1. Ndi ifhio khoṋololo ya vhutshilo ha muṱa vhu takadzaho?

YEHOVA MUDZIMU u ṱoḓa uri vhutshilo ha muṱa waṋu vhu takadze. Ipfi ḽawe, Bivhili, ḽi ṋea vhulivhisi muraḓo muṅwe na muṅwe wa muṱa, ḽi ṱalusa mushumo une Mudzimu a ṱoḓa uri muṅwe na muṅwe a u ite. Musi miraḓo ya muṱa i tshi ita mishumo yayo u tendelana na nyeletshedzo dza Mudzimu, hu vha na mvelelo dzi takadzaho. Yesu o ri: “Vha na mashudu vhané vha pfa mafhungo a Mudzimu vha a vhulunga.”—Luka 11:28.

2. Dakalo ḽa muṱa ḽi ḓisendeka nga u ṱhogomela mini?

² Dakalo ḽa muṱa ḽi ḓisendeka nga maanḓa nga u ṱhogomela hashu uri Yehova ndi ene muthomi wa muṱa, ane Yesu a mu vhidza “Khotsi ashu.” (Mateo 6:9) Muṱa muṅwe na muṅwe kha ḽifhasi u hone nga ṅwambo wa Khotsi ashu wa ṱaḓulu—nahone u a ḓivha zwavhuḓi zwine zwa ita uri miṱa i takale. (Vha-Efesa 3:14, 15) Nga zwenezwo-ha, Bivhili i funza mini nga ha zwine zwa fanela u itwa nga muraḓo muṅwe na muṅwe wa muṱa?

3. Bivhili i ṱalusa hani mathomo a vhutshilo ha muṱa, nahone ri zwi ḓivha hani uri zwine ya zwi amba ndi ngoho?

³ Yehova o sika vhathu vha u thoma, Adamu na Eva, nahone  a vha ṱanganya vha vha munna na musadzi. O vha vhea hayani ho nakaho ha paradiso kha ḽifhasi—tsimuni ya Edeni—nahone a vha vhudza uri vha vhe na vhana. Yehova o ri: “Bebani ni ande ni ḓadze shango.” (Genesi 1:26-28; 2:18, 21-24) Hezwi a zwi sokou vha lungano zwalo, ngauri Yesu o sumbedza uri zwine Genesi ya zwi amba nga ha mathomo a vhutshilo ha muṱa ndi ngoho. (Mateo 19:4, 5) Naho ri tshi sedzana na vhuleme vhunzhi nahone zwino vhutshilo vhu si zwe Mudzimu a vha o zwi livha, kha ri vhone zwi itaho uri zwi konadzee uri hu vhe na dakalo muṱani.

4. (a) Muraḓo muṅwe na muṅwe wa muṱa u nga shela hani mulenzhe kha u ita uri hu vhe na dakalo? (b) Ndi ngani u guda vhutshilo ha Yesu zwi zwa ndeme nga u rali kha u ita uri hu vhe na dakalo muṱani?

⁴ Muraḓo muṅwe na muṅwe wa muṱa u nga shela mulenzhe kha u ita uri vhutshilo ha muṱa vhu takadze nga u edzisa Mudzimu siani ḽa u sumbedza lufuno. (Vha-Efesa 5:1, 2) Naho zwo ralo, ri nga edzisa hani Mudzimu, samusi ri sa koni u mu vhona? Ri nga guda nḓila ine Yehova a ita ngayo zwithu nga u ṱolisisa vhutshilo ha Murwa wawe wa tanzhe we a rumiwa a tshi bva ṱaḓulu a ḓa kha ḽifhasi. (Yohane 1:14, 18) Musi e kha ḽifhasi, onoyu Murwa, Yesu Kristo, o edzisa Khotsi awe wa ṱaḓulu nga nḓila yavhuḓi lwe u vhona na u thetshelesa Yesu zwa vha zwi tshi fana na musi u na Yehova nahone u tshi khou Mu pfa. (Yohane 14:9) Nga zwenezwo, nga u guda nga ha lufuno lwe Yesu a lu sumbedza na u tevhela tsumbo yawe, muṅwe na muṅwe washu a nga shela mulenzhe kha u ita uri vhutshilo ha muṱa vhu takadze vhukuma.

