Genda ha biroho

Genda ha rukarra rw'ebirumu

ESUURA IKUMI NA INA

Omulingo gw’Okufooramu Amaka Ganyu Agarukusemeza

Omulingo gw’Okufooramu Amaka Ganyu Agarukusemeza
  • Kiki ekikwetagisa kusobora kuba nyineka omurungi?

  • Omukazi nasobora ata kuhikiriza obujunanizibwa bwe nk’omukyara?

  • Kikutwarramu ki kuba omuzaire omurungi?

  • Abaana nibasobora bata kuletera amka kubamu okusemererwa?

1. Kiki ekirugiraho amaka kubamu okusemererwa?

YAHWE RUHANGA n’agonza obe n’okusemererwa omuka gawe. Ekigambo kye, Baibuli, kyoleka kurungi obujunanizibwa bwa buli omu aina kuhikiriza omuka. Buli omu obw’ahikiriza obujunanizibwa bwe n’ahondera okuragi’ra kwa Ruhanga, kirugamu ebirungi bingi. Yesu akagamba: “Banyina omugisa abarukuhu’ra ekigambo kya Ruhanga nibakikwata!”—Luka 11:28.

2. Amaka kubamu okusemererwa kisigikira ha buli omu kumanya ki?

2 Amaka kubamu okusemererwa kikira muno kusigikira ha kumanya ngu Yahwe, Yesu ou yayesere “Isiitwe” nuwe yatandikireho amaka. (Matayo 6:9) Buli maka omu nsi garoho habwa Isiitwe ow’omuiguru—kandi amanyiire kimu ekiretera amaka kubamu okusemererwa. (Abefeso 3:14, 15) Hati nu, Baibuli eyegesa ki ha bujunanizibwa bwa buli muntu omu maka?

ENTANDIKWA ERUKWERA EYA MAKA

3. Baibuli esoborra ngu amaka gakatandika gata, kandi nitumanya tuta ngu eky’ekugamba nugo mananu?

3 Yahwe akahanga abantu ab’okubanza, Adamu na Hawa, y’abateraniza nk’omunyoro n’omukyara. Akabateka omu rugonjo orurungi ha nsi—orugonjo rwa Adeni—y’abaragira kuzara abaana. Yahwe akabagamba, “Muzalege, mukanye, muijuze ensi.” (Okubanza 1:26-28; 2:18, 21-24) Runu tiruli ruganikyo buganikyo, habwokuba Yesu akagumya ngu ekitabu kya Baibuli eky’okubanza ebi kibaza ha ntandikwa y’amaka by’amananu. (Matayo 19:4, 5) Nobuturaba nitutunga ebizibu bingi n’obwomezi butali nka Ruhanga yagondeze, katurole habwaki amaka gakusobora kubamu okusemererwa.

4. (a) Buli omu, omu maka nasobora ata kuletera amaka kubamu okusemerewa? (b) Habwaki kiri kikuru kwega ebirukukwata ha bwomezi bwa Yesu obuturaba nitugonza amaka gaitu gabemu okusemererwa?

4 Buli muntu nasobora kuletera amaka kubamu okusemererwa nasubiriza Ruhanga omu kwoleka engonzi. (Abefeso 5:1, 2) Baitu, nitusobora tuta kusubiriza Ruhanga ou tutakusobora kurora? Tusobora kumusubiriza niturole’ra ha Mwana we omuzigaijo ou yatumire omu nsi. (Yohana 1:14, 18) Obwakaba ali omu nsi, Omwana wa Ruhanga, Yesu Kristo, akoleka kurungi emiringo ya Ise, ngu omuntu kumurora rundi kumuhuliriza, kyasisanaga nk’okurora rundi kuhuliriza Yahwe wonyini. (Yohana 14:9) Nahabwekyo, kwega ha ngonzi Yesu ezi yayolekere n’okuhondera eky’okurorraho kye, buli omu hali itwe nasobora kwongera kuletera amaka kubamu okusemererwa.

EKY‘OKURORRAHO HALI BANYINEKA

5, 6. (a) Omulingo Yesu atwaramu ekitebe ky’abakurasi be guteraho guta abanyineka eky’okurorraho ekirungi? (b) kiki ekitusemerire kukora kusobora kuganyirwa ebibi?

