1. ¿Baʼax taasik kiʼimak óolal ichil le familiaoʼ?

JÉEOBAEʼ u kʼáat ka yanak kiʼimak óolal ichil le familiaʼoboʼ. Le oʼolal teʼ Bibliaoʼ ku tsʼáaik tsolnuʼukoʼob tiʼ cada utúul ichil le familiaoʼ yéetel ku yaʼalik baʼax u meyaj cada utúul. Wa cada utúul ku beetik baʼax ku yaʼalik Jéeobaeʼ, yaan u bin utsil tiʼob. Jesuseʼ tu yaʼalaj: «¡Kiʼimak yóol le máaxoʼob ku yuʼubikoʼob yéetel ku beetikoʼob baʼax ku yaʼalik Jajal Dios[oʼ]!» (Lucas 11:28).

2. ¿Baʼax unaj k-kʼaʼajsik utiaʼal u yantal kiʼimak óolal ichil k-familia?

² Utiaʼal u yantal kiʼimak óolal ichil k-otocheʼ, unaj k-kʼaʼajsikeʼ Jéeoba beet u yantal le familiaʼoboʼ. Jesuseʼ tu yaʼaleʼ Dioseʼ «k-Yuum» (Mateo 6:9). Dios túuneʼ letiʼ beet u yantal tuláakal familia way Luʼumeʼ, le beetik u yojel baʼax jeʼel u taasik kiʼimak óolal ichil le familiaʼoboʼ (Efesoiloʼob 3:14, 15). Le oʼolaleʼ, jeʼex u yeʼesik le Bibliaoʼ, ¿baʼax u meyaj cada utúul ichil le familiaoʼ?

3. ¿Baʼax ku yaʼalik le Biblia tiʼ bix káajik u yantal le familiaʼoboʼ yéetel bix k-ojéeltik jach jaaj baʼax ku yaʼalik?

³ Jéeoba beet yáax wíinikoʼob, Adán yéetel Eva, ku tsʼoʼoleʼ ka tu tsʼoʼoksaj u beeloʼob. Tu tsʼáajoʼob tiʼ upʼéel kiʼichkelem kúuchil tu kʼaabaʼtaj Edén, yéetel tu yaʼalajtiʼob ka yanak u  paalaloʼob. Tu yaʼalajtiʼob: «Yaʼabchajak a paalaleʼex; chupeʼex le yóokʼol kaaboʼ» (Génesis 1:26-28; 2:18, 21-24). Lelaʼ maʼ chéen upʼéel tsikbaliʼ. Jesuseʼ tu yeʼesaj jach jaaj baʼax ku yaʼalik u libroi Génesis tiʼ bix káajik u yantal le familiaʼoboʼ (Mateo 19:4, 5). Bejlaʼeʼ yantoʼon yaʼab talamiloʼob, yéetel le kuxtaloʼ maʼ jeʼex u kʼáat Dios kaʼach tu káajbaleʼ, baʼaleʼ kex beyoʼ láayliʼ jeʼel u páajtal u yantal kiʼimak óolal ichil le familiaʼoboʼ. Koʼox ilik baʼaxten.

4. 1) ¿Bix jeʼel k-áantaj utiaʼal ka yanak kiʼimak óolal ichil k-otocheʼ? 2) Utiaʼal lelaʼ, ¿baʼaxten kʼaʼabéet k-kanik bix kuxlajik Jesús?

⁴ Tuláakloʼon jeʼel u páajtal k-áantaj utiaʼal ka yanak kiʼimak óolal ichil k-otoch wa k-eʼesik yaabilaj jeʼex u beetik Dioseʼ (Efesoiloʼob 5:1, 2). Baʼaleʼ ¿bix jeʼel k-beetik jeʼex Dios wa maʼ tu páajtal k-ilkeʼ? Kex jaaj maʼ tu páajtal k-ilkeʼ, jeʼel u páajtal k-ojéeltik bix letiʼeʼ, tumen tu túuxtaj Jesucristo, u Hijo, way Luʼumeʼ (Juan 1:14, 18). Jesuseʼ jach tu beetaj jeʼel bix u Taataeʼ, le oʼolal máaxoʼob il yéetel uʼuyeʼ bey ka yanakoʼob tu yéetel Jéeobaeʼ (Juan 14:9). Tuláakloʼon túuneʼ jeʼel u páajtal k-áantaj utiaʼal ka yanak kiʼimak óolal ichil k-familia wa k-ilik bix tu yeʼesil yaabilaj Jesús yéetel k-beetik jeʼex letiʼoʼ.

