1. Nye ci nena esanju vepata?

 YEHOVA SUKU o yongola okuti epata liove li sanjuka. Vondaka Yaye, mu sangiwa olonumbi vialua via loña vepata. Olonumbi viaco vi lekisa eci Suku a yonguila komunu lomunu. Eci omunu lomunu vepata a tẽlisa ocikele caye loku kuama olonumbi viaco, ku iyilila asumũlũho alua. Yesu wa popia hati: “Ava va yeva ondaka ya Suku kuenje va yi pokola ovo va sumũlũha ca velapo.”​—Luka 11:28.

2. Oco vepata mu kale esanju tu sukila oku ivaluka nye?

² Oco vepata mu kale esanju, tu sukila oku ivaluka okuti Yehova, una Yesu a tukula hati “Isietu,” eye usovoli walio. (Mateo 6:9) Apata osi o kilu lieve a kasiko omo okuti Isietu wokilu Eye wa linga eliangiliyo liaco tunde kefetikilo. Omo liaco, eye wa kũlĩha ciwa eci ci sanjuisa epata. (Va Efeso 3:14, 15) Oco hẽ, nye Embimbiliya li longisa catiamẽla kocikele comunu lomunu vepata?

3. Embimbiliya li lekisa ndati ndomo epata lia sovuiwa? Kuenda tua kũlĩha ndati okuti eci Embimbiliya li popia catiamẽla kepata ocili?

³ Eci Yehova a lulika Adama la Heva wa va tokekisa, kuenje va linga ulume lukãi waye. Noke wa va kapa vocumbo  cimue ca posoka, ca tukuiwile hati ocumbo Cedene. Noke Yehova wa va sapuila hati: “Liciti, siati, yukisi oluali.” (Efetikilo 1:26-28; 2:18, 21-24) Esapulo eli liocili. Momo Yesu eci a kala palo posi, wa popele okuti eci ca sonehiwa kelivulu Liefetikilo catiamẽla koku sovuiwa kuepata, ocili. (Mateo 19:4, 5) Koloneke vilo, tua siata oku pita lovitangi vialua. Kuenda omuenyo ka u kasi ndeci Suku a yonguile. Pole, ci tẽliwa oku kuata esanju vepata.

4. (a) Omunu lomunu o vokiya ndati esanju vepata? (b) Momo lie oku lilongisa eci catiamẽla komuenyo wa Yesu ci kuetele esilivilo vepata?

⁴ Oco vepata mu kale esanju omunu lomunu o sesamẽla oku setukula Suku koku lekisa ocisola. (Va Efeso 5:1, 2) Etu ka tu pondola oku mõla Suku. Oco hẽ tu u setukula ndati? Tu tẽla oku ci linga poku setukula ovilinga Viaye vina via lekisiwa Lomõlaye wongunga una eye a tumĩle palo posi. (Yoano 1:14, 18) Eci Yesu Kristu a kala palo posi, wa setukula ciwa Isiaye okuti oku u mola kuenda oku u yevelela, ca kala ndoku mola loku yevelela Yehova. (Yoano 14:9) Omo liaco, nda tua lilongisa ndomo Yesu a lekisa ocisola kuenda tua kuama ongangu yaye, omunu lomunu pokati ketu oka vokiya esanju vepata.

5, 6. (a) Ongangu yipi alume vopa ku Yesu ndomo a tata ekongelo? (b) Nye olohueli vi sukila oku ivaluka catiamẽla koku liecela pokati?

⁵ Embimbiliya li tu sapuila okuti, alume va sesamẽla oku tata akãi vavo ndeci Yesu a tata olondonge viaye. Olio li popia hati: “Ene alume, soli akãi vene ndeci Kristu a sola ekongelo, kuenje wa li liecela . . . Haico ca sesamẽla alume oku sola akãi vavo ndatimba avo muẽle. U o sole ukãi waye o lisole eye muẽle. Momo lomue wa la suvuka etimba liaye muẽle, puãi o li tekula loku li lava ndeci Kristu a lava ekongelo liaye.”​—Va Efeso 5:23, 25-29.