5 Baibuli egamba ngu banyineka basemerire kutwara abakyara babu omu mulingo Yesu atwaramu abegeswa be. Wetegereze hanu Baibuli ekyekugamba: ‘Abasaija mugonzege bakazi banyu, nka Kristo nauwe okuyagondeze ekanisa, kandi yayehayo wenka habwayo. Nukwo kihikirire kiti abasaija okugonzaga abakazi babu nk’emibiri yabu bonka. Anyakugonza mukaziwe buli ayegondeze wenka, baitu busaho omuntu aranobere omubiri gwe wenka, baitu agulisa nagulinda, nka Kristo nauwe okwagira ekanisa.’Abefeso 5:23, 25-29.

6 Engozi za Kristo hali ekitebe ky’abegeswa be zihereza abasaija ekyokurorraho ekirungi. Yesu “yabagonza okuhika hampero,” n’ahongayo obwomezi bwe habwabu, n’obubaraba babaire batahikirire. (Yohana 13:1; 15:13) Omu mulingo nugwo gumu, banyineka batererwa: ‘Inywe abasaija mugonzege abakazi banyu, mutababihi’rwa.’ (Abakolosai 3:19) Kiki ekirakonyera abasaija kuko’ra ha kuhabura okwo, kukira muno kakusangwa omukyara we aba atayetwaire omu mulingo gw’amagezi? Aine kwijuka ensobi eze wenka n’ekyakutekwa kukora kusobora kuganyirwa Ruhanga. Kiki ekyakutekwa kukora? Atekwa kuganyira abanyakumusisira, muli abo nuho hali n’omukyara we. Omukyara nawe aine kukora nikyo kimu. (Matayo 6:12, 14, 15) Norora habwaki abamu bagamba ngu amaka amarungi gabamu abaswerangaine abanguhirwa kuganyirangana?

7. Yesu akaba namanya ki, kandi ky’okurorraho ki eki yaterireho abasaija?

7 Kandi banyineka baina kukyetegereza ngu Yesu yafayoga ha begeswa be. Yamanyaga obusobozi bwabu aha bukugarukira kandi yafayoga naha byetago byabu eby’omubiri. Nk’eky’okurorraho, kiro kimu obu bakaba bajwahire, akabagambira: “Muije inywenka omunsita omu kiikaro nambere hatarumu bantu, muhumuleho [k]ake.” (Marako 6:30-32) Abakyara nabo betaga kubafaho. Baibuli ebabazaho “nk’ekibindi ekirikukira obugara” banyineka ekibatekwa kuha “ekitinisa.” Habwaki? Habwokuba abasaija n’abakazi bali b’okubagana ‘embabazi ey’obwomezi’ obutahwaho. (1 Petero 3:7) Abasaija batekwa kumanya ngu obwesigwa bw’omusaija rundi obw’omukazi nubwo buletera omuntu kusiimwa omu maiso ga Ruhanga.—Zabuli 101:6.

8. (a) Nikisoboka kita kuba ngu omusaija ‘akugonza mukazi we aba nayegonza wenka’? (b) Kuba “mubiri gumu” nikimanyisa ki hali omusaija n’omukazi we?

8 Baibuli egamba ngu omusaija “anyakugonza mukazi we buli ayegondeze wenka.” Ekyo nukwo kiri habwokuba omusaija n’omukazi we baba ‘batakyali babiri baitu omubiri gumu,’ nka Yesu oku yagambire. (Matayo 19:6) Nahabwekyo baina kwetantarra kimu obusihani. (Enfumo 5:15-21; Abaheburaniya 13:4) Kinu nibasobora kukihikiriza kakusangwa buli omu aba nafayo muno ha byetago bya mugenzi we. (1 Abakolinso 7:3-5) Ijuka ensonga enu: ‘busaho omuntu aranobere omubirigwe wenka, baitu agulisa nagulinda.’ Abasaija batekwa kugonza bakyara babu nkoku begonza bo bonyini, nibaijuka ngu bakujunanizibwa hali Yesu Kristo omutwe gwabu.—Abefeso 5:29; 1 Abakolinso 11:3.

9. Mulingo ki ogwa Yesu ogwolekerwe omu Abafiripi 1:8, kandi habwaki abasaija baina kwoleka omulingo gunu hali abakyara babu?