5, 6. 1) Le bix tu yaabiltil Jesús le múuchʼuliloʼ, ¿baʼax ku yeʼesik tiʼ le íichamtsiloʼoboʼ? 2) ¿Baʼax unaj u beetik máak utiaʼal ka saʼasaʼak u kʼebanoʼob tumen Dios?

⁵ Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ le íichamtsiloʼ kʼaʼabéet u bisikuba yéetel u yatan jeʼex tu bisiluba Jesús yéetel u disipuloʼobeʼ. Il le tsolnuʼuk ku tsʼáaik le Bibliaaʼ: «Íichamtsileʼex, maʼ xulik a yaabiltik a wataneʼex, jeʼel bix Cristo tu yaabiltaj xan le múuchʼulil yéetel tu kʼububaj tu yoʼolaloʼ [...]. Le íichamtsiloʼoboʼ unaj u yaabiltik u yatanoʼob jeʼel bix u yaabiltik u wíinkliloʼobeʼ. Le máax u yaabiltmaj u yataneʼ, letiʼ u yaabiltmuba, tumen mix máak u pʼekmaj u bakʼel; baʼaxeʼ ku tséentik yéetel ku báaytik, jeʼel bix u beetik Cristo yéetel le múuchʼuliloʼ» (Efesios 5:23, 25-29, Nuevo Mundo).

⁶ Le bix tu yaabiltil Jesús le múuchʼulil, wa u disipuloʼobeʼ, ku yeʼesik xan bix unaj u beetik le íichamtsiloʼoboʼ.  Kex u disipuloʼob chéen kʼeban wíinkoʼobeʼ, Jesuseʼ tu yaabiltoʼob «tak tu xuul», tumen tu kʼubaj u kuxtal tu yoʼolaloʼob (Juan 13:1; 15:13). Le oʼolal tiʼ le íichamtsiloʼoboʼ ku yaʼalaʼal: «Yaabilt a wataneʼex yéetel maʼ a kʼuuxileʼex tu yéeteloʼob» (Colosailoʼob 3:19). ¿Baʼax kun áantik le íichamtsil u beet baʼax ku yaʼalik le tsolnuʼukaʼ, kex wa u yatan yaan kʼiin ku beetik baʼax maʼ maʼalobiʼ? Kʼaʼabéet u kʼaʼajsikeʼ letiʼ xaneʼ ku beetik baʼax maʼ maʼalobiʼ. Unaj xan u kʼaʼajsikeʼ utiaʼal u saʼasaʼal wa u perdonartaʼal u kʼebanoʼob tumen Dioseʼ yáax kʼaʼabéet u saʼasik u kʼeban máaxoʼob ku kaxtik u siʼipiloʼob tiʼ letiʼ, ichil le máaxoʼobaʼ táakaʼan u yataniʼ. Baʼaleʼ le atantsil xanoʼ láayliʼ bey kʼaʼabéet u beetikoʼ (Mateo 6:12, 14, 15). Le oʼolal ku yaʼalaʼaleʼ le íichamtsil yéetel le atantsil u yojel u perdonartubaʼobeʼ yaan kiʼimak óolal ichiloʼob.

7. ¿Baʼax mix utéen tu tuʼubsaj Jesús, yéetel baʼax ku kaʼansik tiʼ le íichamtsiloʼoboʼ?

⁷ Jesuseʼ mix utéen tu tuʼubsaj baʼaxoʼob kʼaʼabéet tiʼ u disipuloʼob. Utéenjeakil kaʼananoʼobeʼ tu yaʼalajtiʼob: «[Koʼoneʼex] jeʼelel jumpʼíit tiʼ upʼéel kúuchil jumpáaykuntaʼan» (Marcos 6:30-32). Le íichamtsil xanoʼ láayliʼ kʼaʼabéet u kʼaʼajsik baʼaxoʼob kʼaʼabéet tiʼ u yataneʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ le koʼoleloʼ «muun u wíinklil», yéetel ku yaʼalik tiʼ le íichamtsil ka u yeʼes «tsiikil» tiʼ u yatanoʼ. ¿Baʼaxten? Tumen, jeʼex letiʼeʼ, u yatan xaneʼ láayliʼ yaan u kʼamik «le kuxtal» ken u síi Diosoʼ (1 Pedro 3:7). Le íichamtsiloʼ unaj u kʼaʼajsikeʼ baʼax ku yilik Dios utiaʼal u kʼamik máakeʼ, maʼ tumen wa xiib wa koʼoleliʼ, baʼax ku yilkeʼ wa chúukaʼan u yóol (Salmo 101:6).