5, 6. (a) Yesu o vhetshela hani vhanna tsumbo nga nḓila ine a fara ngayo tshivhidzo? (b) Muthu u fanela u ita mini uri a hangwelwe zwivhi?

⁵ Bivhili i amba uri vhanna vha fanela u fara vhasadzi vhavho nga nḓila i fanaho na ye Yesu a vha a tshi fara ngayo vhafunziwa vhawe. Ṱhogomelani vhulivhisi vhu tevhelaho vhu bvaho Bivhilini: “Inwi vhanna funani vhasadzi vhaṋu, vhunga na Kristo ó funa tshivhidzo, a ḓi-kumedzela tshone . . . Na vhanna vha na mulandu-vho wa u pfi vha fune vhasadzi vhavho, sa musi vha tshi ḓi-funa mivhili yavho. Ané a funa musadzi wawe u a  ḓi-funa. Huufha hú si na we a vhuya a vhénga ṋama yawe ene muṋe; tshi re hone ndi u i ṱoḓela zwiḽiwa na u i pila, vhunga na Kristo a tshi tshi ralo.” (Maḽeḓeretsendama ndi ashu.)—Vha-Efesa 5:23, 25-29.

⁶ Nḓila ye Yesu a vha a tshi funa ngayo tshivhidzo tsha vhafunziwa vhawe ndi tsumbo yo fhelelaho kha vhanna. Yesu o “funa vhawe u swika vhufheloni,” a ṋekedza vhutshilo hawe a tshi itela vhone, naho vho vha vha songo fhelela. (Yohane 13:1; 15:13) Nga hu fanaho, vhanna vha a khadeledzwa: ‘Bvelani phanḓa ni tshi funa vhasadzi vhaṋu, ni songo vha halifhela!’ (Vha-Kolosa 3:19, vhambedzani NW.) Ndi mini zwine zwa ḓo thusa munna uri a shumise yeneyo nyeletshedzo, zwihuluhulu arali nga zwiṅwe zwifhinga musadzi wawe a sa iti zwithu nga vhuṱali? U fanela u humbula uri na ene u a khakha, a humbule na zwine a fanela u zwi ita uri a hangwelwe nga Mudzimu. U fanela u ita mini? U fanela u hangwela vhane vha mu khakhela, nahone muṅwe wavho ndi musadzi wawe. Na musadzi u fanela u mu hangwela-vho. (Mateo 6:12, 14, 15) Naa ni a vhona zwi itaho uri vhaṅwe vha ambe uri mbingano i bvelelaho ndi vhushaka ha vhathu vhavhili vhane vha kona u hangwelana?

7. Yesu o ṱhogomela mini, a vhetshela vhanna tsumbo ifhio?

⁷ Vhanna vha fanela u ṱhogomela uri misi yoṱhe Yesu o vha tshi humbulela vhafunziwa vhawe. O vha a tshi ṱhogomela vhushayanungo havho na zwishaiwa zwavho zwa lwa ṋama. Sa tsumbo, musi vho neta, o ri: “Nḓarieni, ri ṱuwe rí roṱhe ri ye sogani uri ri yo awela zwiṱuku.” (Marko 6:30-32) Na vhafumakadzi vha fanela u humbulelwa. Bivhili i tshi vha ṱalusa i amba uri ndi “midzio i songo khwaṱhaho” ine vhanna vha laedzwa uri vha i ṋee “khuliso.” Ndi ngani? Nga ṅwambo wa uri vhanna na vhasadzi ndi “ma-ḽa-ifa a tshilidzi tsha vhutshilo.” (1 Petro 3:7) Vhanna vha fanela u humbula uri tshine tsha ita uri muthu a vhe wa ndeme phanḓa ha Mudzimu ndi u fulufhedzea, hu sa londwi uri ndi munna kana ndi musadzi.—Psalme ya 101:6.

8. (a) Ndi ngani munna ‘ané a funa musadzi wawe a tshi ḓi-funa’? (b) U vha “ṋama nthihi” zwi amba mini kha munna na musadzi wawe?