9 Omukwenda Paulo akabaza ha ‘kuganja nk’okwa Kristo Yesu.’ (Abafiripi 1:8) Embabazi za Yesu zagarramuga abandi amaani, kandi kyarugi’raho n’abakazi kufooka begeswa be. (Yohana 20:1, 11-13, 16) Kandi abakyara bagonza muno baiba bo kubagi’ra embabazi.

EKY’OKURORRAHO HALI ABAKYARA

10. Yesu ateraho ata abakyara eky’okurorraho?

10 Amaka gali nk’ekitebe, kusobora kukora kurungi kiina kuba n’omwebembezi. Na Yesu Aina owatwara nk’Omutwe gwe “omutwe gwa Kristo nuwe Ruhanga,” ‘nk’omusaija okwali mutwe gw’omukazi.’ (1 Abakolinso 11:3) Yesu kworobera Ruhanga ky’okurorraho kirungi nambere tuli, habwokuba buli omu hali itwe aina owakutekwa kworobera.

11. Omukyara asemerire kutwara ata iba, kandi engeso ze nizisobora kurugwamu ki?

11 Abasaija tibahikirire, bakora ensobi kandi emirundi nyingi tibahikiriza kurungi bujunanizibwa bwabu nk’emitwe y’amaka. Hati obwo, omukyara aba aina kukora ki? Tasemerire Kujoga nyineka rundi kulengaho kutwara obwebembezi bwe. Omukyara asemerire kukimanya ngu obwebundazi kintu ky’omuhendo muno omu maiso ga Ruhanga. (1 Petero 3:4) Omukyara obwaba mwebundazi, kimwanguhira kworobera iba mu busumi obw’ebizibu. Kwongerezaho, Baibuli egamba: ‘Omukazi atinege iba.’ (Abefeso 5:33) Baitu kakusangwa omusaija aba atakwikiriza Kristo nk’Omutwe gwe? Baibuli etere’ra abakyara: ‘Mworoberege baiba inywe inywenka, nukwo rundi obuhalibaho abamu abatarukuhu’ra kigambo, batungwe ahatali ekigambo obwengeso z’abakazi babu, nibarora engeso zanyu ezisemiire ahamu nokutiina.1 Petero 3:1, 2.

12. Habwaki etali nsobi nyinabwenge kuhayo entekereza ye omu mulingo ogw’okutamu ekitinisa?

12 Gonze nyineka asangirwe ali mwikiriza rundi atali, nyinabwenge aba atakujoga iba kakuba ahayo entekereza ye eyehukaine hali eya iba omu mulingo ogw’amagezi. Entekereza ye n’esobora kuba ehikire, kandi abali omu maka boona nibasobora kugasirwa kakuba nyineka amuhuliriza. Iburahimu n’obwaraba ataiki’ranize n’ekitekerezo kya mukyara we, Sarai, eky’okumaraho obuzibu omu maka gabu, Ruhanga akamugamba: “Ohu’re irakalye.” (Okubanza 21:9-12) Kyonka kakusangwa nyineka akora okucwamu okusembayo okutakucwa biragiro bya Ruhanga, omukyara ayoleka obwebundazi n’asagika iba.—Engeso 5:29; Abefeso 5:24.

Ky’okurorraho ki ekirungi Sarai ekiyatereireho abakyara?

13. (a) Tito 2:4, 5 nizitererra abakazi abaswirwe kukora ki? (b) Baibuli egamba ki ha kwahukana n’okugaitururwa?

13 Omukyara aina bingi eby’akusobora kukora kuhikiriza obujunanizibwa bwe obw’okurolera amaka ge. Nk’eky’okurorraho, Baibuli eyoleka ngu abakazi abaswirwe baina ‘kugonzaga baiba bo, n’okugonzaga abaana babu, n’okwerindaga n’okwikara n’ensoni, n’okukoraga emirimo omu nju zabu, n’okuba n’embabazi n’okuhu’raga baiba bo bonka.’ (Tito 2:4, 5) Omukyara kandi maama akora omu mulingo ogwo arayetungiraga engonzi n’ekitinisa kuruga hali ab’omu maka ge. (Enfumo 31:10, 28) Okusigikira nkoku kiri ngu obuswezi buteraniza abantu abatahikirire babiri, obusumi obw’ebizibu ebihinguraine nibusobora kurugirraho okwahukana rundi okugaitururwa. Baibuli eikiriza okwahukana habw’ebizibu ebimu. Baitu nabwo, kiina kubanza kutekerezebwaho muno, habwokuba Baibuli egamba: “Omukazi atayahukana naiba, . . . kandi omusaija atalireka mukaziwe.” (1 Abakolinso 7:10, 11) Obusihani nubwo bwonka obwolekwa omu Byahandiikirwe obukusobora kusigikirwaho omusaija n’omukyara we kugaitururwa.—Matayo 19:9.

