta, qowancunapa mandaduncho queta”, nishpa (Titu 2:4, 5). Tsënömi llapan rurëninchö warminö o mamanö alli ruraptenqa llapan familian respetanqa y kuyanqa (leyi Proverbios 31:10, 28). Imanö kaptimpis, hutsasapapuram casakuyan. Tsëmi, llutëpa mana altsëpaqnö problema kaptenqa rakikëmampis chäriyan. Y tsëtaqa Diosnintsikpa Palabrampis permitinmi. Pero, manam llutallapaqtsu churayanman rakikëtaqa, Bibliachöqa alleqmi willapämantsik: “Warmicuna qowancunapita mana raquicayänanpaq, [...] jina ollqu caqcunapis ama jaqiyätsuntsu warmincunata”, nishpa (1 Corintios 7:10, 11). Hinamampis, huk warmi o ollqu hukwan majanta engañashqa kaptinllam Bibliachöqa permitin juezkunaman ëwëkur rakikëta o divorciakïta (Mateo 19:9).

TEYTAKUNA YACHAKUYÄNAMPAQ

14. ¿Imanötaq wambrakunata rikarqan Jesus, y imatataq teytankunapita wanayan wambrakuna?

14 Llapan teytakuna imanöpis wambrankunata rikäyänampaqqa Jesusmi yachatsikorqan. Jesusta wambrakuna witipäyaptin qateqninkuna michäyaptinmi, kënö nerqan: “¡Noqaman wamracuna shayämutsun! ¡Ama michäyëtsu!”, nishpa. Tsënö nirirnam “wamracunata mellqarcur, pecunaman maquinta churar bendisicorqan” (Marcos 10:13-16). Rikanqantsiknöpis wambrakunawan kanampaqqa Jesus tiempotam rakerqan, ¿manatsuraq tsënölla qampis wambrëkikunawan rurankiman? Pëkunaqa manam ichik tiempolla pëkunawan kanëkitatsu wanayan, sinöqa atska tiempota rakinëkitam. Alläpa precïsom tiempo rakiqa, tsënömi llapan teytakunata Jehová mandan (leyi Deuteronomio 6:4-9).

15. ¿Imatataq rurayanman teytakuna wambrankunata tsapäyänampaq?

15 Alläpa mana alli mundochömi tärantsik. Tsëmi, teytankuna wambrankunata imëka mana allikunapita o violadorkunapita tsapäyänanta wanayan. Jesusqa tsaparqanmi qateqninkunata, tsëmi “wamralläcuna” nishpa kuyëllapa qayarqan. Tsëmi wanutsiyänampaq tsaririyaptimpis qateqninkunataqa tsaparqan y manam apayänanta munarqantsu (Juan 13:33; 18:7-9). Tsëmi qampis teyta o mama karqa alkäbu alkäbulla këkanëki wambrëkikunata Diablu mana dañanampaq. Hinamampis alleqmi willapänëki imëka peligrokunapitapis (1 Pedru 5:8). * Kanan tiempontsikchönöqa, manam ni imëpis wambrakunapa kawënin, Diospaq rurënin, ni pensënin peligrochö kashqatsu.

Jesus wambrakunata kuyëllapa rikanqampita, ¿imataraq teytakuna yachakuyanman?

16. ¿Imatataq teytakuna yachakuyanman Jesus qateqninkunata willapanqampita?

16 Huk paqasmi manaraq Jesus wanuptin, mëqan más importante kanqantapis qateqninkuna pleitoyarqan. Pero Jesusqa manam piñaparqantsu, tsëpa rantenqa shumaqllapam willaparqan (Lucas 22:24-27; Juan 13:3-8). Wambrayoq karnenqa, ¿imanöraq wambrëkikunata willapar Jesus ruranqannö rurankiman? Wambrakunaqa willapänëkita y astanëkitapis wanayanmi, pero “manam llutanpatsu” tsëtaqa rurankiman. Willapänëkipaqqa puntatam alleq pensanëki, “espadawan tuksïkoqno” nenqëkikuna mana dañanampaq (Jeremías 30:11; Proverbios 12:18). Yachëpa piñapaptikeqa o astaptikeqa wambrëki tanteanqam kikimpaq alli kanqanta (Efesios 6:4; Hebreus 12:9-11).

WAMBRAKUNA YACHAKUYÄNAMPAQ

17. ¿Imanirtaq Jesus ruranqanqa alli wambrakuna yachakuyänampaq?