⁸ Bivhili i amba uri munna “ané a funa musadzi wawe u a ḓi-funa.” Ndi nga ṅwambo wa uri munna na musadzi wawe  ‘a vha tsha vha vhavhili, vha ṋama nthihi,’ samusi Yesu o zwi bula. (Mateo 19:6, maḽeḓeretsendama ndi ashu.) Nga zwenezwo a vho ngo tea u ṱanganela kha zwa vhudzekani na muṅwe muthu. (Mirero 5:15-21; Vha-Heberu 13:4) Hezwi vha nga zwi kona arali vha fushana nṱhani ha u vha na tseḓa. (1 Vha-Korinta 7:3-5) Khumbudzo ya ndeme ndi ine ya ri: “Huufha hú si na we a vhuya a vhénga ṋama yawe ene muṋe; tshi re hone ndi u i ṱoḓela zwiḽiwa na u i pila.” (Maḽeḓeretsendama ndi ashu.) Vhanna vha tea u funa vhasadzi vhavho samusi vha tshi ḓifuna, vha tshi humbula uri vha na vhuḓifhinduleli kha Yesu Kristo, ane a vha ṱhoho yavho.—Vha-Efesa 5:29; 1 Vha-Korinta 11:3.

9. Ndi ifhio pfaneleo ya Yesu yo bulwaho kha Vha-Filipi 1:8, nahone ndi ngani vhanna vha tshi fanela u sumbedza vhasadzi vhavho yeneyi pfaneleo?

⁹ Muapostola Paulo o amba nga ha ‘lufuno luhulwane lune Kristo a vha nalwo.’ (Vha-Filipi 1:8, vhambedzani NW.) Lufuno lwa Yesu lwo vha lu pfaneleo i homolosaho, ye ya kunga vhafumakadzi vhe vha vha vhafunziwa vhawe. (Yohane 20:1, 11-13, 16) Na vhasadzi vha ṱoḓa uri vhanna vhavho vha vha sumbedze lufuno luhulwane.

10. Yesu o vhetshela hani vhasadzi tsumbo?

¹⁰ Muṱa ndi ndangulo, nahone u fanela u vha na ṱhoho uri u kone u shuma zwavhuḓi. Na Yesu u na Ṱhoho Ine a ḓivhea nga fhasi hayo. ‘Ṱhóho ya Kristo ndi Mudzimu’ samusi ‘ṱhóho ya musadzi hu munna.’ (1 Vha-Korinta 11:3) Yesu o vhea tsumbo yavhuḓi nga u ḓivhea nga fhasi ha vhuṱoho ha Mudzimu, samusi roṱhe ri na ṱhoho ine ra fanela u ḓivhea nga fhasi hayo.

11. Ndi mavhonele afhio ane musadzi a fanela u vha nao kha munna wawe, nahone vhuḓifari hawe vhu nga vha na mvelelo ifhio?

¹¹ Vhanna vha songo fhelelaho vha a khakha nahone kanzhi a si ṱhoho dza miṱa dzi re vho-ma-kona-zwoṱhe. Nga zwenezwo, musadzi u fanela u ita mini? Ho ngo tea u nyadza zwine zwa itwa nga munna wawe kana u lingedza u dzhia vhuṱoho hawe. Musadzi u tea u humbula uri Mudzimu u dzhia muya wa vhulenda na wa u vuḓa u wa ndeme vhukuma. (1 Petro 3:4) Arali a sumbedza muya wo raloho, zwi ḓo mu lelutshela uri a  ḓiṱukufhadze kha Mudzimu, na musi o sedzana na zwiimo zwi konḓaho. Zwiṅwe hafhu, Bivhili i ri: “Musadzi hone hu uri a ofhe munna wawe.” (Vha-Efesa 5:33) Fhedzi hu pfi mini arali a sa ṱanganedzi Kristo uri a vhe Ṱhoho yawe? Bivhili i ṱuṱuwedza vhasadzi, i ri: “Hu ḓi nga vhasadzi nga vha pfe vhanna vhavho, uri naho vhaṅwe fhungo vhá sa ḽi tendi vha wanale nga kutshilele kwa vhasadzi, vhá songo vhuya vhá ambiwa navho’; Vhó sokou vhona kutshilele kwaṋu kwa [“ṱhonifho khulwane,” NW].”—1 Petro 3:1, 2.