8. 1) ¿Baʼaxten ku yaʼalaʼal le íichamtsil u «yaabiltmaj u yataneʼ, letiʼ u yaabiltmuba»? 2) Le íichamtsil yéetel le atantsiloʼ, ¿bix u yeʼeskoʼob «juntúuli[liʼob]»?

⁸ Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ le íichamtsil u «yaabiltmaj u yataneʼ, letiʼ u yaabiltmuba». ¿Baʼaxten? Tumen Jesuseʼ tu yaʼaleʼ «maʼ kaʼatuloʼobiʼ, baʼaleʼ juntúuli[liʼob]» (Mateo 19:6). Le beetik túuneʼ máax tsʼokaʼan u beeleʼ maʼ kʼaʼabéet u kaxtik u kiʼimakkúuntik u yóol u bakʼel yéetel yaanaliʼ (Proverbios 5:15-21; Hebreob 13:4). Utiaʼal lelaʼ, cada utúuleʼ kʼaʼabéet u yilik u tsʼáaik baʼax kʼaʼabéet tiʼ u núup, yéetel maʼ u tuukul chéen tiʼ  letiʼ (1 Corintoiloʼob 7:3-5). Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ «mix máak ku pʼektik u bakʼel; baʼaxeʼ ku tséentik yéetel ku báaytik». Le íichamtsil túunoʼ kʼaʼabéet u yaabiltik u yatan jeʼex u yaabiltikuba letiʼeʼ yéetel kʼaʼabéet xan u kʼaʼajsikeʼ yaan u kʼubik cuenta tiʼ Jesús, u joʼol (Efesoiloʼob 5:29; 1 Corintoiloʼob 11:3).

9. ¿Bix le yaakunaj ku yaʼalik Filiposiloʼob 1:8 tu yeʼesaj Jesusoʼ, yéetel baʼaxten kʼaʼabéet u yeʼesaʼal tumen le íichamtsiloʼoboʼ?

⁹ Le apóstol Pablooʼ tʼaanaj tiʼ u «muumun yaakunaj Jesucristo» (Filiposiloʼob 1:8). U muumun yaakunaj Jesuseʼ tu beetaj u yuʼubikuba maʼalob u maasil. Le koʼoleloʼob yaan kaʼach ichil u disipuloʼoboʼ maʼalob kaʼach u yuʼubikubaʼob tu yéetel (Juan 20:1, 11-13, 16). Le atantsiloʼob xanoʼ kʼaʼabéet u yeʼesaʼaltiʼob muumun yaakunaj tumen u yíichamoʼob.

10. ¿Baʼax ku kanik le atantsiloʼob tiʼ Jesusoʼ?

¹⁰ Jeʼex tuláakal meyaj kʼaʼabéet máax nuʼuktikeʼ, bey xan le familiaoʼ. Tak Jesuseʼ yaan máax nuʼuktik, yéetel ku chaʼik u nuʼuktaʼal. Jeʼex Dios «u pool Cristo[eʼ]», le íichamtsil xanoʼ «u pool u yatan» (1 Corintoiloʼob 11:3). Jesuseʼ ku chaʼik u nuʼuktaʼal tumen Dios, u Joʼol. Letiʼ túuneʼ ku yeʼesiktoʼon bix unaj k-beetik, tumen tuláakloʼon yaan utúul k-joʼol unaj k-chaʼik u nuʼuktikoʼon.