17 ¿Imallataqa Jesuspita wambrakuna yachakuyanmantsuraq? Awmi. Pëqa alli rurëninwanmi rikätsikorqan wambrakuna teytankunata wiyakuyänampaq. Tsëmi Jesus nerqan: “Pe gustanqantam noqaqa imatapis siempri rurä”, nishpa (Juan 8:28, 29). Imanömi Jesus llapanchö Teytanta wiyakorqan, tsënöllam wambrakunapis teytankunata llapanchö wiyakuyänan. Awmi tsënömi Bibliaqa mandakun (leyi Efesios 6:1-3). Hutsannaq wambra karpis Jesusqa hutsasapa teytakuna José y Mariatam wiyakorqan. Y tsënö wiyakïninmi llapan familia kushishqa kawayänampaq yanapakorqan (Lucas 2:4, 5, 51, 52).

18. ¿Imanöraq Teytanta Jesusqa llapanchö wiyakorqan? Y ¿pikunatataq wiyakoq wambrakunaqa kushitsiyan?

18 ¿Imanöraq Jesusnö wambrakuna papäninkunata kushitsiyanman? Llapanchöpis wiyakurmi. Itsapis kë rurëqa faciltsu kanman, pero tsëta rurayänantam Diosqa munan (Proverbios 1:8; 6:20). Jesusqa mana alli tiempota pasëkarpis ciëlochö Teytantam wiyakoq. Tsëmi Teytan mandanqan mana fácil cumplinan kaptin: “Que jipar nacanäpaq quecaqcunapita salbecame” nishpa mañakorqan. Tsënö mañakurpis, Teytan munanqan más alli kanqanta musyarmi voluntadninta rurarqan (Lucas 22:42). Wiyakoq këta yachakoq wambrakunaqa alläpam kushitsiyan papäninkunata y Dios Yayatapis (Proverbios 23:22-25). *

¿Imamantaq jövenkuna pensayanman Satanás tentacionman churaptin?

19. a) ¿Imanötaq Satanás jövenkunata mana allikunaman ishkitsin? b) ¿Imanötaq wambrakunapa mana alli portakïnin llakitsin teytakunata?

19 Diabluqa Jesustapis tentarqanmi, tsënöllam kanan tiempopis wambrakunata mana allikunaman ishkitsita munan (Mateo 4:1-10). Itsapis yanasankunallawan mana alliman ishkiratsinman. Tsëmi alläpa preciso mana alli yanasakunapita witikuyänan (1 Corintios 15:33). Jacobpa wambran Dina nishqanmi Jehová Diosta mana adoraq nunakunawan yanasakurerqan, tsënam mana allikunaman ishkirirnin alläpa problëmata y llakikïkunata apëkorqan (Génesis 34:1, 2). Joven, ¿ichikllapis yarpakachashqankiku, manaraq cosakur piwampis punukikuptiki familiëki llakikunanman? (Proverbios 17:21, 25.)

IMANÖTAQ FAMILIAKUNA KUSHIKÏTA TARIYANQA

20. Familiachö kushi kushi kayänampaqqa, ¿imataraq llapankuna rurayanman?

20 Wayichö problëmakuna kaptenqa facil-llam altsariyan Biblia nenqannö rurarqa. Rikanqantsiknöpis familiakuna kushi kushi kawakuyänampaqqa Bibliapa consëjonkuna wiyakïmi alläpa alli. Tsëmi qamkunapis qowakuna kuyayänëki warmikikunata, Jesus congregacionta kuyanqannö. Warmikuna, qamkunapis qowëkikunaman sujetakuyë Proverbios 31:10-31 nishqanchö warminö kayë. Teytakuna y mamakuna, wambrëkikunata alleq yachatsiyë y consejayë (Proverbios 22:6). Familia dirigeqkuna, ‘wayiquicunacho caqta shumaq manijaye’ (1 Timoteu 3:4, 5; 5:8). Wambrakuna, teytëkikunata wiyayë (Colosenses 3:20). Llapampis hutsasapam kayan, tsëmi imëkallatapis pantariyan. Tsëmi humilde kanantsik y perdon mañakïta yachakushwan.

21. ¿Ima kushikïpaq kawëtataq shuyarantsik y imanötaq kanan tiempo familiachö kushi kushi kawëta tarishwan?

21 Awmi, Bibliachöqa atska alli consëjokunatam tarintsik familiakuna kushi kushi kawayänampaq. Hinamampis Bibliaqa willapämantsik shamoq tiempo shumaq Paraïsochö llapan nunakuna kushi kushi tärayänantam (Apocalipsis 21:3, 4). ¡Imanö shumaq kawëmi shuyarämantsik! Bibliachö Jehová Diospa alli consëjonkunata wiyakurnenqa, kanampis familiachö kushi kushim kawakushun.

^ par. 15 Jehovapa testigonkuna rurayämushqan libro Aprendamos del Gran Maestro, capítulo 32 nishqanchömi, imanöpis wambrakunata tsapänapaq alli consëjokunata tarintsik.

^ par. 18 Huk wambraqa teytanta wiyanmantsu, Dios chikenqankunata rurë niptinmi (Hechos 5:29).