12. Ndi ngani zwi songo khakhea uri musadzi a bule mavhonele awe nga ṱhonifho?

¹² Hu sa londwi uri munna ndi mutendi ngae kana a si mutendi ngae, musadzi u vha a sa khou sumbedza lunyadzo arali a bula nga vhuṱali mavhonele o fhambanaho na a munna wawe. Mavhonele awe a nga vha e avhuḓi, nahone muṱa woṱhe u nga vhuyelwa arali munna wawe a mu thetshelesa. Naho Abrahamu a songo tenda musi Sara, musadzi wawe, a tshi themendela maitele a shumaho a u piringulula vhuṅwe vhuleme ha muṱani, Mudzimu o mu vhudza a ri: “Itá zwe musadzi wau Sara a zwi amba zwoṱhe.” (Genesi 21:9-12) Vhukuma, musi munna a tshi ita phetho i sa lwisani na mulayo wa Mudzimu, musadzi wawe u a ḓiṱukufhadza nga u i tikedza.—Mishumo 5:29; Vha-Efesa 5:24.

13. (a) Tito 2:4, 5 i ṱuṱuwedza vhasadzi uri vha ite mini? (b) Bivhili i amba mini nga ha u fhandekana na u ṱalana?

¹³ Musadzi a nga ita zwithu zwinzhi u itela u ṱhogomela muṱa wawe. Sa tsumbo, Bivhili i sumbedza uri vhasadzi vha fanela u vha “vha funaho vhanna vhavho, vha funaho vhana, vha ite tsha-vhuhulwane, vha si vhe na vhuyaḓa, vha londe dzinnḓu dzavho, vha vhe na vhuthu, vha thetshelese vhanna vhavho.” (Tito 2:4, 5) Mufumakadzi ane a ita zwenezwi a tshi ḓadzisa vhuḓifhinduleli hawe sa musadzi na mme, u ḓo dzula a tshi funwa na u ṱhonifhiwa nga muṱa wawe. (Mirero 31:10, 28) Naho zwo ralo, samusi mbingano i vhushaka ha vhathu vhavhili vha songo fhelelaho, zwiṅwe zwiimo zwi konḓaho zwi nga ita uri vhavhingani vha fhandekane kana vha ṱalane. Huna zwiimo zwine Bivhili ya tenda uri vhavhingani vha fhandekane nga  nṱhani hazwo. Fhedzi u fhandekana ndi mafhungo o dzikaho, ngauri Bivhili i a eletshedza: “Musadzi a songo fhandakana na munna wawe; . . . Hu nga munna a songo ṱala musadzi wawe.” (1 Vha-Korinta 7:10, 11) Nahone mutheo muthihi fhedzi u re Maṅwaloni wa u ṱalana ndi wa musi muṅwe mufarisi wa mbingano o ita vhupombwe.—Mateo 19:9.

14. Yesu o fara hani vhana, nahone vhana vha ṱoḓa mini kha vhabebi vhavho?

¹⁴ Yesu o vhetshela vhabebi tsumbo yavhuḓi nga nḓila ye a fara ngayo vhana. Musi vhaṅwe vhathu vha tshi lingedza u thivhela vhana uri vha sa ye kha Yesu, o ri: “Litshani vhana vha ḓe ha nṋe; ni songo vha dzivhisa.” Bivhili i amba uri “a vha kuvhatedza, a vha fhaṱutshedza ó vhea zwanḓa khavho’.” (Marko 10:13-16) Samusi Yesu o ḓiṋea tshifhinga tsha u ṱwa na vhana, naa a no ngo tea u ita zwi fanaho kha vharwa na vhananyana vhaṋu? Vha ṱoḓa uri ni fhedze tshifhinga tshinzhi navho. Ni fanela u ḓiṋea tshifhinga tsha u vha funza, ngauri zwenezwo ndi zwe Yehova a laedza vhabebi uri vha zwi ite.—Doiteronomio 6:4-9.