⁶ Ocisola Yesu a lekisa kolondonge viaye, oco alume va  sesamẽla oku lekisavo kakãi vavo. Yesu wa ‘sola olondonge viaye toke kefulilo.’ Kuenda wa va pesila omuenyo waye, ndaño okuti ovo ka va lipuile. (Yoano 13:1; 15:13) Alume va vetiyiwa hati: “Soli akãi vene. Ko ka kali lavo loviñali.” (Va Kolosai 3:19) Nye ci kuatisa ulume oku kapako onumbi eyi, ca piãla enene kapuluvi ana okuti ukãi waye wa lueya? Eye o sesamẽla oku ivaluka okuti wa siatavo oku lueya. Oco Suku o wecele, o sukila oku linga nye? Eye o sukila oku ecela ava vo lueyela. Pokati komanu va siata oku u lueyela pa kongelavo ukãi waye. Pole, ukãi o sukilavo oku ecela ava vo lueyela, kumosi loku ecelavo ulume waye. (Tanga Mateo 6:12, 14, 15.) O tẽla oku limbuka esunga lieci omanu vamue va siatela oku popia okuti olohuela viwa elitokeko liomanu vavali vakuakuliecela?

7. Yesu wa limbokaile nye kolondonge viaye? Poku ci linga ongangu yipi a sila alume?

⁷ Alume va sukilavo oku ivaluka okuti Yesu otembo yosi wa tata olondonge viaye lohenda. Eye wa limbokaile eci va kavaile kuenda ovina vikuavo va sukilile. Eteke limue, eci a limbuka okuti olondonge viaye via kava, eye wa va sapuila hati: “Enjui ene muẽle, tu endi lika lietu vekalasoko ho puyuka naito.” (Marko 6:30-32) Akãi lavovo va sukila oku tatiwa lohenda. Embimbiliya li va sokisa “ndocikuata ca leñela.” Kuenje alume va vetiyiwa oku va tata ‘lesumbilo.’ Momo lie? Momo ci kale alume ci kale akãi vosi ‘vakapiñala kumuamue kocali comuenyo.’ (1 Petulu 3:7) Alume va sukila oku ivaluka okuti ocina ca velapo ku Suku epokolo. Ci kale ulume ale ukãi, nda va pokola va kuete esilivilo kovaso a Suku.​—Osamo 101:6.

8. (a) Ulume “o sole ukãi waye o lisole eye muẽle.” Olondaka evi vi lomboloka nye? (b) Oku “linga omunu umosi” ci lomboloka nye kulume lukãi waye?

⁸ Embimbiliya li tu sapuila okuti, ulume “o sole ukãi waye o lisole eye muẽle.” Momo ndomo Yesu a ci popia, ulume lukãi waye “ka va lingi vali omanu vavali, puãi va linga omunu umosi.” (Mateo 19:6) Eci ci lomboloka okuti lomue pokati kavo o kuatela onjongole komunu umue ukuavo. (Olosapo  5:15-21; Va Heveru 13:4) Olohueli vi tẽla oku ci linga nda omunu lomunu pokati kavo o sakalala loku tẽlisa onjongole yukuavo. (1 Va Korindo 7:3-5) Embimbiliya li tu sapuilavo hati: “Lomue [ulume] wa la suvuka etimba liaye muẽle, puãi o li tekula loku li lava.” Omo liaco, alume va sukila oku sola akãi vavo ndeci va lisole ovo muẽle. Ovo va sukila oku ivaluka okuti vaka tambulula ku Yesu Kristu, utue wavo ndomo va tata akãi vavo.​—Va Efeso 5:29; 1 Va  Korindo 11:3.

9. Ocituwa cipi ca Yesu ca tukuiwa kelivulu lia Va Filipoi 1:8? Kuenda momo lie alume va sukilila oku lekisa ocisola kakãi vavo?

⁹ Upostolo Paulu wa popele hati, ‘ndu kueteli ocisola ndeci ca Yesu Kristu.’ (Va Filipoi 1:8) Yesu wa kala ukuacisola. Eci ca vetiya akãi vana va kala olondonge viaye oku kuata ukamba laye. (Yoano 20:1, 11-13, 16) Akãi va sole calua eci alume vavo va lekisa ocisola kokuavo.