EKY’OKURORRAHO EKIRUNGI HALI ABAZAIRE

14. Yesu yatwaraga ata abaana, kandi abaana nibetaga ki kuruga hali abazaire babu?

14 Yesu akateraho abazaire eky’okurorraho ekirungi omu mulingo ogu yatwaramuga abaana. Abandi obu balengereho kutanga abato kumusembe’ra akagamba: “Muikirize abaana abato baije nambere ndi, mutabatanga.” Baibuli egamba ngu nubwo “yabakikira nabaha omugisa abateireho emikono.” (Marako 10:13-16) Nkoku Yesu yagirire obwire abato nainywe timwakukolire nikyo kimu abatabani n’abahara banyu? Nibetaga kumara nainywe akasumi akakumara hatali akacu bucu. Mwina kutungaga omwanya kubegesa, ekyo nikyo Yahwe akuragira abazaire kukora.—Ekyebiragiro 6:4-9.

15. Abazaire nibasobora kukora ki kulinda abaana babu?

15 Omulingo obubi bweyongiremu omu nsi, abaana nibetaga abazaire babu kubaha obulinzi habw’abantu abarukugonza kubahikyaho akabi, gamba nk’abo abarukugonza kusihana nabo. Wetegereze omulingo Yesu yalindamuga abegeswa be, omu mulingo gw’engonzi yabetaga “abaana abato.” Obu bamukwasire kandi ali haihi kwitwa, akafayo muno kurora ngu tibahikwaho kabi. (Yohana 13:33; 18:7-9) Nk’omuzaire oina kumanya miringo ki Omuhangirizi eyakusobora kukozesa kuhikya akabi ha baana baawe. Oina kubarabura kara. * (1 Petero 5:8) Namuno hati nibetaga obulinzi omu by’omwoyo, omu by’omubiri, hamu n’omuby’engeso.

Kiki abazaire ekibakusobora kwega ha mulingo Yesu ogu yatwaramuga abaana?

16. Abazaire nibasobora kwegera ki ha mulingo Yesu yakwatamuga okutahiki’ra kw’abegeswa be?

16 Omu kiro ekyasembereyo Yesu atakafiire, abegeswa be bakatezangana empaka hali oha akukira obukuru. Mu kikaro ky’okubabihirwa, akeyongera kubatere’ra n’akozesa ekigambo n’eky’okuroraho kye omu mulingo gw’okugonza. (Luka 22:24-27; Yohana 13:3-8) Obworaba oli muzaire, orozere omulingo ogw’okusobora kusubiriza eky’okurorraho kya Yesu omu kuhabura abaana bawe? Mali kwo nibetaga kufubirwa, baitu kwina kubahebwa ha rulengo orusemerire kandi hatali n’ekiniga. Toina kukozesa ebigambo ‘ebikuhutaza nk’empirima.’ (Yeremiya 30:11; Enfumo 12:18) Okufubira kwina kuhebwa n’ekigendererwa ky’okukonyera omwana hanyuma amanye habwaki kubaire nikwetagisa.—Abefeso 6:4; Abaheburaniya 12:9-11.

EKY’OKURORRAHO HALI ABAANA

17. Yesu abaana akabateraho ky’okurorraho ki ekirungi?

17 Abaana baina eki basobora kwegera hali Yesu? Ego! Eky’okurorraho kye kikoleka omulingo abaana batekwa kworobera abazaire babu. Yesu akagamba “nka Isenyowe okuyanyegeseze nukwo ngamba ebi.” Akongerezaho nagamba ati: “Baitu nkora obutosa ebyagonza.” (Yohana 8:28, 29) Yesu akaba muhulizi hali Ise ow’omuiguru, kandi na Baibuli egamba abaana bahu’rege ababazaire. (Abefeso 6:1-3) Yesu n’obwaraba y’abaire mwana ahikirire, akorobera abazaire be Yusufu na Malyamu, ababaire batahikirire. Omu mananu ekyo kikaletera boona omu maka ga Yesu okusemererwa!—Luke 2:4, 5, 51, 52.