15. Vhabebi vha nga ita mini u itela u tsireledza vhana vhavho?

¹⁵ Samusi ḽino shango ḽi tshi khou ṋana u vha ḽivhi, vhana  vha ṱoḓa vhabebi vhane vha ḓo vha tsireledza kha vhathu vhane vha ṱoḓa u vha vhaisa, vha ngaho vhane vha fara luvhi vhana siani ḽa zwa vhudzekani. Ṱhogomelani nḓila ye Yesu a tsireledza ngayo vhafunziwa vhawe vhe a vha a tshi vha vhidza “vhana vhanga,” nge a vha a tshi vha funa. Musi a tshi farwa nahone e tsini na u vhulahwa, Yesu o vha vhambela maano a u ponyoka. (Yohane 13:33; 18:7-9) Sa mubebi, ni fanela u fhaṱutshela ndingedzo dza Diabolo dza u ṱoḓa u vhaisa vhana. Ni fanela u vha sevha hu tshee nga phanḓa. * (1 Petro 5:8) Vha khomboni khulwane u fhira naho hu lini siani ḽa ṋama, ḽa muya, na ḽa matshilele.

16. Vhabebi vha nga guda mini kha nḓila ye Yesu a sedzana ngayo na u sa fhelela ha vhafunziwa vhawe?

 ¹⁶ Vhusikuni ha musi Yesu a sa athu fa, vhafunziwa vhawe vho vusa khani ya uri muhulwane ndi nnyi vhukati havho. Nṱhani ha uri Yesu a vha sinyutshele, o bvela phanḓa a tshi vha kwengweledza nga lufuno nga zwe a zwi amba na nga tsumbo. (Luka 22:24-27; Yohane 13:3-8) Arali ni mubebi, naa ni a vhona nḓila ine na nga tevhela ngayo tsumbo ya Yesu musi ni tshi kaidza vhana vhaṋu? Ndi ngoho uri vha ṱoḓa ndayo, fhedzi ni fanela u i ṋea nga nḓila yo “eḓanaho” hu si nga vhuhali. A no ngo fanela u amba ni songo thoma na humbula na vha “vha-amba-ma-ṱhavha-sa-pfumo.” (Yeremia 30:11; Mirero 12:18) Ndayo i fanela u ṋewa nga nḓila ine nga murahu ṅwana waṋu a ḓo vhona uri ngangoho yo vha yo tea.—Vha-Efesa 6:4; Vha-Heberu 12:9-11.

17. Yesu o vhetshela vhana tsumbo yavhuḓi nga nḓila dzifhio?

¹⁷ Naa huna zwine vhana vha nga zwi guda kha Yesu? Ee, zwi hone! Nga tsumbo yawe, Yesu o sumbedza nḓila ine vhana vha tea u thetshelesa ngayo vhabebi vhavho. O ri: “Zwiné nda amba ndi zwe Khotsi a mpfunzedza.” A engedza a ri: “Ndi dzula ndi tshi ita zwi mu takadzaho.” (Yohane 8:28, 29) Yesu o thetshelesa Khotsi awe wa ṱaḓulu, nahone Bivhili i vhudza vhana uri vha thetshelese vhabebi vhavho. (Vha-Efesa 6:1-3) Naho Yesu o vha e ṅwana o fhelelaho, o thetshelesa vhabebi vhawe vha ṋama, Yosefa na Maria, vhe vha vha vha songo fhelela. Vhukuma zwenezwo zwo ita uri vhoṱhe muṱani wa ha Yesu vha takale!—Luka 2:4, 5, 51, 52.

18. Ndi ngani Yesu o thetshelesa Khotsi awe misi yoṱhe, nahone ndi nnyi ane a takala musi vhana vha tshi thetshelesa vhabebi vhavho ṋamusi?