10. Ongangu yipi yiwa Yesu a sila akãi?

¹⁰ Omo okuti epata li kasi ndocisoko, oco liendisiwe ciwa ci sukila okuti li kuata usongui. Yesu o kuetevo u a pokola okuti eye Utue waye. Embimbiliya li popia hati: “Utue wa Kristu Suku.” Cimuamue haico, “utue wukãi ulume waye.” (1 Va  Korindo 11:3) Epokolo lia Yesu ku Suku lieca ongangu yiwa kokuetu. Momo vosi tu kuete utue wetu tu sesamẽla oku pokola.

11. Ukãi o sukila oku kala ndati la veyaye? Kuenda ovilinga viaye vi vetiya ndati ulume waye?

¹¹ Ocili okuti ulume ka lipuile. Omo liaco, olonjanja vimue o lueya koku tẽlisa ovikele viaye vioku kala usongui uwa wepata. Oco hẽ, nye ukãi a sukila oku linga? Eye o kuete oku yuvula oku sepula ulume waye ale oku seteka oku u tambula ocikele caye coku kala utue wepata. Ukãi o sukila oku ivaluka okuti oku kala embombe oco ci kuete esilivilo lia velapo kovaso a Suku. (1 Petulu 3:4) Poku kala embombe, cika leluka vali kokuaye oku lekisa epokolo li sanjuisa Suku, ndaño muẽle vekalo limue lia tĩla. Embimbiliya li popia hati: ‘Ukãi a sumbile veyaye.’ (Va Efeso 5:33) Oco hẽ nda ulume waye ka  tava ku Kristu ndutue waye? Embimbiliya li vetiya akãi hati: “Ene akãi, pokoli ku vaveyene okuti vamue, ndaño ka va tava kondaka, kuenda ndaño ondaka yimosi ka yi popiwa, haimo va kokiwa lovilinga viakãi vavo, eci va mola ovilinga viene viesunga lesumbilo [liocili].”​—1 Petulu 3:1, 2.

12. Momo lie tu popela okuti ka cĩviko ukãi oku lekisa ocisimĩlo caye lesumbilo?

¹² Ukãi o sukila oku lekisa esumbilo ku veyaye poku eca ocisimĩlo caye. Ci kale okuti ulume waye Ukristão ale hukristãoko. Ndaño okuti ocisimĩlo caye ca litepa leci culume waye, nda ca sunguluka kuenje ca taviwa cika kuatisa epata liosi. Avirahama kepuluvi limue, cotatamẽle oku tava kondaka yukãi waye Sarai yatiamẽlele koku tetulula ocitangi co vonjo yavo. Pole, Suku wa sapuila Avirahama hati: “Tava ño kondaka yaye.” (Tanga Efetikilo 21:9-12.) Eci ulume a eca ocisimĩlo caye ca sulako, nda ocisimĩlo caco ka ca liyepele locihandeleko ca Suku, ukãi waye o lekisa epokolo kokuaye poku tava kocisimĩlo caco.​—Ovilinga 5:29; Va Efeso 5:24.

13. (a) Elivulu lia Tito 2:4, 5 li vetiya akãi vana va kuela oku linga nye? (b) Nye Embimbiliya li popia catiamẽla koku litepa kuolohueli kuenda koku linyãla?

¹³ Ukãi poku tẽlisa ocikele caye, o sukila oku likolisilako oku tata ciwa epata. Embimbiliya li vetiya akãi “oku sola vaveyavo lomãla vavo, loku lisuluvika, loku lipua, loku linga upange wolonjo viavo, loku unjuka loku pokola ku vaveyavo.” (Tito 2:4, 5) Ukãi wosi o tata ciwa ovikele viaye ndoco, oka soliwa kuenda oka sumbiwa calua lepata liaye. (Tanga Olosapo 31:10, 28.) Pole, omo okuti olohuela etokekiso liomanu vavali ka va lipuile, pamue kuiya ovitangi via piãla okuti vi sulila voku litepa ale voku linyala. Embimbiliya liecelela olohueli oku litepa nda pali ekangiso. Pole, olohueli vi sukila oku ivaluka okuti, oku litepa hakoko onjila yoku tetulula ovitangi vitito. Momo Embimbiliya li lungula hati: “Ukãi ka ka nyuhe ku veyaye. . . . Haico ulume, ka ka nyale ukãi waye.” (1 Va  Korindo 7:10, 11) Ovisonehua vi ecelela lika olohueli oku linyãla nda umue pokati kavo wa linga evĩho liukahonga.​—Mateo 19:9.