18. Habwaki Yesu yayoroberaga Ise ow’omuiguru, kandi noha akira kusemererwa abaana obu borobera abazaire babu?

18 Haroho omulingo gwoona abaana ogu bakusobora kusubirizamu Yesu bakasemeza bazaire babu? Amananu gali nti, abato obundi n’obundi nibasobora kukisanga kigumire kworobera abazaire babu, baitu ekyo nikyo Ruhanga akugonza bakole. (Enfumo 1:8; 6:20) Yesu akorobera Ise ow’omuiguru gonze n’obwakaba ali omu obusumi obuzibu. Haroho Ruhanga obwakaba n’agonza Yesu akole ekintu ekigumire muno, Yesu akagamba: “Onyiheho empwahwa enu.” Yesu n’obwaraba y’abaire n’agonza kihindurwemu baitu akaikiriza kukora ekyo Ruhanga akaba n’agonza akole, habwokuba akakimanya ngu Ise amanyire ekikukira oburungi. (Luka 22:42) Abaana obubeega kuba bahulizi basemeza abazaire babu hamu na Ise bo ow’omuiguru. *Enfumo 23:22-25.

Kiki abasigazi ekibatekwa kutekerezaho kakusangwa b’ohebwa?

19. (a) Setani ayohya ata abaana? (b) Engeso z’abaana embi zikusobora zita kurumya abazaire?

19 Setani akohya Yesu, kandi nitukigumya ngu naija kwohya n’abato kukora ebintu ebibi. (Matayo 4:1-10) Setani Omuhangirizi akozesa okupikiriza obundi okusobora kuba kugumu muno kukuhakaniza. Ka kyakubaire kirungi abaana obutanywana abaana ab’engeso embi! (1 Abakolinso 15:33) Muhara wa Yakobo Dina akagonza abanywani abatarakuramya Yahwe, kinu kikamurugiramu emitalibaine nyingi. (Okubanza 34:1, 2) Cumitiriza ha mulingo abali omu maka ogu bakusobora kusalirwamu kakusangwa omu hali bo akora obusihani!—Enfumo 17:21, 25.

OBULYO OBURUKUKIRRAYO KIMU KULETERA AMAKA KUBAMU OKUSEMERERWA

20. Amaka kusobora kubamu okusemererwa buli muntu aina kukora ki?

20 Boona omu maka obu bahondera okuhaburwa kwa Baibuli, ebizibu ebibamu byanguha kugumirwa. Omu mananu kuhondera okuhaburwa kwa Baibuli nikyo kikira kuleta okusemererwa omu maka. Nahabwekyo nyineka, gonza mukyara wawe kandi omutwale nka Yesu okwatwara ekitebe. Omukyara, yorobera obwebembenzi bwa baro kandi ohondere eky’okurorraho eky’omukazi omwerinzi ekyolekerwe omu Enfumo 31:10-31. Abazaire, mutendeka abaana banyu. (Enfumo 22:6) Abataata, ‘mukumekume abali omu maka ganyu omu mulingo omurungi.’ (1 Timoseo 3:4, 5; 5:8) Kandi abaana, mworobere abazaire banyu. (Abakolosai 3:20) Omu maka tihabamu omuntu ahikirire, boona bagwa omu nsobi. Nahabwekyo, mwebundazege, nimusabangana ekiganyiro.

21. Birungi ki ebitulindirire omu maiso kandi tusobora tuta kuba n’okusemererwa omu maka gonze hati?

21 Mali, Baibuli erumu okuhabura kwingi okw’omuhendo okukwatiraine n’amaka. Kandi eyegesa hali ensi ya Ruhanga empyaka orugonjo oruraikaramu abantu abasemerirwe abakuramya Yahwe. (Okusuku’rwa 21:3, 4) Ka nitugenda kusemererwa omu biro by’omumaiso! Gonze na hati, nitusobora kuba n’okusemererwa omu maka kakusangwa tuko’ra ha biragiro bya Ruhanga ebisangwa omu Kigambo kye, Baibuli.

^ kac. 15 Obukonyezi obw’okulinda abaana nibusangwa omu suura  32 ey’ekitabu Learn From the Great Teacher, ekyatiirwe Abakaiso ba Yahwe.

^ kac. 18 Oihireho omuzaire aragiire omwana we kucwa ekiragiro kya Ruhanga, kitali ekyo omwana takutekwa kujemera omuzaire.