11. Le atantsiloʼ, ¿bix unaj u yeʼesik tsiikil tiʼ u yíicham, yéetel bix jeʼel u yáantik wa ku yeʼesik tsiikil tiʼeʼ?

¹¹ Le íichamtsiloʼ yaan kʼiin ku beetik baʼax maʼ maʼalobiʼ, tumen kʼeban wíinik, yéetel yaʼab utéeneleʼ maʼ tu beetik baʼax ku páaʼtaʼal tiʼ letiʼ. Yoʼolal lelaʼ, ¿baʼax ku páaʼtaʼal ka u beet le atantsiloʼ? Maʼ unaj u tʼaan kʼaas tiʼ u yíichamiʼ mix xan u yilik u mandar ichil u yotochiʼ. Kʼaʼabéet u kʼaʼajsikeʼ Dioseʼ jatsʼuts u yilik máax maʼ tu jáan kʼuuxil (1 Pedro 3:4). Wa maʼ tu jáan kʼuuxileʼ, maas maʼ talam ken u chaʼa u nuʼuktaʼal tumen u yíichamiʼ, kex yaan ora maʼ chéen chʼaʼabil ka u beetiʼ. Le Biblia xanoʼ ku yaʼalik: «Le atantsiloʼ u tsik u yíicham» (Efesoiloʼob 5:33). Baʼaleʼ ¿kux túun wa le íichamtsil maʼ tu chaʼik u nuʼuktaʼal tumen Cristooʼ? Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Atantsileʼex, tsʼáabaʼex yáanal u kʼab a wíichameʼex, utiaʼal beyoʼ wa yaan  tiʼ letiʼob maʼ táan u yoksaj óoltikoʼob le maʼalob péektsiloʼ, ka kʼuchuk u yoksaj óoltoʼob tu yoʼolal bix a kuxtaleʼex teʼex, kex maʼ a waʼalikeʼex mix baʼal le ken u yiloʼob a toj yéetel a tsiikil kuxtaleʼex» (1 Pedro 3:1, 2).

12. ¿Baʼaxten maʼ kʼaas ka u yutsul aʼal le atantsil tiʼ u yíicham baʼax ku tuklikoʼ?

¹² Kex wa le íichamtsil ku meyajtik Dios wa maʼeʼ, yaan kʼiineʼ le atantsiloʼ maʼ upʼéeliliʼ u tuukul tu yéeteliʼ. Baʼaleʼ wa ku yutsul aʼalik tiʼ u yíicham baʼax ku tuklikeʼ, maʼ u kʼáat u yaʼal wa maʼ táan u yeʼesik tsiikil tiʼ. Maʼ xaaneʼ letiʼeʼ maʼalob baʼax ku yaʼalik, yéetel maʼ xaaneʼ tuláakal le familiaoʼ jeʼel u jóoʼsik u yutsil wa le íichamtsil ku yuʼubik baʼax ku yaʼalik u yatanoʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ utéenjeakileʼ Saraeʼ tu yaʼalaj tiʼ Abraham, u yíicham, bix jeʼel u yutskíinkoʼob upʼéel talamil yanchaj tu yotochoʼobeʼ. Kex Abraham maʼ maʼalob tu yuʼubil le baʼax aʼalaʼabtiʼoʼ, Dioseʼ tu yaʼalaj tiʼ: «Beet [...] baʼax ku yaʼaliktech» (Génesis 21:9-12). Baʼaleʼ wa le baʼax tu chʼaʼatukultaj u beetik le íichamtsil maʼ tiaʼan tu contra u leyoʼob Dioseʼ, le atantsiloʼ ku beetik baʼax ku yaʼalik u yíicham yéetel ku yáantik ka jóokʼok tu yéetel (Beetaʼanoʼob 5:29; Efesoiloʼob 5:24).

13. 1) ¿Baʼax tsolnuʼukil ku tsʼáaik Tito 2:4, 5, tiʼ le atantsiloʼoboʼ? 2) ¿Baʼax ku yaʼalik le Biblia tiʼ u pʼatikuba wa u divorciarkuba le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ?