¹⁸ Naa vhana vha nga ṱhogomela nḓila dzine vha nga fana ngadzo na Yesu nahone vha takadza vhabebi vhavho? Ndi ngoho uri nga zwiṅwe zwifhinga vhana vha nga vhona zwi tshi konḓa u thetshelesa vhabebi vhavho, fhedzi Mudzimu u ṱoḓa uri vhana vha thetshelese. (Mirero 1:8; 6:20) Yesu o thetshelesa Khotsi awe misi yoṱhe, na musi o sedzana na zwiimo zwi  konḓaho. Nga tshiṅwe tshifhinga musi Yesu a tshi fanela u ita tshiṅwe tshithu tshi konḓaho vhukuma tshi funwaho nga Mudzimu, o ri: “Ṱusa tshinwelo itshi [iṅwe ṱhoḓea] kha nṋe.” (Luka 22:42) Naho zwo ralo, Yesu o ita zwe Mudzimu a mu humbela zwone, nga ṅwambo wa uri o zwi ṱhogomela uri Khotsi awe u ḓivha zwine a fanela u zwi ita. (Luka 22:42) Arali vhana vha guda u thetshelesa, vha ḓo takadza vhukuma vhabebi vhavho na Khotsi avho wa ṱaḓulu. *—Mirero 23:22-25.

19. (a) Sathane u linga hani vhana? (b) U ḓifara luvhi ha vhana hu nga kwama hani vhabebi?

¹⁹ Diabolo o linga Yesu, nahone ri nga vha na vhungoho ha uri u ḓo linga na vhana uri vha ite zwithu zwo khakheaho. (Mateo 4:1-10) Sathane Diabolo u shumisa mutsiko wa thangana ya murole, une zwa nga konḓa u lwisana nawo. Nga zwenezwo-ha, ndi zwa ndeme lungafhani uri vhana vha sa ḓikonanye na vhaitazwivhi! (1 Vha-Korinta 15:33) Dina, ṅwananyana wa Yakobo o vha a tshi ṱwa na vhathu vha sa gwadameli Yehova, nahone zwenezwi zwa bveledza khombo khulwane. (Genesi 34:1, 2) Edzani u humbula nḓila ine muṱa wa nga pfa ngayo vhuṱungu musi muṅwe wa miraḓo yawo u tshi ṱanganela kha vhuaḓa ha zwa vhudzekani!—Mirero 17:21, 25.

20. Ndi mini tshine tsha fanela u itwa nga muraḓo muṅwe na muṅwe wa muṱa uri hu vhe na dakalo muṱani?

²⁰ Zwi a leluwa u sedzana na vhuleme ha muṱa musi hu tshi shumiswa nyeletshedzo ya Bivhili. Zwi re zwone ndi uri u shumisa nyeletshedzo yo raloho ndi khoṋololo ya dakalo ḽa muṱa. Nga zwenezwo, vhanna, funani vhasadzi vhaṋu, nahone ni vha fare nga nḓila ye Yesu a fara ngayo tshivhidzo. Vhasadzi, ḓivheeni nga fhasi ha vhuṱoho ha vhanna vha vhoiwe, nahone ni tevhele tsumbo ya musadzi vhukuma o ṱaluswaho kha Mirero 31:10-31. Vhabebi, gudisani vhana vha vhoiwe. (Mirero 22:6) Vhokhotsi, ‘vhusani vha nnḓu yaṋu zwavhuḓi.’ (1 Timotheo 3:4, 5; 5:8) Nahone vhana, thetshelesani vhabebi vha vhoiwe. (Vha-Kolosa 3:20) A huna na muthihi muṱani we a fhelela, roṱhe ri a khakha. Nga zwenezwo, ḓiṱukufhadzeni, ni hangwelane.

21. Ndi zwilavhelelwa zwifhio zwine ra vha nazwo, nahone ri nga ḓiphina hani nga vhutshilo vhu takadzaho zwino?

²¹ I ngoho, Bivhili i na ndayo ya ndeme na nyeletshedzo i funzaho malugana na vhutshilo ha muṱa. Zwiṅwe hafhu, i ri funza nga ha shango ḽiswa ḽa Mudzimu na ḽifhasi ḽa paradiso ḽine ḽa ḓo ḓala vhathu vho takalaho vhane vha gwadamela Yehova. (Ndzumbululo 21:3, 4) Ndi zwilavhelelwa zwavhuḓi lungafhani zwine ra vha nazwo! Naho hu zwino, ri nga ḓiphina nga vhutshilo vhu takadzaho ha muṱa nga u shumisa nyeletshedzo dza Mudzimu dzi wanalaho Ipfini ḽawe, Bivhili.