14. Yesu wa tata ndati omãla? Kuenda olonjali vi sukilavo oku tata ndati omãla vavo?

¹⁴ Yesu wa sila olonjali ongangu yiwa poku tata ciwa omãla. Kepuluvi limue olondonge via setekele oku tateka omãla oco ka va keye ku Yesu. Pole, eye wa va sapuila hati: “Omãla veye ño kokuange, ko ka va tutuiyi.” Embimbiliya li popia hati: “[Noke] wa va angata, kuenje oku va kapa ovaka aye, wa va sumũlũisa.” (Marko 10:13-16) Yesu wa limuisa otembo yoku angata omãla. Eci hẽ ka ci ku vetiyivo ene ulonjali oku sanda otembo yoku papala lomãla vene? Oku kala lavo okatembo kamue katito ka ci tẽla. Ciwa oku sanda otembo yoku kala lavo olonjanja vialua. Ene u sukila oku sanda otembo yoku va longisa. Momo eci oco Yehova a handeleka kolonjali.​—Tanga Esinumuĩlo 6:4-9.

15. Nye olonjali vi sukila oku linga oco vi teyuile omãla vavo?

¹⁵ Omo okuti voluali lulo ũvi u kasi oku livokiya, omãla va sukila olonjali vi va teyuila komanu vana va yongola oku va linga eci cĩvi. Ca piãla enene ku vana va siata oku linga ukahonga lomãla. Tu konomuisi ndomo Yesu a teyuila olondonge viaye, vina eye a tukula hati “amãla vange.” Eci  Yesu vo kuata oco a pondiwe, wa sanda evelo lioku ecelela olondonge viaye oco vi tile. (Yoano 13:33; 18:7-9) Ene ulonjali u sukila oku lavulula ciwa olonjanjo via Satana vina vi nyõla omãla vene. U sukila oku va imba onumbi oco va kapeleko. a (1 Petulu 5:8) Koloneke vilo, kuli esukila lialua lioku teyuila omãla ketimba, kespiritu, kuenda kovituwa.

16. Ongangu yipi olonjali vi lilongisila ku Yesu ndomo a tata olondonge viaye eci via lueyaile?

¹⁶ Vuteke wa sulako womuenyo wa Yesu palo posi, olondonge viaye via li hoyisa nda helie wa velelepo pokati kavo.  Pole Yesu ka temẽle lavo, puãi, wamamako locisola oku va longisa lolondaka kuenda lovilinga. (Luka 22:24-27; Yoano 13:3-8) Nda unjali, o tẽla oku limbuka ndomo o kuama ongangu ya Yesu poku pindisa omãla vove? Ocili okuti, omãla va sukila oku pindisiwa. Pole, epindiso liaco te ka lia pitãhalele vonjongo. Ocili okuti ove ku yongola oku vangula lomõlove ‘olondaka viukãlu via soka ndokutoma kuosipata.’ (Yeremiya 30:11; Olosapo 12:18) Epindiso li sukila oku eciwa lonjila yimue okuti omõla o limbuka esilivilo lialio.​—Va Efeso 6:4; Va Heveru 12:9-11.

17. Ongangu yipi yiwa Yesu a sila omãla?

¹⁷ Anga omãla vakuetevo eci va lilongisila ku Yesu? Oco muẽle, va kuete. Yesu wa sia ongangu yiwa komãla yoku pokola kolonjali viavo. Eye wa popele hati: “Mopia ovina evi ndomo Isia a ndongisa.” Kuenje wamisako vali hati: “ndingainga ño-o ovina viu sanjuisa.” (Yoano 8:28, 29) Yesu wa pokuile ku Isiaye wokilu. Kuenje Embimbiliya li vetiyavo omãla oku pokola kolonjali viavo. (Tanga Va Efeso 6:1-3.) Yesu wa kala omõla umue wa lipua. Pole, wa pokuile kolonjali viaye, Yosefe la Maria okuti ka va lipuile. Epokolo Yesu a lekisa lia kuatisa vosi vepata oku kuata esanju.​—Luka 2:4, 5, 51, 52.  