¹³ Wa le atantsil ku beetik baʼax ku páaʼtaʼal tiʼ letiʼeʼ, yaan u yantal kiʼimak óolal ich le familiaoʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik tiʼ le atantsiloʼoboʼ ka u yaabilt u yíichamoʼob, u paalaloʼob, ka tuukulnakoʼob tubeel, maʼ u lúubloʼob tiʼ baʼax kʼaas, ka u beet u meeyjul ichil u yotochoʼob yéetel ka u yuʼub u tʼaan u yíichamoʼob (Tito 2:4, 5). Le atantsil yéetel maamatsil ku beetik beyaʼ ku yaabiltaʼal yéetel ku yeʼesaʼal tsiikil tiʼ tumen u yíicham yéetel tumen u paalal (Proverbios 31:10, 28). Baʼaleʼ tuláakal íichamtsil yéetel atantsileʼ kʼeban wíinikoʼob. Le oʼolal yaan máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼobeʼ, ken máankoʼob tiʼ nukuch talamiloʼobeʼ, ku pʼatkubaʼob wa ku divorciarkubaʼob. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ jeʼel u páajtal u pʼatikuba le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ, baʼaleʼ maʼ yoʼolal jeʼel baʼaxakeʼ. Le oʼolal ku yaʼalik: «Le atantsiloʼ maʼ u pʼatik u yíicham. [...] Bey xan le íichamtsiloʼ  maʼ unaj u pʼatik u yataniʼ» (1 Corintoiloʼob 7:10, 11). U Tʼaan xan Dioseʼ ku yaʼalik chéen yoʼolal upʼéel baʼal ku páajtal u divorciarkuba le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ: chéen wa utúul tiʼ letiʼob ku tusik u núup yéetel yaanal (Mateo 19:9).

14. ¿Bix tu yeʼesil u yaabilaj Jesús tiʼ le mejen paalaloʼ, yéetel baʼax kʼaʼabéet u beetik le taatatsiloʼoboʼ?

¹⁴ Jesuseʼ tu yeʼesaj tiʼ le taatatsiloʼob bix unaj u yeʼesik u yaabilajoʼob tiʼ u paalaloʼoboʼ. Utéenjeakil maʼ tu chaʼabal u náatsʼal u jaats mejen paalal tu yiknaleʼ, Jesuseʼ tu yaʼalaj: «Chaʼex u taal le mejen paalaloʼob tin wiknaloʼ». Ku tsʼoʼokol túuneʼ ka «tu méekʼajoʼob, ka tu kiʼikiʼtʼantajoʼob, táan u tsʼáaik u kʼab tu yóokʼoloʼob» (Marcos 10:13-16). Wa Jesús tu jóoʼsaj u súutukil utiaʼal u yantal yéetel mejen paalaleʼ, ¿maʼ wa xan bey kʼaʼabéet a beetik yéetel a paalaliʼ? Utiaʼal letiʼobeʼ jach kʼaʼabéet ka a máans yaʼab súutukil tu yéeteloʼob, maʼ chéen u súutukiʼ. Jach kʼaʼanan xan ka jóoʼs u súutukil utiaʼal a kaʼansikoʼob, tumen bey u yaʼalik Jéeobaoʼ (Deuteronomio 6:4-9).

15. ¿Baʼax jeʼel u beetik le taatatsiloʼob utiaʼal u kanáantik u paalaloʼobeʼ?

¹⁵ Le yóokʼol kaabaʼ táan u bin u maas kʼastal. Le oʼolal le taatatsiloʼoboʼ kʼaʼabéet u kanáantik u paalaloʼob tiʼ máaxoʼob taak u beetkoʼob loob tiʼob, jeʼex le máaxoʼob yaan kʼaakʼas  baʼal tu pooloʼoboʼ. Jesuseʼ tu kanáantaj u disipuloʼob, tumen tu yiloʼob bey u paalaloʼobeʼ. Le ka maʼach utiaʼal kíimsbileʼ, tu yáantaj u disipuloʼob utiaʼal ka púutsʼkoʼob (Juan 13:33; 18:7-9). Wa yaan a paalaleʼ, maʼ u náayal a wóol tiʼ baʼaxoʼob ku beetik Satanás utiaʼal u yilik u kʼaskúuntikoʼob. Aʼaltiʼob xan tiʼ baʼax kʼaʼabéet u kanáantkubaʼob (1 Pedro 5:8). * Teʼ kʼiinoʼobaʼ tiʼe paalaloʼoboʼ jach séeb jeʼel u beetaʼal loobeʼ, u kʼaskúuntaʼal u tuukuloʼob yéetel u náachkuntaʼaloʼob tiʼ Dios.