18. Momo lie Yesu a pokuila olonjanja viosi ku Isiaye wokilu? Kuenda helie o sanjuka eci omãla va pokola kolonjali viavo?

¹⁸ Anga omãla va tẽla oku limbuka kolonepa vimue va sukila oku setukula Yesu oco va sanjuise olonjali viavo? Omãla pamue ci va tĩlila oku pokola kolonjali viavo. Pole, Suku oyongola okuti oco muẽle omãla va linga. (Olosapo 1:8; 6:20) Yesu wa enda oku pokola ku Isiaye, ndaño muẽle kapuluvi a tĩla. Onjanja yimue, Suku wa pingile ku Yesu oku linga ocina cimue ca tĩla. Yesu wa likutilila hati: “A Tate, nda o ci panga, njupe okopo eyi [ale ekisika eli].” Pole, Yesu wa pokola ku Suku, momo wa kũlĩhĩle okuti Isiaye o tẽla vali  okuti eye ci sule. (Luka 22:42) Omãla poku pokola kolonjali viavo, vaka vi sanjuisa kuenda vaka sanjuisavo Isiavo wokilu. b​—Olosapo 23:22-25.

19. (a) Satana wa siata oku yonja ndati omãla? (b) Nda omõla wa linga eci ka ca sungulukile olonjali vi li yeva ndati?

¹⁹ Eliapu lia yonjele Yesu. Koloneke vilo olio li pondolavo yonja omãla vetu oco va linge eci cĩvi. (Mateo 4:1-10) Satana pamue o vetiya akamba oco va sindiliye amalẽhe oku linga eci ka ca sungulukile. Olonjanja vimue ka ca lelukile oku tamalãla kayonjo aco. Omo liaco, ciwa okuti amalẽhe ka va livali ukamba lolondingãivi. (1 Va Korindo 15:33) Omõla a Yakoba Dina, wa livalele ukamba la vana ka va fendela Yehova. Kuenje co nenelele ovitangi. (Efetikilo 34:1, 2) Sokolola ño handi ndomo epata li sumua nda umue pokati kavo wa linga evĩho liukahonga!​—Olosapo 17:21, 25.

20. Oco vepata mu kale esanju, nye omunu lomunu a sukila oku linga?

²⁰ Ovitangi vepata vi leluka vali oku vi potolola nda  tua kapako olonumbi Viembimbiliya. Oku kapako olonumbi viaco, oyo osapi yoku kuata epata lia sanjuka. Omo liaco, ene alume soli akãi vene. Kuenda va tati ndeci Yesu a tata ekongelo liaye. Ene akãi pokoli ku vaveyene. Kuenda kuami ongangu yukãi wa sunguluka wa sonehiwa kelivulu Liolosapo 31:10-31. Alonjali pindisi omãla vene. (Olosapo 22:6) Ene a lonjali vialume, ‘songuili ciwa vakuanjo yene.’ (1 Timoteo 3:4, 5; 5:8) Ene amãla, pokoli kolonjali viene. (Va Kolosai 3:20) Lomue vepata wa lipua, okuti ka lueya. Omo liaco, lekisi umbombe woku pinga ongecelo kuenda oku liecela pokati.

21. Asumũlũho api tu lavoka kovaso? Kuenda tu kuata ndati esanju vepata cilo muẽle?

²¹ Vembimbiliya mu sangiwa olonumbi vialua viatiamẽla kepata. Pole, olio li tu sapuilavo eci catiamẽla koluali luokaliye luesanju, muna mu ka kala lika omanu va fendela Yehova. (Esituluilo 21:3, 4) Hasumũlũhokuovo tuka kuata kovaso! Pole, ndaño muẽle cilo, ci tava okuti tu kuata epata lia sanjuka nda tua kapako olonumbi vi sangiwa Vembimbiliya.