16. Le bix tu tsolil u nuʼuk Jesús tiʼ u apostoloʼobeʼ, ¿baʼax ku kaʼansik tiʼ le taatatsiloʼoboʼ?

¹⁶ Le áakʼab táanil tiʼ u kíimil Jesusoʼ, u apostoloʼobeʼ tu baʼateltoʼob  máax tiʼ letiʼob u maas nojchil. Jesuseʼ maʼ kʼuuxilnaj tu yéeteloʼobiʼ, baʼaxeʼ tu utsul tsolaj u xikinoʼob yéetel tu pʼoʼaj u yookoʼob utiaʼal u kaʼansiktiʼob unaj u yeʼeskoʼob kabal óolal (Lucas 22:24-27; Juan 13:3-8). Wa teech yaan a paalaleʼ, ¿bix jeʼel a beetik jeʼex Jesús ken a tsol u nuʼuk tiʼobeʼ? Kex kʼaʼabéet a tsoliktiʼob u nuʼuk yéetel a chan jatsʼkoʼobeʼ, kʼaʼabéet yéetel u pʼiis yéetel mix utéen ka beet ta pʼujaʼanil. Yáax tukult baʼax ken a waʼal utiaʼal maʼ a beetik «loob yéetel [a] tʼaanoʼob» (Jeremías 30:11; Proverbios 12:18). Ken a kʼey wa ken jatsʼ a hijoeʼ, kʼaʼabéet a beetik u naʼatikeʼ utiaʼal u yutsil (Efesoiloʼob 6:4; Hebreob 12:9-11).

17. ¿Baʼax tu beetaj Jesús bey xan unaj u beetik le paalaloʼoboʼ?

¹⁷ Le paalaloʼ, ¿yaan wa baʼax jeʼel u kankoʼob tiʼ Jesuseʼ? Yaan. Jesuseʼ tu yeʼeseʼ le paalaloʼ kʼaʼabéet u yuʼubik u tʼaan u taataʼob. Letiʼeʼ tu yaʼalaj yoʼolal u Taata: «Teneʼ mantatsʼ kin beetik le baʼax utstutʼaanoʼ» (Juan 8:28, 29). Jeʼex Jesús tu yuʼubaj u tʼaan u Taata yaan teʼ kaʼanoʼ, le paalal xanoʼ kʼaʼabéet u yuʼubik u tʼaan u taataʼob. Le Bibliaoʼ bey u yaʼalik (Efesoiloʼob 6:1-3). Kex Jesús u Hijo Dioseʼ tu yuʼubaj u tʼaan José yéetel María, chéen kʼeban wíinikoʼob. Lelaʼ áantajnaj utiaʼal ka yanak kiʼimak óolal ichil u yotoch (Lucas 2:4, 5, 51, 52).

18. ¿Baʼaxten Jesuseʼ mantatsʼ tu yuʼubaj u tʼaan u Taata, yéetel máaxoʼob ku kiʼimakkúuntik u yóol le paalaloʼob ken u yuʼuboʼob tʼaanoʼ?

¹⁸ ¿Baʼax túun unaj u beetik le paalal utiaʼal ka u beetoʼob jeʼex Jesús utiaʼal u kiʼimakkúuntik u yóol u taataʼobeʼ? Yáaxeʼ unaj u yuʼubikoʼob tʼaan. Kex yaan kʼiin ka talamchajak tiʼobeʼ, bey u kʼáat Dios ka u beetoʼoboʼ (Proverbios 1:8; 6:20). Jesuseʼ mantatsʼ tu yuʼubaj u tʼaan Jéeoba, kex jeʼel bukaʼaj talamil baʼax kʼáataʼab tiʼeʼ. Ka kʼuch u súutukil u beetik upʼéel jach talam baʼal kʼáataʼab tiʼ tumen Dioseʼ, tu yaʼalaj tiʼ: «Wa a kʼáateʼ token tiʼ le mukʼyajaʼ». Lelaʼ ku yeʼesikeʼ tu kʼáataj tiʼ u Taata maʼ u tsʼoʼokbesik le baʼax ku kʼáataʼal tiʼoʼ. Baʼaleʼ kex beyoʼ tu tsʼoʼokbesaj, tumen u yojel le baʼax ku yaʼalik u Taataoʼ letiʼe u maas maʼalobiloʼ (Lucas 22:42). Le paalal xan ku yuʼubkoʼob tʼaanoʼ ku kiʼimakkúuntik u yóol u taataʼob, yéetel ku  kiʼimakkúuntkoʼob u yóol Jéeoba, u Taataʼob yaan teʼ kaʼanoʼ (Proverbios 23:22-25). *

19. 1) Satanaseʼ, ¿bix u yilik u táabsik le táankelem paalaloʼ? 2) ¿Bix u yuʼubikuba le taatatsiloʼob wa u paalaloʼob ku beetkoʼob baʼax maʼ maʼalobiʼ?

¹⁹ Satanaseʼ tu yóotaj u táabs Jesús utiaʼal ka u beet baʼax maʼ maʼalobiʼ, bey xan u kʼáat u beet yéetel le táankelem paalaloʼ (Mateo 4:1-10). Maʼ xaaneʼ jeʼel u beetik u túulchʼintaʼaloʼob tumen u yéet paaliloʼob utiaʼal ka u beetoʼob baʼax maʼ maʼalobiʼ, tumen u yojel letiʼobeʼ maʼ u kʼáatoʼob pʼáatal kʼaasil yéetel u yéet paaliloʼobiʼ. Le beetik túuneʼ jach kʼaʼanan ka u kanáantubaʼob tiʼ máaxoʼob jeʼel u kʼaskúuntik u tuukuloʼobeʼ (1 Corintoiloʼob 15:33). Kʼaʼabéet kʼaʼajsik le baʼax úuch tiʼ Dina, u hija Jacobeʼ. Úuchik u joʼopʼol u máan yéetel máaxoʼob maʼatech u meyajtikoʼob Jéeobaeʼ, tu taasaj yaʼab talamiloʼob (Génesis 34:1, 2). Wa teech táankelem paalecheʼ, ¿tsʼoʼok wa a tuklik bukaʼaj muʼyaj jeʼel a taasik tiʼ tuláakal a familia wa ka lúuʼkech tiʼ baʼax kʼaas wa subtsileʼ? (Proverbios 17:21, 25.)

20. ¿Baʼax unaj u beetik cada utúul utiaʼal u yantal kiʼimak óolal ichil le familiaoʼ?

²⁰ Ken yanak talamiloʼob ichil u yotoch máakeʼ, mas séeb jeʼel u yutskíintaʼal wa ku beetaʼal baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ.  Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ, u beetaʼal baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ letiʼe baʼax taasik kiʼimak óolal ichil le familiaoʼ. Le beetik túuneʼ, íichamtsileʼex, eʼeseʼex a yaabilajeʼex tiʼ a wataneʼex jeʼex tu beetil Jesús yéetel le múuchʼuliloʼ. Atantsileʼex, yanakeʼex yáanal u tʼaan a wíichameʼex yéetel beeteʼex jeʼex le atantsil ku chʼaʼachiʼitaʼal teʼ Proverbios 31:10-31. Taatatsileʼex tsoleʼex u nuʼuk tiʼ a paalaleʼex yéetel nuʼukteʼex maʼalob a wotocheʼex (Proverbios 22:6; 1 Timoteo 3:4, 5; 5:8). Paalaleʼex uʼuyeʼex u tʼaan a taataʼex (Colosailoʼob 3:20). Tuláakloʼon ichil le familiaoʼ k-beetik baʼax maʼ maʼalobiʼ, tumen kʼeban wíinikoʼon. Le oʼolal kʼaʼabéet k-eʼesik kabal óolal yéetel k-kʼáatik ka perdonartaʼakoʼon wa k-beetik baʼax maʼ maʼalobiʼ.

21. ¿Baʼax jach maʼalob baʼal táan k-páaʼtik, yéetel bix jeʼel u yantaltoʼon kiʼimak óolal ichil k-familia tak bejlaʼeʼ?

²¹ Le Biblia túunoʼ ku tsʼáaik yaʼab utsul tsolnuʼukoʼob utiaʼal le familiaoʼ. Ku tʼaan xan tiʼ le Paraíso kun yantal way Luʼum tuʼux kun kajtal ich kiʼimak óolal le máaxoʼob meyajtik Jéeobaoʼ (Apocalipsis 21:3, 4). ¡Jach táaj maʼalob baʼax táan k-páaʼtik! Baʼaleʼ tak bejlaʼa jeʼel u páajtal u yantaltoʼon kiʼimak óolal ichil k-familia wa k-beetik baʼax ku yaʼalik Dios teʼ Bibliaoʼ.